Rys historyczny strefą zdemilitaryzowaną Konwencja Alandzka Wyspy pokoju Parlament Rząd Podział kompetencji

Transkrypt

1 1 Informacje praktyczne, rozkłady jazdy i ceny wg stanu na 7 kwietnia Henryk Gwardak WYSPY ALANDZKIE polski przewodnik turystyczny Serdecznie zapraszam do korzystania z mojego informatora o Wyspach Alandzkich. Starałem się jak najrzetelniej opisać atrakcje turystyczne tego regionu i podać najważniejsze informacje praktyczne. Strony są często aktualizowane, szczególnie zawierające ceny i dane o połączeniach. Być może mój serwis przyczyni się do lepszego poznania Alandów lub zaowocuje Twoją decyzją o spędzeniu tu urlopu. Poniżej spis treści i linki do poszczególnych stron. 1 Położenie geograficzne, ludność, status państwowy Wyspy Alandzkie, Alandy (szw. Åland, Ålandsöarna, fiń. Ahvenanmaa, ang. The Aland Islands, niem. Die Alandinseln, fr. îles d'aland, wł. Isole Aland), to archipelag składający się z ponad wysp i wysepek położonych na Morzu Bałtyckim, u wejścia do Zatoki Botnickiej, wokół 60 szerokości geograficznej północnej i 20 długości wschodniej. Stolicą Wysp Alandzkich jest Mariehamn (fiń. Maarianhamina). Miasto leży 590 km na północ od przylądka Rozewie, 870 km od Warszawy, nieco powyżej Sztokholmu i niemal dokładnie na szerokości geograficznej Helsinek, mniej więcej w połowie drogi morskiej ze Sztokholmu do Turku. Wszystkich wysp i wysepek jest dużo więcej - mówi się nawet o stu tysiącach, ale owe sześć i pół tysiąca mają swoje nazwy. Zamieszkałych jest już tylko około 30 i to często jedynie w sezonie letnim. Najdalej wysunięte punkty obszaru archipelagu to na północy Storklyndan, Brändö 60 39,3N, na południu Bogskär, Kökar 59 30,2N, na wschodzie Skataskär, Kökar 21 19,6E, na zachodzie Märket, Hammarland 19 8,2E. Orientacyjne odległości w linii prostej z Mariehamn do miejsca km azymut do miejsca km azymut do miejsca km azymut Kapellskär Kopenhaga Paryż Sztokholm Rovaniemi Rzym Turku Warszawa Reykjavik Nynäshamn Berlin Lisbona Helsinki Kraków Biegun Płn Visby Moskwa Tokio Oslo Londyn Hong Kong Gdańsk Zurich Rio de Janeiro Powierzchnia całego archipelagu wynosi km², z czego km² (88,6%) stanowi woda. Powierzchnia lądowa wynosi km² (11,4%), a 58% jej powierzchni stanowią lasy. Główna wyspa, Fasta Åland, mierzy zgrubsza 50 x 45 km. Mieści się tu aż 912 km dróg, w tym 683 km utwardzonych, a także 38 mostów. Najwyższym wzniesieniem jest Orrdalsklint, 128,8 m npm. Alandy zamieszkuje osób ( ), a jedyne miasto, Mariehamn, Gęstość zaludnienia wynosi 18 mieszkańców na 1 km² powierzchni lądowej. 70% to rdzenni Alandczycy, 20%

2 2 przybysze z Finlandii, 6% ze Szwecji. 6% mieszkańców legitymuje się innym obywatelstwem niż fińskie. 91,2% posługuje się językiem szwedzkim ( ), 92% jest wyznania luterańskiego i tylko 0,1% (27 osób) to katolicy. Na 100 mężczyzn przypada 101 kobiet. 17% to osoby powyżej 65 lat. Średnia długość życia wynosi 84 lata dla kobiet i 77 lat dla mężczyzn. Najpopularniejsze nazwiska to: Karlsson osoby, Eriksson , Mattson - 788, Jansson - 773, Johansson i Andersson Rys historyczny Wyspy Alandzkie to terytorium rdzennie szwedzkie, formalnie jednak w granicach administracyjnych Finlandii. Szwecja utraciła Alandy w wojnie z Rosją Podczas wojny krymskiej wojska francuskie i angielskie zajęły umocnienia w Bomarsund, zmuszając Rosję do kapitulacji. W 1856 podpisano traktat pokojowy w Paryżu, ustanawiając jednocześnie Wyspy Alandzkie strefą zdemilitaryzowaną i zobowiązując Rosję do nieagresji w przyszłości. 6 grudnia 1917 Wyspy weszły w skład niepodległej Finlandii, wbrew protestom i petycjom mieszkańców. W 1921 w Genewie Liga Narodów zadecydowała o pozostawieniu Alandów w granicach Finlandii, przyznając im jednak znaczną autonomię. Jej prawa zapisane są w Akcie Autonomii Wysp Alandzkich, który w obecnej formie obowiązuje od 1993 roku. Określa on m.in. kompetencje alandzkiego parlamentu. Traktat Paryski z 1856 o demilitaryzacji Alandów został po raz pierwszy złamany przez Rosję w 1914, która wbrew jego postanowieniom przystąpiła do budowy obiektów wojskowych w związku z wybuchem I wojny światowej. Na początku 1918, miesiąc po odzyskaniu przez Finlandię niepodległości, miała tu miejsce brutalna wojna domowa pomiędzy komunistami ("czerwoni") a nacjonalistami ("biali"), wygrana przez tych drugich. Konwencja Alandzka Wobec przypadków naruszeń postanowień Traktatu Paryskiego, w 1921 potwierdzony on został tzw. Konwencją Alandzką (Ålandskonventionen), podpisaną przez przedstawicieli Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Islandii, Włoch, Łotwy, Polski, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Niemiec. Konwencja określiła, że na terytorium wyznaczonym granicą zewnętrzną przez 17 punktów współrzędnych geograficznych nie ma prawa przebywać, ani poruszać się żaden obiekt wojskowy - lądowy, morski ani powietrzny. Zabroniona jest też produkcja, import, eksport lub tranzyt broni i innych materiałów o podobnym charakterze oraz transport sił zbrojnych i sprzętu wojskowego przez to terytorium. Faktyczną strefę zdemilitaryzowaną stanowi odległość trzech mil morskich od jakiegokolwiek lądu (choćby najmniejszej wysepki) w ramach obszaru określonego granicą zewnętrzną. W latach 30-tych, wobec wzrostu napięcia międzynarodowego i groźby wybuchu nowej wojny, Szwecja i Finlandia planowały wspólną budowę obiektów wojskowych na Alandach (tzw. Stockholmsplanen). Nie pomagały masowe protesty i demonstracje mieszkańców. Dopiero zapewnienie Rosji o zaniechaniu prowadzenia działań wojennych na Wyspach powstrzymały te plany. Podczas II wojny światowej Finlandia złamała postanowienia Konwencji, wznosząc na Alandach umocnienia obronne. Działania wojenne były tu prowadzone zarówno przeciw Rosji jak i Niemcom. Po wojnie wszystkie obiekty wojskowe zostały zburzone. Wyspy pokoju Alandy nazywane są Wyspami Pokoju (Fredens Öar). Obowiązuje tu zakaz przeprowadzania jakichkolwiek ćwiczeń militarnych, przelotu samolotów wojskowych i wpływania na wody wewnętrzne jednostek floty wojennej. Mieszkańcy tu urodzeni lub przybyli przed 12. rokiem życia zwolnieni są z obowiązku służby wojskowej. Parlament (Lagtinget) składa się z 30 członków, wybieranych na czteroletnie kadencje i zgrupowanych po wyborach w siedmiu partiach politycznych: liberalna (7 członków), centrum (7), socjaldemokratyczna (6), ludowa (4), niezależna (3), Przyszłość Alandów (nowa, 2) oraz Partia Postępu (1). Parlament oprócz prac ustawodawczych uchwala także budżet oraz wybiera rząd. Rząd (Landskapsregering) składa się z sześciu ministrów, których reprezentuje premier (lantråd). Jest nim aktualnie Roger Nordlund, wybrany na drugą kadencję. Alandy posiadają jedno miejsce w fińskim parlamencie. Od 1957 są członkiem Rady Nordyckiej, a od 1984 członkiem Nordyckiej Rady Ministrów. Podział kompetencji Wyspy Alandzkie posiadają autonomię w zarządzaniu następującymi dziedzinami administracji państwowej: oświata, kultura, ochrona zabytków, opieka zdrowotna, ochrona środowiska, transport, komunikacja, policja, poczta, prasa, radio i telewizja. Dziedziny zarządzane centralnie przez państwo fińskie to: polityka zagraniczna, prawo i sądownictwo, handel i finanse. Podatki odprowadzane są do państwowego urzędu skarbowego w Helsinkach, natomiast dotacje rządu fińskiego dla Wysp Alandzkich wynoszą 0,48% dochodu narodowego, proporcjonalnie do liczby ludności zamieszkującej archipelag. W sprawach umów międzynarodowych dotyczących Wysp Alandzkich potrzebna jest zgoda ich przedstawicieli (co miało miejsce m.in. przed przystąpieniem Finlandii do Unii Europejskiej). Podobnie prawa autonomii Wysp

3 3 Alandzkich nie mogą być jednostronnie zmieniane lub weryfikowane przez parlament fiński bez porozumienia z samorządem alandzkim. Język Językiem urzędowym jest szwedzki, którym posługuje się 94% mieszkańców. Napisy i szyldy w miejscach publicznych są szwedzkojęzyczne, podobnie wszelka korespondencja urzędowa od władz w Helsinkach prowadzona musi być w języku szwedzkim. Towary zawierające wyłącznie fiński tekst na opakowaniach lub instrukcje obsługi nie mogą być dopuszczone do sprzedaży. Flaga, godło, znaczki pocztowe Alandy szczycą się od 1954 roku własną flagą - jest to szwedzki żółty krzyż na niebieskim tle z wpisanym w nim drugim, mniejszym, w kolorze czerwonym. Proporcje flagi to 26:17, w szerokości 16:3:4:3:26, w wysokości 12:3:4:3:12. Flaga wywieszana jest oficjalnie kilkanaście razy w roku, w tych samych dniach co w Finlandii. Ponadto 30 marca (Dzień Demilitaryzacji Alandów), w ostatnią niedzielę kwietnia (Dzień Flagi Alandzkiej) oraz 9 czerwca (Dzień Autonomii), na pamiątkę pierwszego posiedzenia rządu 9 czerwca Godło Wysp Alandzkich przedstawia złotego jelenia na niebieskim tle, które to kolory symbolizują alandzki oficjalny kwiat Gullvivan. Ciekawostką i powodem do dumy Alandczyków są również własne znaczki pocztowe (od 1984), cenne w światowym środowisku filatelistów. Co roku poczta alandzka wydaje nowych znaczków. Wyróżnik pocztowy Wysp Alandzkich to AX. Prawo do czynnego udziału w wyborach lokalnych oraz prawo zakupu nieruchomości przysługuje wyłącznie urodzonym na Wyspach oraz zamieszkałym tu nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat. W razie opuszczenia tego obszaru na dłużej niż pięć lat traci się te prawa. Alandy a Unia Europejska Alandy są od członkiem Unii Europejskiej. Za przystąpieniem do niej głosowało w referendum 74% obywateli (w pozostałej części Finlandii tylko 52%). W przeciwieństwie do Finlandii i Szwecji, Wyspy Alandzkie nie podlegają ustaleniom Unii w zakresie prawa podatkowego. Podczas negocjacji integracyjnych Unii z Finlandią, Alandy zagwarantowały sobie pełną niezależność od unijnej polityki celnej i podatkowej. Bezcłowy handel stanowi jedno z głównych źródeł dochodów mieszkańców Wysp. Ustalenia Komisji Europejskiej umożliwiły więc dalsze utrzymywanie sklepów wolnocłowych na promach zawijających na archipelag. Z drugiej jednak strony te same przepisy utrudniają import wielu towarów i artykułów codziennego użytku z powodu uciążliwej biurokracji celnej, co w konsekwencji rzutuje na poziom cen. W maju 2004, po przystąpieniu Polski i krajów bałtyckich do Unii Europejskiej, Wyspy Alandzkie pozostaną ostatnią oazą wolnocłową na obszarze unijnym w tej części Europy. Placówki konsularne W Mariehamn znajdują się konsulaty lub konsulaty honorowe następujących państw: Danii, Francji, Islandii, Łotwy, Holandii, Norwegii, Rosji, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Niemiec i Węgier. Tablice rejestracyjne Pojazdy zarejestrowane na Wyspach Alandzkich wyposażone są w tablice rejestracyjne różniące się wyglądem od tablic pojazdów w pozostałej Finlandii. W lewym górnym rogu białej, obramowanej niebieską linią tablicy o wymiarach 390x130 mm lub 335x130 mm wybite są litery CBY (od firmy Cainby produkującej tablice) oraz numer tygodnia i rok jej produkcji. W tym samym rzędzie widnieje godło, wyraz ÅLAND i flaga Wysp Alandzkich, poniżej zaś numer rejestracyjny składający się z kombinacji liter i cyfr w kolorze niebieskim. Wyróżnik literowy stanowią dwie litery ÅL lub trzy litery ÅLA, ÅLB, ÅLC itd., po których następuje jedna, dwie lub trzy cyfry. Numer ÅL 1 należy do jednego z samochodów rządowych. Aktualnie (2009) przydzielany jest zasób numerów z serii zawierającej litery ÅLY oraz wprowadzana jest nowa seria ÅL z czterema cyframi. Występują również tablice indywidualne, na których zamiast numeru widnieją wyrazy wybrane przez właściciela pojazdu. W tym przypadku zasadniczy numer rejestracyjny wybity jest w prawym górnym rogu tablicy. 2 Warunki klimatyczne, pogoda Charakterystyka klimatu. Długość dnia i nocy Alandy uważane są za jeden z cieplejszych regionów Skandynawii. Występuje tu też największa ilość dni słonecznych w roku. Warunki klimatyczne kształtuje położenie geograficzne Wysp i wpływ otaczającego je morza i zatok. Panuje tu więc klimat morski, co oznacza, że zimy są stosunkowo łagodne (średnia wieloletnia stycznia -1,6 ), a lata niezbyt upalne (średnia lipca 16,4 ). Śnieg utrzymuje się w zasadzie dopiero od stycznia, a temperatura rzadko spada poniżej -10 C. Wschodnie akweny wodne pokryte są w zimie lodem, podczas gdy Morze Alandzkie jest go pozbawione. Wszystkie pory roku są tu opóźnione mniej więcej o dwa tygodnie w stosunku do kontynentu. Dość chłodno bywa jeszcze w kwietniu, kiedy to zimniejsza wokół woda ochładza powietrze. Podczas gdy wszędzie temperatura już stopniowo wzrasta, tu jeszcze długo oscyluje w granicach zera. Dopiero z początkiem maja trawa zaczyna się zielenić i pojawiają się pierwsze kwiaty. Lato charakteryzuje się dużą ilością dni słonecznych i suchych oraz

4 4 temperaturą Latem występuje tu zjawisko białych nocy - widno jest praktycznie przez całą dobę. Jest tu wtedy najładniej. Ponadto otaczająca Wyspy woda znacznie przedłuża porę letnią i często jeszcze w październiku temperatura dochodzi do Właśnie w jesieni jest tu najcieplej w stosunku do pozostałej części Skandynawii. W listopadzie zaczyna się jednak robić zimno i ciemno - miesiąc ten jest zdecydowanie najmniej polecany dla turystów. W grudniu, szczególnie w pochmurne dni, ciemno lub szaro jest praktycznie całą dobę. Słońce wschodzi dopiero przed godziną 10. Charakterystyczną cechą tutejszego klimatu jest też mała ilość opadów i, co zrozumiałe, częste silne wiatry.. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII rok Średnie temp ( C) -2,3-3,4-0,9 3,1 8,7 13,4 16,0 15,3 10,8 6,7 2,6-0,3 5,8 Sumy opadów (mm) Max prędkość wiatru 2003 (m/s) 32,7 34,7 25,2 34,7 23,9 20,3 15,9 21,9 26,5 18,4 19,8 34,3 x Liczba godzin słonecznych Grubość pokrywy śnieżnej (cm) Średni okres zalegania śniegu 2.I III Rekordy temperatur: 31,3 C (lipiec 1941), -32,9 C (luty 1979). Termiczne pory roku, wyznaczone przez dni o średniej wieloletniej temperaturze 0 lub 10 C: <0 = zima, 0-10 = wiosna i jesień, >10 = lato: wiosna 56 dni, lato 117 dni, jesień 73 dni, zima 119 dni. Okres wegetacyjny: gdy średnia temperatura dobowa przez kolejne 5 dni >5 C - w 2007 od 11 maja do 15 października. Wiatr: w 2003 średnia prędkość 8,6 m/s, średni kierunek SW, ogółem 14 dni z wiatrem >24,5 m/s (sztorm), 5 dni z wiatrem >32,6 m/s (orkan). Sezon grzewczy: przeciętnie od 8 września (<12 C) do 26 maja (>10 C). Zaopatrzenie w energię elektryczną: 263 GWh (2003), w tym 78% import ze Szwecji, 16% własna produkcja (w tym 1/3 z elektrowni wiatrowych), 6% import z Finlandii. Wschody i zachody słońca: najwcześniejszy wschód 4:15, najpóźniejszy zachód 23:09, najpóźniejszy wschód 9:45, najwcześniejszy zachód 15:32 czasu lokalnego. Najkrótszy dzień w Mariehamn trwa 5 godzin i 47 minut i jest o prawie dwie godziny krótszy od najkrótszego dnia w Warszawie. Najdłuższy dzień w Mariehamn trwa 18 godzin i 54 minuty i jest o ponad dwie godziny dłuższy od najdłuższego dnia w Warszawie. Świt i zmierzch - astronomiczny (Słońce pod horyzontem) występuje do i od Świt i zmierzch nawigacyjny (Słońce 6-12 pod horyzontem) do i od 3.8. Świt i zmierzch cywilny (Słońce od 0-6 pod horyzontem) od 12 maja do 2 sierpnia. Występuje wtedy zjawisko tzw. białych nocy, co oznacza, że przy bezchmurnym niebie można przez całą dobę czytać gazetę bez oświetlenia sztucznego. Wzór na wysokość górowania Słońca 22 czerwca: h = 90 - f + d, gdzie f = szerokość geograficzna (Mariehamn 60 10'N), d = deklinacja Słońca (22 czerwca 23 27'). Wysokość górowania Słońca wynosi tego dnia 53 21'. Wzór dla 21 marca i 23 września: h = 90 - d (wysokość górowania 29 54'), dla 22 grudnia h = 90 - f - d (wysokość górowania 6 27'). Zrównanie dnia z nocą przypada w Mariehamn z reguły 18 marca i 25 września. Temperatura wody: średnia dwudziestoletnia temperatura wody morskiej: kwiecień 1,3 maj 4,2 czerwiec 9,5 lipiec 13,6 sierpień 15,9 wrzesień 14,0 październik 10,8 listopad 7,5. Zasolenie wody: średnio 6 promille, czyli 6 g soli morskiej (głównie chlorek sodu NaCl) na 1 l wody lub 6 kg soli na 1 m 3 wody. Dla porównania: Ocean Atlantycki 35 promille, Morze Północne 30, Cieśnina Kattegatt 15-25, Morze Bałtyckie: Öland, Gotland 7, Zatoka Botnicka 1-3. Woda wokół Wysp Alandzkich zaliczana jest do wód zasolonych lub słonawych (5-30 promille). Ochrona przyrody Na terenie archipelagu istnieje 19 rezerwatów przyrody, w tym 9 rezerwatów ptaków, o łącznej powierzchni ha (2,7% ogólnej powierzchni archipelagu). Największe z nich to Ramsholmen - 6 km na zachód od Mariehamn i Nåtö - 7 km na południe od Mariehamn. Ochronie podlega kilkadziesiąt gatunków roślin, większość ssaków i ptaków, a także motyle, płazy i gady z wyjątkiem żmij. Foki W wodach Wysp Alandzkich żyje szacunkowo ok fok, co stanowi 35% ogółu tego gatunku ssaków w Morzu Bałtyckim. Foki jako drapieżniki nie są lubiane przez miejscowych rybaków, którzy widzą w ich niekontrolowanym przyroście zagrożenie własnej egzystencji. Domagają się oni redukcji ich liczby co najmniej o połowę. Głośne swego czasu dyskusje oraz m.in. programy telewizji norweskiej przedstawiające nieetyczne metody polowań na młode foki powstrzymywały do niedawna rząd alandzki w wydawaniu decyzji zezwalającej na ich odłów. Jednak od kilku lat posiadacze licencji mają prawo odstrzelić pewną ilość fok w ramach rocznego limitu. W roku 2008 wynosił on 450 sztuk, z czego faktycznie zdołano upolować 144. Z tego właśnie powodu w 2009 limit ten nie będzie zwiększony.

5 5 3 Turystyczny niezbędnik powierzchnia ogółem km² ilość turystów 2008 (2007) ( ) - w tym powierzchnia lądowa współrzędne centrum Mariehamn najwyższe wzniesienie km² (11,4%) 60 06'N, 19 57'E (60.1N, 19.9E) Orrdalsklint, 128,8 m n.p.m. Ilość noclegów ogółem 2007 (1997) - w tym w hotelach 2008 (1997) - w tym na campingach 2007 (1997) status państwowy prowincja autonomiczna strefa czasowa symbole autonomii godło, flaga, znaczki pocztowe wyróżnik pocztowy AX oficjalny język religia ludność ogółem w tym ludność Mariehamn gęstość zaludnienia szwedzki, 91,2% mieszkańców protestantyzm, 92 % mieszkańców sklepy czynne opłata klimatyczna widokówka lub list do całej Europy ( ) ( ) ( ) UTC+2, czas południka 30E 7 dni w tygodniu nie obowiązuje 0,80 EUR godziny otwarcia banków 9:30-16:15 18 osób/km² samochodów osobowych na 1000 mieszkańców średnia długość życia 81,8 lat dozwolona prędkość km/h 90/70/50/30 liczba gmin 16 waluta euro (EUR) mandaty za wykroczenia drogowe używanie telefonów podczas jazdy 640 od 200 EUR wzwyż od niedozwolone PKB per capita EUR przestępczość znikoma koszty utrzymania 118 % średniego poziomu w UE bezrobocie ,7 % (6,1 % do 25 lat) Wyspy Alandzkie nazywane są często Perłą Bałtyku (Östersjöns pärla). Piękne krajobrazy, czyste powietrze i woda, setki kilometrów krętego wybrzeża, nieskażona przyroda - to wymarzone miejsce dla żeglarzy, wędkarzy, rowerzystów i wszystkich spragnionych kontaktu z naturą. W roku 2006 przybyło tu osób, głównie ze Szwecji (84%) i Finlandii. Niemal połowa stałych mieszkańców utrzymuje się z turystyki, pracując w usługach, na promach lub wynajmując domki letnie i sprzęt turystyczny. Sezon letni jest krótki, trwa praktycznie dwa i pół miesiąca. W tym czasie jest tu tłoczno, organizowane są różnorodne imprezy, festiwale, koncerty, międzynarodowe parady jachtów, widowiska folklorystyczne i inne. Na Alandy warto przyjechać na początku lipca, można wtedy podziwiać białe noce. Co roku biura turystyczne oraz armatorzy Viking Line i Eckerö Linjen wydają obszerne katalogi w czterech językach zawierające wszystkie niezbędne informacje związane z pobytem na Alandach. Są tam m.in. szczegółowe opisy i zdjęcia wszystkich miejsc noclegowych, zarówno hoteli, pensjonatów jak i licznych campingów. Ceny noclegów są zróżnicowane i zależą od pory roku oraz standardu. Walutą oficjalną jest euro, jednak korony szwedzkie również są akceptowane. Większość sklepów honoruje także karty kredytowe VISA Classic, Eurocard i inne. Przykładowe ceny noclegów oraz w wypożyczalniach sprzętu turystycznego na rok 2009 znajdują się na tej stronie. Prywatne Centrum Informacji Turystycznej TRAMP wydało polskojęzyczny przewodnik po Wyspach Alandzkich. Na 120 stronach zawarte są wyczerpujące informacje o tym regionie a także o Sztokholmie i okolicach. Przewodnik zamówić można u wydawcy: PCIT TRAMP, skr. poczt. 62, PL Szczecin 39, tramp@v.pl lub

6 STATUS, JĘZYK, RELIGIA 6 Wyspy Alandzkie są autonomiczną prowincją Finlandii, obszarem zdemilitaryzowanym i neutralnym, posiadają własny rząd i parlament. Językiem urzędowym jest szwedzki, którym posługuje się 91,2% mieszkańców (w całej Finlandii zaledwie 5,6%). 91,7% ludności należy do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Przeciętny Alandczyk odwiedza kościół dwa i pół raza w roku. LUDNOŚĆ 31 grudnia 2008 Alandy liczyły mieszkańców. Jedyne miasto, a zarazem stolicę - Mariehamn zamieszkiwało tego dnia osób, co stanowi 40,2% ogółu ludności. Blisko połowa zamieszkuje główną wyspę (poza Mariehamn), a pozostałe 10% - archipelag. 69,6% ludności to rdzenni Alandczycy, 20,2% przybysze z Finlandii, 6,4% ze Szwecji, 3,9% z pozostałych krajów. Gęstość zaludnienia wynosi 18 osób/km². Na Alandach jest gospodarstw domowych, ponad 800 gospodarstw rolnych i domków letniskowych. Średnia długość życia wynosi 81,8 lat (84,4 kobiety, 79,2 mężczyźni). Na 100 mężczyzn w wieku lata przypada 97 kobiet. PODZIAŁ TERYTORIALNY Alandy podzielone są na 16 gmin, w nawiasach powierzchnia lądowa i ilość mieszkańców : Brändö (103 km², 518), Eckerö (111 km², 921), Finström (121 km², 2483), Föglö (131 km², 576), Geta (84 km², 456), Hammarland (133 km², 1440), Jomala (142 km², 3917), Kumlinge (96 km², 360), Kökar (58 km², 262), Lemland (112 km², 1783), Lumparland (36 km², 387), Mariehamn (12 km², 11005), Saltvik (151 km², 1753), Sottunga (27 km², najmniejsza gmina w całej Finlandii, 115 mieszkańców), Sund (108 km², 1031) i Vårdö (101 km², 449). Na Wyspach znajduje się 19 kościołów i kaplic, które tworzą dekanat alandzki złożony z 10 parafii. PORÓWNANIE CZASU Na Alandach obowiązuje czas 30. południka, wschodnioeuropejski (EET). Tak więc gdy w Polsce i Szwecji jest godzina 12:00, w Mariehamn jest 13:00. Czas letni i zimowy wprowadzany jest na podstawie norm Unii Europejskiej, a więc w tych samych dniach, co w Polsce. Południe astronomiczne (górowanie Słońca) przypada w godz. 12:24-12:55, a w okresie obowiązywania czasu letniego 13:24-13:47. SKLEPY I GASTRONOMIA Sklepy spożywcze czynne są z reguły w godz. 9-17(18), w soboty W Mariehamn i okolicy bywają czynne również wieczorem i w niedziele. Restauracje, bary, jadłodajnie, pizzerie, kawiarnie, kioski spożywcze - jest ich pod dostatkiem, szczególnie w Mariehamn. Otwarte są z reguły od 11 do 20 lub dłużej. Po sezonie letnim wiele z nich jest jednak nieczynnych. Informacja turystyczna dysponuje wykazem wszystkich sklepów i punktów gastronomicznych oraz godzinami ich otwarcia. POCZTA Wysyłane stąd widokówki z pozdrowieniami i wszelkie inne przesyłki muszą być zaopatrzone w miejscowe, alandzkie znaczki pocztowe. Na list do 20 g lub widokówkę do Polski należy nakleić znaczek za 0,80 EUR. List o wadze do 50 g wymaga znaczka za 1,60 EUR. Urzędy pocztowe czynne są w dni robocze w godz. 9-17, w Mariehamn również w soboty w godz Nazwę miejscowości na przesyłkach z Polski należy poprzedzać wyróżnikiem AX, a nie FIN, czyli piszemy: AX MARIEHAMN, ÅLAND, FINLAND (decyzja Światowej Organizacji Poczty UPU z , ISO 3166). Wysyłając listy ze Szwecji nie piszemy FINLAND. Na poczcie w Mariehamn można wykupić abonament oraz nabyć większość dotychczas wydanych znaczków po cenie nominalnej. Znaczki lub serie o wyczerpanym nakładzie można próbować uzyskać u miejscowych lub zagranicznych filatelistów.

7 7 BANKI, WALUTA Banki czynne są w dni robocze w godz. 9:30-16:15, jednak poza Mariehamn mogą być zamknięte w środy. Większość bankomatów akceptuje przy wypłatach gotówkowych jedynie fińskie karty bankowe. Możliwe są jednak wypłaty gotówki z kart kredytowych VISA w bankach Nordea, Leonia i Andelsbanken, znajdujące się przy Torggatan, głównej ulicy Mariehamn oraz w Godby (wym. gudby) przy centrum handlowym. Bankomaty przyjmują jedynie karty wypukłe, tak więc z kartami Visa Elektron, czy Maestro mogą być problemy. Obowiązującą walutą jest euro (EUR). W większości sklepów i punktów usługowych akceptowane są także korony szwedzkie. Banki i niektóre recepcje hotelowe dokonują wymiany walut. BAZA TURYSTYCZNA W roku 2008 Wyspy Alandzkie odwiedziło turystów, co daje ponad 80 turystów na jednego mieszkańca. 50% turystów to Szwedzi, 38% Finowie. Do dyspozycji gości są 22 hotele, 34 pensjonaty, 70 campingów i pól namiotowych oraz domków letniskowych o różnym standardzie. 33% przyjezdnych korzysta z hoteli, 9% z pensjonatów, 32% nocuje w domkach campingowych i 26% we własnych namiotach. CENY NOCLEGÓW 2009 I REZERWACJE Ceny w hotelach zaczynają się od 80 EUR za pokój dwuosobowy ze śniadaniem. Za dobę w pensjonacie zapłacimy około 60 EUR za "dwójkę" w pełni sezonu. Wynajem domku letniskowego dla 4 osób (ok. 40 m², trzy pokoje, wnęka kuchenna, umywalka, ciepła woda, lodówka, ogrzewanie elektryczne, łódź wiosłowa) to wydatek ok. 50 EUR za dobę lub 300 EUR za tydzień. Najtańsze są campingi. Ich standard, podobnie jak domków, jest różny. Przykładowe opłaty za dobę na średniej klasy polu namiotowym: osoba 4 EUR, namiot 2 EUR, samochód 2 EUR, przyczepa 2 EUR, samochód campingowy 4 EUR, dostęp do elektryczności 3 EUR. Często płaci się 15 EUR za dobę za wszystko razem (dwie osoby, namiot, samochód, prąd, woda). Noclegi można rezerwować bezpośrednio w wybranym miejscu (telefon, fax, mail) lub przez biuro podróży. W informacji turystycznej otrzymać można pełna listę miejsc noclegowych, jednak nie dokonuje ona rezerwacji. Campingi czynne są z reguły od maja do końca września. CENY PALIWA Paliwo jest tu drogie, dlatego warto zatankować samochód przed przyjazdem, w Szwecji lub na stałym lądzie Finlandii. Na miejscu w paliwo zaopatrzyć się można nie tylko w Mariehamn, ale także w pobliżu lokalnych sklepów i sklepików, znajdujących się w każdej gminie. Uwaga: gaz płynny LPG jest niedostępny dla samochodów prywatnych. CENY ŻYWNOŚCI Ceny żywności są dużo wyższe niż w Polsce oraz według oficjalnych danych statystycznych aż o 13% wyższe niż na stałym lądzie Finlandii i w Szwecji. Od roku 2000 ceny żywności wzrosły o 14%, a ogólne koszty utrzymania o 17%. Wszelkie rekordy bije cena chleba, która nierzadko dochodzi do 10 EUR za 1 kg. Warto więc zabrać ze sobą jak najwięcej pieczywa. Jedynie ceny ryżu i makaronu są podobne jak w Polsce. Gdy w przypadku innych artykułów, szczególnie przemysłowych, można jeszcze mówić o pewnej konkurencji między sklepami oraz od czasu do czasu trafić na jakąś wyprzedaż, to jeśli chodzi o towary codziennego użytku panuje tu powszechna drożyzna. Często ceny w euro są podobne do cen w Polsce w złotych. Stosunkowo tanim supermarketem jest Sparhallen (wym. sparhallen), położony 3 km na północ od Mariehamn, przy drodze na Godby (wym. gudby).

8 Ceny wybranych artykułów spożywczych w supermarkecie Erik Mattsson w Godby : 8 artykuł EUR artykuł EUR artykuł EUR bułka paryska 320 g 2,19 masło Enilett 1 kg 5,83 winogrona 1 kg 2,90 bułka zwykła 50 g 0,50 jogurt 1 kg 2,49 jabłka 1 kg 1,99 mleko zwykłe 1,5% 1 l 1,19 kurczak z rożna 1 kg 7,49 cukier 1 kg 2,49 mięso mielone 1 kg 7,90 pomidory 1 kg 2,69 miód 1 kg 6,99 kotlety schabowe 1 kg 7,80 jaja 10 szt. 1,99 dżem truskawkowy 1 kg 8,68 antrykot 1 kg 16,90 cytryny 1 kg 1,99 kawa President 500 g 4,89 szynka gotowana 1 kg 16,50 banany 1 kg 1,49 woda mineralna 1,5 l 1,99 ser żółty Edamski 1 kg 7,50 pomarańcze 1 kg 2,90 piwo Koff III but. 33 cl 1,69 Podane ceny dotyczą najtańszych artykułów w danym asortymencie, jeśli takie występują CENY SPRZĘTU TURYSTYCZNEGO 2009 Rower zwykły, również z przyczepką lub dziecinny kosztuje 8-10 EUR za dobę lub EUR za cały tydzień, rower górski odpowiednio 15 i 75 EUR, tandem 20 i 100 EUR, kajak 50 i 120 EUR, narty wodne 20 i 60 EUR. Motorówki do 40 KM do 4 godz. 75 EUR, do 8 godzin 100 EUR, doba 150 EUR, tydzień 360 EUR. Łodzie z silnikiem do 10 KM: 45 EUR do 4 godzin, 70 EUR do 8 godzin, 100 EUR za dobę, 190 EUR za tydzień. Do prowadzenia motorówek nie są wymagane specjalne dokumenty. Duża wypożyczalnia sprzętu turystycznego Ro No Rent znajduje się tuż przy terminalu promowym Viking Line w Mariehamn i czynna jest od czerwca do 15 sierpnia we wszystkie dni tygodnia w godz (przerwa 12-13), tel , Zalecana jest wcześniejsza rezerwacja sprzętu. Możliwe jest dostarczenie rowerów w dowolne miejsce za dodatkową opłatą. Rowery wypożyczyć można również na większych campingach i w ośrodkach wypoczynkowych. WĘDKARSTWO Alandy są rajem dla wędkarzy. Na łowienie ryb należy posiadać kartę wędkarską (do nabycia m.in. w biurach turystycznych i sklepach wędkarskich) oraz przestrzegać okresów ochronnych. Szczególne zezwolenie wymagane jest dla amatorów polowań i nurkowania, wydawane przez miejscowe władze, tel W Polsce istnieje wyspecjalizowana firma, która organizuje wyjazdy wędkarskie na Alandy. Jest to Olafs Sportfiske, Olaf Pona, ul. Podgórna 61/14, Koszalin, tel oraz Firma znacznie upraszcza formalności związane z organizacją pobytu. Tam też można uzyskać wszelkie informacje dotyczące szczegółów związanych z wędkarstwem na Alandach. ŻEGLARSTWO Alandy są atrakcyjne również dla żeglarzy. Firma Midnight Sun Sailing Ltd. zajmuje się wynajmem jachtów pełnomorskich na Alandach. Na stronie internetowej jest wykaz sprzętu, dane techniczne, zdjęcia, aktualne ceny i gotowy formularz do wypełnienia w przypadku zamiaru rezerwacji. Inne wypożyczalnie żaglówek: Marin Teknik Ab, tel , Midnight Sun Sailing Åland Ab, tel Opłata portowa w Mariehamn dla jachtów wynosi EUR za dobę, niezależnie od ich długości. Opłata ta obejmuje także dostęp do prądu, wody, prysznica, WC, sauny, prasy lokalnej i wstępu na wybrane imprezy kulturalno-rozrywkowe. Ponadto atrakcyjna jest też oferta jednodniowej wycieczki promem do Szwecji (Viking Line lub Eckero Linjen), również wliczona w tę cenę. Opłatę portową należy uiścić bez wezwania w pobliskim biurze, czynnym w lipcu w godz. 7-24, tel Otrzymany bilet w nieprzemakalnej folii należy przymocować w widocznym miejscu na jednostce. Granicą trzeźwości na morzu jest 1,0 promille. Telefon alarmowy ratownictwa morskiego i lotniczego lub ogólny alarmowy 112.

9 9 PRAWO, MORALNOŚĆ Według organizacji Transparency International, Finlandia jest najmniej skorumpowanym krajem na świecie. Dotyczy to również Wysp Alandzkich. Miejscową ludność charakteryzuje powszechna uczciwość i poszanowanie prawa. Przestępczość występuje tu w znikomym stopniu. Policja wprawdzie istnieje, ale nie narzeka na nadmiar pracy. Mandaty, np. za przekroczenie prędkości, są bardzo wysokie i zależą od dochodów sprawcy wykroczenia. Obowiązuje bezwzględny zakaz wwozu czystego spirytusu. Na terminalach promowych i lotnisku dokonywana jest wyrywkowo kontrola celna. ZWYCZAJE MIEJSCOWE, OCHRONA PRZYRODY Zwyczaje miejscowe na Wyspach Alandzkich różnią się od obowiązujących w Szwecji i na stałym lądzie Finlandii. Dozwolone jest wchodzenie do lasu, zbieranie grzybów i owoców leśnych na własne potrzeby. Niedozwolone jest zbieranie niektórych kwiatów i roślin. Należy unikać poruszania się po terenach prywatnych i polach uprawnych. Nocować można jedynie na campingach, w schroniskach lub za zgodą właściciela posesji. Nie wolno nocować w przyczepach campingowych lub w samochodach na terenie miasta, na ulicach, parkingach lub w pobliżu parków. Ogniska wolno rozpalać tylko na campingach lub za wyraźną zgodą gospodarza terenu, natomiast nie wolno tego czynić bezpośrednio na brzegu, skałach, w pobliżu rezerwatów przyrody. Zabronione są wszelkiego rodzaju formy polowania i połowu ryb bez zezwolenia. Na terenie Wysp Alandzkich istnieje ponad 20 rezerwatów przyrody, w tym największe: Ramsholmen 6 km na zachód od Mariehamn i Nåtö (wym. note) 7 km na południe od Mariehamn. Ochronie podlega kilkadziesiąt gatunków roślin, większość ssaków i ptaków, a także motyle, płazy i gady z wyjątkiem żmij. W trosce o czystość i ochronę środowiska śmieci należy gromadzić w workach, a następnie wyrzucać do przeznaczonych w tym celu kontenerów, najczęściej w pobliżu większych sklepów. Wchodząc do czyjegoś domu zdejmuje się buty. Na przywitanie mówi się "hej". RUCH DROGOWY na Alandach zarejestrowanych było samochodów, w tym osobowych. Na mieszkańców przypada ich 640 (1,3 samochodu na gospodarstwo domowe). Średni wiek pojazdu to 14 lat, najstarszy w Europie (w Finlandii i Szwecji 10 lat). Najpopularniejsze marki to Ford, Toyota, Volkswagen i Volvo. Na terenie niezabudowanym obowiązuje ogólne ograniczenie prędkości do 70 km/godz., o ile znaki drogowe nie wskazują inaczej. Parkingi w Mariehamn są bezpłatne i nawet w sezonie nie ma większych problemów z parkowaniem. Obowiązuje natomiast karta parkingowa. Należy jeździć z włączonymi światłami mijania przez całą dobę i przez cały rok, bez względu na pogodę. Nie wolno zatrzymywać się przy lewej krawędzi jezdni dwukierunkowej ani parkować na chodniku. Piesi mają bezwzględne pierwszeństwo na przejściach, również wtedy, gdy oczekują przy krawężniku. Rowerzyści mają pierwszeństwo na wyznaczonych dla nich drogach, jeśli krzyżują się one z drogami kołowymi. Uwaga na liczne skrzyżowania równorzędne, których często można się nie spodziewać! Od listopada do końca marca istnieje obowiązek używania opon zimowych z kolcami - drogi nie są tu posypywane solą z uwagi na ochronę środowiska. Używanie telefonów komórkowych podczas jazdy jest niedozwolone. Granicą trzeźwości jest 0,5 promille. Należy bardzo uważać na zwierzęta leśne, zwłaszcza sarny. Nierzadko można też spotkać się z łosiem, których według stanu na marzec 2009, jest tu aż 714. Wypadki z udziałem zwierząt stanowią 40% wszystkich kolizji na alandzkich drogach i ilość ich wzrasta. Z ogólnej liczby ok saren 338 zginęło w 2008 roku w wyniku potrąceń. Zanotowano też wiele zderzeń z łosiami. Jest to duży problem, dyskutowany często w lokalnych mediach. Rozważa się nawet radykalne zredukowanie ilości zwierząt, co niektórym politykom, popieranym przez niemałe grono miejscowych myśliwych, wydaje się najprostszym rozwiązaniem. Holowanie pojazdów, Jonnys Bilbärgning, tel

10 10 KOMUNIKACJA Autobusy W Mariehamn kursują bezpłatne autobusy miejskie na dwóch trasach: północnej i południowej. Ponadto istnieje pięć linii autobusowych wzdłuż głównych dróg, wszystkie z Mariehamn: linia 1 przez Hammarland do Eckerö, linia 2 przez Godby do Geta (wym. jeta), linia 3 przez Godby (wym. gudby) do Saltvik, linia 4 przez Godby do Sund i Vårdö (wym. worde), linia 5 przez Lemland do Lumparland. Najwięcej kursów, co godzinę lub dwie, jest w dni powszednie. Wieczorem i w dni świąteczne komunikacja autobusowa jest bardzo ograniczona. Przykładowa opłata za przejazd z Mariehamn do Godby (16 km) 3 EUR, do Eckerö (35 km) 5 EUR. Autobusy zabierają też rowery w miarę wolnego miejsca. Opłata wynosi 4 EUR od roweru niezależnie od długości przejazdu. Promy Po archipelagu kursuje 10 promów o różnej pojemności i standardzie. Na wszystkich liniach oprócz Föglö wymagana jest rezerwacja miejsc na samochody. Biuro mieści się w Mariehamn przy Strandgatan 25, w pobliżu dworca autobusowego i czynne jest w dni powszednie w godz. 9-17, tel , fax Opłaty w sezonie 2009 za przewóz samochodów osobowych wynoszą 12, 17 lub 23 EUR, motocykli i motorowerów 6, 10 lub 12 EUR w zależności od długości trasy. Pasażerowie nie płacą za przejazd. W przypadku rezerwacji miejsca na całej trasie z głównej wyspy na stały ląd Finlandii, opłata za samochód wynosi 90 EUR, za motocykl 45 EUR. Aby jej uniknąć, należy podróż odbyć w dwóch etapach, nocując po drodze na archipelagu. OPIEKA MEDYCZNA Pogotowie ratunkowe tel. 112, ostry dyżur 5355, pomoc stomatologiczna , lekarz dyżurny weterynarii Szpital Centralny w Mariehamn (Centralsjukhus), 107 łóżek, Sjukhusvägen, tel Przychodnia Ogólna w Mariehamn (Hälsocentralen), Norragatan, tel Apteki: Central Apoteket Mariehamn, Skarpansvägen 24, tel , , Nya Apoteket Mariehamn, Norragatan 17, tel , Godby Apoteket, Godby, tel Od przyjezdnych z krajów należących do Unii Europejskiej w razie potrzeby skorzystania z opieki medycznej wymagane jest posiadanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (zwana dalej Kartą). Aby uzyskać świadczenia zdrowotne w ramach fińskiej państwowej służby zdrowia należy udać się do gminnego ośrodka zdrowia i tam okazać Kartę oraz paszport. Zależnie od gminy leczenie zostanie zapewnione nieodpłatnie lub za pewną zryczałtowaną opłatą. W nagłych przypadkach leczenie stomatologiczne można uzyskać od stomatologa dyżurnego w gminnym ośrodku zdrowia po okazaniu Karty i paszportu. Zostanie pobrana pewna zryczałtowana opłata, której wysokość będzie uzależniona od zakresu otrzymanych świadczeń zdrowotnych. Trzeba jednak pamiętać, że opieka stomatologiczna ma bardzo ograniczony zakres w sektorze publicznym. Receptę można zrealizować w każdej aptece. Naliczana jest pełna cena, jednak można uzyskać jej zwrot od miejscowego zakładu ubezpieczeń. Dla większości leków zapisanych na receptę przysługuje zwrot 50% kosztu powyżej ustalonej ceny. Świadczenia zdrowotne realizowane są przez szpitale prywatne i publiczne. Wysokość opłat może się różnić zależnie od gminy zamieszkania. Osoby korzystające z prywatnego leczenia (u lekarza lub w szpitalu) powinny otrzymać pokwitowanie, które należy przekazać do miejscowego zakładu ubezpieczeń, gdyż może im przysługiwać częściowy zwrot kosztów. Wnioski o zwrot kosztów świadczeń zdrowotnych muszą zostać złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia zapłaty. Za zabiegi stomatologiczne pobierana jest zryczałtowana opłata, której wysokość będzie uzależniona od zakresu otrzymanych świadczeń zdrowotnych. Pacjentom hospitalizowanym za każdy dzień pobytu w szpitalu naliczana jest stała opłata, która nie podlega zwrotowi. Również za leczenie ambulatoryjne pobierana jest stała opłata, która także nie podlega refundacji. Jednorazowa pomoc lekarska w szpitalu lub przychodni w Mariehamn kosztuje EUR. Możliwa jest dodatkowa dopłata do 15 EUR za pomoc

11 11 udzieloną po godzinach pracy. Pomoc stomatologiczna kosztuje 35 EUR dla pacjentów powyżej 18 lat. Pomoc stacjonarna - 26 EUR/dzień za pomoc podstawową (osoby poniżej 18 lat płacą maksymalnie przez 7 dni), 22 EUR w poliklinice, 72 EUR za ambulatoryjną pomoc chirurgiczną. PKB, BUDŻET, ZATRUDNIENIE Produkt krajowy brutto (PKB) per capita w 2008 wynosił EUR. 45% PKB stanowią dochody z transportu i gospodarki morskiej, w której pracuje 12% ogółu zatrudnionych na Alandach (w Finlandii dochód ten wynosi zaledwie 0,8%). Budżet Wysp Alandzkich na rok 2009 opiewa na kwotę 318 mln EUR. Ponad połowa ogółu zatrudnionych pracuje w usługach, transporcie i handlu. 59% ludności utrzymuje się z dochodów z pracy, 17% z własnego kapitału, 14% z emerytur i rent. Bezrobocie w roku 2008 wynosiło około 2,7% ludności czynnej zawodowo. Inflacja w jesieni 2008 wyniosła 4,2% (rok do roku) i spowodowana była wzrostem cen żywności i niektórych usług. W celu podjęcia jakiejkolwiek, choćby sezonowej pracy, należy zarejestrować się w miejscowym Urzędzie Skarbowym w celu uzyskania indywidualnej karty podatkowej. Praca na czarno jest niemal natychmiast ujawniana z uwagi na mały obszar i niewielką liczbę ludności. Próby nielegalnego podejmowania pracy należą tu do rzadkości i kończą się z reguły wydaleniem do kraju. DLA MUZYKÓW W centrum Mariehamn przy Styrmansgatan 4, tel znajduje się Music Shop, sklep muzyczny, w którym można kupić, naprawić lub wypożyczyć instrumenty i akcesoria oraz aparatury nagłaśniające. WAŻNE TELEFONY Ogólny telefon alarmowy 112, pogotowie ratunkowe 5355 lub , policja , pomoc dentystyczna , pomoc weterynaryjna , służba ratownictwa morskiego , lub , pomoc drogowa i holowanie pojazdów , taxi 10066, straż graniczna centrala w Mariehamn, tel JAK DZWONIĆ I ZA ILE Dzwoniąc z Polski na Alandy wybieramy i numer abonenta. Z Alandów do Polski: 82 lub 00, następnie 48, kierunkowy w Polsce bez zera i numer abonenta, np. do Warszawy Dzwoniąc z komórki na miejscowy numer stacjonarny należy go poprzedzić 018. Dzwoniąc z telefonu stacjonarnego można też korzystać z tanich połączeń za pośrednictwem operatora TeleAle. W tym przypadku wybieramy 99533, prefiks kraju, strefy i numer abonenta, np. do Gdańska Cena za minutę połączenia wynosi zaledwie 6 eurocentów przy zachowaniu dobrej jakości rozmowy. Ceny rozmów z telefonu komórkowego zależą od wyboru operatora miejscowego (do wyboru jest alandzki ÅMT lub fińska Sonera), a także opłat w roamingu, często od pory dnia, rodzaju abonamentu, czasu trwania rozmowy, planów taryfowych, pakietów, SIMkarty, wreszcie kursu euro. Kalkulacja tych opłat jest bardzo skomplikowana i nie sposób ich wszystkich przedstawić. Należy raczej unikać logowania się do Sonery, gdyż operator ten jest droższy. Roaming GPRS istnieje ze wszystkimi polskimi operatorami. Zasięg UMTS występuje na przeważającym obszarze archipelagu. Naliczanie opłat za transmisję danych odbywa się z dokładnością do 1 KB. INFORMACJA TURYSTYCZNA Informacja turystyczna mieści się przy Storagatan 8, AX Mariehamn, tel. z Polski , fax 24265, mail: info@turist.aland.fi Biuro

12 12 czynne jest dłużej lub krócej w zależności od okresu roku, w pełni sezonu codziennie MEDIA Na Alandach wydawane są dwa dzienniki - Ålandstidningen i Nya Åland. Nadają trzy rozgłośnie radiowe - Radio Åland 91,3 Mhz, Radio Väst 95,9 Mhz i Rix FM Åland 101,8 Mhz. Istnieje też lokalna stacja telewizyjna. DNI WOLNE OD PRACY 2009 czwartek 1.1 Nowy Rok, wtorek 6.1 Trzech Króli, piątek 21.3 Wielki Piątek, niedzielaponiedziałek Wielkanoc, piątek 1.5 Pierwszy Maja, czwartek 1.5 Wniebowstąpienie Pańskie, sobota 21.6 Święto Lata (Midsommardagen), sobota Wszystkich Świętych, niedziela 6.12 Święto Narodowe Finlandii, piątek-sobota Boże Narodzenie. Ponadto 9 czerwca przypada Dzień Autonomii Wysp Alandzkich. Nie jest to jednak dzień wolny od pracy dla wszystkich, jedynie dla pracowników administracji państwowej. JESZCZE O JĘZYKU Niemal powszechnie stolicę Alandów nazywa się "Marienhamn", kojarząc chyba z językiem niemieckim. Prawidłowa nazwa miasta to Mariehamn i tak samo się ją wymawia. Szwedzkie Å wymawia się o, tak więc Alandy po szwedzku to Oland. Literę S wymawia się jak s, a nie jak w niemieckim - sz, np. szwedzkie miasto Ystad czyta się tak jak się pisze (powszechnie jednak mówi się isztat, co jest błędem!). Podobnie Sparhallen (nie szparhallen!) oraz szwedzkie nazwiska kończące się na -ström. Szwedzkie O wymawia się często jak u, np. bok (wym. buk) - książka, skola (wym. skula) - szkoła. G przed samogłoską wymawia się j (np. nazwę gminy Geta na północnym krańcu Alandów czyta się jeta, podobnie orgel - orjel, Göteborg - jöteborj). Miejscowość Kapellskär, skąd odpływają promy do Mariehamn, wymawia się kapelszer. Język fiński nie jest na Alandach mile widziany, czy raczej słyszany. Pomyłka ta nie grozi na szczęście polskim turystom. Należy jednak wiedzieć, aby nie popełnić gafy w kontaktach z tubylcami, że na Alandach mówi się po szwedzku, a nie po fińsku. Bez większych problemów można jednak porozumiewać się w języku angielskim. (Wszystkie dane liczbowe pochodzą z publikacji Ålands Statistik- och utredningsbyrå) FAQ - NAJCZĘSTSZE PYTANIA Czy Alandy mają coś, co można by nazwać lokalną konstytucją? Jest to Prawo o Autonomii Wysp Alandzkich, które zawiera przede wszystkim: przepisy o nabywaniu i posiadaniu nieruchomości na terytorium Wysp Alandzkich, ustalenia dotyczące obsady, funkcjonowania i podziału kompetencji rządu lokalnego wobec państwa fińskiego, prawo o obowiązywaniu i stosowaniu języka, sprawy finansowe, stosunki międzynarodowe oraz przepisy dotyczące relacji wobec Unii Europejskiej. Gdzie można zarezerwować noclegi na Alandach? Przede wszystkim nie w Informacji Turystycznej, dokąd często turyści się udają. Należy skontaktować się z którymś z biur turystycznych (Viking Line, Ålands Hotels, Ålands Turist & Konferens, Ålandsresor, Eckerö Linjen) lub bezpośrednio z recepcją hotelu, pensjonatu, campingu lub właścicielem domków letniskowych. Adresy i telefony znajdują się na moich stronach w dalszej części przewodnika. Czy to prawda, że na Alandach występują białe noce?

13 13 Tak. O tzw. białych nocach mówimy, gdy Słońce znajduje się do 6 pod horyzontem (świt i zmierzch cywilny). Przy bezchmurnym niebie można w nocy czytać gazetę bez oświetlenia sztucznego. Na Wyspach Alandzkich zjawisko to występuje od połowy maja do końca lipca, przy czym największy efekt daje w połowie tego okresu, tj. ok. 25 czerwca. Czy na Alandach są schroniska turystyczne? 1 grudnia 2005 oddane zostało do użytku pierwsze takie schronisko w Godby w przebudowanej szkole podstawowej. W 9 pokojach i dwóch salach zbiorowych mieści się 96 łóżek. Czy należy mieć ze sobą paszport przyjeżdżając na Wyspy? Niekoniecznie, jeśli przybywa się ze Szwecji lub Finlandii. Zawsze jednak należy mieć ze sobą dowód tożsamości. Zamierzamy spędzić na Alandach tylko dwa dni. Co warto w tym czasie zwiedzić? Pierwszy dzień proponuję przeznaczyć na zwiedzanie Mariehamn (muzea, spacer po mieście), drugi na objazd głównej wyspy (odległości nie są tu duże), zwiedzając po drodze okolice i zabytki. Polecałbym zamek w Kastelholm, ruiny umocnień rosyjskich w Bomarsund, Getabergen, Muzeum Łowiectwa i Rybołówstwa oraz Muzeum Poczty i Szlaku Pocztowego w Eckerö. Szczegóły na następnych stronach mojego przewodnika. Można też wybrać się na przejażdżkę promami lokalnymi, które są bezpłatne pod warunkiem, że nie zabieramy ze sobą samochodu. Czy można dostać się promami lokalnymi na stały ląd Finlandii? Można. Są dwie drogi: z Hummelvik (Vårdö) przez Torsholma, Åva (Brändö) do Osnäs na stałym lądzie oraz z Långnäs (Lumparland) bezpośrednio do Galtby i Korpo. Należy jednak wiedzieć, że opłata za przewóz pojazdu jest wysoka (np. za samochód zapłacimy 90 EUR). Jest ona dużo niższa, jeśli po drodze przenocujemy na archipelagu. Jaki język obowiązuje na Alandach? Szwedzki. Posługuje się nim ponad 90% mieszkańców. Jest on ważną cechą narodowości i kultury Alandczyków. Powszechna jest też znajomość angielskiego. Jak wyglądają Alandy zimą? Czy jest tu nudno? Co robią mieszkańcy? Większość obiektów turystycznych jest nieczynna. Na tej szerokości geograficznej od listopada do końca lutego przez większą część doby jest ciemno. Zimy nie są tu jednak tak mroźne, jak się powszechnie uważa. Mieszkańcy wykazują w tym czasie szczególnie dużą aktywność społeczną i kulturalną. Działa wiele stowarzyszeń, kółek zainteresowań, zespołów folklorystycznych. Wybieram się na ryby. Czy muszę mieć jakąś kartę wędkarską? Tak. Alandy są podzielone na łowiska, na które kupuje się odpowiednią kartę wędkarską. Można je nabyć w Informacji Turystycznej, sklepach wędkarskich, niektórych sklepach spożywczych i u osób prywatnych, właścicieli łowisk. Więcej informacji w firmie Olafs Sportfiske, Olaf Pona, ul. Podgórna 61/14, Koszalin, tel , olaf.pona@olafs.pl Jak to jest właściwie z przynależnością Wysp do Unii Europejskiej? Alandy są częścią Finlandii i w związku z tym są członkiem Unii Europejskiej. Mieszkańcy wywalczyli sobie jednak przywilej w postaci wyjątku do unijnego prawa podatkowego. Prawo to umożliwia m.in. utrzymywanie sklepów wolnocłowych na promach, dzięki czemu egzystują armatorzy promowi obsługujący te linie, dając z kolei zatrudnienie Alandczykom. Chcielibyśmy pójść do kościoła, ale na mszę katolicką. Czy jest taka możliwość?

14 14 Msze katolickie odprawiane są sześć razy w roku, od stycznia do kwietnia i od września do listopada, w soboty o godz w domu parafialnym w Mariehamn przy Måsvägen 2 (Margaretagården). Słyszeliśmy o Karcie Muzealnej. Co to jest takiego i gdzie ją można kupić? Karta kosztuje 8,50 EUR i uprawnia do wstępu do czterech dowolnych muzeów. Normalny wstęp do muzeów wynosi od 3 do 5 EUR. Kartę można nabyć w Informacji Turystycznej, hotelach, biurach podróży lub przy wejściu do każdego muzeum. Czy można płacić szwedzkimi koronami na Alandach? Można, ale nie polecam z uwagi na niekorzystny kurs. Większość sklepów i restauracji akceptuje korony. Oficjalną walutą jest jednak euro. Czy są na Wyspach tak piękne plaże piaszczyste, jak w Polsce? Plaże piaszczyste występują w znikomych ilościach i w niczym nie przypominają polskich. Nie jest tu też popularny zwyczaj leżenia na plaży i opalania się. Dominuje turystyka czynna. W Mariehamn są trzy plaże: Nabben, Gröna Udden i Lilla Holmen. Jedziemy na Alandy i chcielibyśmy gospodarzom zrobić prezent. Co najlepiej kupić? Dużo zależy od wieku gospodarzy, ich zainteresowań i gustu, co raczej trudno przewidzieć. Myślę, że najlepiej byłoby kupić coś, czego tu nie ma. Np. polską kiełbasę suchą, kabanosy, dżem lub konfitury, polski chleb, inne trwałe artykuły spożywcze. Alkoholu raczej bym nie polecał, bo nie wiadomo jak zostanie przyjęty. Może jakiś drobny wyrób regionalny - tkaninę, bieżnik, coś z Cepelii? Ewentualnie obraz lub płytę CD z muzyką Chopina. W każdym razie coś, co będzie się kojarzyć z Polską. 4 Opis dojazdu z Polski KOMUNIKACJA PROMOWA 2009 Na Wyspy Alandzkie najlepiej dostać się płynąc promami Polskiej Żeglugi Bałtyckiej Polferries z Gdańska do Nynäshamn (520 km). Podróż trwa 18 godzin. W 2003 armator zakupił prom m/f Scandinavia od szwedzkich linii Gotland Ab, gdzie pływał jako m/f Visborg. Jednostka pochodzi z 1980, lecz dzięki modernizacji w 1999 jest w pełni przystosowana do wymogów morskiej żeglugi pasażerskiej. Prom mierzy 146 x 25,5 x 5,51 m, rozwija prędkość 21 węzłów, zabiera 2072 pasażerów i 510 samochodów osobowych oraz posiada 1142 miejsca w kabinach. Wobec rosnącego zapotrzebowania na przewozy cargo na tej linii, pod koniec 2006 Polska Żegluga Bałtycka Polferries zakupiła pochodzący z 1981 prom towarowo-pasażerski Baltivia, wcześniej m/f Dieppe, który od 8 stycznia 2007 pływa do Nynäshamn na przemian ze Scandinavią, dzięki czemu trasa ta obsługiwana jest codziennie. Jednostka zabiera na pokład 80 zestawów ciężarowych, 30 samochodów osobowych oraz 250 pasażerów. Prom "Baltivia" ma 147 m długości, 24 m szerokości, zanurzenie 6,26 m, rozwija prędkość 21 węzłów. Obydwa promy wypływają z Gdańska o godz.18:00 i są na miejscu następnego dnia o 13:00. Z Nynäshamn wyjście również o 18:00 i przyjście do Gdańska o 13:00. Przykładowe ceny biletów w roku 2009 w koronach szwedzkich (100 SEK = ca 42 PLN): osoba dorosła w jedną stronę , kierowca + samochód osobowy w jedną stronę , kabiny Armator oferuje również rejsy promocyjne, zniżki grupowe, rodzinne oraz bilety 10-przejazdowe. Szczegółowy rozkład rejsów i wszystkie ceny dostępne są na stronie internetowej przewoźnika. Z Nynäshamn do Sztokholmu jest 60 km (droga nr 73). Kursują tam co godzinę pociągi podmiejskie. Odjazdy z Nynäshamn o 13:07 i 14:07, przyjazdy do Sztokholmu Centralen odpowiednio o 14:08 i 15:08, w drodze powrotnej o 13:52 i 14:52, w Nynäshamn o 14:52 i 15:52. Rowery można w tych pociągach przewozić, lecz tylko do i z Västerhaninge lub Stockholm Västra, a więc nie do dworca Sztokholm Centralny.

15 15 Ze Sztokholmu odpływają do Finlandii promy Viking Line i Silja Line zawijając po drodze na Alandy, lecz płyną one długo i docierają do Mariehamn w środku nocy lub nad ranem. Są to rejsy wycieczkoworozrywkowe. Istnieją też jednak inne połączenia. Należy od Sztokholmu jechać na północ autostradą E18 w kierunku Norrtälje, a następnie 5 km przed tym miastem skręcić w prawo do Kapellskär, skąd odpływa prom Ålandsfärjan do Mariehamn. Drogi są wszędzie bardzo dobrze oznakowane. Odcinek Sztokholm - Kapellskär liczy 90 km. Pokonanie samochodem całego odcinka Nynäshamn - Kapellskär (150 km) zajmuje dwie godziny. Na tej trasie kursuje też autobus Viking Line z Cityterminalen w Sztokholmie, skomunikowany z promem. Odjeżdża on zawsze 1 godzinę i 50 minut przed planowym odejściem promu ze stanowiska nr 30. Dworzec Cityterminalen położony jest przy centralnym dworcu kolejowym w Sztokholmie. Przy głównym wejściu do Cityterminalen znajdują się kasy Viking Line, gdzie kupimy bilety. Podróż promem z Kapellskär do Mariehamn trwa dwie godziny. Na promie należy przestawić zegarek o godzinę do przodu, gdyż przekraczamy strefę czasową. Na Alandach obowiązuje czas wschodnioeuropejski. Istnieje też możliwość skorzystania z linii promowej Eckerö Linjen Grisslehamn-Eckerö. Ze Sztokholmu należy również kierować się na autostradę E18, jednak przed Norrtälje nie skręcać w prawo, lecz jechać dalej przez miasto, a następnie drogą nr 76 do drogi nr 283, którą już prosto do Grisslehamn. Stąd w sezonie letnim kursują dwa promy m/f Eckerö i m/f Roslagen do Eckerö na Wyspach Alandzkich. Ta trasa jest nieco dłuższa, ponadto odcinek Norrtälje-Grisslehamn niezbyt wygodny (uwaga na liczne ograniczenia prędkości do 50 km/h). Czasami jednak warto z niej skorzytać z uwagi na częstsze odejścia promów i krótszą o pół godziny samą podróż morską. Jednak ogólny czas dojazdu na Alandy zarówno przez Kapellskär, jak i Grisslehamn jest podobny i ze Sztokholmu wynosi on około 4 godzin. Sklepy wolnocłowe Na promach kursujących między Szwecją i Finlandią, a od pewnego czasu także Estonią i zawijających na Alandy, funkcjonują sklepy wolnocłowe. Wyspy Alandzkie zachowały odrębność w zakresie przepisów podatkowych i celnych po wejściu Finlandii do Unii Europejskiej. Przywilej ten jest decydującym źródłem egzystencji armatorów i samych Alandczyków. Dlatego coraz więcej linii promowych w tym regionie Bałtyku prowadzi po drodze przez Alandy. Należy jednak mieć świadomość, że sklepy wolnocłowe nie stanowią większej atrakcji dla polskich turystów. Ceny są tam wyższe niż w Polsce, ponadto w dalszym ciągu obowiązują ograniczenia ilości wwożonego na Wyspy alkoholu i innych towarów. Rozkład połączeń promowych na Wyspy Alandzkie 2009 Tabele zawierają rozkłady rejsów promów ze Szwecji przez Wyspy Alandzkie (Mariehamn lub Långnäs) do Finlandii i Tallina oraz w odwrotnym kierunku. Rejsy zestawione są według kolejności przybycia na Alandy. Zwróć uwagę na terminy kursowania promów. W nawiasach godziny odjazdów i przyjazdów autobusów skomunikowanych z promami. Kursują one do/z Cityterminalen w centrum Sztokholmu. Autobus może jednorazowo zabrać dwa rowery w miarę wolnego miejsca i po uprzedniej rezerwacji. Rozkład jest wiarygodny, wymaga jednak potwierdzenia bezpośrednio u armatora, gdyż nie uwzględnia ewentualnych zmian w kursowaniu promów w okresie świąt, ferii ani postojów technicznych. Wszystkie godziny podane są w czasie lokalnym. Tallink Silja Victoria/ Romantika Birka Line Paradise Tallink Silja Galaxy Viking Line Amorella Viking Line Cinderella Tallink Silja Europa Viking Line Rosella period veckodagar STOCKHOLM 18:00 18:00 19:15 20:10 18:00 07:10 (07:10) KAPELLSKÄR 09:00 00:50 02:00 07:45 13:35 12:00 MARIEHAMN 01: :45 - LÅNGNÄS - 02:40 03: :45 03: TURKU - 07:00 07:35-19:15 - HELSINKI TALLINN 10:

16 16 Viking Line Isabella Viking Line Rosella Viking Line Rosella Viking Line Rosella Viking Line Rosella Viking Line Rosella Viking Line Mariella/ Gabriella Tallink Silja Serenade/ Symphony period veckodagar STOCKHOLM 07:45 (10:10) (12:10) (12:10) (17:10) (18:10) 16:45 17:00 KAPELLSKÄR 12:00 14:00 15:00 19:00 20:00 MARIEHAMN 14:10 15:30 17:30 18:00 22:00 23:00 23:40 23:45 14: :45 23:55 LÅNGNÄS TURKU 19: HELSINKI :00 09:55 TALLINN Tallink Silja Europa Viking Line Isabella Tallink Silja Symphony /Serenade Viking Line Mariella/ Gabriella Tallink Silja Victoria/ Romantika Viking Line Rosella Viking Line Rosella period veckodagar TALLINN : HELSINKI :00 17: TURKU 20:15 21: :40 01: LÅNGNÄS 00:45 01: MARIEHAMN 04:15 04:25 04: :25 04:35 05:00 07:30 08:00 KAPELLSKÄR 08:30 09:15 STOCKHOLM 06:10 06:30 09:30 09:40 10:00 (10:00) (10:45) Birka Line Paradise Viking Line Cinderella Viking Line Rosella Viking Line Rosella Tallink Silja Galaxy Viking Line Amorella Viking Line Rosella Viking Line Rosella period veckodagar TALLINN HELSINKI TURKU :15 08: LÅNGNÄS MARIEHAMN :35 14: :00 10:15 12:00 12:45 13:45 14:25 16:00 18:30 KAPELLSKÄR 13:15 14:00 17:30 19:30 STOCKHOLM 15:45 15:30 (14:45) (15:30) 18:15 18:55 (19:00) (21:00)

17 17 Ceny biletów w jedną stronę i posiłków 2009 (EUR) Stockholm- Stockholm- -Helsinki -Turku Åland- -Turku Åland- Stockholm- -Helsinki -Åland Kapellskär- -Åland Osoba dorosła, rejs dzienny x x 10* 7-9* Osoba dorosła, rejs nocny * x Samochód osobowy, rejs dzienny x x Samochód osobowy, rejs nocny x Mobile home >7 m, przyczepa Motocykl, motorower Rower Viking Buffet, śniadanie Viking Buffet, lunch x x Viking Buffet, obiad Ceny biletów na niektórych trasach zależą od dnia tygodnia lub pory wyjazdu, najdrożej jest w piątki. Bilet na trasie Turku-Alandy uprawnia do dalszej podróży do Szwecji i z powrotem w ciągu 1 miesiąca po uprzednim okazaniu biletu przy odprawie. Autobus Viking Line z Cityterminalen w Sztokholmie do promu w Kapellskär - 6 EUR lub 55 SEK w jedną stronę. Niektóre ceny w tabeli zaokrąglone są do pełnych EUR. * Cena biletu w obie strony w tych relacjach jest taka sama jak w jedną stronę. x - relacje nie występują Viking Buffet jest to wybór dowolnych posiłków a la carte oraz napojów, w tym piwa, wina i kawy, które wliczone są w cenę. Food Garden to tzw. stół szwedzki z różnorodnym menu, także regionalnych, nielimitowaną ilością i wielkością posiłków, oraz Bar-B-Q House. Powyższe ceny obowiązują przy rezerwacji i zakupie posiłków w przedsprzedaży. Na pokładzie mogą być o 2-3 EUR wyższe. Dzieci w wieku 6-17 lat 50% zniżki, poniżej 6 lat bezpłatnie. GRISSLEHAMN - ECKERÖ od wszystkie rejsy codziennie Dni tygodnia :00 13:00 - UPPSALA Bussstation - 16:15 21:15 07:45 12:45 17:45 STOCKHOLM CityTerm. 11:15 16:30 21:30 10:00 15:00 20:00 GRISSLEHAMN 09:15 14:30 19:30 13:00 18:00 22:45 ECKERÖ 08:30 13:30 18:30 13:50 18:45 23:30 MARIEHAMN 07:30 12:30 17:30 Ceny biletów i posiłków 2009 EUR Osoba dorosła, w jedną i w obie strony 6,70-11,00 Dzieci do lat 12, w jedną i obie strony 0,00 Samochód osobowy do 6 x 2,40 x 1,9 m, w jedną stronę 6,70-11,00 Motocykl, w jedną stronę 3,30-5,50 Motorower, rower, w jedną stronę 0,00 Autobus + prom Sztokholm-Eckerö, w obie strony 13,30-17,80 Autobus + prom Sztokholm-Eckerö-Mariehamn, w jedną stronę 8,30-10,00 Autobus Mariehamn-Eckerö lub Eckerö-Mariehamn, w jedną stronę 4,90 Śniadanie (nielimitowana wielkość potraw), dzieci 7-15 lat 50% ceny 8,00 Lunch (nielimitowana wielkość potraw), dzieci 7-15 lat 50% ceny 10,60 Obiad (nielimitowana wielkość potraw), dzieci 7-15 lat 50% ceny 19,25

18 18 Promy pasażerskie zawijające na Wyspy Alandzkie Armator Siedziba Bandera Nazwa promu Rok budowy BRT* Dług. w m Szer. Zanurz. Max. Liczba w m w m węzłów pasaż. Birka Line Abp Hansatee Tallink Rederi Ab Eckerö Tallink Silja Oy Viking Line Abp Mariehamn Tallinn m/s Birka Paradise ,0 28,0 6,50 21, m/s Victoria I ,8 29,0 6,50 22, m/s Romantika ,8 29,0 6,50 22, Mariehamn m/s Grisslehamn ,2 24,5 5,52 20, Helsinki Mariehamn m/s Silja Europa ,8 32,0 6,80 21, m/s Silja Serenade ,0 31,5 7,10 23, m/s Silja Symphony ,0 31,5 7,10 23, m/s Silja Festival ,0 28,0 6,60 22, m/s Amorella ,4 27,6 6,35 21, m/s Cinderella ,0 29,0 6,60 21, m/s Gabriella ,9 27,6 6,37 21, m/s Isabella ,9 27,6 6,35 21, m/s Mariella ,0 29,0 6,52 22, m/s Rosella ,1 24,2 5,40 21, *BRT (Brutto Register Tonage) jest to całkowita objętość kadłubu mierzona w tonach rejestrowych (1t = 2,8317 m 3) KOMUNIKACJA LOTNICZA 2009 Podróże lotnicze na Wyspy Alandzkie cieszą się niewielkim zainteresowaniem, gdyż są drogie, a połączenia rzadkie i niedogodne. Od sierpnia 2006 linię Mariehamn-Helsinki (255 km) obsługuje Air Aland samolotami Saab 340 o 34 miejscach. Wykonywane są cztery loty w dni powszednie i dwa w weekendy. Istnieje również możliwość dotarcia do Mariehamn z lotniska Arlanda pod Sztokholmem (150 km), połączeniem obsługiwanym przez tego samego przewoźnika. Ceny biletów są jednak szokujące: 145 EUR za 20-minutowy lot. STOCKHOLM (ARN) - MARIEHAMN (MHQ) - HELSINKI (HEL) od Nr lotu 2Q820 TurkuAir 2Q822 2Q802 2Q822 TurkuAir 2Q824 TurkuAir 2Q826 2Q806 Dni tygodnia ,3, , STOCKHOLM ARN dep : :30 MARIEHAMN arr : :00 MARIEHAMN dep 07:00 08:00 09:30-10:30 15:30 16:25 17:15 19:10 - TURKU/ÅBO arr 08:30-16:00 17:45 - HELSINKI arr 07:50-10:20-11:20-17:15-20:00 -

19 19 HELSINKI (HEL) - MARIEHAMN (MHQ) - STOCKHOLM (ARN) od Nr lotu 2Q801 TurkuAir 2Q821 2Q823 2Q823 TurkuAir TurkuAir 2Q805 2Q825 2Q827 Dni tygodnia ,3, , 7 HELSINKI dep :20 10:50 11: :50 20:25 TURKU/ÅBO dep - 07:15 14:30 16:30 - MARIEHAMN arr - 07:45 09:10 11:40 12:40 15:00 17:00-18:40 21:15 MARIEHAMN dep 06: : STOCKHOLM ARN arr 06: : A MOŻE SAMOLOT + PROM? Inną propozycją jest podróż lotnicza z Polski do Sztokholmu, a następnie promem do Mariehamn lub Eckerö. Łączny czas całej podróży nie powinien przekroczyć 10 godzin, a cena samego biletu lotniczego EUR w obie strony. Istnieją połączenia tanich linii lotniczych Wizzair z Warszawy i Gdańska do Sztokholmu Skavsta (NYO), a także z Gdańska do Turku (TKU) w Finlandii. Lotnisko Skavsta położone jest w pobliżu miasta Nyköping, 100 km na południe od stolicy Szwecji. Czas dojazdu do Sztokholmu wynosi stamtąd 85 minut. Z Warszawy i Krakowa można też dolecieć do Sztokholmu Arlanda norweską linią Norwegian Air Shuttle. Ceny biletów są przystępne, szczególnie przy wcześniejszej rezerwacji. Z lotniska Arlanda, 45 km na północ od Sztokholmu, do dworca autobusowego Cityterminalen w centrum miasta dostać się można autobusem AirportCity (Flygbussarna). Autobusy kursują co 15 minut, podróż trwa 45 minut, a bilet kosztuje 110 SEK w jedną stronę lub 199 SEK w obie. Z dworca Cityterminalen, ze stanowisk nr 14 i 15, odjeżdżają autobusy do Kapellskär, 110 minut przed odejściem promu do Mariehamn. Bilet kosztuje 55 SEK lub 6 EUR i należy go nabyć w holu dworca w biurze Viking Line. Tam też kupimy bilety na prom - cena w obie strony jest taka sama, jak w jedną. Jeśli chcemy popłynąć promem Eckerö Linjen musimy dostać się do Grisslehamn. Dojazd do terminalu jest w tym wypadku nieco dłuższy, ale ogólny czas podróży podobny jak via Kapellskär. Z dworca autobusowego Cityterminalen w Sztokholmie kursuje również autobus do promu w Grisslehamn. 5 Adresy i telefony Rodzaj usług (ceny w sezonie 2009 za dobę) Nazwa firmy, ewent. link do strony www Adres w Mariehamn tel. fax Portal internetowy i baza informacji turystycznej Ålands Turistinfo Storagatan Centrum obsługi hotelowej Ålandhotels Hamngatan Hotel **** (pokój 1-osob. 120 EUR, 2-osob. 140 EUR) Hotel *** (pokój 1-osob. 100 EUR, 2-osob. 120 EUR) Hotel *** (pokój 1-osob. 85 EUR, 2-osob. 105 EUR) Hotell Arkipelag Strandgatan Scandic Hotell Savoy Nygatan Park Alandia Hotell Norra Esplanadgatan Hotel *** (pokój 1-osob. 70 EUR, 2-osob. 85 EUR) Cikada Hamngatan Hotel ** (pokój 1-osob. 60 EUR, 2-osob. 80 EUR), cały rok Pensjonat (pokój 1-osob. 35 EUR, 2-osob. 55 EUR), cały rok Pensjonat (pokój 1-osob. 45 EUR, 2-osob. 65 EUR), cały rok Domki campingowe i pole namiotowe I kat. (namiot + 2 osoby + samochód 14 EUR, dodatkowa osoba 4 EUR, prąd 4 EUR/doba), Strandnäs Hotell Gamla Godbyvägen Kronan Neptunigatan Solhem Lökskärsvägen Gröna Uddens Camping Östernäsvägen

20 Domki campingowe i pole namiotowe II kat. (dostęp do kuchni, lodówki, prysznica, WC, TV i kuchenki mikrofalowej), Bilety promowe, rezerwacja hoteli, pensjonatów, domków campingowych Rezerwacja miejsc dla pojazdów na promach kursujących po archipelagu (dotyczy wszystkich linii oprócz Föglö) Strandbergs Fritidsstugor Varvsvägen Viking Line Storagatan Eckerö Linjen Torggatan Ålandstrafiken Strandgatan Wybrane mariny na Wyspach Alandzkich 2009 Nazwa mariny, miejscowość Telefon Współrzędne geograficzne Sezon Ilość miejsc Sposoby cumowania EUR ÅSS Gästhamn, Västerhamn, Mariehamn MSF Gästhamn, Österhamn, Mariehamn Sjökvarteret, Österhamn, Mariehamn 13610, , , '05,9 19'55,7 IV-X 150 mostek, boja 20 60'05,8 19'57,1 V-X '05,0 19'57,1 I-XII b.d. Notvikens Gästhamn, Eckerö '11,4 19'37,4 V-VIII 30 Käringsunds Gästhamn, Eckerö 38530, '14,0 19'32,6 VI-VIII 50 Hamnsundets Gästhamn, Saltvik '22,5 20'05,4 VI-VIII 20 Kastelholms Gästhamn, Sund Rödhamns Gästhamn, Lemland Föglö Marina, Degerby, Föglö 43733, , , mostek, boja, pal, kotwica nadbrzeże, boja mostek, boja, kotwica mostek, boja, kotwica mostek, boja, kotwica 18 b.d. 60'13,7 20'04,7 VI-VIII 88 mostek, boja 15 59'59,1 20'06,4 V-VIII 60 boja, kotwica 13 60'01,8 20'23,0 V-VIII 80 mostek, boja 14 Degerby Gästhamn, Föglö 50002, '01,9 20'23,2 V-VIII 30 boja, kotwica 13 Sottunga Gästhamn, Sottunga '06,6 20'41,2 VI-VIII 30 boja, kotwica 11 Remmarhamn, Kumlinge '15,0 20'45,0 VI-VIII 50 boja, kotwica 14 Lappo Gästhamn, Brändö 56680, '19,0 20'59,9 V-IX 120 boja 17 Jurmo Gästhamn, Brändö '31,5 21'04,5 VI-VIII 25 Sandvik Gästhamn, Kökar '56,4 20'53,2 V-IX 50 Hellsö Gästhamn, Kökar Karlby Gästhamn, Kökar 55797, 55800, , '57,0 20'55,6 VI-VIII 60 59'55,2 20'54,9 VI-VIII 70 mostek, boja, kotwica mostek, boja, kotwica mostek, boja, kotwica mostek, kotwica, pal ,50