KONCEPCJA ROZWOJU I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO TERENÓW WOKÓŁ ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO

Transkrypt

1 KONCEPCJA ROZWOJU I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO TERENÓW WOKÓŁ ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO Włocławek, kwiecień

2 ZESPÓŁ AUTORSKI: Zbigniew Brenda Cecylia Fechner Mariusz Leszczyński Aleksandra Lewandowska Anna Majewska Jolanta Oszajc Anna Polak Małgorzata Sobotka Ewa Stroszejn Ewa Szulc DYREKTOR K-PBPPiR WE WŁOCŁAWKU Antoni Pawski 2

3 SPIS TREŚCI: 1. WPROWADZENIE CEL, ZAKRES I METODA OPRACOWANIA POWIĄZANIA OPRACOWANIA Z DOKUMENTAMI NADRZĘDNYMI DOKUMENTY KRAJOWE DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE DOKUMENTY POWIATOWE ANALIZA WNIOSKÓW I POSTULATÓW ZGŁOSZONYCH PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE I ZAINTERESOWANE PODMIOTY OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REJONU ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO RYS HISTORYCZNY BUDOWY I WYKORZYSTANIA ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE RZEŹBA TERENU I WARUNKI GEOLOGICZNO-GRUNTOWE WARUNKI HYDROGRAFICZNE I JAKOŚĆ WÓD ZBIORNIKA WARUNKI METEOROLOGICZNE I JAKOŚĆ POWIETRZA WARUNKI AKUSTYCZNE WALORY PRZYRODNICZO KRAJOBRAZOWE WALORY KULTUROWE TURYSTYKA W REJONIE ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO OBIEKTY TURYSTYCZNE ZWIĄZANE ZE ZBIORNIKIEM WŁOCŁAWSKIM I ICH STAN FUNKCJONOWANIA OBSZARY I OBIEKTY W REJONIE ZBIORNIKA O WALORACH TURYSTYCZNYCH POWIĄZANIA TURYSTYCZNE ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO Z OTACZAJĄCYMI TERENAMI Powiązania funkcjonalne rejonu turystycznego Zbiornika Włocławskiego z otaczającymi terenami Powiązania transportowe rejonu Zbiornika Szlaki turystyczne Wartości edukacyjne rejonu DZIAŁALNOŚĆ TURYSTYCZNA I SPORTOWA ZWIĄZANA ZE ZBIORNIKIEM WŁOCŁAWSKIM PODSUMOWANIE I WNIOSKI KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA I ROZWOJU OGÓLNE ZAŁOŻENIA DO PROGRAMU ZAGOSPODAROWANIA I ROZWOJU TURYSTYKI STRUKTURA FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNA PROPOZYCJE SZCZEGÓŁOWEGO PROGRAMU ZAGOSPODAROWANIA POSZCZEGÓLNYCH OŚRODKÓW KIERUNKI ROZWOJU POWIĄZAŃ PRZESTRZENNYCH REJONU ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO Powiązania turystyczne Powiązania rekreacyjno-wypoczynkowe Powiązania funkcjonalne z terenami przyległego województwa mazowieckiego ZAKRES RZECZOWY DZIAŁAŃ USPRAWNIAJĄCYCH WEWNĘTRZNE POWIĄZANIA TRANSPORTOWE I DOSTĘPNOŚĆ ZEWNĘTRZNĄ SZACUNKOWE KOSZTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU INWESTYCYJNEGO PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I STRUKTURA ZADAŃ INWESTYCYJNYCH ZAKŁADANE EFEKTY SPOŁECZNO - GOSPODARCZE EFEKTY EKONOMICZNE BEZPOŚREDNIE EFEKTY EKONOMICZNE POŚREDNIE EFEKTY EKONOMICZNE INDUKOWANE PERSPEKTYWA ROZWOJU REJONU ZBIORNIKA WŁOCŁAWSKIEGO ZAKOŃCZENIE

4 1. Wprowadzenie Turystyka jest ważną sferą działalności gospodarczej i społecznej. Rozwój turystyki przyczynia się bezpośrednio do rozwoju ekonomicznego, eksponuje zasoby kulturowe i środowiskowe oraz kreuje wizerunek zewnętrzny i markę kraju, regionu czy miejscowości. Turystyka jako dziedzina gospodarki ma znaczący wpływ, między innymi, na następujące obszary: aktywizuje różne środowiska i potencjały endogeniczne, wyzwalając przedsiębiorczość i aktywność społeczną, tworzy nowe miejsca pracy, angażuje wiele sektorów i dziedzin gospodarki, stając się kołem zamachowym rozwoju regionalnego i lokalnego, generuje wzrost gospodarczy, buduje świadomość społeczności lokalnych i regionalnych, pełni ważne funkcje edukacyjne, nadaje nową dynamikę rozwoju ośrodkom o wyczerpanych dotychczasowych potencjałach rozwojowych, stanowi ważną i aktywną składową zrównoważonego rozwoju, kreuje wartościowe zachowania proekologiczne, prozdrowotne i prorodzinne. Według danych Światowej Organizacji Turystyki, turystyka jest branżą stale rozwijającą się. W ostatnich latach roczne tempo tego rozwoju przekracza 4% i będzie według prognoz na lata po roku 2013, nadal się utrzymywało. Jest to zjawisko dość oczywiste, ponieważ społeczeństwa bogacąc się, mogą coraz więcej swoich dochodów przeznaczyć na tę formę wypoczynku. Dane te potwierdzają również informacje zawarte w Raporcie o stanie gospodarki turystycznej w latach przygotowanym przez Ministerstwo Sportu i Turystyki (Warszawa, luty 2013). Według nich, w ostatnich kilku latach, mimo okresowych wahań, w Polsce rozwija się również turystyka zagraniczna, choć trzeba przyznać, że nadal w strukturze przyjazdów dominują wizyty służbowe i biznesowe. Ruch turystyczny wewnętrzny został w ostatnich latach nieco spowolniony z uwagi na rozwój turystyki zagranicznej i zdecydowanie łatwiejsze możliwości wyjazdów poza kraj. W ostatnich dwóch latach jednak zarysowała się tendencja zwyżkowa i coraz więcej Polaków zaczyna spędzać urlopy w kraju, 4

5 korzystając z krajowej oferty turystycznej. Można założyć, że proces ten będzie stały, w miarę jak będzie poprawiała się jakość infrastruktury turystycznej, a także będą powstawały nowe, coraz ciekawsze produkty turystyczne. Jest to kwestia bardzo istotna z punktu widzenia przygotowania oferty związanej z wykorzystaniem i zagospodarowaniem walorów turystyczno - wypoczynkowych terenów wokół Zbiornika Włocławskiego. Wydaje się, że jest to właściwy moment, aby rejon ten znalazł się na liście najbardziej atrakcyjnych obszarów turystyczno-wypoczynkowych w Polsce, przyczyniając się do szybkiego rozwoju regionu kujawsko-pomorskiego. Rys. 1. Zbiornik Włocławski na tle województwa kujawsko-pomorskiego Źródło: opracowanie własne 5

6 2. Cel, zakres i metoda opracowania Turystyka jest jednym z ważnych kierunków rozwojowych województwa kujawskopomorskiego. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w polityce regionalnej województwa. Przykładem tego jest inicjatywa władz województwa dotycząca pełnego wykorzystania potencjału turystycznego rejonu Zbiornika Włocławskiego i podjęta uchwała Nr 41/1235/12 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 października 2012r. w sprawie przystąpienia do opracowania Koncepcji rozwoju i zagospodarowania przestrzennego terenów wokół Zbiornika Włocławskiego. Przyjęta w przedmiotowej uchwale formuła dokumentu, nie określa zakresu merytorycznego warunkowanego takimi czynnikami jak sprawy własnościowe, wielkość i wartość nowych inwestycji, a także ich program funkcjonalny. Umożliwiło to autorom prowadzenie wielokryterialnej analizy możliwości rozwojowych oraz szukanie rozwiązań prowadzących do maksymalnego wykorzystania istniejących zasobów endogenicznych środowiska przyrodniczego, kulturowego oraz zwiększenia aktywności gospodarczej lokalnej społeczności. W związku z powyższym przyjęto, że prace analityczno-projektowe będą prowadzone w czterech głównych warstwach tematycznych obejmujących diagnozowanie stanu istniejącego, programowanie zagospodarowania, kwantyfikację kosztów realizacji programu zagospodarowania oraz zdefiniowanie oczekiwanych efektów ekonomicznych. Punktem wyjścia do rozpoczęcia prac było ustalenie zakresu przestrzennego opracowania. Po przeanalizowaniu ustaleń obowiązującego planu zagospodarowania województwa kujawsko-pomorskiego przyjęto, że zakres terytorialny dla prac analitycznych wyznaczony zostanie zasięgiem przestrzennym Zbiornika Włocławskiego (w odniesieniu do części w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego) oraz granicami administracyjnymi gmin: Włocławek, Dobrzyń nad Wisłą, Fabianki, Wielgie, Lipno, Skępe, Tłuchowo, Brześć Kujawski, Kowal, Baruchowo, miasto Włocławek, miasto Lipno, miasto Kowal. W celu pełniejszego rozpoznania niektórych uwarunkowań, zwłaszcza kulturowych, uwzględniono również wybrane obiekty położone poza obszarem opracowania. Diagnoza stanu istniejącego objęła dokładne rozpoznanie i ocenę zagospodarowania turystycznego analizowanego obszaru, jego jakości, a także ocenę wielkości i rodzaju 6

7 ruchu turystycznego. Przedmiotem analizy była również rekreacja i działalność sportowa związane z walorami Zbiornika i jego otoczenia, a także walory edukacyjne obszaru. Podsumowaniem całości prac w tym zakresie są wnioski zawierające istotne informacje dotyczące funkcjonowania całego obszaru, jak i wskazania co do dalszych kierunków zagospodarowania. Pozwoliło to na ostateczne zdefiniowanie zakresu przestrzennego obszaru opracowania, zgodnego z ustaleniami obowiązującego Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego, w którym obszar ten wyznaczono jako rejon turystyczny III Zbiornika Włocławskiego i Lasów Gostynińsko-Włocławskich. Część programowa koncepcji została poprzedzona zdefiniowaniem ogólnych założeń, stanowiących punkt wyjścia do formułowania ustaleń i propozycji rozwiązań programowo przestrzennych i organizacyjnych. Ważnym elementem, wpływającym na zawartość tej części opracowania, były również propozycje i wnioski zgłaszane przez różne podmioty zainteresowane zagospodarowaniem tego obszaru, a także walory dotychczas niewykorzystane. Wspomniane ustalenia i propozycje określają funkcje poszczególnych elementów programu, zakres rzeczowy towarzyszących im inwestycji, jak również ich wzajemne powiązania. W celu przybliżenia ewentualnych kosztów realizacji całego przedsięwzięcia, dokonano szacunkowej wyceny podstawowych składników niezbędnego programu inwestycyjnego. Przedmiotową wycenę przeprowadzono w oparciu o aktualne stawki jednostkowe (cena 1 m 2, 1 mb) budowy poszczególnych obiektów objętych programem rzeczowym oraz ich parametry wielkościowe. Wysokość kosztów jednostkowych ustalono w oparciu o wiedzę ekspercką, bazującą na wieloźródłowych danych z rynku inwestycyjnego szeroko rozumianego budownictwa. Parametry wielkościowe określono w oparciu analizę porównawczą z innymi podobnymi obiektami już istniejącymi, ustalenia zawarte w przepisach prawnych (np. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (tekst jednolity Dz. U ), a także potrzeby wynikające z założonych wysokich standardów. Analiza dotycząca oczekiwanych efektów gospodarczych pozwoliła określić wielkość przychodów pieniężnych, jako pochodnej sprzedaży oferowanego produktu turystycznego oraz ustalić w przybliżeniu jego skutki dla lokalnego rynku pracy. 7

8 Zdefiniowano również inne efekty, o charakterze mnożnikowym, jakie pojawią się po i w trakcie realizacji całego przedsięwzięcia. Przedmiotowy dokument zawiera także szereg propozycji i informacji dotyczących realizacji całego programu. Są to propozycje organizacyjne, a także informacje na temat możliwości finansowania, szerokiego angażowania lokalnej społeczności w sferę działalności gospodarczej związanej z programem oraz działań marketingowych i promocji. Ukazane są również możliwości wykorzystania i zagospodarowania walorów turystycznych innych miejsc, położonych nawet kilkadziesiąt kilometrów od rejonu Zbiornika Włocławskiego, które stanowią dodatkową ofertę dla osób korzystających z wypoczynku nad wspomnianym akwenem. Szerokie powiązania turystyczne rejonu Zbiornika otworzą nowe możliwości rozwoju dla innych obszarów województwa kujawsko-pomorskiego oraz poprawy sytuacji ekonomicznej ich mieszkańców. Od strony warsztatowej prace nad koncepcją obejmowały między innymi: zebranie i analizę dostępnych materiałów i opracowań tematycznie związanych z koncepcją, przygotowanie ankiety w ramach konsultacji społecznych włączających w tematykę opracowania zainteresowane samorządy, jednostki organizacyjne i inne podmioty, zebranie i analizę materiałów i danych ankietowych, wizje terenowe, mające na celu ocenę rzeczywistego stanu zagospodarowania, jego standardu itp., spotkania z samorządami lokalnymi oraz zainteresowanymi podmiotami, przygotowanie części tekstowej i graficznej obejmującej wykonane analizy oraz prezentującej przyjęte propozycje i rozwiązania, robocze prezentacje koncepcji zainteresowanym podmiotom w celu przeprowadzenia dyskusji i uzyskania dodatkowych informacji i propozycji. Opracowanie zostało wykonane w wersji drukowanej i elektronicznej, a także w formie prezentacji multimedialnej. 8

9 Rys. 2. Obszar analizy powiązań przestrzennych ze Zbiornikiem Włocławskim Źródło: opracowanie własne 3. Powiązania opracowania z dokumentami nadrzędnymi Rozwój turystyki, jako jednej z najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki znajduje odzwierciedlenie w opracowanych dokumentach krajowych, regionalnych i lokalnych. Analiza poszczególnych dokumentów pozwoliła na potwierdzenie zgodności podjętego opracowania Koncepcji z wymienionymi poniżej dokumentami nadrzędnymi: 3.1. Dokumenty krajowe W Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 r. określono sześć celów polityki przestrzennego zagospodarowania, ściśle ze sobą powiązanych i dopełniających się wzajemnie, w horyzoncie roku Jeden z nich (cel 4) brzmi: Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. Do kierunków działań celu 2 dotyczących poprawy spójności wewnętrznej i terytorialnego równoważenia rozwoju kraju należy m.in. wspomaganie rozwoju 9

10 specjalizacji terytorialnej. Tam, gdzie pojawią się odpowiednie warunki, należy taki rozwój promować m.in. w zakresie turystyki i środowiska. W kierunkach działań dotyczących wspomagania restrukturyzacji obszarów wiejskich zapisano, iż konieczne jest ułatwienie mieszkańcom dostosowania się do zmian strukturalnych, poprzez wykorzystanie innych walorów np.: w zakresie ekologii, rozwoju turystyki i zwiększenie możliwości znalezienia zatrudnienia w bardziej produktywnych sektorach gospodarki. W wizji przestrzennego zagospodarowania Polski 2030 wzrasta znaczenie turystycznego wykorzystania dróg wodnych tak nowych jak i rewitalizowanych z zachowaniem walorów zabytkowych rozwiązań technicznych. Strategia Rozwoju Kraju 2020 r." określa strategiczne zadania państwa w perspektywie 2020 r. W zadaniach o charakterze inwestycyjnym (inwestycje twarde i miękkie), brak zapisu dotyczącego turystyki wodnej, zagospodarowania turystycznego Wisły, Zbiornika Włocławskiego oraz pełnego wykorzystania powyższych walorów w kompleksowym, zintegrowanym programie turystycznym. Jednym z zadań strategicznych państwa o charakterze systemowym, jest dywersyfikacja zatrudnienia na obszarach wiejskich i wykorzystanie unikatowych walorów wewnętrznych umożliwiających specjalizację regionów. Szczegółowe cele, kierunki i priorytety rozwoju państwa określone są w strategiach sektorowych i strukturalnych. Jedną z nich jest dokument pt. Kierunki rozwoju turystyki do 2015 r., budujący w szerszy sposób pozycję turystyki, w którym wskazane typy turystyki, są powiązane również z innymi celami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Cel operacyjny 1.5 Rozwój wiodących typów turystyki zakłada podjęcie działań, które powinny doprowadzić do odkrywania nowych, niszowych produktów turystycznych, związanych z wyróżniającymi się kompetencjami kraju i regionów w dziedzinie turystyki, jak też głównymi zjawiskami zachodzącymi na rynku turystycznym, w tym potrzebami określonych grup odbiorców, w szczególności osób niepełnosprawnych, dzieci i osób starszych. Wyróżnienie kluczowych typów turystyki jest zarówno zwróceniem uwagi na pomijane dotąd bądź zapomniane obszary działalności turystycznej, jak też wskazaniem takich działalności turystycznych, które mają największe szanse rozwoju. 10

11 Przy ustaleniu kluczowych typów turystyki wzięto pod uwagę pięć obszarów marek polskiej turystyki, mających największe szanse szybkiego wzrostu, zawartych w Strategii rozwoju krajowego produktu turystycznego Polski z 1997 r. Z nimi powiązane są następujące działania rozwijające wiodące typy turystyki, do których należą m.in.: turystyka na terenach wiejskich wspieranie rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki, turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna wspieranie rozwoju turystyki aktywnej m.in. turystyki wodnej i turystyki rowerowej, turystyka pielgrzymkowa wspieranie rozwoju turystyki religijno-pielgrzymkowej. W Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego , w opisach celów polityki regionalnej do 2020 r., cel 1 dotyczy wspomagania wzrostu konkurencyjności regionów. Obok wykorzystania potencjału największych ośrodków miejskich oraz kreowania warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych na obszar całego województwa, duże znaczenie ma też wykorzystanie bazujących na lokalnych czynnikach rozwojowych, specyficznych terytorialnie walorów objawiających się w postaci specjalizacji regionalnej m.in. w zakresie turystyki. Dla uruchamiania rozprzestrzeniania procesów rozwoju regionalnego, niezbędna jest jednak polityka wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych położonych w oddaleniu od ośrodków wojewódzkich (np. w postaci specjalnych priorytetów bądź kryteriów wyboru) i rozszerzania dzięki temu możliwości wykorzystywania jako dźwigni rozwoju i restrukturyzacji w ośrodkach subregionalnych, lokalnych i na obszarach wiejskich. Podstawowym celem opracowania Marketingowej strategii Polski w sektorze turystyki na lata jest wskazanie najważniejszych kierunków i form działania, które winny być podejmowane w tak ważnej dla promocji Polski dziedzinie, jaką jest turystyka. Efektem tych działań winna być poprawa międzynarodowej rozpoznawalności Polski jako kraju atrakcyjnego i gościnnego dla turystów, posiadającego konkurencyjne produkty turystyczne wysokiej jakości. Dokument poświęcony jest trendom i uwarunkowaniom rynkowym, które w nadchodzących latach będą miały istotny wpływ na rozwój sektora turystycznego. Do przewagi konkurencyjności Polski jako kraju destynacji dla turystów zagranicznych, zaliczono m.in. istnienie obszarów o ponadprzeciętnych walorach naturalnych. 11

12 Podkreślono zależność skuteczności realizacji polityki regionalnej od dynamiki partnerstwa publiczno-prywatnego oraz aktywności samorządów regionalnych i lokalnych. Zwrócono uwagę na konieczność podziału zadań na szczeblu regionalnym uwzględniającym sektor prywatny i wielu partnerów lokalnych. W dokumencie brak zapisów dotyczących turystyki wodnej, zagospodarowania Wisły itp. Z inicjatywy Związku Miast Nadwiślańskich powstał program inwestycyjny Program dla Wisły i jej dorzecza Konieczność opracowania zintegrowanego Programu wynikała m.in. z celu działania jakim jest przywrócenie Wisły życiu, aby rzeka dawała pracę i wypoczynek, służyła turystyce, sportowej aktywności, edukacji młodego pokolenia, by pozwalała na rozwój gospodarczy i czerpanie przyjemności z obcowania z nią. Kompleksowy program zagospodarowania i ochrony Wisły i jej dorzecza obejmuje m.in. rozwój turystyki wodnej, żeglugi, sportu i rekreacji związanej z wodą, w tym: przystanie, mariny, stanice wodne dla turystyki jachtowej, kajakowej i motorowej, rewitalizację żaglowych szlaków turystycznych, rozwój turystyki wodnej w aspekcie międzynarodowym, kąpieliska i kompleksy rekreacyjne. Program powinien objąć przede wszystkim te działania, bez których nie będzie możliwości rozwoju lokalnego np. ożywienie turystyczne Wisły. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, w myśl art. 113, ust.4 pkt 3 Ustawy Prawo wodne, sporządził na potrzeby opracowania Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, wykaz części wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli. Pod pozycją 26 znajduje się Zbiornik Włocławski (zlewnia bilansowa oś Wisły Z-22) Dokumenty wojewódzkie Podstawowe opracowania z zakresu polityki regionalnej województwa Strategia rozwoju oraz Plan zagospodarowania przestrzennego postrzegają turystykę jako zagadnienie istotne dla przyszłego rozwoju regionu. Kujawsko-pomorskie to region, którego atrakcyjność turystyczna jest zauważana, niemniej jego walory i zasoby będące źródłem przyjazdów turystycznych, a tym samym podstawą gospodarki turystycznej, nie są wykorzystywane we właściwym i możliwym stopniu. 12

13 Rangę zagadnień turystycznych w Strategii rozwoju województwa kujawskopomorskiego na lata podkreśla fakt umieszczenia ich wśród celów głównych rozwoju województwa, służących realizacji celu nadrzędnego jakim jest Poprawa konkurencyjności regionu i poniesienie poziomu życia mieszkańców przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Dla województwa kujawskopomorskiego cele strategiczne zawierają 14 działań operacyjnych, m.in. gospodarcze wykorzystanie Wisły i Kaskady Dolnej Wisły oraz właściwe kształtowanie gospodarki wodnej. We wskazanych w Strategii 3 priorytetowych obszarach działań, działanie 1.3. dotyczy promocji rozwoju turystyki, promocji walorów i produktów turystycznych. W strukturze oferty produktów turystycznych w zdecydowanie większym stopniu niż dotychczas, powinny znaleźć się produkty turystyki specjalistycznej, w tym aktywnej rekreacji w atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, w oparciu o zbiorniki wodne i reaktywowanie żeglugi na rzekach, w tym żeglugi w celach turystycznych. Zamierzone zwiększenie ruchu turystycznego wymusza działania na rzecz rozwoju i podnoszenia jakości sektora usług turystycznych i paraturystycznych, w tym rozwój usług dla turystów zmotoryzowanych i rowerowych budowa ścieżek rowerowych poprawiająca stan bezpieczeństwa ruchu drogowego. Znacznie obszerniej zagadnienia turystyczne zostały rozwinięte w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego. Wynika to przede wszystkim z przestrzennego charakteru planu, którego istotą jest wskazanie lokalizacji dla celów i kierunków rozwoju województwa, określonych w Strategii. Na podstawie charakteru uwarunkowań zagospodarowania i ruchu turystycznego dokonano delimitacji ośrodków obsługi ruchu turystycznego, wraz z określeniem rodzajów ruchu turystycznego w każdym z nich. Wyróżniono 8 ukształtowanych rejonów turystycznych o charakterze ponadlokalnym, wśród nich rejon III - Zbiornika Włocławskiego i Lasów Gostynińsko-Włocławskich. Podkreślić należy, iż w obydwu najważniejszych dokumentach z zakresu kształtowania rozwoju regionalnego województwa, dostrzeżono istotną rolę działalności turystycznych. W skali całego regionu jest to funkcja uzupełniająca, natomiast lokalnie, w gminach zaliczonych do rejonów turystycznych, może w sezonie turystycznym osiągnąć rangę funkcji wiodącej. 13

14 W Strategii rozwoju turystyki w województwie kujawsko-pomorskim uchwalonej w 2004 r., w oparciu o analizy walorów przyrodniczych i kulturowych oraz wielkości i charakter ruchu turystycznego prowadzonego na terenie województwa, dokonano waloryzacji przestrzeni turystycznej województwa. Rejon Zbiornika Włocławskiego, rejon Lasów Gostynińsko-Włocławskich i miasto Włocławek zaliczono do obszarów i miejscowości o dużym znaczeniu i dobrych predyspozycjach dla rozwoju funkcji turystycznej. W wizji, celach i kierunkach rozwoju turystyki w województwie kujawsko-pomorskim, wśród działalności, na które będzie rosło zapotrzebowanie ze strony odbiorców wymieniono m. in.: wszelkiego rodzaju formy aktywnego spędzania wolnego czasu, zarówno w okresie urlopów, jak też wypoczynku sobotnio-niedzielnego i codziennej rekreacji, stwarzając możliwość wydłużenia sezonu turystycznego (zwłaszcza w obszarach podmiejskich obsługujących rozległy rynek dużych miast). Istnieją możliwości wzbogacenia oferty o działalności z zakresu turystyki kwalifikowanej, w tym wodnej, rowerowej, pieszej, dla których region ma szczególnie korzystne predyspozycje, a nawet możliwości wykreowania powszechnie identyfikowanych produktów markowych; turystykę krajoznawczą założono, iż w kolejnych latach ta dziedzina turystyki będzie w regionie najbardziej dynamicznie rozwijającym się rodzajem działalności turystycznej, a realizowana będzie poprzez m.in.: wykorzystanie szlaków pieszych, wodnych i rowerowych; agroturystykę; uczestnictwo w imprezach różnego typu (m.in. turystycznych, sportowych i in.) różne formy wypoczynku sobotnio-niedzielnego, łączące typowo pobytowy wypoczynek w obszarach podmiejskich (zabudowa działkowa i letniskowa) i różne formy wypoczynku aktywnego (kąpieliska, rowery, hippika), również w większości realizowanego na zapleczu miast. Celem strategicznym Regionalnego Programu Operacyjnego województwa kujawsko-pomorskiego na lata jest poprawa konkurencyjności województwa oraz spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. 14

15 Jednym z celów szczegółowych programu jest zwiększenie atrakcyjności gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszkańców regionu, jak i turystów. Realizacja celu zakłada rozwój usług turystycznych w kierunku podniesienia standardu ich świadczenia oraz tworzenia nowych atrakcyjnych produktów turystycznych. Celem osi priorytetowej 6 Wsparcie rozwoju turystyki - jest wzrost znaczenia turystyki jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego województwa poprzez: lepsze wykorzystanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, wzbogacenie oferty usług turystycznych oraz poprawę ich jakości, rozwój nowych, zrównoważonych form turystyki. W ramach osi priorytetowej uwzględniono wsparcie dla projektów z zakresu infrastruktury służącej nieodpłatnie ogółowi społeczeństwa jak i projektów sektora gospodarki turystycznej. Zakłada się również wspieranie projektów wyposażenia terenów o walorach środowiska przyrodniczego atrakcyjnych dla wypoczynku i turystyki, w odpowiednią infrastrukturę wzmacniającą ich użyteczność dla tego celu, umożliwiającą ich wykorzystanie przez różne formy turystyki specjalistycznej (do której zalicza się również turystykę wodną). Wspierane będą przedsięwzięcia zagospodarowania infrastrukturalnego obszarów zalesionych, zwłaszcza podmiejskich, udostępniających je dla wędrówek pieszych, turystyki rowerowej i turystów zmotoryzowanych. Wsparcie może uzyskać również infrastruktura związana z żeglugą, umożliwiającą wykorzystanie Wisły dla rozwoju turystyki wodnej. Projekty, które uzyskują wsparcie w ramach tej osi priorytetowej, powinny w konsekwencji przynieść wymierne efekty gospodarcze, z priorytetem dla tych, które przyciągną turystów spoza regionu i wkomponują się w szersze ramy rozwoju regionu poprzez turystykę. W obrębie Zbiornika Włocławskiego, przykładem inwestycji dofinansowanej w ramach RPO jest Marina przy stopniu wodnym we Włocławku etap I. 15

16 Rys. 3. Rejon turystyczny III Zbiornika Włocławskiego i Lasów Gostynińsko-Włocławskich w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003) Źródło: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003) 16

17 3.3. Dokumenty powiatowe W Strategii rozwoju powiatu włocławskiego na lata turystyka, jest po rolnictwie drugą, wiodącą funkcją powiatu. Wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz kulturowe powiatu przyczyniły się do rozwoju różnych form wypoczynku o charakterze świątecznym, pobytowym i krajoznawczym, nie tylko dla ludności miejscowej (lokalnej), ale również dla ludności dużych aglomeracji miejskich województw ościennych, jak i kraju (Łódź, Warszawa, Katowice). Na obszarze powiatu włocławskiego, w oparciu o walory środowiska przyrodniczego, wydzielono Włocławski rejon wypoczynkowo-krajoznawczy mający duże możliwości wykorzystania Zbiornika Włocławskiego dla różnych form turystyki i rekreacji związanej z akwenem wodnym i jego otoczeniem. Do mocnych stron powiatu zaliczono m.in. występowanie walorów przyrodniczych, kulturowych, turystycznych i rekreacyjnych szczególnie akwenu Zbiornika Włocławskiego i Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego oraz dobre warunki do tworzenia gospodarstw agroturystycznych. Szanse rozwoju powiatu upatrywano w rozwoju turystyki i agroturyzmu, ogólnodostępnej bazy turystycznej oraz wykorzystaniu akwenu wodnego Zbiornika Włocławskiego dla rozwoju różnych form turystyki i rekreacji wodnej i przywodnej. W Strategii rozwoju powiatu lipnowskiego, w odniesieniu do konkurencyjności powiatu, wskazano możliwości stworzenia interesujących szlaków turystycznych piękne lasy, jeziora oraz wiodącą pozycję powiatu w regionie i wśród pozostałych powiatów o podobnych walorach środowiskowych, krajobrazowych i geograficznych w zakresie agroturystyki. Powiat lipnowski, wykorzystując posiadane walory przyrodnicze, dogodne położenie transportowe oraz urozmaicając ofertę spędzania czasu wolnego, rozwija się turystycznie, stając się miejscem wypoczynku dla mieszkańców własnych, a także większych miast (Warszawy, Bydgoszczy, Torunia, Płocka czy Włocławka). Turystyka i agroturystyka stają się więc dodatkową dziedziną aktywności gospodarczej. 17

18 4. Analiza wniosków i postulatów zgłoszonych przez samorządy lokalne i zainteresowane podmioty Opracowanie Koncepcji zostało poprzedzone korespondencją z samorządami powiatów i gmin zlokalizowanych bezpośrednio przy Zbiorniku Włocławskim, samorządami gmin sąsiednich oraz wybranymi instytucjami i podmiotami działającymi na terenach związanych ze Zbiornikiem Włocławskim. Pytania zadane respondentom dotyczyły przede wszystkim zakresu realizowanych na terenie opracowania funkcji turystycznych, związanych z tym planów i możliwości dalszego rozwoju, jak również kolizji i ograniczeń. Wybrani respondenci w bezpośrednich spotkaniach z zespołem autorskim Koncepcji, uszczegółowili swoje stanowiska o dodatkowy komentarz i uwagi. Uzyskane odpowiedzi obrazują aktualny stan funkcjonowania Zbiornika Włocławskiego i terenów z nim związanych, widziany i odczuwany lokalnie, z perspektywy stron najbardziej zainteresowanych, zarządzających poszczególnymi obszarami lub funkcjonujących w ich obrębie. Pozwala to na sformułowanie następujących stwierdzeń: podjęty temat opracowania Koncepcji rozwoju i zagospodarowania przestrzennego terenów wokół Zbiornika Włocławskiego spotkał się z dużym zainteresowaniem i aprobatą większości respondentów. Dotyczy to Starostw Powiatowych we Włocławku i w Lipnie, samorządów lokalnych gmin przylegających do Zbiornika (Miasto Włocławek, Gmina Włocławek, Miasto i Gmina Dobrzyń nad Wisłą), a także samorządów gmin zlokalizowanych w większej odległości od Zbiornika, takich jak: Miasto Kowal, Gmina Kowal, Miasto Lipno, Gmina Wielgie, Gmina Skępe, Gmina Tłuchowo. W sposób sceptyczny do tematu podeszły gminy Baruchowo, Fabianki i Lipno, uzasadniając to brakiem odczuwalnych przez nie powiązań funkcjonalnych ze Zbiornikiem; samorządy lokalne Miasta Włocławek oraz Miasta i Gminy Dobrzyń nad Wisłą podjęły samodzielne działania ukierunkowane na turystyczne, sportowe i rekreacyjne wykorzystanie Zbiornika. We Włocławku przy ul. Płockiej, w sąsiedztwie stopnia wodnego, podjęto budowę przystani z zapleczem. W I etapie wybudowano bosmanat, drogę dojazdową, parking, infrastrukturę techniczną, część wyposażenia w elementy małej architektury. W drugim etapie przewidziano m.in. pole namiotowe i kemping, plac zabaw, tereny zieleni. W Dobrzyniu nad Wisłą powstał port z drogą dojazdową i parkingiem oraz boisko 18

19 do piłki plażowej i ścieżka spacerowa wzdłuż brzegu Wisły. W obu obiektach są organizowane różne imprezy masowe, obydwa miasta są zainteresowane dalszą rozbudową powstałych obiektów, z poszerzeniem o nowe funkcje. Gmina Dobrzyń nad Wisłą, jako jedyna, wskazała, iż po wybudowaniu przystani na Zbiorniku, odczuwa wzrost liczby osób odwiedzających miasto i wzrost dochodów mieszkańców; Gmina Włocławek, wyróżniająca się największym obszarem przylegającym do Zbiornika, wykazująca zlokalizowane na swoim terenie inwestycje związane bezpośrednio z akwenem (marina, przystanie) jak i z innymi formami wypoczynku (pensjonat, stadnina koni, gospodarstwa agroturystyczne, zabudowa rekreacyjna), jednocześnie stwierdziła, iż nie odczuwa wymiernych korzyści wynikających ze zlokalizowania bezpośrednio nad Zbiornikiem; pozostałe samorządy wskazały potencjalne możliwości rozwoju związane ze Zbiornikiem Włocławskim, z jednoczesnym zastrzeżeniem, iż obecnie nie odczuwają wymiernych korzyści związanych ze Zbiornikiem Włocławskim; kilku respondentów wskazało na potrzebę wybudowania ścieżki rowerowej łączącej tereny wokół Zbiornika (z uwzględnieniem ogólnopolskiej Wiślanej Trasy Rowerowej). Wskazano również potrzebę takich inwestycji jak: zaplecze hotelowo-gastronomiczne przy przystani we Włocławku, wyposażenie wszystkich przystani w niezbędne urządzenia, budowę pensjonatów i zaplecza sportoworekreacyjnego, poprawę stanu dróg dojazdowych do Zbiornika z uwzględnieniem powiązań z węzłami autostradowymi, budowę szlaków turystycznych, ścieżek pieszo-rowerowych i konnych; w zagospodarowaniu przestrzennym terenów wokół Zbiornika szczególne znaczenie odgrywa Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy o dużych walorach przyrodniczo-kulturowych i znacznym potencjale edukacyjnonaukowym. Jednak pomimo usytuowania w bezpośrednim sąsiedztwie Zbiornika i dostosowaniu do podstawowych funkcji turystycznych (przede wszystkim szlaki piesze), funkcjonuje on w sposób nie powiązany ze Zbiornikiem; próba współpracy przy sporządzaniu Koncepcji zagospodarowania Zbiornika pomiędzy zainteresowanymi stronami, podjęta w latach w ramach Kujawsko-Dobrzyńskiego Związku Gmin, zakończyła się niepowodzeniem. Mimo 19

20 to, uczestnicy podejmowanych wówczas działań, nadal podtrzymują zasadność ich realizacji oraz ponowną gotowość współpracy. 5. Ogólna charakterystyka rejonu Zbiornika Włocławskiego 5.1. Rys historyczny budowy i wykorzystania Zbiornika Włocławskiego Zbiornik Włocławski powstał w wyniku wybudowania w latach r. zapory na Wiśle we Włocławku. Jest to obiekt zrealizowany na podstawie sporządzonego w latach projektu Kaskada Dolnej Wisły, zakładającego budowę 8 stopni na Wiśle z pierwszym we Włocławku. Celem inwestycji było wykorzystanie największego w kraju potencjału energetycznego wody do produkcji energii elektrycznej. Jednocześnie projekt zakładał wykorzystanie zbiornika na potrzeby gospodarcze związane z rolnictwem i przemysłem, ochroną przeciwpowodziową, rybactwem, a także żeglugą i turystyką. Dla zapory przewidziano również funkcję mostu drogowego. Istotnym elementem koncepcji Kaskady była budowa Kanału Centralnego, którym woda ze Zbiornika Włocławskiego miała być doprowadzana na Śląsk, zasilając po drodze regiony deficytowe. Jednak po wybudowaniu stopnia wodnego we Włocławku odstąpiono od realizacji następnych obiektów, co skutkuje do dziś wieloma niekorzystnymi konsekwencjami przyrodniczymi, gospodarczymi, społecznymi itp. Dla przykładu należy podać: osuszanie terenów podmokłych, pól i lasów w dolinie Wisły poniżej zapory, czy sedymentację osadów w górnej części zbiornika. Przepławka dla ryb w obrębie zapory bardzo ogranicza przemieszczanie się ryb, co zakłóca cykl rozwoju wybranych gatunków np. jesiotrowatych. Jednocześnie Zbiornik Włocławski zlokalizowany w centrum kraju, posiadający powierzchnię 75 km 2, długość ok. 57 km oraz znakomite warunki dla uprawiania sportów i turystyki wodnej, był przez wiele lat wykorzystywany w stopniu minimalnym, a rozlokowana wokół niego infrastruktura turystyczna i sportowa związana była przede wszystkim z niewielkimi zakładowymi ośrodkami wypoczynkowymi lub działalnością drobnych prywatnych inwestorów. Dopiero w ostatnich latach, w planowe zagospodarowanie terenów włączyły się lokalne samorządy. Jest to przede wszystkim Miasto Włocławek i Gmina Dobrzyń nad Wisłą, które podjęły budowę przystani dla małych jednostek pływających. 20

21 Szczególnym zdarzeniem historycznym związanym ze Zbiornikiem jest zamordowanie tu w 1984 r. przez funkcjonariuszy SB kapelana Solidarności ks. Jerzego Popiełuszki. Dla upamiętnienia jego męczeńskiej śmierci, poniżej stopnia wodnego wzniesiono krzyż. Fotografia 1. Stopień wodny we Włocławku widok ogólny Autor: Z. Babiński 5.2. Położenie geograficzne Zbiornik Włocławski położony jest pomiędzy 618, a 672,85 km rzeki Wisły, na granicy trzech mezoregionów: Kotliny Płockiej, Pojezierza Dobrzyńskiego i Wysoczyzny Płońskiej, na obszarze dwóch województw: górna i środkowa część Zbiornika położona jest na terenie województwa mazowieckiego, a dolna na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Otoczenie dolnej części Zbiornika wzdłuż prawego brzegu stanowią grunty rolne natomiast wzdłuż lewego - lasy sosnowe. Średnia głębokość Zbiornika wynosi ok. 5,5 m, a maksymalna - przy zaporze ok. 15 m. Większe głębokości występują na linii dawnego nurtu rzeki przebiegającej w większości wzdłuż prawego brzegu, natomiast płycizny związane są z zalanymi łachami i kępami wiślanymi oraz niskim lewym brzegiem. 21

22 5.3. Rzeźba terenu i warunki geologiczno-gruntowe Charakterystyczną cechą doliny dolnej Wisły jest występowanie wzdłuż jej biegu zwężeń i rozszerzeń (tzw. kotlin lub basenów). Jednym z nich jest Kotlina Płocka rozciągająca się na długości ponad 50 km między Płockiem, a Włocławkiem o maksymalnej szerokości ok. 20 km, która ma charakter doliny asymetrycznej. Wyrazem dużego zróżnicowania budowy geologicznej i rzeźby obszarów graniczących ze Zbiornikiem jest odmienny charakter morfologiczny prawego i lewego brzegu Zbiornika. Budujące prawy brzeg utwory neogeńskie i czwartorzędowe charakteryzują się dużym zróżnicowaniem pionowym i poziomym, co w istotny sposób wpływa na rozwinięcie morfologiczne krawędzi i zbocza wysoczyzny oraz linii brzegowej. Najdłuższe fragmenty prawego brzegu zbudowane są z ilastych osadów pliocenu, przykrytych osadami czwartorzędowymi. Prawy brzeg stanowiący morfologicznie strefę krawędziową Wysoczyzny Dobrzyńskiej, charakteryzuje się znaczną wysokością względną m oraz dużym nachyleniem zboczy o, które zazwyczaj kończą się ostrym załomem. Na tak ukształtowany brzeg składają się głębokie i szerokie nisze o stromych ścianach, oddzielone od siebie odcinkami wysokiego klifowego brzegu w postaci wąskich cypli. Niszowe odcinki brzegu korespondują z obniżeniami w stropie osadów mioceńskich, a cyple z ich elewacjami. Rzeźba nisz kształtowana jest przez zachodzące na dużą skalę procesy osuwiskowe, a cypli przez cyklicznie zachodzące procesy obrywania i osypywania się materiału. Długość aktywnych klifów na prawym brzegu Zbiornika wynosi łącznie ok. 1,2 km, a czynnych osuwisk ok. 1 km. Elementem urozmaicającym linię brzegową są doliny niewielkich cieków spływających do Zbiornika z wysoczyzny oraz różnego rodzaju dolinki o charakterze płaskodennym lub wciosowym. Zupełnie inny charakter ma lewy brzeg Zbiornika. Jest on niski i prawie płaski. Od południa otoczenie zbiornika stanowi system poziomów terasowych wznoszących się stopniowo w kierunku Wysoczyzny Kujawskiej. Mają one charakter powierzchni sandrowych i fluwioglacjalnych. Płaską linię brzegową Zbiornika urozmaicają nieliczne zatoki związane z ujściami niewielkich dopływów. 22

23 5.4. Warunki hydrograficzne i jakość wód Zbiornika Zbiornik Włocławski w granicach województwa poza rzeką Wisłą zasilany jest przez cztery niewielkie prawobrzeżne dopływy, których dorzecza charakteryzują się typowo rolniczym charakterem. Ciekami tymi są: rzeka Chełmiczanka, która płynąc głęboką na ok. 30 m doliną wciosową kończy bieg w zatoce w miejscowości Zarzeczewo na 672,5 km rzeki Wisły, rzeka Bętlewianka, która kończy bieg w zatoce w miejscowości Zarzeczewo na 672,5 km rzeki Wisły, rzeka Wierzniczka, która kończy bieg w niewielkiej zatoczce Kuzki na 667,2 km rzeki Wisły, rzeka Kamieniczka, która płynąc bardzo głęboką doliną o charakterze jaru uchodzi do Zbiornika na 658,0 km rzeki Wisły, oraz jeden lewobrzeżny dopływ: rzeka Ruda, której zlewnia położona jest w całości na zwydmionych terasach pradolinnych w ok. 80% pokrytych lasem i uchodzi do Zbiornika na 662,0 km rzeki Wisły. Stan jakości wody w Zbiorniku Włocławskim jest uzależniony nie tylko od uwarunkowań zewnętrznych (ilości i jakości wód dopływających, warunków naturalnych zlewni, antropopresji), ale również od cech samego zbiornika oraz zachodzących w nim procesów. Spośród abiotycznych elementów środowiska naturalnego dużą rolę odgrywają: morfometria Zbiornika (kształt, powierzchnia, głębokość, linia brzegowa, ukształtowanie dna) oraz cechy hydrologiczne (stany wody, reżim termiczny, czas wymiany wody oraz charakter pracy stopnia wodnego). Zbiornik Włocławski zaliczany jest do akwenów charakteryzujących się szybką wymianą wody. Średni teoretyczny czas wymiany wody w Zbiorniku wynosi ok. 5 dób, rzeczywisty, uzależniony od przepływu wody wynosi od kilku do kilkunastu dób, ale również może się wydłużyć do 24. Spośród wymienionych czynników największy wpływ na jakość wód mają zjawiska hydrodynamiczne składające się na wewnątrz zbiornikową cyrkulację wody oraz dostawa ładunku zanieczyszczeń niesiona wodami rzeki Wisły. Oddziaływanie wód niewielkich dopływów oraz spływów powierzchniowych na jakość wód Zbiornika jest znikoma, a łączna ilość dopływających zanieczyszczeń kształtuje się na poziomie 1-2 % całkowitego ładunku zanieczyszczeń wód Zbiornika. 23

24 Wody Zbiornika Włocławskiego objęte są monitoringiem jakości wód powierzchniowych i podlegają klasyfikacji stanu jednolitych części wód. Z wyników badań z lat 2009 i 2011 wynika, że wody charakteryzują się umiarkowanym potencjałem ekologicznym, a więc nie spełniają wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej. Należy mieć jednak na uwadze wielkość i charakter Zbiornika oraz to, że na poszczególnych jego odcinkach (wyznaczonych stałych punktach kontrolnych) jakość wód jest zróżnicowana i osiąga również lepszą klasyfikację. Stwarza to możliwości wykorzystywania wód do celów związanych z uprawianiem turystyki, sportów wodnych, wypoczynkiem i rekreacją (jako kąpieliska lub miejsca wykorzystywane do kąpieli), pod warunkiem, że jakość wód będzie spełniała wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli Warunki meteorologiczne i jakość powietrza Położenie obszaru opracowanie w dolinie dużej rzeki wpływa na warunki mezoklimatyczne, których charakterystycznymi cechami są: zwiększone parowanie, niższa średnia minimalna temperatura powietrza, dłuższy czas zalegania pokrywy śnieżnej oraz kierunek wiatru wymuszony układem osi doliny. Powstanie Zbiornika Włocławskiego spowodowało lokalne modyfikacje warunków pogodowych. Zasięg oddziaływania Zbiornika na warunki klimatyczne obszaru położonego po stronie lewego brzegu występuje w strefie o szerokości ok. 1-2 km, natomiast po stronie prawego brzegu oddziaływanie ogranicza się jedynie do wąskiego pasa o szerokości ok. 0,1-0,2 km, a w miejscach wysokiego brzegu nie wykracza poza krawędź wysoczyzny. Zbiornik Włocławski swym oddziaływaniem modyfikuje lokalne warunki pogodowe powodując: złagodzenie temperatury powietrza poprzez nieznaczne zmniejszenie jej dobowych i rocznych amplitud, ocieplenia występujące nocą i rankiem, a w cyklu sezonowym jesienią i zimą, ochłodzenia występujące w ciągu dnia, a w cyklu sezonowym wiosną i jesienią, nieznaczny wzrost wilgotności względnej powietrza, modyfikacje kierunku wiejących wiatrów północnych na północno-zachodnie i na południowo-wschodnie lub wschodnie, 24

25 zmniejszenie liczby cisz i wiatrów słabych a zwiększenie częstości występowania wiatrów o większych prędkościach, co ma znaczący wpływ na wzrost dynamiki wód Zbiornika, Brak występowania w bezpośrednim otoczeniu Zbiornika istotnych źródeł emisji do powietrza atmosferycznego, zwiększona dynamika wiejących wiatrów i korzystne otoczenie zbiornika (prawy brzeg-tereny rolne, lewy brzeg-obszary leśne) gwarantują występowanie powietrza atmosferycznego bardzo dobrej i dobrej jakości Warunki akustyczne Na całej długości Zbiornika, po jego lewej stronie biegnie droga krajowa nr 62, która generując ruch drogowy, ma główny wpływ na jakość klimatu akustycznego analizowanego obszaru. Generalny pomiar ruchu przeprowadzony w 2010 r. wykazał, że na odcinku drogi krajowej nr 62 Włocławek - granica województwa, średni dobowy ruch pojazdów kształtował się na poziomie 6732 pojazdów/dobę, a strumień ruchu pojazdów stanowiły: samochody osobowe ok. 60 % lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) ok.14 % samochody ciężarowe ok. 22 % autobusy ok. 1 % ciągniki rolnicze ok.0,2 % motocykle ok.0,3 % rowery ok. 1,5 %. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływania na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzenie map akustycznych, oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (średni dobowy ruch pojazdów powyżej 8250 pojazdów/dobę) - odcinek drogi krajowej w analizowanym obszarze nie jest zakwalifikowany do sporządzenia map akustycznych. Taka kwalifikacja odcinka analizowanej drogi jednoznacznie nie przesądza o braku wpływu ruchu pojazdów na jakość klimatu akustycznego terenu. Z analizy strumienia 25

26 ruchu pojazdów wynika, że ok. 36 % średniego dobowego ruchu stanowią samochody ciężarowe, które mogą negatywnie oddziaływać na klimat akustyczny, ale oddziaływanie to jest chwilowe i obejmuje tereny bezpośrednio przyległe do drogi Walory przyrodniczo krajobrazowe Jak już wspomniano, tereny otaczające Zbiornik Włocławski cechuje zróżnicowane ukształtowanie powierzchni obu brzegów. Prawy brzeg, na odcinku Włocławek Płock jest wysoko wyniesiony ponad poziom Zbiornika. Krawędź skarpy wznosi się na m ponad wodę. Wyraźnie zarysowana krawędź Wysoczyzny Dobrzyńskiej, z licznymi punktami widokowymi, podkreśla walory krajobrazowe tego terenu. Lewy brzeg, prawie na całej jego długości między Włocławkiem, a Płockiem zajmują lasy sosnowe. Tu brzeg Wisły jest płaski z rozległym obszarem depresyjnym do rzędnej piętrzenia 57,3 m p.p.m. Przestrzenne rozmieszczenie obszarów leśnych wokół Zbiornika Włocławskiego jest bardzo nierównomierne. Gmina Dobrzyń nad Wisłą jest prawie pozbawiona lasów. Jedyną enklawę zieleni wysokiej w południowej części gminy stanowią okazałe drzewostany i kompleksy krzewów wzdłuż skarpy wiślanej. Natomiast obszar gminy Włocławek jest bardzo zalesiony, wskaźnik lesistości osiąga tu wartość 49% i należy do najwyższych w rejonie. Wzdłuż drogi krajowej nr 62 Włocławek - Płock rozciąga się zwarty kompleks lasów gostynińsko włocławskich. Tereny te charakteryzują się wysokimi walorami przyrodniczymi objętymi ochroną prawną, jaką stanowi utworzony na początku lat 80 tych Gostynińsko Włocławski Park Krajobrazowy. Pod względem struktury drzewostanów przeważają monokultury sosny. Na ubogich, przeważnie piaszczystych siedliskach, przeważają powierzchniowo bory sosnowe i mieszane. Lasy te położone są w obszarze prawnie chronionym. Pełnią one funkcję ochronną, wodo- i glebochronną. Pełnią również funkcję turystyczno rekreacyjną i są terenem silnej penetracji. 26

27 W rejonie Zbiornika Włocławskiego i lasów Gostynińsko-Włocławskich występują obszary podlegające ochronie różnorodności biologicznej obszary Natura 2000.Są to: obszary specjalnej ochrony ptaków - Dolina Dolnej Wisły (kod obszaru PLB040003), Żwirownia Skoki (kod obszaru PLB040005) oraz Błota Rakutowskie (kod obszaru PLB040001), specjalne obszary ochrony siedlisk, które obecnie mają status mających znaczenie dla Wspólnoty - Włocławska Dolina Wisły (kod obszaru PLH040039), Błota Kłócieńskie (kod obszaru PLH040031) Ustanowienie obszarów Natura 2000 nie oznacza ich wyłączenia z użytkowania gospodarczego pod warunkiem, że użytkowanie nie zagraża zachowaniu siedlisk przyrodniczych roślin i zwierząt ani nie wpływają ujemnie na gatunki roślin i zwierząt, dla ochrony których zostały te obszary wyznaczone. Najważniejszymi elementami środowiska przyrodniczego decydującymi o potencjale turystyczno-rekreacyjnym danego obszaru są: szata roślinna, sieć wodna i rzeźba terenu. Rejon Zbiornika Włocławskiego posiada wszystkie, powyższe elementy i należy do najcenniejszych tego typu obszarów w Polsce. Ze względu na swe korzystne położenie w centralnej części kraju, na przecięciu głównych szlaków komunikacyjnych oraz wysoką atrakcyjność dla różnych form turystyki i rekreacji, w tym żeglarstwa oraz sportów wodnych, nie ma konkurencji w środkowej części kraju. Na Wzgórzu Dobrzyńskim znajdującym się na prawym brzegu Zbiornika Włocławskiego, położony jest Dobrzyń nad Wisłą z Górą Zamkową miejscem, gdzie stał zamek Kasztelana Dobrzyńskiego, zniszczony przez Krzyżaków w 1409 r., Zespołem Klasztornym Franciszkanów oraz zabytkowymi domami mieszczan dobrzyńskich, drewnianymi i murowanymi z XIX w. Unikatowym obiektem przyrodniczym w skali regionu, a nawet kraju, jest rezerwat Kulin położony w granicach administracyjnych miasta Włocławka na wysokiej skarpie prawego brzegu Wisły, zajmujący powierzchnię 51,16 ha. Rezerwat ma kształt wydłużonego wieloboku rozciągającego się wzdłuż Wisły. Celem utworzenia rezerwatu było zachowanie największego w Polsce i najcenniejszego siedliska śródziemnomorskiej byliny dyptamu jesionolistnego tzw. gorejącego krzewu Mojżesza. Skarpa wiślana jest jednym z najciekawszych pod względem krajobrazowym fragmentem Włocławka. Otwiera ona ekspozycję widokową na ogólną panoramę 27

28 miasta, jego historyczną i przemysłową zabudowę, z dominantami urbanistycznymi, tj. wieżami i bryłami kościołów oraz malowniczą dolinę Wisły i część Zbiornika Włocławskiego. Z kolei najciekawszymi miejscami widokowymi na terenie Gostynińsko - Włocławskiego Parku Krajobrazowego są: wieża przeciwpożarowa na Górze Piekielnej w pobliżu Widonia najwyższy punkt widokowy umożliwiający ogląd panoramy Gostynińsko - Włocławskiego Parku Krajobrazowego, Zbiornika Włocławskiego i terenów otaczających, skarpa leśna nad Jeziorem Lubiechowskim, Goreń punkty widokowe na trasie szlaku zielonego (Łysa Góra), wybrane odcinki drogi Włocławek Płock (droga nr 62), z widokiem na Zbiornik Włocławski i wysoki prawy brzeg Wisły Walory kulturowe Atrakcyjność turystyczna Zbiornika Włocławskiego i jego okolic związana jest nie tylko z walorami przyrodniczymi ale również z występowaniem na tym obszarze wielu wartości kulturowych. Bezpośrednio ze zbiornikiem związane są dwa miasta, Włocławek i Dobrzyń nad Wisłą, obydwa o bogatej historii związanej z Kujawami i ziemią dobrzyńską. Historia Włocławka, jednego z najstarszych miast w Polsce, znajduje odzwierciedlenie w zachowanym układzie urbanistycznym miasta oraz zabytkach architektury sakralnej i miejskiej, zabytkach budownictwa przemysłowego, zieleni zabytkowej, cmentarzy, stanowisk archeologicznych. Znacznie mniejszy Dobrzyń nad Wisłą zachowuje elementy historycznego rozplanowania z wyróżniającymi zabytkami sakralnymi, małomiasteczkową zabudową mieszkaniową i grodziskiem Górą Zamkową. Poza tym cały obszar rejonu Zbiornika Włocławskiego nasycony jest różnorodnymi obiektami zabytkowymi, obrazującymi lokalną historię, zmieniające się uwarunkowania społeczne i gospodarcze, różnorodność kulturową i wyznaniową itp. W zabudowie wsi do wyróżniających zaliczają się dawne rezydencje ziemiańskie zespoły dworskoparkowe, m.in. w Zarzeczewie Nowym i Zarzeczewie Starym, Krojczynie, Płomianach, Dyblinie, Leniach Wielkich, Tulibowie, Wistce Królewskiej, Baruchowie, Czarnem, Dębicach zachowane w różnym stanie, często bez towarzyszącej dawniej zabudowy folwarcznej i parku. Przykładami budownictwa wiejskiego są drewniane chaty 28

29 występujące na terenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego zachowane w miejscowościach Goreń Duży, Goreń Nowy, Okna, Rakutowo, Telążna Leśna, Dąb Polski, Krzewent. Na uwagę zasługują również dawne gajówki i osady leśne. Historyczne budownictwo sakralne reprezentują kościoły w Grochowalsku, Kłótnie, Kowalu. Dopełnieniem krajobrazu kulturowego są historyczne cmentarze wyznaniowe, przydrożne kapliczki, miejsca pamięci. 6. Turystyka w rejonie Zbiornika Włocławskiego Wyznaczony w obowiązującym Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego rejon turystyczny III - Zbiornika Włocławskiego i Lasów Gostynińsko-Włocławskich, obejmuje obszar w granicach województwa, przylegający do obu brzegów Zbiornika. Część prawobrzeżna jest ograniczona drogą wojewódzką nr 562, z uwzględnieniem położonego nad Zbiornikiem miasta Dobrzyń nad Wisłą i części gruntów gminy Fabianki. Część lewobrzeżna jest większa obszarowo i obejmuje przynależną do województwa część Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego, w tym część terenów gmin: Włocławek, Baruchowo i Kowal, miasto Włocławek z wyjątkiem północno-wschodniej dzielnicy przemysłowej oraz część gminy Brześć Kujawski, wraz z uzdrowiskiem Wieniec i przyległymi do Włocławka lasami. Granice części lewobrzeżnej rejonu wyznaczają drogi wojewódzkie nr 265 i 252 oraz budowana autostrada A1 na odcinku Pikutkowo - Brzezie. Wschodnia granica rejonu to równocześnie granica pomiędzy województwami kujawsko-pomorskim i mazowieckim. Jak już wspomniano, rejon turystyczny Zbiornika Włocławskiego jest obszarem o wyróżniającej w Polsce centralnej, atrakcyjności turystycznej, z licznymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi. Pomimo zagospodarowania turystycznego wszystkich najbardziej atrakcyjnych miejsc w obrębie rejonu, funkcjonująca tu infrastruktura turystyczna jest ukierunkowana na niewielkie grupy odbiorców i nie generuje ruchu turystycznego o istotnym znaczeniu gospodarczym. 29

30 6.1. Obiekty turystyczne związane ze Zbiornikiem Włocławskim i ich stan funkcjonowania Na terenach związanym bezpośrednio ze Zbiornikiem Włocławskim rozlokowane są następujące obiekty o funkcjach turystycznych, rekreacyjnych i sportowych: marina przy stopniu wodnym we Włocławku, marina w Zarzeczewie z działającym tu od 1976 r. Yacht Clubem Anvil, marina w Dobiegniewie, port w Dobrzyniu nad Wisłą, gościniec Pod Żaglami z przystanią w Skokach Dużych, ośrodek wypoczynkowy w Wistce Szlacheckiej, punkt surfingowy w Modzerowie, pomnik pamięci Ks. Jerzego Popiełuszki przy stopniu wodnym we Włocławku. Standard wyposażenia oraz zakres prowadzonej działalności jest zróżnicowany w poszczególnych ośrodkach, warunkowany sezonowością (sezon żeglarski trwa od końca kwietnia do końca października, sezon urlopowy znacznie krócej, od czerwca do września). Marina przy stopniu wodnym we Włocławku jest wyposażona w stanowisko postojowe dla jednostki spacerowej, stanowiska cumownicze dla małych jednostek pływających, trapy dojściowe, slip dla małych jednostek. Posiada wypożyczalnię kajaków i rowerów wodnych. Na terenie przystani znajduje się bosmanat i budynek sanitariatów. Przewidziano również budowę hangaru i budynku gastronomicznego (w II etapie realizacji) oraz pole namiotowe, boisko wielofunkcyjne, plac zabaw, i parking. Zabezpieczono również powiązania transportowe utwardzona droga dojazdowa i przystanek MPK. W sferze wstępnych założeń pozostaje budowa hotelu. W obrębie przystani organizowane są imprezy masowe. 30

31 Fotografia 2. Fragment mariny we Włocławku w rejonie portu przy stopniu wodnym Źródło: Marina w Zarzeczewie stanowiąca własność Yacht Clubu Anvil obejmuje stanowiska cumownicze dla małych jednostek pływających, trapy dojściowe, slip dla małych jednostek, budynek klubu z sanitariatami i pomieszczeniami klubowymi, bar z tarasem konsumpcyjnym, tereny piknikowe, warsztat, wypożyczalnię jachtów i innych obiektów pływających, parking. Brak zaplecza hotelowego. Yacht Club Anvil organizuje corocznie regaty, rejsy integracyjne, imprezy okolicznościowe oraz prowadzi działalność szkoleniową. Fotografia 3. Marina w Zarzeczewie Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. 31

32 Port w Dobrzyniu nad Wisłą jest wyposażony w stanowiska cumownicze dla małych jednostek pływających, trapy dojściowe. Zabudowę kubaturową zastępują kontenery (sanitariaty). Brzeg jest umocniony, wzdłuż linii brzegowej prowadzi ścieżka spacerowa, w sąsiedztwie której zlokalizowano boisko do piłki plażowej. Dojazd z centrum Dobrzynia zapewnia droga utwardzona. Przewidywana jest dalsza rozbudowa i wyposażenie przystani. Fotografia 4. Port w Dobrzyniu nad Wisłą widok ogólny Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. Marina w Dobiegniewie składa się z basenu portowego umocnionego nabrzeżem betonowym, obejmuje stanowiska cumownicze dla małych jednostek pływających i slip, a także hangar remontowy. Przy falochronie wschodnim znajduje się piaszczysta plaża. Na terenie portu znajduje się restauracja, bar, zaplecze sanitarne, hotel, sanitariaty, parking. W sezonie letnim na terenie nabrzeża rozstawiane są ławki oraz stoły, a całe miejsce jest oświetlone. W sąsiedztwie przystani znajduje się kemping, na którym można rozbić namiot lub wypożyczyć przyczepę kempingową. 32

33 Fotografia 5. Marina w Dobiegniewie basen portowy, w tle budynek administracyjno-hotelowy Źródło: Gościniec Pod Żaglami w Skokach Dużych jest wyposażony w stanowiska cumownicze dla małych jednostek pływających, trapy dojściowe, budynek hotelowy z restauracją, wypożyczalnię sprzętu rekreacyjnego, plażę trawiastą z możliwością rozbijania namiotów, miejsca piknikowe, plac zabaw. W części frontowej przylegającej do drogi krajowej nr 62 łączącej Włocławek z Płockiem, usytuowany jest obszerny parking dostosowany również dla TIR-ów. Ośrodek działa w systemie całorocznym. Obecnie prowadzona jest rozbudowa, powstaje nowy budynek hotelowy z częścią konferencyjną. 33

34 Fotografia 6. Gościniec Pod Żaglami w Skokach Dużych w trakcie rozbudowy Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. Ośrodek Wypoczynkowy w Wistce Szlacheckiej jest w znacznej części podzielony na niewielkie działki rekreacyjne. W miejscu dawnego zakładowego ośrodka wypoczynkowego rozlokowanych jest kilka domków kempingowych. W obrębie niewielkiej zatoczki znajduje się przystań dla małych jednostek pływających. Istotnym walorem terenu jest znacznej długości plaża piaszczysta (obecnie nieurządzona). Dojazd zapewnia droga gruntowa łącząca z drogą krajową nr 62 z Włocławka do Płocka. Fotografia 7. Przystań w Wistce Szlacheckiej Źródło: 34

35 Punkt surfingowy w Modzerowie obejmuje miejsce w obrębie zapory bocznej z dojazdem na nasyp i dogodnym dostępem do wody Zbiornika. Z uwagi na obowiązujące przepisy w obszarze tym nie wybudowano żadnego zaplecza dla surferów. Pomimo tego, miejsce to jest licznie uczęszczane. Pomnik pamięci Ks. Jerzego Popiełuszki przy stopniu wodnym we Włocławku z krzyżem i pamiątkowym głazem, jest miejscem odwiedzanym przez liczne grupy pielgrzymkowe. Fotografia 8. Miejsce pamięci męczeńskiej śmierci Błogosławionego Ks. Jerzego Popiełuszki Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. Fotografia 9. Sanktuarium Męczeństwa Sługi Bożego Ks. Jerzego Popiełuszki w budowie Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. 35

36 6.2. Obszary i obiekty w rejonie Zbiornika o walorach turystycznych Ośrodki miejskie - ze Zbiornikiem związane są dwa miasta Włocławek na lewym brzegu Wisły w sąsiedztwie i poniżej stopnia wodnego oraz Dobrzyń nad Wisłą usytuowany na prawym brzegu. Każde z miast posiada indywidualną ofertę turystyczną i sportową oraz edukacyjną: Włocławek obiekty i zespoły zabytkowe, przede wszystkim: zespół staromiejski z kościołami, kamienicami, budynkami przemysłowymi, publicznymi, terenami zieleni miejskiej i in., obiekty sportowe, przede wszystkim Ośrodek Sportu i Rekreacji z Halą Mistrzów i basenami, kompleksem boisk oraz przystanią nad Zbiornikiem Włocławskim, przystań wodna przy ujściu Zgłowiączki, tereny rekreacyjne parki, Bulwary nad Wisłą, lasy komunalne, obiekty kultury Teatr Impresaryjny, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, Włocławskie Centrum Kultury, Multikino, jednostki zajmujące się edukacją Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej, Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławski Ośrodek Edukacji i Kultury i in., trasy turystyczne, zróżnicowane pod względem standardu hotele i obiekty gastronomiczne, lotnisko sportowe; Dobrzyń nad Wisłą obiekty i zespoły zabytkowe, przede wszystkim: zespół staromiejski z historyczną zabudową mieszkaniową, zespołem klasztornym z kościołem, grodzisko zwane Górą Zamkową, obiekty sportowe, przede wszystkim Dobrzyńskie Centrum Sportu i Turystyki z halą sportową i kompleksem boisk, przystań nad Zbiornikiem Włocławskim, tereny rekreacyjne park, tereny obok przystani, obiekty kultury Muzeum Dobrzyńskie, Dobrzyński Dom Kultury Żak, Przyszkolne Obserwatorium Astronomiczne Astro-Baza trasy turystyczne; 36

37 Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy - to wraz z otuliną, ponad ha terenu o wydmowym ukształtowaniu terenu, w większości lesistym, z bogatą siecią jezior, w tym wyróżniające się jezioro Gościąż i rozlokowanymi w tym obszarze zabytkami. Teren Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego funkcjonuje jako miejsce edukacji przyrodniczej, rekreacji i wypoczynku codziennego, świątecznego, pobytowego. W celu realizacji tej funkcji stworzono bazę turystyczną, obejmującą: szlaki turystyczne i dydaktyczne piesze, rowerowe, konne, wodne, miejsca łowieckie i wędkowania, miejsca widokowe, miejsca noclegowe (pensjonaty, zajazdy, gospodarstwa agroturystyczne, kempingi, pola biwakowe), gastronomię bary, gospodarstwa agroturystyczne, Zieloną Szkołę w Goreniu Dużym. Fotografia 10. Jezioro Gościąż Źródło: Zespół dworsko-parkowy w Wistce Królewskiej obejmuje zabytkowy dwór i park z licznym starodrzewem, objęty ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków. Obiekt jest nieużytkowany, w stanie postępującej ruiny. Z uwagi na lokalizację w bezpośrednim 37

38 sąsiedztwie Zbiornika Włocławskiego (za zaporą boczną) i zachowane walory przyrodniczo-kulturowe posiada predyspozycje do wykorzystania turystycznego. Fotografia 11. Zespół dworsko-parkowy w Wistce Królewskiej Źródło: Zatoka Kuzki znajduje się na prawym brzegu Zbiornika, u ujścia strumienia Świnki. Jest to malowniczy teren atrakcyjny dla chwilowego przycumowania lub pikniku. Fotografia 12. Zatoka Kuzki Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. 38

39 Zatoka Ciszy znajduje się na prawym brzegu Zbiornika. Jest to malowniczy teren atrakcyjny dla chwilowego przycumowania lub pikniku. W miejscu tym przebiega granica pomiędzy województwami kujawsko-pomorskim i mazowieckim. Zatoka Bobrów znajduje się na lewym brzegu Zbiornika, ok. 600 m od Wistki Szlacheckiej w górę biegu Wisły. Ze względu na trudną dostępność, ewentualne zagospodarowanie wymagałoby dużych nakładów finansowych Jezioro Gościąż na terenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego jest unikalnym w skali światowej obiektem, którego osady zawierają sedymentologiczny zapis okresu holoceńskiego. Tereny leśne i wiejskie rozlokowane są wzdłuż brzegów Zbiornika Włocławskiego są obszarami o atrakcyjnych powiązaniach widokowych z wodami Zbiornika i przeciwległym brzegiem, o zróżnicowanej konfiguracji terenu, predysponowane do wyznaczenia tras pieszych i rowerowych z urządzonymi punktami widokowymi i niezbędnym wyposażeniem turystycznym. Skarpa wiślana we Włocławku w rejonie Kulina to niezwykle atrakcyjny fragment Wysoczyzny Dobrzyńskiej ze względu na unikalną rzeźbę terenu oraz roślinność (rezerwat dyptamu jesionolistnego). Rejon zapory czołowej - walorem jest możliwość wykorzystania różnicy poziomu wody pomiędzy Zbiornikiem, a rzeką poniżej. Zawiśle (Wzgórza Szpetalskie) we Włocławku jest to obszar o wyróżniających walorach przyrodniczych, przede wszystkim z uwagi na urozmaiconą rzeźbę terenu o dużych deniwelacjach dochodzących do 75 m, a także walory kulturowe związane przede wszystkim ze zwycięską bitwą stoczoną na prawym brzegu Wisły we Włocławku podczas wojny polsko-bolszewickiej w dniach sierpnia 1920 r. Czterdziestu poległych wówczas żołnierzy uhonorowano usytuowanym na Wzgórzu Szpetalskim Pomnikiem Poległych Obrońców Wisły 1920 r. Obecnie ruch turystyczny w rejonie Zbiornika Włocławskiego ma charakter sezonowy i obejmuje w zdecydowanej większości wypoczywających czynnie na Zbiorniku Włocławskim mieszkańców Włocławka. Znaczną część wypoczywających stanowią też mieszkańcy Łodzi i Warszawy, dla których rejon pełni rolę obszaru rekreacji weekendowej i pobytów urlopowych. Występująca tendencja zwyżkowa w liczbie osób uczestniczących w wypoczynku i rekreacji, na i przywodnej świadczy o dużym zapotrzebowaniu na tego typu spędzanie czasu wolnego. 39

40 Fotografia 13. Pomnik Poległych Obrońców Wisły 1920 r. Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r Powiązania turystyczne Zbiornika Włocławskiego z otaczającymi terenami Powiązania funkcjonalne rejonu turystycznego Zbiornika Włocławskiego z otaczającymi terenami Umiejscowienie Zbiornika Włocławskiego w obszarze dwóch województw, kujawskopomorskiego i mazowieckiego sprawia, iż Zbiornik, pomimo spójnych walorów i predyspozycji turystycznych, funkcjonuje w obszarach podzielonych, determinowanych granicami administracyjnymi. Jedynie przyległy Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy, w przynależnych mu granicach, zarządzany jest jednolicie przez dyrekcję z siedzibą w Kowalu. Istniejące podziały administracyjne sprawiają, iż turystyka związana ze Zbiornikiem Włocławskim rozwija się indywidualnie w poszczególnych ośrodkach. Podejmowana współpraca jest okazjonalna, dostosowywana do wybranych imprez masowych. Brakuje spójnego programu turystycznego i sportowego dla Zbiornika. Jednocześnie oferowany program ukierunkowany jest na atrakcje związane przede wszystkim z akwenem, bez powiązań turystycznych z otoczeniem, przede wszystkim Gostynińsko-Włocławskim Parkiem Krajobrazowym ale również licznymi miejscowościami rozlokowanymi nieco dalej, o wyróżniających zasobach przyrodniczych i kulturowych. 40

41 Powiązania transportowe rejonu Zbiornika W sąsiedztwie Zbiornika Włocławskiego, bezpośrednim i dalszym, przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym, regionalnym i lokalnym. Do szlaków o znaczeniu krajowym zalicza się drogi krajowe: nr 62, nr 1, nr 67 oraz nr 10. Do tej grupy należy również zaliczyć znajdującą się w budowie autostradę A1, obecnie funkcjonuje odcinek pomiędzy węzłem Kowal, a węzłem Stryków, łączącym autostradę A1 z autostradą A2. Połączenie to umożliwia szybki dojazd do rejonu Zbiornika z Łodzi i Warszawy. Spośród dróg wojewódzkich mających znaczenie dla powiązań transportowych Zbiornika z otoczeniem należy wymienić drogi o numerach: 265, 266, 269, 252, 268, 301, 562, 558, 541, 559, natomiast spośród dróg powiatowych, najważniejsze są drogi o numerach: 2918, 2907, 2609, 2713, 2740, 2904, 2044, 2741, 2721, 2722, Dla powiązań lokalnych duże znaczenie ma sieć dróg gminnych. Uzupełnieniem powiązań transportowych jest linia kolejowa nr 18 relacji Kutno-Toruń, linia kolejowa nr 27 Toruń - Nasielsk oraz lotnisko sportowo-turystyczne w Kruszynie koło Włocławka. Dodatkowym elementem powiązań transportowych jest przebiegająca przez Zbiornik Włocławski międzynarodowa droga wodna E40, łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym od Gdańska Wisłą do Warszawy i dalej Narwią i Bugiem do Dniepru. W Bydgoskim Węźle wodnym droga E40 łączy się z drogą wodną E70, stanowiącą europejski szlak komunikacyjny z Antwerpii w Belgii do Kłajpedy na Litwie. Brak jest połączenia transportowego pomiędzy dwoma brzegami Zbiornika Włocławskiego w rejonie Dobrzyń nad Wisłą Dobiegniewo, istniejące dwie przeprawy drogowe we Włocławku i Płocku nie zapewniają wystarczającej obsługi terenu. Należy również wspomnieć o wytyczonej po obu stronach Wisły, Wiślanej Trasie Rowerowej, której projekt przygotowała Polska Agencja Rozwoju Turystyki, jednak jej proponowany przebieg w znacznej odległości od Zbiornika, powoduje konieczność wyznaczenia niezależnej, lokalnej trasy rowerowej bezpośrednio powiązanej z akwenem. 41

42

43 Szlaki turystyczne Penetrację terenu i dostęp do najbardziej atrakcyjnych miejsc przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych zapewniają wytyczone w obrębie rejonu Zbiornika szlaki turystyczne zarówno o charakterze lokalnym, jak i ponadlokalne, w tym międzynarodowe, takie jak: Międzynarodowy Szlak Rowerowy EuroVelo R-2, zwany również Szlakiem Stolic (zielony). - szlak przebiega przez następujące kraje: Irlandia, Wielka Brytania, Holandia, Niemcy, Polska, Białoruś, Rosja. Szlak Stolic, ma połączyć Galway (w Irlandii) z Moskwą. Stopień trudności szlaku łatwy. Długość szlaku wynosi ok km, na terenie kujawsko-pomorskiego ok. 50 km; Ponadregionalny Szlak VeloMazowia Nr 20 (zielony). - szlak jest wytyczony przez Mazowsze i Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy do Włocławka, m.in. przez Skrzynki, Kukawy, Warząchewkę Polską, Pinczatę. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku wynosi 105 km; Ponadregionalny Szlak Wisły (niebieski). - obejmuje trasę podzieloną na niepołączone z sobą odcinki: Płock Soczewka, a następnie Dobiegniewo Wistka Królewska - Modzerowo Włocławek. Biegnie lewym brzegiem Wisły, wykorzystując w wielu miejscach koronę wałów przeciwpowodziowych. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku na odcinku Dobiegniewo Włocławek wynosi 15 km; Szlak czarny Martyrologii przebiega trasą: Włocławek Jezioro Czarne Jedwabna Jezioro Wikaryjskie Widoń Grzmiąca Warząchewka Pinczata Józefowo Wieniec Zdrój Włocławek. Na szlaku znajdują się oznakowane miejsca upamiętniające egzekucje ludności cywilnej w okresie II wojny światowej. Szlak prowadzi przez obszar wydmowy - na najwyższej z wydm Piekielnej Górze znajduje się wieża przeciwpożarowa na Widoniu, wykorzystywana również jako wieża widokowa. W pobliżu można obejrzeć pozostałości niemieckiego systemu obronnego z II wojny światowej z systemem schronów bojowych typu Tobruk. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku wynosi 35,4 km 43

44 Szlak niebieski Łącznikowy przebiega trasą: Kowal Dębniaki Przyborowo - Wójtowskie Mursk Smólnik Mostki. Szlak rozpoczyna się na Placu Rejtana w Kowalu, w mieście w którym urodził się król Kazimierz Wielki. Przebiega przez wiele atrakcyjnych przyrodniczo miejsc w obrębie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego kierując się do jezior Wójtowskich. Nad jeziorem Wójtowskim Dużym krzyżuje się ze szlakiem zielonym, następnie dociera w okolice leśniczówki Mursk, gdzie łączy się na długości ok. 800 m ze szlakiem żółtym Północnym. Dociera do skrzyżowania, które jest jednocześnie węzłem szlaków (niebieski i żółty pieszy oraz początek rowerowego żółtego). Następnie przebiegając drogami śródpolnymi i zagajnikami (Smolnicki Las) dochodzi do Zespołu Szkół w Smólniku. Tutaj istnieje możliwość skorzystania z miejsca odpoczynku (wiata, krąg na ognisko i ławki). Szlak kończy się na skrzyżowaniu z drogą krajową nr 62 Włocławek Płock w pobliżu przystanku PKS. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku wynosi 20 km. Szlak zielony Południowy im. króla Kazimierza Wielkiego - obejmuje trasę: Włocławek jeziora Wójtowskie jezioro Lubiechowskie jezioro Rakutowskie jezioro Skrzyneckie część płocka GWPK w kierunku Gąbina. Na terenach leśnych w okolicach Jeziora Czarnego, łączy się ze szlakiem czarnym Martyrologii i wspólnie osiągają osadę Jedwabna. Następnie wkracza na tereny GWPK prowadząc nad jezioro Wikaryjskie, jedno z najliczniej odwiedzanych przez mieszkańców Włocławka jezior, z parkingiem i polem namiotowym. Mijając Wikaryjkę kieruje się nad zarośnięte jezioro Widoń, a następnie w kierunku jeziora Wójtowskiego Małego, które okala ukształtowany zespół wydm śródlądowych. Obok położone jest śródleśne jezioro Wójtowskie Duże z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi zlokalizowanymi na wschodnim jego brzegu. Na jednym ze zboczy rynny jeziora zachował się fragment grądu objęty ochroną rezerwatową. Następnie szlak kieruje się nad jezioro Lubiechowskie. Z punktu widokowego na leśnej skarpie rozpościera się widok na jezioro Rakutowskie, będące rezerwatem przyrody. Kolejny odcinek szlaku prowadzi do wsi Krzewent i Goreń Duży. Wędrując tym odcinkiem podziwiać można wspaniale ukształtowane wydmy z ich najwyższym punktem Łysa Góra, a następnie nad jezioro Goreńskie, mijając jałowce - pomniki przyrody, kieruje się do sąsiedniego jeziora - Skrzyneckiego, z położoną nad nim wsią letniskową. Z drugiej strony jeziora zlokalizowane są liczne ośrodki wypoczynkowe. Szlak zielony łączy się z żółtym, 44

45 biegnącym z Gostynina i wkracza w część płocką GWPK. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku wynosi około 65 km. Szlak żółty Północny (nazywany również szlakiem głównym Kotliny Płockiej) przebiega przez Włocławek okolice jeziora Radyszyńskiego Telążnę Jazy. Szlak rozpoczyna się we Włocławku, mijając osiedle Kazimierza Wielkiego wkracza w teren lasów komunalnych otaczających miasto od wschodu biegnąc w kierunku jeziora Rybnica. Od tego miejsca przebiega już po terenie GWPK. Następnym odcinkiem szlaku są jeziora Radyszyńskie należące do ciągu jezior rynnowych tarasu wydmowego pradoliny Wisły, otoczone łąkami i borami sosnowymi. Następnie szlak dochodzi do skrzyżowania dróg i łączy się ze szlakiem niebieskim Łącznikowym, przemierzając wspólnie następne 800 m do leśniczówki Mursk, a później do wsi Telążna. W pobliżu znajduje się miejsce pamięci zwane Migdalszczyzną związane z okresem II wojny światowej. Dalej szlak biegnie przełomem Granną Górą, mija jezioro Chrapka i biegnie w kierunku jezior na Jazach: Gościąż, Mielec, Wierzchoń i Brzóska. Po prawej stronie mija mogiłę żołnierza z 1939 r. W odległości ok. 2 km na południowy zachód znajduje się rezerwat Jazy. Następnie szlak przekracza granicę województwa kujawsko-pomorskiego w kierunku części płockiej GWPK. Stopień trudności łatwy. Długość szlaku wynosi 71 km. Miejski spacerowy szlak obiektów zabytkowych we Włocławku - szlak został wytyczony według lokalizacji najciekawszych pod względem turystycznym obiektów zabytkowych w mieście, takich jak: dzwonnica katedralna (początek szlaku), Muzeum Diecezjalne, budynek dawnego starostwa z I poł. XIX w., budynek remizy straży pożarnej zbudowany w 1909 r., zespół budynków hoteli Zajazd Polski z XIX w., pomnik poświęcony żołnierzom polskim walczącym na wszystkich frontach drugiej wojny światowej (Plac Wolności), pałac Mühsama z XIX w., kościół i klasztor oo. Franciszkanów Reformatorów pw. Wszystkich Świętych z 1644 r., Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 45

46 zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego z XIX w., kościół pw. Św. Witalisa z XIV w., Wyższe Seminarium Duchowne z XIX w., bazylika katedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XIV w., prałatówka z XIX w., park miejski im Henryka Sienkiewicza (założony w 1870 r.), Czarny Spichrz z końca XVIII w., Muzeum Biskupa Michała Kozala oraz Izba Pamięci Prymasa Stefana Wyszyńskiego, w budynku z XVII w., pałac biskupi z XIV w., Muzeum Zbiorów Sztuki spichlerz z XIX w., kościół pw. Św. Jana Chrzciciela z XVI w., Muzeum Historii Włocławka kamieniczki barokowe z XVIII w., Muzeum Etnograficzne dawny spichrz z 1848 r., Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, most stalowy im. Marszałka Rydza Śmigłego oddany do użytku w 1947 r., w miejsce zniszczonego w czasie drugiej wojny światowej mostu z 1937 r., punkt widokowy na wzgórzu szpetalskim, rezerwat florystyczny Kulin utworzony w 1967 r., krzyż upamiętniający tragiczną śmierć ks. Jerzego Popiełuszki (przy stopniu wodnym we Włocławku). Oprócz szlaków pieszych i rowerowych wytyczono szlak wodny rzeki Zgłowiączki, na której organizowane są spływy kajakowe. Szlak wodny Zgłowiączka Zgłowiączka jest lewobrzeżnym dopływem Wisły. Płynie przez tereny rolnicze Kujaw dość szeroką, podmokłą doliną. W dolnym biegu, o znaczniejszym spadku, płynie głębiej wciętym korytem, przecinając duży kompleks leśny otaczający Włocławek. Szlak wodny rozpoczyna się od jeziora Głuszyńskiego. Jest to szlak typowo nizinny, łatwy (z wyjątkiem niektórych nieco trudniejszych odcinków poniżej Nowego Młyna), nieco uciążliwy z powodu występujących w górnym biegu mielizn oraz zwalonych drzew. Całkowita długość szlaku wynosi około 70 km i kończy się u ujścia Zgłowiączki do Wisły we Włocławku. Szlak jest dostępny na całej długości jedynie przy stanie 46

47 wody wyższym od przeciętnego np. wiosną do połowy czerwca albo po większych opadach. Na jego przebycie potrzeba 2-3 dni Wartości edukacyjne rejonu Uwarunkowania przyrodniczo-geograficzne kwalifikują teren Zbiornika Włocławskiego i Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego jako miejsce edukacji, przede wszystkim przyrodniczej. Przykładem może być ośrodek naukowo-badawczy Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu zlokalizowany w Dobiegniewie, Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej we Włocławku, które za główny statutowy cel działania przyjęło koordynowanie i prowadzenie działań z zakresu szeroko rozumianej edukacji ekologicznej dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych oraz Zielona Szkoła w Goreniu. Na potrzeby edukacji dydaktyczne: wytyczono i oznakowano w parku ścieżki przyrodniczo Niecka Kłócieńska, Trasa ornitologiczna po Niecce Kłócieńskiej, Smólnik, Kosinowo, Ruda, Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna Kukawy Nadleśnictwa Włocławek Działalność turystyczna i sportowa związana ze Zbiornikiem Włocławskim Ruch turystyczny w rejonie Zbiornika Włocławskiego ma obecnie charakter sezonowy i obejmuje w zdecydowanej większości wypoczywających czynnie na Zbiorniku Włocławskim mieszkańców Włocławka. Znaczną część wypoczywających stanowią też mieszkańcy Łodzi i Warszawy, dla których rejon pełni rolę obszaru rekreacji weekendowej i pobytów urlopowych. Występująca tendencja zwyżkowa w liczbie osób uczestniczących w wypoczynku i rekreacji, nawodnej i przywodnej, świadczy o dużym zapotrzebowaniu na tego typu spędzanie czasu wolnego. 47

48 W obrębie Zbiornika Włocławskiego i terenów przyległych realizowane są liczne imprezy, w tym regaty organizowane przez poszczególne ośrodki: Marina Zarzeczewo: Otwarcie sezonu (kwiecień), Festyn wodniacki dla mieszkańców Włocławka (maj), Anwilowy Dzień Dziecka pod Żaglami festyn wodniacki z elementami nabrzeżnymi (maj), Długodystansowe Mistrzostwa Polski Jachtów Kabinowych Anwil Cap regaty żeglarskie (czerwiec) - zawody rozgrywane w ramach regat kwalifikacyjnych Puchary Polski Jachtów Kabinowych, Ogólnopolskie Regaty o Błękitną Wstęgą Zalewu Włocławskiego (w ramach międzynarodowych regat żeglarskich będących memoriałem Benedykta Michewicza). Regaty Kujawsko-Pomorskie Cup rozgrywane są na obszarze Zalewu Włocławskiego między Włocławskiem a Dobrzyniem, Integracyjne Regaty Żeglarskie Antałek (sierpień) mające na celu promocję "morza włocławskiego" wraz z jego walorami turystycznymi, nautycznymi oraz integrację środowiska żeglarskiego. Ponadto Yacht Club Anwil co roku organizuje wiele tzw. Zielonych Biwaków dla młodzieży szkolnej, które łączą edukacyjne zajęcia proekologiczne z wodniackimi. W Księdze Pływań Mariny Zarzeczewo zarejestrowano ok. 400 wypłynięć członków YCA i osób czarterujących jachty żaglowe i ok. 500 wypłynięć pozostałym sprzętem wodniackim członków i innych osób korzystających z Mariny. Liczba wypłynięć z Mariny Zarzeczewo jest wyższa, gdyż YCA nie rejestruje wypłynięć prywatnych armatorów. Łącznie w roku 2012 w imprezach organizowanych na terenie Mariny Zarzeczewo uczestniczyło ponad osób. Ośrodek Sportu i Rekreacji we Włocławku imprezy organizowane w Marinie przy stopniu wodnym we Włocławku Organizatorem imprez na terenie Mariny przy stopniu wodnym we Włocławku jest Ośrodek Sportu i Rekreacji we Włocławku. OSIR jest organizatorem imprez o charakterze masowym, powiązanych z pokazami na wodzie, mini regatami, 48

49 regularnymi rejsami statkiem pasażerskim po Zbiorniku oraz atrakcjami dla dzieci i dorosłych, w których w 2012 r. uczestniczyło osób. Imprezy cieszą się zwyżkującym zainteresowaniem, na rok 2013, oprócz dotychczasowych, planowane są zawody w sportach motorowodnych, narciarstwie wodnym oraz wakebardingu. Przykładem organizowanych imprez są: otwarcie sezonu żeglarskiego (maj) ok osób, obchody Dnia Dziecka festyn pod patronatem Prezydenta m. Włocławek (maj) ok osób, rejsy statkiem turystycznym Albatros (lipiec, sierpień) 60 rejsów, ok osób, imprezy dla amatorów turystyki krajoznawczej, nordic walking, biegaczy i rowerzystów (maj-wrzesień) - ponad osób. Klub Żeglarski w Dobrzyniu n/wisłą Port w Dobrzyniu nad Wisłą specjalizuje się w organizacji regat. Przykładem organizowanych imprez są: Regaty Mistrzostwa Polski w klasie Raceboard (sierpień) 46 uczestników, Puchar Dobrzynia n/wisłą (maj) ok. 30 uczestników, Treningi 200 wypłynięć, plus 50 razy motorówką. W 2013 r. odbędą się imprezy z udziałem dużej liczby uczestników tj.: Kujawsko-Pomorskie CUP (maj) ok. 80 uczestników, Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży (sierpień) ok. 500 uczestników. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze oddział we Włocławku - było w 2012 r. organizatorem imprez na Wiśle i na terenie Parku Gostynińsko Włocławskiego: Zimowy spływ rz. Wisłą Włocławek Gąbinek (styczeń) 15 osób, Indywidualne wypływy na Wisłę członków Klubu Wodniaków PTTK (cały rok) 20 osób, Rowerowy Rajd Niepodległości GWPK (listopad) 33 osoby, Rajd Rowerowy Baruchowo Kowal (sierpień) 30 osób, Rowerowy Rajd Wielkanocny GWPK (kwiecień) 30 osób. 49

50 Sanktuarium Męczeństwa Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki, Punkt Informacji Pielgrzymkowej Turystyka o charakterze pielgrzymkowym realizowana jest przez Zgromadzenie Braci Pocieszycieli z Getsemanii we Włocławku. Miejsce męczeńskiej śmierci bł. ks. Jerzego Popiełuszki na stopniu wodnym we Włocławku odwiedziło osób, w tym, w zorganizowanych grupach 160 autokarów oraz 3000 osób indywidualnych spoza Włocławka. Przypuszczalnie faktyczne liczby są znacznie większe, ponieważ w Punkcie Informacji Pielgrzymkowej rejestrowano jedynie wybrane grupy pielgrzymów. Najwięcej autokarów zatrzymało się na stopniu wodnym w trakcie pielgrzymek: do Radia Maryja w Toruniu, Ludzi Pracy do Częstochowy, Marsz w obronie życia, Bieg Jerzego Popiełuszki, Rocznica śmierci bł. ks. Jerzego. W trakcie budowy jest Dom Pielgrzyma na ok. 50 miejsc przy ul. Płockiej we Włocławku. Wznoszona jest również wieża kościelna z platformą widokową (43 m), co przyczyni się do uatrakcyjnienia miejsca. Tworzone jest nowoczesne multimedialne Muzeum Męczeńskiej Śmierci bł. ks. Jerzego w piwnicach Sanktuarium. Ośrodek Wypoczynkowy w Wistce Szlacheckiej - na terenie ośrodka urządzane są wieloosobowe imprezy turystyczno-rekreacyjne zamawiane przez zakłady pracy, w których uczestniczy od osób. Organizowane są też rejsy turystyczne po Wiśle wynajętymi statkami turystycznymi. Przystań jachtowa posiada 20 miejsc cumowanych. W 2012 r. ośrodek w Wistce Szlacheckiej przyjął ok osób. Marina w Dobiegniewie - przystań wodna w Dobiegniewie jest przystanią prywatną ukierunkowaną na realizację imprez turystyczno-rekreacyjnych zamawianych przez zakłady pracy. Oferuje rejsy jachtami motorowymi po Zbiorniku Włocławskim. Marina dysponuje przystanią jachtową na ok. 40 miejsc cumowniczych i bazą noclegową na ok. 40 miejsc. 50

51

52 7. Podsumowanie i wnioski Stan funkcjonowania turystyki w rejonie Zbiornika Włocławskiego warunkowany jest wieloma czynnikami, przede wszystkim są to: lokalne walory środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz możliwości ich wykorzystania w turystyce, zaangażowanie potencjalnych inwestorów w działalność turystyczną na tym obszarze, zainteresowanie potencjalnych odbiorców produktu turystycznego związanego ze Zbiornikiem, uzależnione od dostępności transportowej, proponowanej oferty, dostępu do informacji o ofercie itp. W sąsiedztwie Zbiornika zlokalizowane są dwa miasta Włocławek na lewym brzegu Wisły w sąsiedztwie i poniżej stopnia wodnego oraz Dobrzyń nad Wisłą usytuowany na prawym brzegu w środkowej części Zbiornika, w pobliżu granicy z województwem mazowieckim. Obydwa miasta dopiero w ostatnim okresie podjęły działania zmierzające do wykorzystania Zbiornika dla celów turystycznych, sportowych i rekreacyjnych. Efektem tego są inwestycje związane z przystanią we Włocławku oraz przystanią w Dobrzyniu nad Wisłą, obydwie zrealizowane częściowo, niemniej z perspektywą dalszego rozwoju wynikającego z determinacji władz obydwu miast. Jednak wieloletnie zaniechania i brak wcześniejszego zainteresowania Zbiornikiem spowodowały, iż imprezy organizowane w obrębie Zbiornika, w większości nie mają powiązań funkcjonalnych z miastami. Analiza lokalnych walorów przyrodniczych i kulturowych pozwala na sformułowanie następujących wniosków, uzasadniających rozwój turystyki w rejonie: 1. Zbiornik Włocławski jest największym akwenem w centralnej Polsce o warunkach umożliwiających uprawianie sportów wodnych: żeglarstwa, windsurfingu, nart wodnych itp.; 2. Potencjał turystyczno-wypoczynkowy Zbiornika jest wykorzystywany w niewielkim tylko zakresie; 3. W obrębie Zbiornika i w jego sąsiedztwie nie wyznaczono stref ciszy, co umożliwia wykorzystywanie obszaru na potrzeby sportów motorowodnych; 52

53 4. Tereny w sąsiedztwie Zbiornika, o najlepszych predyspozycjach do lokalizacji obiektów turystyczno-sportowych są zainwestowane (przystanie, ośrodki wypoczynkowe), jednak ich wielkość, standard i zakres prowadzonej działalności są niewielkie; 5. Zainwestowanie terenu związanego bezpośrednio ze Zbiornikiem pochodzi ze źródeł prywatnych lub przedsiębiorstw, natomiast inwestycje samorządowe są dopiero w fazie początkowej, częściowo zrealizowane; 6. W istniejących obiektach rozlokowanych po obu brzegach Zbiornika realizowane są atrakcyjne imprezy, ukierunkowane jednak na wąskie grupy odbiorców żeglarzy, wind-surfingowców i in. Działania te są w większości zindywidualizowane, a współpraca pomiędzy ośrodkami ograniczona; 7. Sąsiadujący ze Zbiornikiem Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy dysponuje wieloma atrakcjami przyrodniczymi (wydmowe ukształtowanie terenu, zróżnicowane zbiorowiska roślinne, bogata fauna, liczne zbiorniki wodne, krajobrazy itp.), w tym objętymi różnymi formami ochrony; 8. Program turystyczno-wypoczynkowy i edukacyjny na terenie Gostynińsko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego funkcjonuje indywidualnie, bez powiązań ze Zbiornikiem Włocławskim; 9. Cały obszar wymaga wyposażenia w odpowiedniej jakości powiązania transportowe drogi, trasy rowerowe i piesze, konne, w tym funkcjonujące jako zróżnicowane tematycznie szlaki turystyczne; 10. Realizowana dotychczas promocja Zbiornika ma charakter statyczny (foldery, kalendarze, targi turystyczne itp.) i nie daje oczekiwanych efektów. 53

54

55 8. Kierunki zagospodarowania i rozwoju 8.1. Ogólne założenia do programu zagospodarowania i rozwoju turystyki Wyjątkowe walory przyrodnicze w połączeniu z dużym potencjałem turystyczno - wypoczynkowym, stwarzają bardzo szerokie możliwości w zakresie aktywizacji społeczno-gospodarczej nie tylko terenów przyzbiornikowych ale również całej południowo wschodniej części województwa kujawsko pomorskiego. Wykorzystanie tych możliwości wymaga jednak podjęcia poważnego wyzwania organizacyjnego, finansowego oraz inwestycyjnego. Wydaje się, że jest to jedyna droga umożliwiająca realizację szerokiego programu budowy atrakcyjnego i konkurencyjnego centrum rekreacyjno-wypoczynkowego w skali kraju. Zdaniem autorów jest oczywiste, że tylko takie przedsięwzięcie może być realnym czynnikiem aktywizującym gospodarkę i społeczeństwo wspomnianej części województwa. Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzenia, a także omówione wcześniej uwarunkowania, przyjęto następujące ogólne założenia programowe, jako podstawę do szczegółowego zagospodarowania i rozwoju analizowanego obszaru: 1. Wykorzystanie walorów Zbiornika Włocławskiego musi być powiązane z jednoczesnym wykorzystaniem walorów jego bliższego i dalszego otoczenia. Takie podejście rozszerza znacznie ofertę turystyczną bazującą na zasobach kulturowych i środowiskowych obszarów otaczających. Dotyczy to w dużej mierze miasta Włocławka, które posiada unikalne zasoby kulturowe i będzie posiadało bogatą i niezwykle interesującą bazę sportowo-turystyczną. Jest to szczególnie istotne dla osób przebywających dłużej w rejonie Zbiornika Włocławskiego i korzystających z projektowanej tam bazy wczasowej. To również szansa na aktywizację gospodarczą dla wielu miejscowości oferujących turystom swoje atrakcje i związane z nimi usługi. 2. Dalszy rozwój terenów wokół Zbiornika Włocławskiego powinien być kształtowany głównie w oparciu o istniejącą bazę i obiekty. Założenie to wynika z uwarunkowań przyrodniczych oraz intensywności zagospodarowana. Na odcinku około 50 kilometrów linii brzegowej Zbiornika w obrębie województwa kujawsko pomorskiego, zlokalizowanych jest sześć obiektów o funkcji 55

56 turystyczno rekreacyjno sportowej tj. marina przy stopniu wodnym we Włocławku, marina w Wistce Szlacheckiej, marina w Dobiegniewie, zajazd i przystań wodna w Skokach Dużych, port w Dobrzyniu nad Wisłą, marina w Zarzeczewie. Wymienione obiekty zlokalizowane są w najkorzystniejszych miejscach, z punktu widzenia funkcji jakie pełnią. Realizacja nowych obiektów tego typu, wiązała by się z koniecznością poniesienia znacznych nakładów na stworzenie odpowiednich warunków dla ich funkcjonowania w powiązaniu ze zbiornikiem. Oczywiście nie zamyka to możliwości potencjalnym inwestorom, którzy chcieliby wybudować kolejny port (przystań, marinę) wraz z odpowiednią infrastrukturą. 3. Włocławek powinien być silniej powiązany funkcjonalnie ze Zbiornikiem Włocławskim i jego otoczeniem. Jest to założenie oczywiste, ponieważ zachodnie fragmenty zbiornika bezpośrednio sąsiadują z miastem o dużym potencjale ludnościowym, tradycyjnie związanym z Wisłą. Stworzenie znacznie lepszych możliwości korzystania z walorów tego akwenu spowoduje, że mieszkańcy Włocławka będą mieli alternatywę dla dotychczasowych miejsc wypoczynku i staną się jego ważnymi użytkownikami. Będzie to szczególnie widoczne, jeśli uda się zrealizować szeroki program inwestycyjny, umożliwiający codzienne i weekendowe korzystanie z szeroko rozumianego wypoczynku nad wodą. Dodatkowym czynnikiem łączącym funkcjonalnie miasto ze Zbiornikiem Włocławskim, będzie kolejny zbiornik jaki powstanie w wyniku spiętrzenia wód Wisły w rejonie Siarzewa. Wówczas to Włocławek będzie pełnił znaczącą w skali kraju funkcję ośrodka (centrum) turystyki i sportów wodnych, spinającego obydwa akweny. 4. Należy położyć nacisk na rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej, umożliwiającej całoroczne korzystanie z walorów środowiska. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego dają szerokie możliwości w zakresie całorocznego korzystania z jego walorów i zasobów. W okresie letnim wypoczynek i rekreacja związane będą przede wszystkim ze Zbiornikiem oraz Gostynińsko-Włocławskim Parkiem Krajobrazowym. W okresie jesiennym podstawowa oferta wypoczynkowa związana będzie ze wspomnianym Parkiem oraz propozycjami turystycznymi Włocławka i całego podregionu. Zimowa oferta obejmie szeroki zakres atrakcji obejmujących różnego rodzaju imprezy 56

57 rekreacyjno sportowe takie jak kuligi, biegi narciarskie, zjazdy narciarskie itp. Wiosna to okres budzenia się natury do życia, najlepszym miejscem do obserwacji tego procesu będzie wspaniały kompleks Gostynińsko Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Oferta w tym zakresie powinna obejmować wycieczki związane z podglądaniem natury w jak najszerszym tego słowa znaczeniu. Jest również oczywiste, że baza całoroczna generuje znacznie większe dochody niż baza sezonowa. Czynnik ten będzie miał istotne znaczenie dla lokalnej gospodarki i rynku pracy. 5. Baza turystyczna i sportowo rekreacyjna powinna posiadać najwyższe standardy i być konkurencyjna na rynku krajowym i zagranicznym. Pełne wykorzystanie walorów zbiornika i jego otoczenia zależne jest od istnienia odpowiedniego zaplecza gwarantującego bardzo dobre warunki pobytu. Współczesne wymagania jakościowe, jeśli chodzi o materialną bazę wypoczynkową i sportowo rekreacyjną, są jednoznaczne. Jakość i komfort takiej bazy musi być na najwyższym poziomie. Jest przecież oczywiste, że czynnik ten wpływa bezpośrednio na poziom produktu turystycznego i jego konkurencyjność. Jeśli zatem warunek ten nie będzie spełniony, zainteresowanie potencjalnych nabywców takiego produktu będzie bardzo małe. 6. Należy wskazać i wypromować jedno lub dwa centra ruchu turystycznego i wypoczynku stałego. Wydaje się, że konieczne jest wskazanie dwóch ośrodków (centrów dla lewobrzeżnej i prawobrzeżnej części rejonu Zbiornika), pełniących funkcję wypoczynkową i turystyczną. Byłyby one wyposażone w wysokiej jakości infrastrukturę hotelową i rekreacyjną, zapewniającą odpowiedni standard wczasowiczom i turystom. Powinny oferować bogaty produkt turystyczny w zakresie różnych form wypoczynku. Jednocześnie stanowiłyby logistyczną bazę wypadową dla różnych rodzajów turystyki, związanej z penetracją i poznawaniem walorów przyrodniczych i kulturowych regionu. Wspomniane ośrodki powinny generować główny ruch turystyczny aktywizujący gospodarczo cały obszar w rejonie Zbiornika. 7. Niezbędne jest zapewnienie sprawnych i czytelnych powiązań drogowych rejonu Zbiornika z innymi obszarami województwa kujawsko-pomorskiego i kraju. Funkcjonowanie całego rejonu zależne będzie od jego dostępności transportowej, umożliwiającej masowe przyjazdy turystów, wczasowiczów 57

58 i uczestników różnego rodzaju imprez. Działania w tym zakresie powinny koncentrować się na niezbędnych inwestycjach drogowych, umożliwiających zapewnienie sprawnego ruchu ze wszystkich kierunków w stronę Zbiornika. Szczególne znaczenie należy przypisać kierunkom związanym z aglomeracjami warszawską i łódzką. Wspomniane obszary stanowią największy potencjalny rynek konsumencki dla szerokiej i konkurencyjnej oferty kompleksu turystyczno wypoczynkowego Zbiornika Włocławskiego. 8. Konieczne jest stworzenie sprawnego i atrakcyjnego, z punktu widzenia turystyki, systemu powiązań transportowych wokół Zbiornika i w jego obrębie. W odniesieniu do zbiornika powinny to być ogólnodostępne miejsca cumowania w obrębie marin i portów, dla różnych jednostek pływających (statki, łodzie czarterowane). Natomiast w otoczeniu Zbiornika powinna powstać sieć tras rowerowych umożliwiająca poruszanie się w obrębie najatrakcyjniejszych miejsc. W związku z tym wspomniane trasy powinny, między innymi, przebiegać w bezpośrednim sąsiedztwie Zbiornika i łączyć atrakcyjne miejsca pod względem przyrodniczym, kulturowym i krajobrazowym. Wspomniane trasy muszą posiadać odpowiednio wysokie parametry techniczne, umożliwiające swobodną i komfortową jazdę oraz niezbędną infrastrukturę towarzyszącą (miejsca postojowe, sanitariaty itp.). W kształtowaniu powiązań transportowych wokół Zbiornika niezbędne jest uwzględnienie powiązań obu brzegów promem łączącym Dobiegniewo i Dobrzyń nad Wisłą. 9. Należy stworzyć bazę sportową, umożliwiającą funkcjonowanie Zbiornika i jego otoczenia jako krajowego centrum sportów wodnych. Wyjątkowe cechy morfometryczne Zbiornika Włocławskiego w połączeniu z często występującymi wiatrami o prędkościach powyżej 8 m/s powodują, że obiekt ten znakomicie nadaje się do uprawiania sportów żeglarskich. Duża powierzchnia lustra wody oraz brak ograniczeń w zakresie specjalnych form ochrony przyrody, czynią ten obiekt bardzo atrakcyjnym dla rozwoju sportów motorowodnych. W oparciu o istniejącą już bazę oraz doświadczenia organizacyjne, celowe jest dalsze rozwijanie funkcji sportowej na najwyższym poziomie. Wymagać to będzie budowy odpowiedniej infrastruktury technicznej i zaplecza gwarantujących jakość, niezbędną dla obiektów organizujących zawody na poziomie krajowym i międzynarodowym. Taka baza, aktywnie wykorzystywana, będzie doskonałym 58

59 czynnikiem promującym miasto Włocławek, Zbiornik i całe województwo kujawsko pomorskie. 10. Konieczna jest aktywizacja lokalnych społeczności, ukierunkowana na współpracę w zakresie realizacji programu zagospodarowania Zbiornika. Realizacja programu inwestycyjnego związanego z tworzeniem szerokiej i nowoczesnej bazy turystyczno wypoczynkowej powinna być poprzedzona działaniami mającymi na celu zaktywizowanie lokalnych społeczności. W ramach tych działań powinny być prowadzone różnego rodzaju szkolenia i spotkania, mające na celu przybliżenie całej koncepcji i przedstawienie potencjalnych korzyści jakie wiązać się będą rozwojem turystyki i wypoczynku w tym obszarze. Efektem tych działań powinno być szerokie poparcie społeczne dla całego przedsięwzięcia oraz wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców. 11. Ośrodki (kompleksy turystyczno-wypoczynkowe) położone nad Zbiornikiem, powinny posiadać swoją dodatkową, bądź wiodącą specjalizację np: sporty żeglarskie, motorowodne itp. Takie podejście jest w zasadzie potwierdzeniem stanu istniejącego w tym zakresie. Przykładem mogą być dwa ośrodki: Zarzeczewo i Dobrzyń nad Wisłą, które obok funkcji rekreacyjnej są wyspecjalizowane w sportach żeglarskich. Taka specjalizacja poparta istniejącym doświadczeniem i nową bazą, zapewni odpowiednią jakość realizowanych zadań i programów szkoleniowych. Pozwoli to, przy konsekwentnej postawie działaczy, uczynić Zbiornik Włocławski poważnym ośrodkiem szkoleniowym w zakresie sportów wodnych. 12. Należy wykorzystać możliwości sportowego zagospodarowania terenów w rejonie Zawiśla we Włocławku oraz w rejonie stopnia wodnego. Zawiśle położone jest w obrębie tzw. wzgórz szpetalskich, gdzie niwelacje terenu dochodzą do m. Takie różnice wysokości oraz korzystne ukształtowanie terenu dają możliwości wykorzystania go dla rozwoju różnego rodzaju sportów. Przy stopniu wodnym różnica poziomów wody w Wiśle wynosząca średnio ok m umożliwia budowę toru dla kajakarstwa górskiego. 13. Wskazane jest wykorzystanie niepowtarzalnych walorów edukacyjnych obszaru. Unikalnym zasobem przyrodniczym w skali światowej (jednym z trzech na świecie) jest jezioro Gościąż, w którego osadach dennych zapisana jest cała historia okresu polodowcowego. Wyróżniającym w skali kraju na tym terenie jest 59

60 również rezerwat dyptamu jesionolistnego w Kulinie we Włocławku. Wykorzystanie tych walorów jest ogromną szansa dla promocji i rozwoju kwalifikowanej turystyki ukierunkowanej na ciekawostki i atrakcje przyrodnicze. Odrębnym przykładem jest historia zwycięskiej bitwy, która rozegrała się w 1920r. nad Wisłą we Włocławku. Ta ważna nie tylko dla Polski ale i Europy batalia, powinna być upamiętniona tym bardziej, że wojnie 1920 roku nie poświęcono dotychczas żadnego obiektu muzealnego w kraju. 14. Realizacja całego przedsięwzięcia będzie wymagała powołania podmiotu, który zajmie się sprawami organizacyjnymi, promocją, poszukiwaniem źródeł finansowania inwestycji itp. Przedsięwzięcie na tak dużą skalę, obejmujące różnego rodzaju działania programowe i inwestycyjne, podejmowane przez różne podmioty, wymaga sprawnej koordynacji i obsługi organizacyjnej. Jest mało prawdopodobne aby taki obowiązek wziął na siebie jeden z samorządów lokalnych, czy samorząd województwa kujawsko pomorskiego. Należy również przypuszczać, że takiego zadania nie podejmie się żaden z indywidualnych inwestorów. W związku z tym konieczne będzie, aby zainteresowane samorządy, jako gospodarze terenu, powołały podmiot, który weźmie na siebie realizację programu zagospodarowania i funkcjonowania Zbiornika Włocławskiego Struktura funkcjonalno - przestrzenna Po przeanalizowaniu wszystkich uwarunkowań, zgłoszonych propozycji, a także uwzględniając zapisy zawarte w ogólnych założeniach do programu zagospodarowania i rozwoju turystycznego przyjęto, że podstawowe elementy struktury funkcjonalno przestrzennej analizowanego obszaru będą tworzyć następujące ośrodki: Miasto Włocławek z funkcjami: turystyczno-wypoczynkową, sportoworekreacyjną, edukacyjną i turystyką pielgrzymkową, jako ośrodek, który będzie stanowił główne zaplecze turystyczne dla całego rejonu Zbiornika i jednocześnie będzie jednym z ważniejszych konsumentów jego produktu, Wistka Królewska z funkcją turystyczno-wypoczynkową, Wistka Szlachecka z funkcją turystyczno-wypoczynkową, jako główny ośrodek wypoczynkowy lewobrzeżnej części rejonu Zbiornika, generujący największy ruch turystyczny w całym rejonie, 60

61 Dobiegniewo z funkcją turystyczno-wypoczynkową i sportowo-rekreacyjną, Skoki Duże z funkcją turystyczno-wypoczynkową, Dobrzyń nad Wisłą z funkcją turystyczno-wypoczynkową i sportowo-rekreacyjną, jako główny ośrodek ruchu turystycznego w północnej części rejonu, Kuzki z funkcją turystyczno-wypoczynkową, Zarzeczewo z funkcją turystyczno-wypoczynkową, sportowo-rekreacyjną i edukacyjną, Jezioro Gościąż z funkcją edukacyjną i naukowo-badawczą. Wymienione ośrodki będą dostępne bezpośrednio poprzez dogodne połączenia drogowe (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne), umożliwiające sprawny dojazd dla osób zamierzających skorzystać z ich oferty turystyczno wypoczynkowej czy sportowej. Dodatkowym elementem komunikacyjnym, wiążącym te ośrodki będzie trasa rowerowa, przebiegająca najbardziej atrakcyjnymi fragmentami strefy brzegowej Zbiornika i rzeki Wisły. Będzie się ona wpisywać w sieć istniejących ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego, tworząc jeden spójny system funkcjonalny. Wspomniane drogi, trasa rowerowa oraz sieć ścieżek rowerowych, umożliwią swobodną penetrację turystyczną całego obszaru, określonego granicami niniejszego opracowania. Wszystkie ośrodki i obiekty, położone bezpośrednio nad Zbiornikiem, będą również dostępne od strony wody dla różnego rodzaju jednostek pływających, w tym statków pasażerskich. Szczególną rolę w funkcjonowaniu rejonu turystycznego przypisuje się trzem wyspecjalizowanym jednostkom, jakimi są: Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy z obszerną ofertą przyrodniczą, krajoznawczą, kulturową i edukacyjną, w tym Zielona Szkoła w Goreniu i Pracownia Dydaktyczna w Kowalu, z wyznaczonymi zróżnicowanymi tematycznie ścieżkami edukacyjnymi i trasami turystycznymi, Uzdrowisko Wieniec Zdrój z bogatą ofertą leczniczą sanatoryjną i SPA, Lotnisko sportowo-turystyczne w Kruszynie zarządzane przez Aeroklub Włocławski, prowadzący działalność edukacyjną w zakresie różnorodnych szkoleń lotniczych jak i będący organizatorem wielu imprez lotniczych, w tym również o charakterze ogólnopolskim i międzynarodowym. 61

62 Działalność Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego, Uzdrowiska Wieniec Zdrój i Aeroklubu Włocławskiego rozwija się samodzielnie i nie wymaga istotnych zmian programowych. Zakłada się jednak sukcesywne podnoszenie standardu oferowanych przez nie usług jak i włączenie się w program współpracy w rejonie turystycznym, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego przy tworzeniu i funkcjonowaniu ośrodka jezioro Gościąż. Przedstawiona struktura tworzy spójny system funkcjonalny, umożliwiający całoroczne wykorzystanie bogatych walorów obszaru. Daje to dużą gwarancję wykorzystania bazy pobytowej oraz technicznej wszystkich ośrodków. 62

63

64 8.3. Propozycje szczegółowego programu zagospodarowania poszczególnych ośrodków Dla przedstawionych w rozdziale 8.2 ośrodków, przewiduje się bogaty program inwestycyjny, umożliwiający uzyskanie wysokich standardów jakościowych zagospodarowania przestrzeni i obiektów z nią związanych. Propozycje w zakresie zagospodarowania i zabudowy uwzględniają proponowane funkcje jakie powinny wspomniane ośrodki pełnić. Takie podejście wynika z uwarunkowań, określających dotychczasowe formy gospodarowania, a także możliwości rozwojowych wynikających z dyspozycyjnej przestrzeni i położenia. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje się następujący zakres programowy dla poszczególnych ośrodków: 1. Miasto Włocławek Duże znaczenie miasta w przyjętej strukturze funkcjonalno-przestrzennej wymaga podjęcia realizacji następującego programu: Marina przy stopniu wodnym we Włocławku - obiekt ten będzie służył przede wszystkim jako ważny punkt wypadowy do penetracji Zbiornika Włocławskiego. Zlokalizowana tutaj będzie główna przystań dla statków spacerowych pływających po Zbiorniku Włocławskim, a także rzece Wiśle. Stąd będzie się zaczynać wygodna trasa rowerowa, biegnąca po koronie zapory bocznej w kierunku Wistki Królewskiej Wistki Szlacheckiej i dalej do Dobiegniewa (wariantowo do Skoków Dużych). Proponuje się aby marina była miejscem organizacji zawodów motorowodnych różnej rangi, w tym krajowej i międzynarodowej. W związku z tym niezbędne są następujące działania inwestycyjne: pełna realizacja projektowanego programu inwestycyjnego, budowa na części zapory bocznej, miejsc (widowni) dla widzów obserwujących zawody motorowodne bądź inne imprezy związane z wodą, budowa obiektu hotelowego (trzygwiazdkowego) dla 60 osób, głównie uczestników zawodów sportowych na wodzie. 64

65

66 Marina przy ujściu Zgłowiączki we Włocławku - jest to nowoczesny obiekt będący w trakcie zaawansowanej budowy, dla którego zakłada się szeroki program użytkowy, obejmujący funkcje związane ze sportami wodnymi, zwłaszcza wioślarstwem. Marina będzie służyła również jako miejsce postojowe dla różnych jednostek pływających, w tym także dużych statków spacerowych, jachtów żaglowych i motorowych itp. Obiekt będzie posiadał odpowiednie zaplecze techniczne oraz bazę hotelową i gastronomiczną. Przyszłościowo będzie stanowił ważny element zagospodarowania projektowanego zbiornika przy stopniu wodnym w Siarzewie. Ze względu na bogaty program funkcjonalny nie przewiduje się tutaj na razie dodatkowych inwestycji. Fotografia 14. Realizowana marina we Włocławku u ujścia rzeki Zgłowiączki Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. 66

67 Fotografia 15. Projekt mariny we Włocławku u ujścia rzeki Zgłowiączki Źródło: Tor wodny dla kajakarstwa górskiego przy stopniu wodnym Włocławek - będzie to unikalny w skali kraju obiekt umożliwiający uprawianie kajakarstwa górskiego na obszarze nizinnym. Zostanie on zrealizowany na bazie wielkogabarytowej przepławki dla ryb, w tym zwłaszcza ryb jesiotrowatych. Planuje się budowę odpowiedniego toru i zaplecza, umożliwiającego organizację zawodów na poziomie światowym a także organizację i funkcjonowanie olimpijskiego ośrodka treningowego kajakarstwa górskiego. Tor kajakowy o długości około 1000 m i spadku powyżej 10% zasilany będzie grawitacyjnie wodą ze Zbiornika Włocławskiego w ilości około 20 m 3 /s, co umożliwi spływy kajakami porównywalne do cieków górskich, dotychczas niedostępne w Polsce centralnej. Z torem kajakowym będzie powiązana przepławka dla ryb, również jesiotrowatych. Cały obiekt o wybitnie ekologicznym charakterze, będzie wkomponowany w wysoką skarpę Wzgórz Szpetalskich, co dodatkowo podniesie jego walory estetyczno-krajobrazowe. Realizacja tego zamierzenia wiąże się z: budową ujęcia i kanału przerzutowego wody ze Zbiornika do toru kajakowego i przepławki, budową zaplecza techniczno-socjalnego dla całego ośrodka, budową widowni na 1000 miejsc, budową miejsc parkingowych i drogi dojazdowej. 67

68 Fotografia 16. Tereny lokalizacji toru kajakarstwa górskiego Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. Fotografia 17. Przykład sztucznego toru kajakarstwa górskiego Źródło: 68

69 Ośrodek sportów zimowych we Włocławku - realizacja tego przedsięwzięcia będzie wiązała się z wykorzystaniem znakomitych warunków naturalnych dla tego typu obiektów. Znajdujące się tutaj wzgórza o deniwelacjach dochodzących do metrów, stwarzają doskonałe warunki do budowy narciarskich i saneczkarskich tras zjazdowych. Jest to również doskonały teren do budowy narciarskich tras biegowych. Dzięki wspomnianym walorom, ośrodek ten może być nie tylko miejscem rekreacji dla mieszkańców miasta Włocławka i regionu ale również możliwe będzie organizowanie zawodów sportowych w narciarstwie dla dzieci i młodzieży szkolnej na szczeblu regionalnym i krajowym (np. biegi narciarskie). Biorąc pod uwagę te czynniki konieczna będzie realizacja następującego programu: budowa trzech narciarskich tras zjazdowych o długości 400, 600 i 800 metrów oraz spadkach od 5 do 20 %, budowa toru saneczkowego o długości minimum 300 metrów, budowa wyciągu krzesełkowego (lub orczykowego) o długości 300 m, budowa małego lodowiska otwartego o wymiarach m, budowa trasy dla narciarstwa biegowego, budowa letniego toru saneczkowego (sankorolki), budowa zaplecza techniczno-socjalnego ośrodka, budowa ujęcia wody dla naśnieżania stoków, ewentualna budowa skoczni narciarskiej o parametrach K80, zlokalizowanej w rejonie stacji górnej kolejki gondolowej, w sąsiedztwie Muzeum Historii Wojny 1920 r. 69

70 Fotografia 18. Tereny lokalizacji Ośrodka Sportów Zimowych Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. Fotografia 19. Przykład letniego toru saneczkowego Źródło: Muzeum Historii Wojny 1920 roku - realizacja takiego przedsięwzięcia ma pełne uzasadnienie rangą wydarzeń historycznych, jakie miały miejsce we Włocławku w 1920 roku, a także znaczeniem tej wojny dla niepodległości Polski i Europy. Dodatkowym atrybutem jest fakt, że tak znamienne wydarzenie nie posiada obiektu, który byłby mu poświęcony i umożliwiał jednocześnie szeroką edukację społeczeństwa, a zwłaszcza młodzieży. Powinien to być jeden z najważniejszych pomników naszej historii, sławiących 70

71 nasze zwycięstwo na wagę bytu narodowego. Najlepsza i historycznie uwarunkowana lokalizacja muzeum to Wzgórza Szpetalskie w rejonie istniejącego Pomnika Obrońców Wisły 1920 roku. Jest szansa na to aby właśnie w tym miejscu powstał jedyny taki w skali kraju pomnik muzeum, upamiętniający to ważne wydarzenie historyczne. Program inwestycyjny dla powyższego obiektu będzie obejmował: budowę kompleksu muzealnego obejmującego sale wystawiennicze, salę konferencyjną, salę dla pokazów multimedialnych, zaplecze gastronomiczne, zaplecze socjalne, pokoje gościnne, taras widokowy, powiązanie przestrzenne Pomnika Obrońców Wisły 1920 roku z muzeum, budowę drogi dojazdowej do muzeum, budowę parkingów, budowę kolejki gondolowej przez Wisłę, łączącej Bulwary im. Marszałka Piłsudskiego (stacja dolna kolejki) z kompleksem muzealnym (stacja górna kolejki), włączenie muzeum i Pomnika Obrońców Wisły 1920 roku do szlaku turystycznego wokół Zbiornika Włocławskiego i terenów nadwiślańskich. Fotografia 20. Proponowana lokalizacja Muzeum Historii Wojny w 1920 r., w tle panorama Włocławka Źródło: KPBPPiR we Włocławku, 2013 r. 71

72 2. Wistka Królewska Zespół dworsko parkowy w Wistce Królewskiej - obejmuje on zabudowania dworskie wraz z otaczającym parkiem, a także przylegle pola i łąki. Docelowo będzie to obiekt rekreacyjno-wypoczynkowy związany z gospodarstwem ekologicznym, rekreacją konną oraz możliwością gry w golfa itp. W związku z tym przewiduje się remont i adaptację istniejącej zabudowy dworskiej oraz renowację parku. Zakłada się również budowę pola golfowego oraz infrastruktury do prowadzenia nauki jazdy konnej. 3. Wistka Szlachecka Ośrodek wypoczynkowy - będzie przede wszystkim służył całorocznemu wypoczynkowi pobytowemu oraz turystyce weekendowej, świątecznej i codziennej. Ten ostatni rodzaj turystyki będzie adresowany głównie do mieszkańców Włocławka, zwłaszcza w sezonie letnim. Ruch turystyczny pobytowy stanowić powinien ofertę dla mieszkańców innych regionów naszego kraju i zagranicy. Pod względem funkcjonalnym ośrodek przewidywany jest jako główne centrum ruchu turystycznego i wypoczynku na całym obszarze objętym opracowaniem. Stąd będą rozchodzić się szlaki turystyczne na obszar Gostynińsko Włocławskiego Parku Krajobrazowego oraz dalszych terenów tej części regionu kujawsko pomorskiego i mazowieckiego. Osiągnięcie tak ważnej funkcji oraz odpowiednio wysokiej jakości usług, wymaga realizacji szerokiego programu inwestycyjnego, który powinien objąć: budowę dużego kompleksu hotelowo- wypoczynkowego (czterogwiazdkowy) na minimum 800 osób. Ze względu na wyjątkowe walory estetyczno - krajobrazowe otaczającej przestrzeni, należy przewidzieć budowę miejsca widokowego (tarasu kawiarni), na najwyższej kondygnacji hotelu, budowę nowoczesnego zaplecza gastronomicznego, powiązanego z bazą hotelowo-pensjonatową, budowę przy hotelu zaplecza rekreacyjnego z krytym basenem (mini park wodny), budowę promenady spacerowej z wydzieloną trasą rowerową o długości m, wzdłuż ogólnodostępnej plaży. Promenada powinna być wzbogacona o małą architekturę, atrakcyjną roślinność, a także małą gastronomię. budowę mola, umożliwiającego przybijanie statków spacerowych, budowę plaży wraz z basenami pływającymi, umożliwiającymi jednoczesną kąpiel dla osób, 72

73 budowę parkingu hotelowego dla minimum 250 samochodów oraz parkingu ogólnodostępnego na minimum 300 samochodów i 500 rowerów, budowę pętli dla autobusów komunikacji miejskiej oraz innych pojazdów dowożących ludzi do ośrodka, budowę mostku dla trasy rowerowej łączącego dwa brzegi zatoki wiślanej w Wistce Szlacheckiej, budowę ogólnodostępnego kompleksu rekreacyjnego dla dzieci, budowę przystani z wypożyczalnią sprzętu pływającego, utworzenie wypożyczalni rowerów, oraz innych pojazdów ekologicznych, umożliwiających poruszanie się po terenach leśnych Gostynińsko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego, utworzenie wypożyczalni pojazdów samochodowych dla chętnych do zwiedzania dalszych rejonów województwa kujawsko pomorskiego, przebudowę drogi nr 62 celem zapewnienia bezpiecznego wyjazdu i wjazdu na teren ośrodka, budowy kompleksowej wewnętrznej infrastruktury technicznej (w tym oczyszczalni ścieków) i drogowej, zapewniającej sprawne funkcjonowanie wszystkich obiektów oraz bezpieczeństwo dla środowiska. 73

74

75 Rys. 10. Przykładowe funkcjonowanie terenów rekreacyjno - wypoczynkowych w Wistce Szlacheckiej Źródło: opracowanie własne 4. Dobiegniewo Marina - podstawowa funkcja tego ośrodka będzie obejmowała obsługę ruchu turystycznego związanego z wodą (żeglarstwo, turystyka i rekreacja motorowodna). Dodatkowo będzie to miejsce dla miłośników karawaningu i turystyki wędrownej. Z racji położenia, marina powinna również pełnić funkcję przystani promowej dla połączenia z Dobrzyniem nad Wisłą. W sąsiedztwie przewiduje się rozwój budownictwa letniskowego, jako indywidualnej formy rekreacji i wypoczynku. Spełnienie wymogów wymienionych funkcji będzie dotyczyło: dostosowania istniejącego zagospodarowania i wyposażenia do wyższych standardów jakościowych, ewentualnej budowy nowego basenu jachtowego, budowy przystani promowej, uporządkowania zabudowy mieszkalnej i gospodarczej znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie mariny, budowy niezbędnej infrastruktury drogowej, zapewniającej dogodne połączenie mariny z drogą krajową nr

76 Rys. 11. Marina Dobiegniewo proponowane połączenie promowe z Dobrzyniem nad Wisłą Źródło: opracowanie własne 5. Skoki Duże Gościniec Pod Żaglami - główną funkcją ośrodka, obejmującego zajazd i kompleks hotelowy oraz przystań wodną, jest obsługa podróżnych korzystających z transportu samochodowego. Świadczone w tym zakresie usługi związane są z gastronomią oraz hotelarstwem. Dzięki istniejącej przystani wodnej, ośrodek przyciąga również użytkowników jednostek pływających, świadcząc dla nich usługi z zakresu gastronomii. Jest to jednak, jak na razie, działalność drugorzędna. Dlatego też docelowo przewiduje się rozbudowę infrastruktury, umożliwiającej większe wykorzystanie walorów Zbiornika. Powinno to być adresowane do osób, które na dłużej zatrzymają się w hotelu, na przykład jako uczestnicy szkolenia, konferencji itp., a także do użytkowników kompleksu domów letniskowych, położonych w sąsiedztwie. W związku z tym przewiduje się: dalsze wzmocnienie funkcji hotelowo gastronomicznej, poprzez pełną realizację przyjętego programu rozbudowy i modernizacji, rozbudowę i modernizację przystani wodnej, budowę zaplecza technicznego dla przechowywania sprzętu pływającego. 76