Rola usług publicznych i ekosystemowych w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju

Transkrypt

1 Rola usług publicznych i ekosystemowych w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju Katowice, r. dr Leszek Trząski mgr Małgorzata Kantor Główny Instytut Górnictwa Sfinansowano ze środków Narodowego Sfinansowano ze Funduszu środków Ochrony Narodowego Środowiska Funduszu Ochrony i Gospodarki Środowiska Wodnej i Gospodarki Wodnej

2 Ważny problem

3 Miejska dżungla czyli ekosystem miast Od początku XXI wieku ponad połowa mieszkaoców Ziemi żyje w miastach. W 27 krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten osiąga 74%, a np. w Holandii lub Anglii mieszkaocy miast stanowią ok. 90% populacji. Miasta zajmują dziś 2% powierzchni Ziemi, ale konsumują 75% jej zasobów. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, red. J. Kronenberg, T. Bergiera, Fundacja Sendzimira, Wrocław, 2010, ISBN Wspólne cechy miast, istniejące pomimo różnej gęstości zaludnienia i odmiennych typów zabudowy powodują, że coraz częściej mówi się o specyficznym ekosystemie miejskim. Ekostystemy miejskie kształtują jakośd życia blisko 2/3 mieszkaoców Polski.

4 Usługi publiczne - definicje USŁUGI PUBLICZNE - usługi świadczone przez administrację publiczną obywatelom bezpośrednio (w ramach sektora publicznego) lub poprzez finansowanie podmiotów prywatnych zapewniających daną usługę. Główne role usług publicznych: administracyjna, społeczna, techniczna. Parametry pomiaru usług publicznych: wydajnośd, skutecznośd, dostępnośd.

5 Role usług publicznych ROLA ADMINISTRACYJNA: wydawanie wszelkiego rodzaju dokumentów na życzenie klienta, dokumentów nie będących decyzjami administracyjnymi, zezwoleniami, czy koncesjami, np.: dowodów osobistych, praw jazdy itp., wprowadzanie do rejestru (bazy danych) wszelkich danych uzyskiwanych bezpośrednio od klienta, często obligatoryjnie, np.: rejestrację urodzeo, ślubów, samochodów itp., wydawanie pozwoleo i decyzji w rozumieniu i trybie Kodeksu Postępowania Administracyjnego np.: dotyczących ochrony środowiska, gospodarki przestrzennej i budownictwa itp., z wyjątkiem czynności, których dotyczy punkt poniżej, wydawanie pozwoleo i koncesji odnośnie działalności (rozumianych jako prowadzenie działalności gospodarczej) kontrolowanych (reglamentowanych) przez paostwo, gdzie paostwo oznacza wszystkie kategorie administracji publicznej, a więc rządową i samorządową,

6 Role usług publicznych ROLA SPOŁECZNA, zapewnienie: ochrony zdrowia (profilaktyka zdrowotna, lecznictwo otwarte), oświaty i wychowania oraz edukacji (przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja), kultury, kultury fizycznej i rekreacji, pomocy i opieki społecznej, mieszkalnictwa, bezpieczeostwa publicznego; ROLA TECHNICZNA, zapewnienie: transportu usługi i infrastruktura, gospodarki wodnej zaopatrzenie w wodę i kanalizację, gospodarki odpadami oraz utrzymania porządku i czystości, cmentarnictwa, zaopatrzenia w energię (elektroenergetyka, gazownictwo, ciepłownictwo), zieleni publicznej.

7 Zrównoważony rozwój miast a wykorzystanie zasobów przyrodniczych (a) ocena reakcji ekosystemów na różne formy użytkowania (i ogólnie oddziaływania) antropogenicznego, (b) poznanie mechanizmów ekologicznych, odpowiedzialnych za reakcję na naruszenia, (c) analiza potrzeb i preferencji różnych grup społecznych co do korzystania z zasobów przyrodniczych, (d) określenie związków między koniecznością wykorzystywania przyrody a narastającymi tendencjami ochrony przyrody i tworzenia warunków do rozwoju zrównoważonego, (e) optymalizacja struktury przestrzennej krajobrazu z punktu widzenia realizacji potrzeb społecznych i wymagao rozwoju zrównoważonego, (f) wycena pieniężna poszczególnych dóbr przyrodniczych, (g) analiza świadomości społeczeostwa co do związków między człowiekiem a przyrodą. USŁUGI EKOSYSTEMOWE Jerzy Solon Koncepcja Ecosystem Services i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych

8 Usługi ekosystemowe - definicje USŁUGI EKOSYSTEMOWE (USŁUGI KRAJOBRAZOWE) - zestaw wytworów oraz funkcji ekosystemu (krajobrazu), które są przydatne dla społeczeostwa ludzkiego. Wytwory obejmują dobra materialne bezpośrednio wykorzystywane. J. Solon, Koncepcja Ecosystem Services i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych USŁUGI EKOSYSTEMÓW bezpośrednie i pośrednie korzyści dostarczane ludziom przez ekosystemy. Koncepcja dóbr i usług ekosystemów jest synonimem usług ekosystemów Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN USŁUGI EKOSYSTEMOWE - korzyści, które ludzie czerpią z ekosystemów. Są to między innymi: żywnośd, woda pitna, drewno, regulacja klimatu, ochrona przed naturalnymi zagrożeniami, kontrola erozji gleby, składniki farmaceutyczne i miejsce rekreacji; Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności, Komisja Europejska, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008, ISBN

9 Usługi ekosystemowe i jakośd życia w miastach Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

10 Usługi ekosystemowe - klasyfikacja Usługi ekosystemowe można podzielid na następujące grupy: usługi zaopatrujące, usługi regulacyjne, usługi podstawowe lub siedliskowe, usługi kulturowe.

11 Usługi zaopatrujące Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

12 Usługi regulacyjne Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

13 Usługi regulacyjne c.d. Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

14 Usługi podstawowe lub siedliskowe Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

15 Usługi kulturowe Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

16 Włączenie koncepcji usług ekosystemowych do polityki i procesu decyzyjnego Podejście ekosystemowe do zarządzania miastem może zostać wdrożone poprzez realizację 6 głównych działań: 1. Określenie i uzgodnienie problemu z interesariuszami. 2. Ustalenie, które usługi ekosystemów są najważniejsze i mogą pomóc w rozwiązaniu danego problemu. 3. Wybór metody wyceny i określenie potrzeb informacyjnych. 4. Wycena i ocena przyszłych zmian w usługach ekosystemów. 5. Określenie i ocena możliwości rozwiązania problemu. 6. Ocena wpływu możliwych rozwiązań na poszczególnych interesariuszy. Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

17 Włączenie koncepcji usług ekosystemowych do polityki i procesu decyzyjnego Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

18 Ocena usług ekosystemowych Komisja Europejska Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008, ISBN

19 Główne zasady najlepszych praktyk wyceny usług ekosystemowych 1. Wycena powinna skupiać się na zmianach marginalnych, a nie na całkowitej wartości ekosystemu. 2. Wycena wartości usług ekosystemowych musi być swoista dla danego kontekstu i ekosystemu, musi też odnosić się do stanu początkowego ekosystemu. 3. W wycenie bioróżnorodności należy zastosować dobre praktyki w dziedzinie transferu korzyści, potrzebna jest też dalsza praca nad sposobem agregacji wartości zmian marginalnych. 4. Wartości powinny być określane z perspektywy beneficjentów. 5. W celu rozszerzenia akceptacji wyceny, w procesie jej opracowywania można zasięgać opinii społeczności lokalnej i umożliwić jej uczestnictwo w działaniach. 6. Należy pamiętać o zagadnieniach nieodwracalności zmian i żywotności ekosystemów. 7. Przedstawienie dowodów powiązań bio-fizycznych zapewnia lepszą jakość i wiarygodność wyceny. 8. Przy wycenie usług ekosystemowych występują nieuniknione niepewności, dlatego dla potrzeb decydentów należy zastosować analizę wrażliwości. 9. Ocena wartości może potencjalnie rzucać światło na sprzeczne cele i kompromisy, ale należy ją przedstawiać w połączeniu z innymi danymi ilościowymi i jakościowymi. Nie należy jej traktować jako ostatecznego rozwiązania. Komisja Europejska Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008, ISBN

20 System wyceny usług ekosystemowych Przestudiowanie przyczyn utraty bioróżnorodności Ocena alternatywnych instrumentów polityki, które muszą rozważyć decydenci Ocena kosztów i korzyści działań w celu ochrony bioróżnorodności Określenie ryzyka i niepewności Uwzględnienie efektów przestrzennych Analiza rozmieszczenia skutków utraty i ochrony bioróżnorodności Komisja Europejska Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008, ISBN

21 Porównanie metod stosowanych do wyceny ekonomicznej Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2011, ISBN

22 Usługi ekosystemowe a różnorodnośd biologiczna Protect biodiversity to safeguard ecosystem services Związek pomiędzy różnorodnością biologiczną a wydajnością usług ekosystemowych Komisja Europejska Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008, ISBN

23 Wdrożenie usług a zrównoważony rozwój miast działania Fundacji Sendzimira Projekt Usługi ekosystemowe jako warunek zrównoważonego rozwoju miast łączy w sobie edukację z podejściem praktycznym. Głównym celem projektu jest poprawa zarządzania miastami w Polsce. Wdrażanie usług ekosystemowych do zrównoważonego gospodarowania miastami zostało przeprowadzone na przykładzie drzew przyulicznych w Łodzi jako dostawcy usług. W ramach projektu prowadzone są działania u podstaw mające na celu pozyskania niezbędnej wiedzy i danych w tym również wartości ekologicznych, ekonomicznych i społecznych obecności drzew. Głównym produktem projektu będzie nowe podejście do przyrody w miastach, które będzie obejmowało identyfikację, sposoby wyceny i zarządzania usługami ekosystemów miejskich, jak również partycypację mieszkaoców miast w podejmowaniu decyzji w tym obszarze.

24 Polecane do przejrzenia Strona internetowa projektu Usługi ekosystemów dla zrównoważonego rozwoju miast Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności - raport wstępny eb_report_pl.pdf Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, red. J. Kronenberg, T. Bergiera

25 Dziękuję za uwagę Sfinansowano ze środków Narodowego Sfinansowano ze Funduszu środków Ochrony Narodowego Środowiska Funduszu Ochrony i Gospodarki Środowiska Wodnej i Gospodarki Wodnej