Instytut Organizacji i Zarządzania. Politechnika Wrocławska Raport serii SPR nr 11

Transkrypt

1 Na prawach rękopisu Instytut Organizacji i Zarządzania Politechnika Wrocławska Raport serii SPR nr 11 JAKOŚĆ KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU ZARZĄDZANIE I MARKETING W OPINII STUDENTÓW Alicja Balcerak Maria Galant-Pater Jerzy Pieronek Tadeusz Stalewski Słowa kluczowe: kształcenie, menadżer, jakość Wrocław 2004

2 Spis treści WSTĘP...2 ROZDZIAŁ I PROGRAMY NAUCZANIA Model kształcenia studentów Ocena przygotowania do zawodu Propozycje zmian w programach nauczania Ocena równomierności obciążenia nauką Przydatność, atrakcyjność treści i proponowany wymiar godzinowy przedmiotów w opinii studentów...16 ROZDZIAŁ II REALIZACJA PROGRAMÓW NAUCZANIA Ocena kompetencji nauczycieli według opinii respondentów Znajomość celów kształcenia i roli zawodowej po ukończeniu studiów Ocenianie i egzekwowanie wiedzy od studentów Ocena powtórzeń tych samych treści nauczania w różnych przedmiotach Praktyki zawodowe i inne kontakty z otoczeniem gospodarczym Wybór tematu pracy dyplomowej i współpraca z promotorem Inne zjawiska negatywnie wpływające na jakość kształcenia...50 ROZDZIAŁ III ORGANIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNEGO I ADMINISTRACYJNA OBSŁUGA STUDENTÓW Stosunek władz wydziału do studentów Praca dziekanatu Potrzeby zmian w organizacji studiów System informacji dla studentów Organizacja zapisów na przedmioty wybieralne Tygodniowe harmonogramy zajęć Organizacja praktyk zawodowych Zasady przyznawania stypendiów naukowych Inne propozycje usprawnień organizacji studiów Wyposażenie biblioteki i stosunek bibliotekarzy do studentów Baza dydaktyczna (sale zajęć, sprzęt audiowizualny itp.)...72 ROZDZIAŁ IV OCENA EFEKTÓW STUDIÓW Motywacje i oczekiwania wobec studiów Poziom zadowolenia ze studiów Zadowolenie z wybranej specjalności lub profilu dyplomowania Zadowolenie z wybranej uczelni Ocena uzyskanych efektów w wyniku ukończenia studiów Ocena swoich szans na rynku pracy...91 ZAKOŃCZENIE

3 Wstęp Raport zawiera wyniki badań opinii studentów przeprowadzonych w latach na temat jakości kształcenia i organizacji studiów na kierunku zarządzanie i marketing. Inicjatywa przeprowadzenia badań wyszła od kierownictwa Wydziału Informatyki i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej. W grudniu 2001 r. dziekan wydziału IZ powołał wydziałowy zespół, który opracował narzędzia badawcze wspólne dla dwóch kierunków studiów dla informatyki oraz dla zarządzania i marketingu. W maju 2002 r. roku Dyrektor Instytutu Organizacji i Zarządzania powołał zespół złożony z pracowników naukowych Instytutu, powierzając mu zadanie zrealizowania badań opinii studentów na kierunku zarządzanie i marketing za pomocą opracowanych przez zespół wydziałowy narzędzi badawczych. Do zespołu zostali powołani: dr Tadeusz Stalewski (przewodniczący), dr Jerzy Pieronek (wiceprzewodniczący), dr inż. Alicja Balcerak i mgr inż. Maria Galant-Pater 1. Według zamierzeń władz wydziału i instytutu badania miały na celu umożliwienie studentom (a zwłaszcza dyplomantom) wypowiedzenia się na temat jakości programów nauczania, procesu dydaktycznego, organizacji studiów i osiągniętych efektów edukacji na naszym wydziale. Szczegółowy wykaz zagadnień będących przedmiotem badań jest następujący: I. Programy nauczania identyfikacja i preferencja modelu kształcenia w aspekcie proporcji między teorią a praktyką, przydatność nieprzydatność (zbędność) przedmiotów nauczania, wymiar przedmiotów nauczania: nadmiar, wystarczalność, niewystarczalność, braki, formy zajęć w poszczególnych przedmiotach, ich proporcje i efektywność (wykłady, ćwiczenia, laboratoria, projekty, seminaria). II. Realizacja programów nauczania (proces dydaktyczny) znajomość celów kształcenia i wychowania na kończonym kierunku studiów i na wybranej specjalizacji, opisanych w tzw. sylwetce absolwenta, rozłączność (powtarzalność) przedmiotów nauczania w planie studiów, uporządkowanie (kolejność) treści nauczania, ocena wybieralności przedmiotów: ograniczenia wybieralności, atrakcyjność i liczba przedmiotów wybieralnych wydziałowych i ogólnouczelnianych, obciążenie wielkością materiału i egzaminami w poszczególnych semestrach, nowoczesność (aktualność) wykładanych treści, jasność celu i planu poszczególnych przedmiotów oraz zgodność treści nauczanych z celami i planami przedmiotów, ocena sprawności nauczania: kompetencje i przygotowanie nauczycieli do zajęć 1 Ponadto w 2002 roku w zespole pracowali: dr inż. Beata Siuta i dr inż. Grzegorz Chodak. 2

4 wykorzystanie czasu przeznaczonego na zajęcia (punktualność w rozpoczynaniu i kończeniu zajęć, odwoływanie i odrabianie zajęć), komunikatywność, wymagania wobec studentów i zaliczenia: jasność i wielkość stawianych wymagań, wnikliwość i obiektywność ocen, częstotliwość sprawdzianów, rygorystyczność/ustępliwość w egzekwowaniu wiedzy, formy nieuczciwości studentów przy zdawaniu egzaminów i pisaniu pracy dyplomowej, stosunki między nauczycielami a studentami: konflikty przyczyny, formy przejawiania się i sposoby ich rozwiązywania; autorytet nauczycieli, życzliwość wobec studentów, zaangażowanie w dydaktykę lub lekceważenie obowiązków w/c studentów, ocena roli promotora pracy dyplomowej, praktyki zawodowe celowość i formy, organizacja, skuteczność i wystarczalność praktyk zawodowych lub dyplomowych oraz zarobkowa praca własna studenta podczas studiów w aspekcie jej znaczenia w zdobywaniu doświadczenia zawodowego III. IV. Organizacja studiów i obsługa studentów ocena stosunku władz wydziału, pracowników dziekanatu i innych pracowników obsługi dydaktycznej do studentów, ocena systemu informacji dla studentów, dostępność do dziekanów i pracowników dydaktycznych podczas dyżurów i poza dyżurami, ocena organizacji zapisów na przedmioty wybieralne wydziałowe i ogólnouczelniane, trudności w załatwianiu spraw administracyjnych w dziekanacie, takich jak np. zdawanie indeksów, składanie różnego rodzaju podań, odbieranie i uaktualnianie legitymacji itp., ocena pracy pracowników biblioteki wydziałowej i głównej (pomoc w poszukiwaniu książek w katalogach własnych i innych bibliotek, w internecie, w bazach bibliograficznych) i informacji naukowo-technicznej. stosowanie pomocy dydaktycznych, dbałość o zaopatrzenie słuchaczy w książki i materiały dydaktyczne, ocena jakości bazy dydaktycznej (wyposażenie i pomieszczenia laboratoriów, bibliotek, sal wykładowych), Efekty końcowe ukończonych studiów poziom zadowolenia z wyboru uczelni i kierunku studiów, ocena efektów wychowawczych i ogólnorozwojowych osiągniętych w wyniku ukończenia studiów, ocena przygotowania do zawodu po ukończeniu studiów, poziom uzyskanej wiedzy podstawowej, kierunkowej, specjalistycznej, umiejętność samokształcenia, umiejętność samodzielnego formułowania i rozwiązywania problemów, umiejętność komunikowania się itp. 3

5 Według ustaleń przyjętych przez wydziałowy zespół projektujący badania procedura badań przewiduje przeprowadzenie sondażu opinii studentów w dwóch momentach ich studiów: w połowie i na koniec studiów. Uznano bowiem, że gdyby badania obejmowały tylko dyplomantów, wówczas ze względu na zawodność ludzkiej pamięci opinie respondentów skupiłyby się głównie na zdarzeniach z ostatnich lat studiów. Ponadto w połowie studiów studenci podejmują ważne decyzje dotyczące wyboru specjalności i praktyk zawodowych. Poznanie ich opinii i propozycji zwłaszcza na temat procedury wyboru specjalności ma więc istotne znaczenie i uzasadnia celowość przeprowadzenia w tym momencie badań. Z kolei studenci kończący studia (dyplomanci) mogą na podstawie całego swego doświadczenia wyniesionego z uczelni w sposób kompleksowy ocenić jakość procesu dydaktycznego i wyrazić swoje odczucia na temat poziomu przygotowania do pracy zawodowej w momencie kończenia studiów. Zaplanowane badania zostały realizowane przy pomocy ankiety opracowanej w kilku wersjach stosownie do roku studiów, specjalności i formy studiów (dziennych lub zaocznych, magisterskich lub inżynierskich). Ze względu na treść pytań ankietowych uznano, że badania należy przeprowadzić wśród studentów III roku pod koniec szóstego semestru, a wśród dyplomantów w momencie po uzyskaniu wszystkich zaliczeń, ale jeszcze przed obroną pracy dyplomowej. W związku z tym w 2002 roku ankietę przeprowadzono w maju i w czerwcu. Wówczas ankietę skierowano do studentów III roku i do dyplomantów studiów dziennych magisterskich, dziennych inżynierskich oraz do dyplomantów studiów zaocznych po ukończonych studiach inżynierskich na kierunku zarządzanie i marketing (w skrócie używanym w niniejszym raporcie po ZiM ). Ponieważ nie wszyscy dyplomanci skończyli studia w terminie, wobec tego prowadzenie ankiety wśród dyplomantów kontynuowano w 2003 roku w terminach, kiedy oni bronili prace dyplomowe. Ponadto w trakcie badań postanowiono objąć badaniami również dyplomantów planowo kończących studia w 2003 roku, wobec tego badania przedłużyły się do marca 2004 roku. Przyczyną rozszerzenia badań o kolejny rocznik dyplomantów było to, że uznaliśmy, iż warto poznać opinie dyplomantów nowych specjalności i form studiów. Mianowicie, w 2003 roku pojawiły się dwie nowe kategorie dyplomantów: na studiach dziennych był to pierwszy rocznik studentów kończących nową specjalizację (technologie informacyjne w zarządzaniu), na studiach zaocznych był to pierwszy rocznik dyplomantów, którzy przed studiami na naszym wydziale ukończyli studia licencjackie na innych uczelniach (w skrócie po licencjacie ). Ponadto w 2003 roku badaniami objęto dyplomantów zaocznych studiów, którzy przed studiami na naszym wydziale ukończyli studia inżynierskie na innych kierunkach studiów poza zarządzaniem i marketingiem (w skrócie po innych ). W sumie badaniami objęto grupę 196 osób, w której znaleźli się następujący respondenci: studenci III roku - 26 osób, dyplomanci dziennych studiów magisterskich mgr - 52 osoby, dyplomanci dziennych studiów inżynierskich w Wałbrzychu inż osób, 4

6 dyplomanci studiów zaocznych po ZiM - 24 osoby, dyplomanci studiów zaocznych po innych - 13 osób, dyplomanci studiów zaocznych po licencjacie - 64 osoby. Techniką badań była ankieta, którą doręczono wszystkim studentom III roku studiów w 2002 roku oraz wszystkim dyplomantom kończącym studia w roku 2002 i Dla zapewnienia anonimowości odpowiedzi respondenci wrzucali wypełnione ankiety do urny ustawionej w sekretariacie instytutu. Aby uniknąć pośpiesznego lub nieuważnego wypełniania ankiet, respondentom dano możliwość zwracania ich przez dowolny okres. W ten sposób każdemu studentowi i dyplomantowi wytypowanej do badań kategorii umożliwiono wzięcie udziału w badaniach i wypowiedzenie się na temat jakości kształcenia na naszym kierunku studiów. Okazało się, że pomimo zapewnienia poufności badań i wielokrotnego przypominania badanym o ankiecie, ze stworzonej możliwości wyrażenia swej opinii nie skorzystali wszyscy studenci. Udział w badaniach w poszczególnych kategoriach był różny, ale w sumie procent zwrotu wypełnionych ankiet ukształtował się przeciętnie na poziomie ok. 30 % liczby rozdanych ankiet. Do niskiego udziału studentów w naszych badaniach przyczyniły się zapewne dwa powody ankieta była rozdawana w okresach największego obciążenia studentów nauką (okresy zaliczeń lub przygotowywania się do obrony pracy dyplomowej) oraz duża objętość (czasochłonność) ankiety. Spodziewaliśmy się, że te dwa powody przyczynią się do obniżenia udziału studentów w badaniach, i z tego powodu nie zdecydowaliśmy się na badania metodą reprezentatywną, ponieważ zbyt duża liczba odmów udziału w badaniach spowodowałaby fiasko przedsięwzięcia. Rozdaliśmy więc ankietę wszystkim wytypowanym studentom, spodziewając się, ze wielu z nich wypełni naszą ankietę. Wybór momentu przeprowadzenia badań wynikał z przedmiotu badań. Na część pytań zawartych w ankiecie dyplomant mógł odpowiedzieć sensownie tylko w wybranym momencie, np. odpowiadanie na pytanie o ocenę sposobu prowadzenia pracy dyplomowej przez promotora ma sens dopiero wtedy, kiedy praca jest już ukończona, a nie wcześniej. Uzyskane wyniki badań nie są wprawdzie reprezentatywne dla ogółu studentów i dyplomantów studiujących w okresie badań, niemniej jednak uzyskane opinie pochodzą od dużej, liczącej blisko 200 osób grupy. Istotne jest to, że stworzyliśmy możliwość wypowiedzenia się każdemu studentowi III roku i każdemu dyplomantowi. Ze względu na niesprzyjającą porę badań, na ankietę nie odpowiedzieli wprawdzie wszyscy, do których się zwróciliśmy, ale za to ci, którzy odpowiedzieli, mieli zapewne największą chęć (motywację) do wyrażenia swojej opinii na temat jakości kształcenia i najbardziej przemyślaną opinię w sprawach, o które pytaliśmy. Z tych powodów ich wypowiedzi można uznać za wiarygodne i wartościowe dla przeprowadzonego sondażu. Nie zawsze bowiem procent zwrotu ankiet jest najważniejszym kryterium oceny jakości zebranego materiału empirycznego, zwłaszcza że część pytań zawartych w ankiecie to są pytania o fakty, a nie o opinie o faktach. W przypadku zaś pytań o fakty reprezentatywność grupy respondentów nie jest warunkiem koniecznym do tego, aby zebrane odpowiedzi uznać za wiarygodne. 5

7 Rozdział I Programy nauczania 1.1. Model kształcenia studentów Jednym z istotnych czynników mających wpływ na wybór uczelni przez kandydata, jest oferowany przez nią model kształcenia. Uważa się, że to od jego rodzaju w znacznym stopniu zależy powodzenie w późniejszym starcie zawodowym i kształtowaniu indywidualnej kariery zawodowej. Można wyróżnić trzy modele: a) "omnibusa" - który dostarcza szerokiej wiedzy, z różnych dziedzin nauki; b) "specjalisty" - który oferuje bardzo dużo wiedzy specjalistycznej, ale tylko z wąskiej dziedziny; c) "pośredni" - w którym próbuje się pogodzić powyższe dwa modele. W celu poznania opinii respondentów na ten temat, zadano im pytania: który z modeli kształcenia jest ich zdaniem oferowany na wydziale, oraz który model kształcenia jest przez nich preferowany. Tab Który model kształcenia jest realizowany w czasie studiów na naszym wydziale? Dyplomanci studiów dziennych Dyplomanci studiów zaocznych mgr inż. po ZIM po innych po licencjacie Ogółem N=52 N=17 N=24 N=13 N=64 N=170 model "omnibusa" 63,5 64,7 33,3 38,5 43,8 50,0 "profil pośredni" 30,8 17,6 37,5 46,2 39,1 34,7 model "specjalisty" 5,8 17,6 20,8 7,7 17,2 13,5 Brak odpowiedzi 0,0 0,0 8,3 7,7 0,0 1,8 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Tabela Który z modeli kształcenia uważany jest za najlepszy? Dyplomanci studiów dziennych Dyplomanci studiów zaocznych mgr inż. po ZIM po innych po licencjacie Ogółem N=52 N=17 N=24 N=13 N=64 N=170 model "omnibusa" 1,9 5,9 25,0 7,7 6,3 7,6 "profil pośredni" 40,4 58,8 16,7 15,4 23,4 30,6 model "specjalisty" 57,7 35,3 50,0 76,9 70,3 60,6 Brak odpowiedzi 0,0 0,0 8,3 0,0 0,0 1,2 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 6

8 Z rozkładu odpowiedzi dyplomantów wynika, że w ich opinii modelem kształcenia w czasie studiów jest: model omnibusa (50%) - zarówno według dyplomantów studiów dziennych i zaocznych, oraz "profil pośredni" (34,7%) - przede wszystkim według dyplomantów studiów zaocznych. Jednak preferowanym przez studentów modelem kształcenia jest model specjalisty (60,6%). Odmiennego zdania są tylko dyplomanci studiów dziennych inżynierskich, którzy opowiadają się za modelem pośrednim (58,8%), chociaż na drugim miejscu wymieniają również model specjalisty (35,3%). Niebezpieczeństwem kształcenia uniwersalnego jest jego powierzchowność student otrzymuje wiedzę z wielu dyscyplin, ale z konieczności jest ona płytka. Badani formułowali tę myśl np. w taki sposób: Przekazano cząstkę wiedzy z każdej dziedziny, ale jednocześnie za mało. Niektóre przedmioty są wykładane po łebkach, zbyt mało czasu się na nie przeznacza, więc lepszym wyjściem jest rezygnacja z niektórych przedmiotów na korzyść zwiększenia zajęć dla innych przedmiotów, czasem miałam wrażenie, że niektórych rzeczy było za mało, jeśli tak ma być, to lepiej w ogóle tego nie poruszać. Powyższe opinie wynikają zapewne z wymagań, jakie stawiane są przez pracodawców. Od przyszłych pracowników wymagają oni często bardzo specjalistycznej wiedzy oraz bardzo dużych umiejętności z wąskiego zakresu danej dziedziny. W ten sposób chcą skrócić okres przystosowania nowego pracownika do wykonywania zadań w organizacji, co ponadto bardzo często wiąże się z dużym obciążeniem finansowym i jest bardzo czasochłonne. Jednak przy niezwykle dynamicznie zmieniającym się rynku pracy, przyjęcie przez cały okres studiów modelu "specjalisty" mogłoby być krótkowzroczne. Już po kilku latach, w nowych warunkach, absolwentom mogłoby zabraknąć wiedzy i umiejętności, które nie ograniczają się tylko do bardzo wąskiego zakresu wiedzy z wybranej dziedziny. Tym samym utraciliby możliwość podjęcia nowej bardziej korzystnej dla siebie pracy, w tym również wykonywania zawodów, które w chwili kiedy zdobywali swoje wykształcenie jeszcze nie istniały. W związku z tym, że osoby studiów zaocznych w większości już pracują, opowiadają się zdecydowanie za modelem "specjalisty", widząc w tym szansę na wprowadzenie usprawnień w już wykonywanej pracy i możliwość rozwoju swojej kariery zawodowej. Jednak absolwenci studiów dziennych, którzy w większości dopiero szukają pracy, doceniają również model "pośredni" (dypl. inż. 58,8%, dypl. mgr 40,4%), gdyż jeszcze nie wiedzą dokładnie jakich umiejętności będzie od nich wymagał przyszły pracodawca. Dowodem na tego rodzaju myślenie niektórych studentów są ich opinie: Trudno mi precyzyjnie stwierdzić, jakiego rodzaju wiedzy mi za mało przekazano podczas studiów, ponieważ obecnie nie podejmuję pracy. Mam jednak nadzieję, że dzięki szerokiej gamie przedmiotów i obszernej wiedzy, w pracy zawodowej moje nabyte umiejętności okażą się wystarczające. 7

9 Dopiero praca zawodowa pozwoli stwierdzić, czego zabrakło w edukacji. Jednak wszystko, co potrzebne, zdobywa się przez praktykę, a wiedza zdobyta na uczelni jest niejako odnośnikiem, bazą, z której się korzysta. Jest filarem, a nie fundamentem przyszłej pracy. Posiadanie lub nieposiadanie pracy przez dyplomantów prawdopodobnie wpływa na rozbieżność w preferencji modelu kształcenia w zależności od ukończonego rodzaju studiów (dzienne, zaoczne) Ocena przygotowania do zawodu Tabela Ocena przygotowania do zawodu przez studia. Dyplomanci studiów dziennych Dyplomanci studiów zaocznych mgr inż. po ZIM po innych po licencjacie Ogółem N=52 N=17 N=24 N=13 N=64 N=170 zdecydowanie tak 3,8 0,0 25,0 7,7 18,8 12,4 raczej tak 48,1 41,2 70,8 76,9 42,2 50,6 raczej nie 40,4 52,9 4,2 7,7 25,0 28,2 zdecydowanie nie 5,8 5,9 0,0 0,0 3,1 3,5 nie mam zdania. 1,9 0,0 0,0 7,7 10,9 5,3 Brak odpowiedzi 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Razem Ocena przygotowania studenta do zawodu przez studia zależy od rodzaju ukończonych przez niego studiów (dzienne, zaoczne). W przypadku dyplomantów studiów zaocznych przeważa opinia, że studia dobrze przygotowują do wykonywania zawodu (dyplomanci po ZIM aż 95,8%, po innych 84,6%, po licencjacie 61%). Natomiast dyplomanci studiów dziennych podzielili się na dwie zbliżone liczebnością grupy. Wśród dyplomantów studiów magisterskich przeważa opinia, że studia przygotowują do wykonywania zawodu (tak - 51,9%, nie - 46,2%), a wśród dyplomantów studiów inżynierskich przeważa opinia, że studia raczej nie przygotowują do wykonywania zawodu (nie - 58,8%, tak - 41,2%). W związku z tym, że znaczna część osób na studiach zaocznych już pracuje i wykorzystuje nabytą wiedzę, można przyjąć że ich pozytywne zdanie na temat przygotowania do wykonywania zawodu jest bardziej obiektywne niż dyplomantów studiów dziennych, ponieważ mogą oni w praktyce zweryfikować przydatność przekazywanej na studiach wiedzy. Trochę mniejsze uznanie dla przydatności studiów wśród dyplomantów po licencjacie w stosunku do "po ZIM" i "po innych" wynika z tego, że w grupie tej znalazło się więcej osób, którzy nie podjęli jeszcze pracy, a tylko się kształcą (kontynuują naukę po dziennych studiach licencjackich). Utrzymujące się w Polsce od kilku lat bardzo wysokie bezrobocie (ok. 18%-20%) i mała liczba nowo tworzonych miejsc pracy negatywnie wpływa na szansę podjęcia pracy, szczególnie przez absolwentów studiów dziennych. Spowodowane jest to również brakiem u nich dużego doświadczenia zawodowego, wymaganego przez pracodawców. Negatywny wpływ na szansę zatrudnienia ma również nasycenie rynku pracy specjalistami po kierunku zarządzanie i marketing. Być może część dyplomantów studiów dziennych nisko ocenia swoje przygotowanie do pracy 8

10 zawodowej przez studia dlatego, że obarcza uczelnię odpowiedzialnością za brak możliwości podjęcia pracy. Ich rozumowanie jest następujące: jeśli mam duże trudności ze znalezieniem zatrudnienia na rynku pracy, to znaczy, że studia źle przygotowały mnie do zawodu. Takie rozumowanie jest jednak nieuzasadnione uczelnia może przyjąć odpowiedzialność za jakość przygotowania absolwentów do zawodu, ale nie odpowiada za sytuację na rynku pracy, chociaż przez skalę kształcenia specjalistów zarządzania wyższe uczelnie rzeczywiście wpływają na ich szanse zatrudnienia. Trzeba jednak odróżnić jakość kształcenia od polityki kształcenia. Na pytanie otwarte Jakiego rodzaju wiedzy lub umiejętności, które będą Ci potrzebne w pracy zawodowej, przekazano Ci za mało lub w ogóle nie przekazano na studiach, odpowiedzi udzieliło 58,2% dyplomantów. Duża część spośród nich (49,5%) stwierdziła, że studia zapewniają znaczną wiedzę teoretyczną, ale niestety w niewystarczającym stopniu pokazano praktyczne wykorzystanie przekazywanej wiedzy w rzeczywistych warunkach i na praktycznych przykładach. Odpowiedzi te sprowadzić można do zarzutu: "za dużo teorii za mało praktyki". Odsetek równy niemal połowie odpowiadających, udzielających takiej samej co do treści odpowiedzi na pytanie otwarte, świadczy o powszechnym wśród badanych poczuciu deficytu umiejętności praktycznych względem wiedzy teoretycznej. Powyższą opinię podzielają zarówno dyplomanci studiów dziennych i zaocznych jak i magisterskich oraz inżynierskich. Poniżej przytoczono wybrane wypowiedzi dyplomantów: Uważam, że uczelnia powinna zapewnić studentom uzyskanie większych umiejętności praktycznych potrzebnych do podjęcia pracy zawodowej. Brakuje praktyki rozumianej jako zajęcia dotyczące rozwiązywania praktycznych problemów pojawiających się w rzeczywistości. Moim zdaniem powinno być więcej zajęć symulacyjnych, które zmuszają niejako do poszerzenia wiedzy na różne tematy, myślenia praktycznego i uczenia się jak można zachowywać się w danych sytuacjach. Na studiach zbyt mało było wiedzy praktycznej, potrzebnej w czasie pracy. Z tego względu nie można znaleźć pracy. Pracodawcy uważają, że projekty, ćwiczenia i seminaria nie zawsze przydadzą się w pracy zawodowej. Zgadzam się z ich opinią, zwłaszcza, że nawał projektów w jednym semestrze niczego nie uczył, oprócz robienia prac na ostatnią chwilę. Przekazywana jest sporo wiedza teoretyczna, jednak jest ona za mało powiązana z praktyką. Uczelnia powinna zrobić wszystko, żeby student po ukończeniu studiów nie miał wrażenia, że ma głowę nabitą nikomu niepotrzebną teorią. Z pewnością praktyki, wiedza teoretyczna, którą otrzymałam nie ma żadnego odzwierciedlenia w rzeczywistości, która (jak już zdążyłam się przekonać) znacznie odbiega od tego, co profesorowie wyczytali w książkach. Nie przekazano w ogóle praktycznego wykorzystania wiedzy zdobywanej na wykładach. Czysta teoria, która w ogóle nie przydaje się w pracy zawodowej, zarówno z zarządzania jak i marketingu. (Brakuje) przede wszystkim wiedzy praktycznej, bo tak naprawdę to bardzo często to, czego się uczymy, nie ma żadnego zastosowania w polskich przedsiębiorstwach, przez co mało jest przydatne w pracy zawodowej. Twórcze myślenie, rozwiązywanie problemów rzeczywistych, zdecydowanie za dużo kucia na pamięć do egzaminów. Kucia definicji i podziałów - zaprzeczenie twórczego rozwiązywania problemów. Kucie to największa porażka na tym wydziale. Zbyt mało wiedzy praktycznej, za dużo teorii np. teoria organizacji - wkuwanie niezrozumiałych regułek jeszcze nikomu nie pomogło w pracy. 9

11 Brak zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce, zbyt dużo przedmiotów, które nie będą przydatne po ukończeniu szkoły. Mało projektów pozwalających na wykorzystanie technik i narzędzi w praktyce, mała aktywność wykładowców. Powinno być więcej zajęć praktycznych przy wykorzystaniu komputera. Brak przykładów praktycznego zastosowania wykładanej teorii. Brak nacisku na kształcenie praktycznych umiejętności. Za dużo przedmiotów teoretycznych w porównaniu do wyższych uczelni za granicą. Ponadto dyplomanci wymienili dziedziny (przedmioty), z których liczba zajęć jest niewystarczająca: informatyka 14 finanse i rachunkowość 8 języki obce 6 psychologia zarządzania i konsumenta, 5 marketing 4 zarządzanie jakością 4 wiedza na temat Unii Europejskiej. 3 zarządzanie zasobami ludzkimi, 3 inwestycje kapitałowe, wiedza na temat inwestowania na giełdzie papierów wartościowych, 2 bankowość 1 public relation 1 Poniżej przytoczono wybrane wypowiedzi dyplomantów na temat rodzajów wiedzy i umiejętności, których zbyt mało ich zdaniem przekazano na studiach: Programowanie - nie da się pracować w branży informatycznej, nie mając pojęcia o programowaniu. Studia kładą nacisk na ten aspekt zbyt mały nacisk. Jest dobry przedmiot o SQL-u, ale takie pojęcia jak np. obiekt są dla większości abstrakcją. Dobrze byłoby więcej czasu poświęcić narzędziom modelowania (CASE) - ostatecznie są one zawsze "rysunkiem technicznym inż. systemów", którymi chcemy być; infrastruktura, sprzęt sieciowy i komputerowy - było tego za mało. Nie zapoznano nas z żadnymi programami eksperckimi (finanse) ani programami wykorzystywanymi w działalności przedsiębiorstwa. Z drugiej strony zmiany są tak częste, że ma to swoje uzasadnienie. Za mało praktycznych zajęć z rachunkowości i finansów; Analiza finansowa - brak praktycznych przykładów. Uważam, że za mało było nauki języka (przede wszystkim tylko 1); Kiepskie możliwości nauki języków obcych. Psychologiczne uwarunkowania kształtowania wizerunku(język ciała, jak się sprzedać, jak być odpornym na stres itp.). Kierowanie ludźmi, wywieranie na nich wpływu, łagodzenie konfliktów w miejscu pracy. Wiedzy dotyczącej kampanii reklamowych, organizacji i pracy agencji reklamowych. Zajęcia z marketingu były zbyt ogólne, a z reklamy był jedynie przedmiot psychologia reklamy. Próbowałam zapisać się na polskie prawo reklamy, jednak kurs przez dwa semestry był 10

12 odwoływany (zniechęciłam się). Teraz zaczynam pracę w agencji reklamowej niestety moja wiedza jest mierna. Musiałam we własnym zakresie doszkolić się w tej dziedzinie. Bardzo mało informacji o integracji europejskiej o dzisiejszej sytuacji. Inne uwagi: Wydaje mi się, że przekazano mi wystarczającą ilość wiedzy. Specyfika studiów zaocznych polega na tym, że większość materiału trzeba przyswajać w domu. Praca dyplomowa musi być ściśle związana z profilem, co nie jest komfortowe. Przedmioty związane ze współczesnymi mediami i sposobem ich wykorzystywania do realizacji celów. Dyplomanci studiów dziennych wskazali na niewystarczające przygotowanie praktyczne do wykonywania zawodu z powodu braku praktyk: Jeżeli chodzi o podbudowę teoretyczną to nie mam zastrzeżeń. Natomiast uważam, że bardzo wskazane byłoby wprowadzenie obowiązkowych praktyk studenckich w czasie trwania studiów. Zderzenie posiadanej przez nas wiedzy teoretycznej z praktycznymi wymaganiami pracodawcy powoduje, że musimy bardzo się starać, aby zdobyć szansę pracy satysfakcjonującej nas. Brak obowiązku praktyk powoduje, że nasza wiedza jest zbyt teoretyczna, nie zawsze potrafimy ją zastosować w praktyce, a tym samym nie zawsze wiemy, że posiadamy wiedzę pozwalającą na wykonanie danych czynność. Przede wszystkim brakuje mi przygotowania praktycznego. Uważam, ze powinny być organizowane praktyki. Teoria to nie wszystko. Zamiast niektórych zbędnych przedmiotów można by było na ich miejsce wstawić zajęcia praktyczne. W ten sposób czuło by się o wiele lepsze przygotowanie do pracy. 11

13 1.3. Propozycje zmian w programach nauczania Oprócz zapoznania się z opinią studentów na temat rodzaju wiedzy i umiejętności przekazywanych na studiach, zapytano ich o własne propozycje zmian w programach nauczania. Ich uwagi i sugestie, jeśli zostaną uwzględnione przez Wydziałową Komisję Programową, mogą wpłynąć na kształt programów nauczania, a w konsekwencji na wzrost zadowolenia studentów z wybranego kierunku i uczelni. W tym celu w ankiecie umieszczono dwa pytania Czy i jak dużo wprowadził(a)byś zmian w programach nauczania na swoim kierunku studiów? Napisz obszernie, a jeśli brakuje miejsca, to dołącz osobną kartkę, co w szczególności zmienił(a)byś w programach nauczania. Tab Czy i jak dużo wprowadził(a)byś zmian w programach nauczania na swoim kierunku studiów? Studia dzienne Dyplomanci studiów zaocznych Studenci III Dyplomanci Ogółem po ZIM po innych po licencjacie rok mgr inż. N=26 N=52 N=17 N=24 N=13 N=64 N=196 bardzo dużo 3,8 17,3 5,9 8,3 0,0 3,1 7,7 dużo 30,8 34,6 29,4 25,0 23,1 15,6 25,5 trochę 19,2 32,7 52,9 41,7 69,2 53,1 42,9 żadnych zmian 0,0 3,8 0,0 8,3 7,7 10,9 6,1 nie wiem 0,0 11,5 11,8 4,2 0,0 10,9 8,2 Brak odpowiedzi 46,2 0,0 0,0 12,5 0,0 6,3 9,7 Razem 100,0 100,0 100,0 100, ,0 100,0 Z tab wynika umiarkowanie pozytywna ocena istniejących programów nauczania niewielu badanych dostrzega potrzebę bardzo radykalnych zmian programowych, ale też niewielu jest takich, którzy w pełni są zadowoleni z programów nauczania i nie widzą potrzeby zmieniania ich. Natomiast znaczna część respondentów chce dokonać ograniczonych zmian w programach nauczania (dużo 25,5%, trochę 42,9%). Większość propozycji zmian, które respondenci zaproponowali w pytaniu otwartym, sprowadza się do zarzutu omówionego już w rozdziale 1.2. ("za dużo teorii za mało praktyki") oraz odnosi się bezpośrednio do przedmiotów lub ich grup tematycznych. Zdaniem 30 respondentów (w tym 19 osób ze studiów dziennych), należy położyć większy nacisk na przygotowanie praktyczne, w większym stopniu powiązać teorię z praktyką, szerzej omówić praktyczne zastosowanie przekazywanej wiedzy. Są oni za zwiększeniem liczby ćwiczeń i zajęć laboratoryjnych, widząc w tym szansę na zdobycie większych umiejętności praktycznych. Przydałoby się więcej zajęć ćwiczeniowych, ponieważ wykłady nie zawsze trafiają do studentów, a przecież w przyszłości będą nas pytać o wiedzę praktyczną, a nie teoretyczną. 12

14 Ludzie, więcej praktyki! Po cholerę mi sama teoria, jeśli nie mogę sprawdzić, jak to działa w praktyce. Wprowadzić przedmioty uczące praktycznych metod rozwiązywania problemów organizacyjnych. Na zajęciach więcej odwołań do rzeczywistości, studiów przypadku na istniejących firmach. Więcej zajęć z rozwiązywaniem praktycznych problemów, wymagających twórczego myślenia Więcej zajęć praktycznych, współpraca z firmami w zakresie projektów badawczych. Więcej przedmiotów praktycznych, na zasadzie zajęć warsztatowych. Więcej praktyki, mniej teorii. W odniesieniu do niektórych przedmiotów: mniej wiedzy teoretycznej, więcej przygotowania praktycznego. Więcej projektów, ćwiczeń, mniej wykładów, mniej seminariów - każdy przygotowuje tylko jeden temat. Jednocześnie badani postulują wprowadzenie obowiązkowych praktyk zawodowych (6 opinii, wszystkie pochodzą od studentów studiów dziennych magisterskich), co potwierdza wniosek sformułowany już w rozdziale 1.2. W programach nauczania powinny znaleźć się zajęcia praktyczne w wybranych firmach. Weźcie przykład z Akademii Rolniczej, na której studenci odbywają nawet do 1 miesiąca praktyki na rok studiów, co po 5 latach studiowania daje niemałe doświadczenie. Innym problemem poruszonym przez niektórych respondentów jest nadmierne rozdrobnienie programu studiów na liczne, małe (w wymiarze czasu realizacji) przedmioty. Ich zdaniem zbyt duża liczba przedmiotów przeszkadza w opanowaniu materiału i proponują, żeby zredukować liczbę przedmiotów, omawiając obszerniej zwłaszcza przedmioty kierunkowe. Ponadto część respondentów proponuje zwiększenie udziału przedmiotów wybieralnych w programie studiów. Zdaniem studentów niewystarczająca jest również możliwość swobodnego kształtowania indywidualnych rozkładów zajęć (6 osób). Większa swoboda wyboru przedmiotów, możliwość prowadzenia bardziej zindywidualizowanego toku studiów. Zniesienie blokady wyboru kursów. Zdecydowanie należałoby inaczej dobrać przedmioty fakultatywne z bloku technicznego. Zalecałbym przeanalizowanie ich i ankietowanie wcześniej tak, jak to ma miejsce w przypadku przedmiotów wybieralnych. Zwrócono uwagę na brak możliwości wyboru przedmiotów na studiach inżynierskich w Wałbrzychu. Wszyscy studenci powinni decydować o przedmiotach wybieralnych, nie tylko z Wrocławia! Pozwoliłabym studentom na filiach decydować o przedmiotach wybieralnych, czyli zrezygnowałabym z odgórnego narzucania przedmiotów. Do dziś uważam, że przedmiot S. dla osób, których to nie interesuje, jest porażką. Zaproponowano również możliwość wcześniejszego wyboru specjalności (już na początku III roku). 13

15 1.4. Ocena równomierności obciążenia nauką Tab Czy obciążenie nauką było jednakowe we wszystkich semestrach? Studia dzienne Dyplomanci studiów zaocznych Studenci III Dyplomanci Ogółem po ZiM po innych po licencjacie rok mgr inż. N = 26 N = 52 N = 17 N = 24 N = 13 N = 64 N = 196 tak 3,9 5,8 0,0 16,7 30,8 32,8 16,8 nie 92,5 86,5 100,0 79,2 61,5 62,5 78,1 nie mam zdania 0,0 7,7 0,0 4,2 7,7 4,7 4,6 Brak odpowiedzi 3,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kategorie odpowiedzi Tab Semestry o największym obciążeniu 2. Studia dzienne Studenci III Dyplomanci rok mgr inż. Dyplomanci studiów zaocznych po ZiM po innych po licencjacie Dyplomanci studiów zaocznych razem N = 26 N = 52 N = 17 N = 24 N = 13 N = 64 N = 101 I 3,9 5,8 11,8 41,7 30,8 28,1 31,7 II 15,4 19,2 0,0 20,8 7,7 20,3 18,8 III 23,1 7,7 0,0 12,5 23,1 39,1 30,7 IV 11,5 17,3 0,0 8,3 23,1 9,4 10,9 V 42,3 25,0 23,5 8,3 23,1 0,0 4,9 VI 65,4 50,0 82,4 VII 50,0 58,8 VIII 36,5 0,0 IX 1,9 X 1,9 Brak odpowiedzi 3,6 9,6 5,9 25,0 30,8 34,4 31,7 Około 90 % studentów dziennych i 2/3 studentów zaocznych dostrzega nierównomierność obciążenia nauką w czasie studiów. Studenci dzienni za najbardziej obciążone uważają semestry VI i VII, dyplomanci studiów zaocznych z grupy po ZiM semestr I, z grupy po licencjacie pierwsze trzy, zaś z grupy po innych mają zdania podzielone. Na studiach magisterskich dziennych stosunkowo słabo obciążone są zdaniem respondentów semestry I, IX i X. 2 Respondenci mogli wskazać po kilka semestrów. 14

16 Tab Semestry o najmniejszym obciążeniu 3. Studia dzienne Studenci Dyplomanci III rok mgr inż. Dyplomanci studiów zaocznych po ZiM po innych po licencjacie Dyplomanci studiów zaocznych razem N = 26 N = 52 N = 17 N = 24 N = 13 N = 64 N = 101 I 57,7 47,4 41,2 0,0 7,7 4,7 4,0 II 30,8 15,8 41,2 8, 3 7,7 14,1 11,9 III 15,4 10,5 23,5 16, 7 7,7 1,6 5,9 IV 26,9 15,8 11,8 45,8 23,1 40,6 39,6 V 7,7 0,0 5,9 4,2 15,4 0,0 3,0 VI 0,0 0,0 5,9 VII 5,3 11,8 VIII 0,0 29,4 IX 57,9 X 47,4 Brak odpowiedzi 3,6 5,3 5,9 33,3 46,2 43,6 41,6 Zasugerowano, aby bardziej równomiernie rozłożyć obciążenie nauką w poszczególnych semestrach. Bardziej równomierne obciążenie przedmiotami obowiązkowymi w każdym semestrze, pozwoli na uniknięcie przeskoków w zakresie materiału w kolejnych semestrach, np. nauka wszystkich potrzebnych narzędzi do stworzenia jakiegoś projektu odpowiednio wcześniej. Wyrzuciłabym z programu wiele niepotrzebnych przedmiotów, które tylko zabierają czas, a nic nie wnoszą do naszej edukacji. Pozostałe przedmioty inaczej rozmieściłabym pomiędzy semestry. Przedmioty, które polegały na wkuciu teorii na pamięć, starałabym się tak zorganizować, żeby więcej wiedzy praktycznej wniosły. Czysta teoria "wylatuje" po tygodniu! Mniej chaotyczny rozkład studiów, zbyt duża różnorodność przedmiotów często nie związanych z kierunkiem studiów (np. telekomunikacja, wprowadzenie do techniki). Te godziny można by przeznaczyć na przedmioty kierunkowe (dodatkowe) lub poszerzyć zakres godzin już istniejących kursów. Programy nauczania niektórych przedmiotów obejmują zbyt wiele materiału przypadającego na określoną liczbę godzin (np. metody ilościowe). W przypadku uwag do przedmiotów realizowanych w czasie studiów, najwięcej zastrzeżeń odnosi się do przedmiotów tzw. "technicznych" i "inżynierskich" (12 głosów). Respondenci proponują zlikwidować lub ograniczyć ich liczbę, lub w znacznym stopniu ograniczyć przynajmniej ich wymiar godzinowy. Mniej inżynierskich przedmiotów (choć to i tak pewnie minimum...). Przedmioty typu technologie chemiczne, telekomunikacyjne, budownictwo, wprowadzenie do techniki, ekonomika przemysłu (bo PKB, to mogę wziąć z GUS-u). Wprowadzenie do techniki, telekomunikacja, technologie i przemysł maszynowy, projektowanie inżynierskie. Przez to często brakuje czasu na skorzystanie ze wszystkich przedmiotów wybieralnych które mnie interesują. Systemy i technologie w komunikacji były strasznie nudne i nieciekawie prowadzone- ogrom informacji, których nikt nie rozumiał i z których nie zdarzyło mi się jeszcze skorzystać. Wyeliminować przedmioty zbyt odbiegające od kierunku studiów, czysto inżynierskie jak np. technika. 3 Respondenci mogli wskazać po kilka semestrów. 15

17 Modernizacja programu nauczania. Na większości przedmiotów inżynierskich, nie można się z nich za wiele dowiedzieć (inżynieria materiałowa, projektowanie inżynierskie). W przypadku nauki języków obcych zasugerowano zwiększenie liczby obowiązkowych godzin nauczania: bo to co jest, to są szczątkowe ilości, dodać języki obce na każdym semestrze nauki, nauka jednego języka powinna być kontynuowana przez całe studia Przydatność, atrakcyjność treści i proponowany wymiar godzinowy przedmiotów w opinii studentów W przeprowadzonej ankiecie została dokonana ocena wszystkich przedmiotów realizowanych na kierunku ZiM na wszystkich rodzajach studiów pod względem trzech kryteriów: przydatność przedmiotu do przyszłej pracy zawodowej, atrakcyjność wykładanych treści, wymiar godzin przeznaczonych na przedmiot. Zdawaliśmy sobie sprawę, że ocenianie wielu przedmiotów zwłaszcza z pierwszych lat studiów oraz według aż trzech kryteriów naraz jest dla dyplomanta zadaniem bardzo trudnym. Badani mogli przecież ich nie pamiętać, dlatego, aby nie wymuszać oceniania wszystkich przedmiotów, poprosiliśmy ankietowanych o dokonanie oceny tylko tych, w których uczestnictwo pamiętają. Większość respondentów skorzystała z możliwości zawężenia ilości przedmiotów i w rezultacie poszczególne przedmioty zostały ocenione przez mniej niż połowę osób biorących udział w badaniu, a niektóre zostały ocenione zaledwie przez kilka osób. Przy małej liczbie odpowiedzi przypadek odgrywa dużą rolę, dlatego arbitralnie przyjęliśmy, że jeśli jakiś przedmiot został oceniony przez mniej niż 10 osób, to w ogóle nie zamieściliśmy go w tabeli. Uzyskaliśmy więc mało odpowiedzi, ale prawdopodobnie są one bardziej wiarygodne niż wówczas, gdyby formuła pytania wymuszała ocenianie wszystkich przedmiotów. W tabeli znajdują się zarówno przedmioty standardowe, jak i przedmioty specjalizacyjne i wybieralne. Ze względu na różnice w statusie przedmiotów (obowiązkowe dla wszystkich lub wybierane przez nielicznych) liczba respondentów oceniających poszczególne przedmioty była różna większa przy przedmiotach obowiązkowych, a mniejsza przy wybieralnych. 16

18 Tab Przydatność, atrakcyjność treści i proponowany wymiar godzinowy przedmiotów w opinii studentów Nazwa Oceniający (rodzaj studiów) Liczba ocen Przydatność Treść przedmiotu Wymiar godzinowy duża przeciętna mała Liczba ocen ciekawa przeciętna nieciekawa Liczba ocen zwiększyć pozostawić b.z. zmniejszyć zlikwidować Bankowość wszyscy 52 40,4 40,4 19, ,5 51,0 25,5 47 8,5 66,0 21,3 4,3 Diagnostyka ekonomiczna ZP,ZSF 32 68,8 28,1 3, ,5 32,3 3, ,5 77,8 3,7 0,0 Dobór i ocena pracowników POLIC 23 56,5 39,1 4, ,8 43,5 8, ,6 72,7 13,6 0,0 Działalność innowacyjna ZP,ZSF 31 41,9 38,7 19, ,3 41,4 10, ,0 56,0 32,0 0,0 Działalność inwestycyjna ZP 42 45,2 35,7 19, ,5 60,0 7,5 35 8,6 74,3 17,1 0,0 Ekonometria wszyscy 74 29,7 50,0 20, ,4 49,3 23,3 66 6,1 71,2 19,7 3,0 Ekonometryczne modelowanie procesów rynkowych UDPI,POLIC 12 33,3 41,7 25, ,4 53,8 30,8 12 0,0 50,0 16,7 33,3 Ekonomia wszyscy 83 77,1 19,3 3, ,0 37,5 2, ,5 79,7 3,8 0,0 Ekonomika przemysłu i przedsiębiorstwa Elementy inżynierii materiałowej wszyscy 67 19,4 41,8 38, ,9 38,8 43,3 63 3,2 49,2 31,7 15,9 wszyscy 75 5,3 26,7 68, ,3 30,6 29,2 66 3,0 42,4 31,8 22,7 Ergonomia wszyscy 65 30,8 38,5 30, ,2 30,2 20, ,0 49,1 28,1 8,8 Finanse przedsiębiorstwa wszyscy 81 80,2 16,0 3, ,4 26,6 0, ,2 52,6 1,3 0,0 Finanse publiczne ZSF,UDPI,LZS 25 28,0 36,0 36, ,2 38,5 42, ,0 40,0 20,0 24,0 17

19 Nazwa Oceniający (rodzaj studiów) Liczba ocen Przydatność Treść przedmiotu Wymiar godzinowy duża przeciętna mała Liczba ocen ciekawa przeciętna nieciekawa Liczba ocen zwiększyć pozostawić b.z. zmniejszyć zlikwidować Fizyka środowiska pracy ZAOCZNE 63 23,8 38,1 38, ,4 42,6 23,0 59 5,1 50,8 22,0 22,0 Gospodarka majątkiem trwałym wszyscy 53 32,1 37,7 30, ,1 42,3 34, ,2 50,0 26,1 8,7 Grafika inżynierska wszyscy 59 23,7 35,6 40, ,4 33,9 23, ,2 43,6 23,6 14,5 Języki i programowanie komputerów Komputerowe systemy bankowe wszyscy 69 34,8 30,4 34, ,3 32,8 35, ,8 36,9 20,0 12,3 ZSF,UDPI,LZS 11 27,3 36,4 36, ,3 54,5 18,2 9 11,1 55,6 22,2 11,1 Kontroling ZP 45 51,1 42,2 6, ,3 38,6 9, ,4 69,4 11,1 0,0 Logika pragmatyczna wszyscy 73 8,2 13,7 78,1 69 7,2 18,8 73,9 62 6,5 25,8 21,0 46,8 Logistyka wszyscy 56 51,8 33,9 14, ,3 36,4 16, ,2 65,3 18,4 4,1 Marketing POINNYCH 11 45,5 54,5 0, ,5 54,5 0, ,3 63,6 9,1 0,0 Marketing usług przemysłowych Metody analizy wymagań użytkowników SIZ Metody i techniki organizatorskie w zarządzaniu Metody ilościowe w zarządzaniu UDPI 12 58,3 41,7 0, ,3 41,7 0, ,3 72,7 0,0 0,0 wszyscy 81 30,9 45,7 23, ,0 44,3 12, ,9 59,5 16,2 5,4 wszyscy 37 35,1 40,5 24, ,8 47,2 25, ,3 60,0 16,7 10,0 wszyscy 81 35,8 48, ,0 35,8 22, ,0 60,0 22,7 1,3 Metody sprzedaży ZP,ZSF 31 74,2 25,8 0, ,3 9,7 0, ,9 58,6 3,4 0,0 Międzynarodowe aspekty zarządzania finansami ZSF,UDPI,LZS 11 81,8 18,2 0, ,5 45,5 0, ,2 72,7 9,1 0,0 18

20 Nazwa Międzynarodowe aspekty zarządzania finansami Międzynarodowe stosunki gospodarcze Modelowanie obiektowe systemów Oceniający (rodzaj studiów) Liczba ocen Przydatność Treść przedmiotu Wymiar godzinowy duża przeciętna mała Liczba ocen ciekawa przeciętna nieciekawa Liczba ocen zwiększyć pozostawić b.z. zmniejszyć zlikwidować UDPI,POLIC 50 42,0 42, ,6 44,9 26, ,1 59,6 10,6 10,6 wszyscy 40 77,5 17, ,9 20,5 2, ,8 54,1 8,1 0,0 ZP 28 14,3 53,6 32, ,0 60,0 28,0 24 0,0 54,2 29,2 16,7 Modelowanie symulacyjne wszyscy 54 27,8 33,3 38, ,7 42,3 25,0 48 6,3 50,0 27,1 16,7 Modelowanie symulacyjne w zarządzaniu Modelowanie systemów informacyjnych ZP 18 27,8 22,2 50, ,0 31,3 18, ,3 46,7 26,7 13,3 wszyscy 81 30,9 44,4 24, ,3 55,7 19, ,1 55,7 15,7 11,4 Podstawy ekonometrii ZAOCZNE 59 13,6 28,8 57, ,6 37,7 39,6 51 2,0 45,1 25,5 27,5 Podstawy marketingu wszyscy 73 83,6 15,1 1, ,6 18,1 1, ,3 61,2 1,5 0,0 Podstawy prawa wszyscy 73 68,5 27,4 4, ,1 37,1 5, ,7 75,4 2,9 0,0 Podstawy projektowania inżynierskiego Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem Prawne regulacje obiegu informacji wszyscy 61 8,2 52,5 39, ,3 51, ,7 46,3 29,6 20,4 wszyscy 74 52,7 33,8 13, ,9 36,5 21, ,4 60,9 15,9 5,8 wszyscy 29 37,9 44,8 17, ,9 42,9 14, ,0 52,0 16,0 4,0 Prawo gospodarcze wszyscy 83 71,1 27,7 1, ,9 45,1 11, ,8 78,9 3,9 1,3 Prawo pracy ZP 35 85,7 14,3 0, ,7 32,4 2, ,8 71,0 3,2 0,0 Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych POLIC 24 79,2 20,8 0, ,0 16,7 8, ,9 59,1 0,0 0,0 19