Rozpoznawanie siedlisk przyrodniczych na podstawie danych opisu taksacyjnego lasu

Transkrypt

1 Paweł Pawlaczyk, Jacek Herbch, Jan Holeksa, Jerzy Szwagrzyk, Krzysztof Śwerkosz Rozpoznawane sedlsk przyrodnczych na podstawe danych opsu taksacyjnego lasu grudzeń 2003

2 Opracowane wykonane przez zespół autorów, na zlecene Mnsterstwa Środowska Umowa 24/DOP/03/ZB

3 1. Wstęp 1.1. Sedlska przyrodncze - przedmot ochrony w sec Natura 2000 Jednym z przedmotów ochrony w przyszłej sec Natura 2000 będą tzw. sedlska przyrodncze. Pojęce to pochodz od angelskego termnu natural habtat, który został wprowadzony przez Dyrektywę Rady Europy w sprawe ochrony sedlsk przyrodnczych oraz dzkej fauny flory (92/43/EEC), czyl tzw. Dyrektywę Sedlskową (ang. Habtat Drectve). Ochrona sedlsk przyrodnczych w naszym kraju była realzowana w praktyce od dawna, jednakże dopero Dyrektywa Sedlskowa wyraźne określła jej przedmot zadana. Polscy ustawodawcy, mając przede wszystkm na celu dostosowane polskego prawa ochrony przyrody do panującego w Un Europejskej, w 2001 r. wprowadzl w życe nowelzację obowązującej od 1991 roku, ustawy o ochrone przyrody. W ustawe zdefnowano sedlsko przyrodncze jako "obszar lądowy lub wodny, naturalny lub półnaturalny, wyodrębnony w oparcu o cechy geografczne, abotyczne botyczne" 1. Chocaż defncj tej ne można określć jako precyzyjnej doskonałej, oznacza ona, że sedlsko przyrodncze to konkretny wycnek przestrzen, posadający swoją powerzchnę grance oraz obejmujący podłoże geologczne, glebę, szatę roślnną oraz faunę tego terenu. Jak łatwo zauważyć, pojęce to jest zblżone do powszechne używanego w ekolog pojęca ekosystemu, a nemal dokładne odpowada rzadzej używanemu, wywodzącemu sę z rosyjskej szkoły ekologcznej, pojęcu bogeocenozy. Pojęce "sedlska przyrodnczego" newele ma wspólnego z pojęcem sedlska powszechne stosowanym do tej pory w Polsce, przyjętym w ekolog w naukach leśnych. Sedlsko przyrodncze równoważne jest raczej pojęcu bogeocenozy, bądź w pewnym uproszczenu - ekosystemu. Sedlsko w znaczenu powszechne przyjętym w leśnctwe to tylko część ekosystemu, a węc tylko część sedlska przyrodnczego w rozumenu Dyrektywy Sedlskowej. Podstawą klasyfkacj leśnych sedlsk przyrodnczych (=ekosystemów leśnych), jaką przyjęto w programe Natura 2000, jest tzw. system kodowana PHYSIS 2, w którym opsano w sposób herarchczny wszystke sedlska Palearktyk, ze szczególnym uwzględnenem Europy Zachodnej Środkowej. Przyjęta typologa sedlsk przyrodnczych nawązuje do ntucyjnej szeroko używanej klasyfkacj różnych typów ekosystemów, opartej przede wszystkm na ch roślnnośc. Mówmy w nej o sedlsku przyrodnczym boru górnoreglowego, torfowska 1 Art. 2a Ustawy o ochrone przyrody z dna 16 paźdzernka 1991 (Dz. U. 2001, nr 99 poz z późn. zmanam) 2 P. Devllers, J. Devllers-Terschuren, A classfcaton of Palearctc habtats, Nature and Envronment, nr 78. Strasbourg 1996.

4 alkalcznego, łąk konetlcowej, mając na myśl odpowedne typy ekosystemów. Poszczególne zespoły roślnne (lub też wyższe jednostk rzędy, zwązk lub nawet klasy), wyróżnone przy użycu metodyk ftosocjologcznej, okazują sę dobrym dentyfkatoram geobotancznym rodzajów sedlsk przyrodnczych z Dyrektywy Sedlskowej. Leśne rodzaje sedlsk przyrodnczych na ogół bardzo dobrze odpowadają leśnym zespołom roślnnym. Przykładowo zespół leśny - grąd subatlantyck Stellaro-Carpnetum - jest właścwe tożsamy z sedlskem przyrodnczym o kodze Możlwość przetłumaczena lsty zespołów roślnnych na lstę sedlsk przyrodnczych na odwrót występuje równeż w wększośc nnych przypadków. W praktyce oznacza to, że jeżel dysponujemy np. mapą roślnnośc rzeczywstej jakegokolwek terenu, to przy użycu newelu tylko dodatkowych nformacj można przetworzyć ją w mapę sedlsk przyrodnczych. Nestety, w lasach mapy take sporządzono tylko dla newelu terenów, przede wszystkm leżących w parkach narodowych oraz w nektórych Leśnych Kompleksach Promocyjnych. Ważna wydaje sę węc odpowedź na pytane, czy byłaby możlwa dentyfkacja ewentualne kartowane leśnych sedlsk przyrodnczych - przynajmnej tych ujętych w Załącznku I Dyrektywy Sedlskowej, a węc będących potencjalne przedmotam ochrony na obszarach sec Natura na podstawe danych, które są w Polsce standardowo zberane dla każdego fragmentu lasu w ramach urządzana lasu Leśne sedlska przyrodncze a sedlskowe typy lasu Wykorzystane powszechne dostępnej nformacj o sedlskowych typach lasów, do dentyfkacj sedlsk przyrodnczych, może być o wele trudnejsze, nż ma to mejsce w przypadku zborowsk roślnnych. Chocaż można zestawć relację mędzy typam lasu a zborowskam roślnnym, a węc sedlskam przyrodnczym, to jednak relacja ta ngdy ne jest jednoznaczna (tzn. na jednym type sedlskowym spotykamy często węcej nż jedno zborowsko leśne; to samo zborowsko leśne może występować na węcej nż jednym type sedlskowym). Ponadto kształtuje sę to rozmace w różnych mejscach w Polsce (na sedlsku Lśw na Pomorzu znajdzemy zwykle kwaśne buczyny, w centralnej Polsce grądy, w górach żyzne buczyny lasy jaworowe, a w Małopolsce czasam także śwetlste dąbrowy). Ne jest węc możlwe bezpośredne przekształcene mapy sedlskowych typów lasu w mapę sedlsk przyrodnczych, choć zwykle można na jej podstawe snuć pewne

5 domnemana, np. na sedlsku Bb spodzewamy sę sedlska przyrodnczego boru bagennego, na sedlsku OlJ sedlska przyrodnczego łęgu olszowo-jesonowego. W welu przypadkach nformacje zawarte w opse taksacyjnym mogą być bardzo pomocne przy dentyfkacj leśnych sedlsk przyrodnczych. I tak drzewostan dębowy na Lśw z udzałem graba w drugm pętrze leszczyną w podszyce to prawdopodobne grąd, drzewostan bukowy na LMśw z nagą ścółką na dne lasu to prawdopodobne kwaśna buczyna, drzewostan brzozy omszonej z wdłakem jałowcowatym w rune na glebe murszowej sedlsku BMb reprezentuje nemal na pewno brzeznę bagenną. Wele jest jednak sytuacj, w których nformacj w opse taksacyjnym jest za mało. Dotyczy to szczególne runa: w urządzanu lasu przyjęto praktykę wymenana w opse pęcu najpospoltszych gatunków runa, podczas gdy do dentyfkacj zborowska roślnnego potrzeba nformacj o pozostałych, często występujących z nskm pokrycem loścowoścą, a węc całkowce pomjanych podczas taksacj. Zaskakująco węc drzewostan bukowy na Lśw na Pomorzu może okazać sę grądem, a ne buczyną; drzewostan olszowy na sedlsku Ol może być równe dobrze olsem jak łęgem, drzewostan dębowy na LMśw w zachodnej Polsce może reprezentować zarówno kwaśną dąbrowę, jak grąd, czy śwetlstą dąbrowę, a nawet uprawę dębu nemożlwą do dentyfkacj ftosocjologcznej. Syntetyczną wedzę o występowanu poszczególnych "naturowych" sedlsk przyrodnczych na poszczególnych typach sedlskowych lasu, z jaką przystąpono do wykonana nnejszej pracy, zestawają tabele 3 : 3 Z: Pawlaczyk P., Mróz W (w druku) Natura 2000 a gospodarka leśna. W: M. Buszko-Brggs (red.) Natura 2000 w lasach Polsk. Skrypt dla każdego. Wprowadzono newelke zmany.

6 KOD NAZWA ANGIELSKA NAZWA POLSKA IDENTYFIK ATOR GEOBOTA NICZNY SIEDLISK OWE TYPY LASU 4, NA KTÓRYC H WYSTĘPU JE MOŻLIWOŚCI ROZPOZNANIA NA PODSTAWIE DANYCH OPISU TAKSACYJNEGO kwaśne buczyny: kwaśne buczyny górske Luzulo luzulodes- Fagetum LMwyżśw, LMGśw, LMGw, Lwyżśw, LGśw, czasem nawet BMGśw Wększość drzewostanów Bk na wymenonych sedlskach. Czasem stotna domeszka Św, rzadzej Jd. Podszyt runo słabo rozwnęte. Pewne odróżnene od żyznych buczyn wymaga danych o rune ne zawsze jest możlwe na podstawe opsu taksacyjnego. Na ten typ buczyn wskazują gatunk runa charakterystyczne dla ubogch sedlsk m.n. borówka czarna, śmałek pogęty, kosmatka, przenęt purpurowy Luzulo-Fagetum beech forests jedlny dolnoreglowe 5 Galo- Abetum LMGśw LMGw Drzewostany jodłowe na wymenonych sedlskach. Część z nch (jednak prawdopodobne ne wszystke) jest dynamcznym, lub uwarunkowanym gospodarką, formam buczyn kwaśne buczyny nżowe Luzulo plosae- Fagetum LMśw, Lśw Wększość drzewostanów Bk na wymenonych sedlskach, także nektóre drzewostany z panującą So, Jd, Św, ale z udzałem Bk. Pewne odróżnene od żyznych buczyn wymaga danych o rune ne zawsze jest możlwe na podstawe opsu taksacyjnego. Na ten typ buczyn wskazują gatunk runa charakterystyczne dla ubogch sedlsk m.n. borówka czarna, śmałek pogęty, obfte występowane mchów. 4 Satka sedlskowych typów lasu zgodne z "Instrukcją wyróżnana kartowana sedlsk leśnych" z 2003 r. (Instrukcja Urządzana Lasu, cz. 2, PGL Lasy Państwowe, załącznk do Zarządzena Nr 43 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 18 kwetna 2003.) 5 Autorzy stoją na stanowsku, że jedlny dolnoreglowe należy włączyć tutaj, a ne do 9410 an do 91P0.

7 żyzne buczyny: żyzne buczyny górske Dentaro glandulosae -Fagetum; Dentaro enneaphyll d-fagetum LGśw, LGw, Lwyżśw, LMGśw Nektóre drzewostany Bk na wymenonych sedlskach,, także nektóre drzewostany z panującą Jd, ale z dużym udzałem Bk. W domeszce często Jw. Pewna dentyfkacja (odróżnene od kwaśnych buczyn) wymaga danych o rune (np. występowane żywców) ne zawsze jest możlwa na podstawe danych opsu taksacyjnego Asperulo- Fagetum beech forests żyżne buczyny nżowe Galo odorat- Fagetum Lśw, rzadko LMśw Nektóre drzewostany Bk na wymenonych sedlskach,, także nektóre drzewostany z panującą So, ale z udzałem Bk. Pewna dentyfkacja (odróżnene od kwaśnych buczyn) wymaga danych o rune (np. występowane perłówk jednokwatowej, żywców) ne zawsze jest możlwa na podstawe danych opsu taksacyjnego. Nekedy las bukowy w północnej Polsce z żyznym, lasowym runem może być grądem, a ne buczyną (rozpoznać można to wówczas tylko na podstawe kompozycj florystycznej runa) Medo-European lmestone beech forests of the Cephalanthero- Fagon cepłolubne buczyny storczykowe Carc albae- Fagetum; Cephalanthe ro rubrae- Fagetum LMśw, Lśw, LMwyżśw, Lwyżśw, LGśw Nektóre drzewostany Bk (bardzo rzadko!). Identyfkacja zwykle ne jest możlwa na podstawe danych opsu taksacyjnego.

8 9160 Sub-Atlantc and medo-european oak or oakhornbeam forests of the Carpnon betul grąd subatlantyck Stellaro holosteae- Carpnetum betul LMśw, Lśw, Lw Występuje tylko w północnej Polsce. Tu należą nektóre drzewostany dębowe (także lpowe, klonowe tp.) na wymenonych sedlskach, ale także nektóre drzewostany z panującym nnym gatunkam - lecz prawe zawsze z udzałem graba leszczyny. Nekedy jednak grąd subatlantyck może meć drzewostan z domnacją buka fzjonomczne przypomnać żyzną buczynę. Na podstawe danych opsu taksacyjnego ne zawsze jest możlwe odróżnene od rozmatych typów dąbrów (udzał graba wskazuje raczej na grąd), a nawet buczyn (por. wyżej). Ne jest możlwe odróżnene na podstawe opsu taksacyjnego poszczególnych typów grądów, natomast w wększośc wypadków można przyjąć zasadę, że dla poszczególnych regonów jest charakterystyczny tylko jeden z grądów

9 9170 Galo- Carpnetum oakhornbeam forests grąd środkowoeuropejsk Grąd subkontynentalny (A) 6 Galo sylvatc- Carpnetum Tlo- Carpnetum LMśw, Lśw, Lw, LMwyżśw, Lwyżśw LMśw, Lśw, Lw, LMwyżśw, Lwyżśw Występuje w centralnej zachodnej Polsce. Tu należą nektóre drzewostany dębowe (także lpowe, klonowe tp.) na wymenonych sedlskach, ale także nektóre drzewostany z panującym nnym gatunkam - lecz prawe zawsze z udzałem graba leszczyny. Na podstawe danych opsu taksacyjnego ne zawsze jest możlwe odróżnene od rozmatych typów dąbrów (udzał graba wskazuje raczej na grąd. Występuje w Polsce północnowchodnej, wschodnej, środkowej połudnowej. Tu należą nektóre drzewostany dębowe (także lpowe, klonowe tp.) na wymenonych sedlskach, ale także nektóre drzewostany z panującym nnym gatunkam - możlwa nawet domnacja śwerka. Zawsze jednak zaznacza sę udzał dynamzm graba, lpy, lub klonu. 6 symbolem (A) wyróżnono rodzaje sedlsk przyrodnczych, które zostały włączone do Załącznka I Dyrektywy Sedlskowej Traktatem Akcesyjnym; zmana ta formalne wejdze w życe po poszerzenu UE.

10 9180 Tlo-Aceron forest of slopes, screes and ravnes 7 jaworzyny na stokach zboczach: jaworzyna górska z mesączncą trwałą jaworzyna górska z języcznkem zwyczajnym górsk las jaworowojarzębnowy las klonowo-lpowy Lunaro- Aceretum pseudoplata n Phylltdo- Aceretum pseudoplata n Sorbo aucuparae- Aceretum pseudoplata n Acer platanods- Tletum platyphyll LGśw, Lwyżśw LGśw LMGśw, BMGśw, BWG Lwyżśw, LMwyżśw, Lśw, LMśw Lasy jaworowe, czasem z stotnym udzałem buka; na zboczach w położenach górskch podgórskch. Charakteryzują sę przede wszystkm masowym występowanem mesączncy trwałej w rune (zwykle wymenona w opse taksacyjnym). Lasy jaworowe,, czasem z stotnym udzałem buka w położenach górskch podgórskch w łuku Karpat na Wyżyne Krakowsko- Częstochowskej. Charakteryzują sę przede wszystkm występowanem języcznka w rune (zwykle wymenony w opse taksacyjnym), na stromych zboczach. Lask jarzębnowe-jaworowe na stromych, skalstych zboczach w wyższych położenach górskch. Mejscam występuje równeż buk Newelke zwarce (40-80%). Bogaty podszyt bardzo dobrze wykształcone runo z gatunkam zołoroślowym (m.n. starzec gajowy, wetlca). Na ogół podobne do jaworzyn o kodze 9140, lecz wyróżnają sę występowanem jarzębny. Drzewostany z dużym udzałem klonu lpy szerokolstnej, w Sudetach na Śląsku, na stromych zboczach. Stałą domeszkę stanową Jw, Js, Bst, często także Gr, Dbb, Bk; drzewostan jednak zawsze welogatunkowy. Newelke płaty luźnych, nskch drzewostanów jaworowych lub bukowojaworowych. W domeszce Sw Jd. Ten typ lasu jest 7 Być może należałoby rozważyć ujęce tutaj także lasów zboczowych w type Adoxo-Aceterum (=Volo odorat- Ulmetum), występujących w położenach zboczowych, główne na nznach. Zgodne z najnowszym ujęcam ftosocjologcznym - np. Brzeg A., Wojterska M. 2001: Zespoły roślnne Welkopolsk, ch stan poznana zagrożene - są one zalczane do zwązku Tlo-Aceron. W nnejszym opracowanu ne przyjęto jeszcze tego kerunku nterpretacj. 8 Autorzy przyjmują tu nterpretację, że polske jaworzyny należy zalczyć do 9180 a ne do 9140.

11 9190 Old acdophlous oak woods wth Quercus robur on sandy plans 91D0 Bog woodland 91D 1 91D 2 91D 3 91D 4 Sphagnum brch woods Scots pne mre woods Mountan pne bog woods Mre spruce woods dąbrowy acdoflne: acdoflny las brzozowo-dębowy bory lasy bagenne brzezna bagenna, bagenny las brzozowo-sosnowy sosnowy bór bagenny górske torfowska wysoke z sosną błotną borealna śwerczyna na torfe Betulo pendulae- Quercetum robors Vaccno ulgnos- Betuletum pubescent; zb. Betula pubescens- Thelypters palustrs Vaccno ulgnos- Pnetum BMw BMb, LMb Bb Pno mugo- Sphagnetum BGb Sphagno grgensohn -Pceetum LMb, BMb W rzeczywstośc w drzewostanach może panować So (najczęścej!), Brz lub Dbs. Typowy jest duży udzał orlcy, zazwyczaj wymenonej wśród panujących gatunków runa. Pewna dentyfkacja wymaga jednak bardzej kompletnych danych o rune. Drzewostany brzozowe sosnowe na wskazanych sedlskach, pewna dentyfkacja wymaga pełnych danych o rune Identyfkacja bezproblemowa: drzewostany sosnowe na wskazanym sedlsku, zwykle z udzałem bagna borówk bagennej. Identyfkacja bezproblemowa: drzewostany sosnowe śwerkowe lub zarośla kosodrzewny na wskazanym sedlsku Drzewostany śwerkowe na wskazanych sedlskach w NE Polsce, pewna dentyfkacja wymaga jednak danych o rune

12 91E0 91F0 Alluval forests wth Alnus glutnosa and Fraxnus excelsor (Alno- Padon, Alnon ncanae, Salcon albae) Rparan mxed forest of Quercus robur, Ulmus laevs and Ulmus mnor, Fraxnus excelsor or Fraxnus angustfola along the great rvers (Ulmenon mnors) lasy łęgowe nadrzeczne zarośla werzbowe podgórsk łęg jesonowy nadrzeczne nadpotokowe olszyny górske bagenne olszyny górske łęg jesonowoolszowy Fraxno- Alnetum, Stellaro- Alnetum Carc remotae- Fraxnetum Salcetum albo-fragls, Populetum albae Alnetum ncanae łęg topolowowerzbowy Caltho- Alnetum łęgowe lasy dębowo-wązowojesonowe Fcaro- Ulmetum mnors OlJ, Ol OlJ, OlJwyż, Lłwyż, OlJG, LłG Lł, Lw LłG OlJG, LłG Lł, Lw Tu prawe na pewno należą drzewostany olszowe na OlJ Ol, jeżel znajdują sę w położenach przy cekach rzekach. Tu należą także drzewostany Ol na sedlsku OlJ w nnych położenach, ale już ne drzewostany Ol na sedlsku Ol daleko od ceków. Pewna dentyfkacja wymaga jednak bardzej kompletnych danych o rune. W położenach podgórskch drzewostany jesonowe na wskazanym sedlsku. Bardzo rzadko na nznach (Pomorze), wtedy jednak dentyfkacja nemożlwa na podstawe danych opsu taksacyjnego, wymaga kompletnych danych o rune. Drzewostany werzbowe oraz drzewostany z dużym udzałem topol bałej /lub czarnej w dolnach dużych rzek. Wszystke drzewostany olszy szarej przy górskch cekach. Drzewostany olszy szarej, czasem z domeszką lecz ne z domnacją olszy czarnej, w mejscach zabagnonych ("olsowych") w ramach wymenonych typów sedlskowych lasu, ne przy cekach. Tu należą prawe na pewno wszystke drzewostany dębowe, wązowe, jesonowe na Lł; a także nektóre drzewostany tych gatunków na Lw. Pewna dentyfkacja, a zwłaszcza odróżnene od wlgotnych grądów połęgowych, wymaga jednak danych o rune. Dobrą wskazówką jest udzał Wz w drzewostane bogaty podszyt..

13 91I0 91P0 91Q 0 Euro-Sberan steppc woods wth Quercus spp. Holy Cross fr forests (Abetetum poloncum) Western Carpathan calccolous Pnus sylvestrs forests Eurosyberyjske dąbrowy stepowe 9 wyżynny jodłowy bór meszany (A) górske relktowe lask sosnowe (A) Potentllo albae- Quercetum Sorbo tormnal- Quercetum Abetetum poloncum zb. Pnus sylvestrs- Calamagrost s vara (Varo- Pnetum); zb. Pnus sylvestrs- Carex alba LMśw, Lśw LMwyżśw, LMGśw BMwyżśw, BMGśw, LMwyżśw BGśw, BMGśw Nektóre drzewostany dębowe, ale nektóre drzewostany z panującą sosną na wymenonych sedlskach. Identyfkacja ne jest możlwa na podstawe danych opsu taksacyjnego, choć masowy udzał grabu lub buka w podszyce lub II pętrze na pewno wyklucza to sedlsko. Bardzo rzadko występujące cepłolubne dąbrowy z brekną storczykam, występujące w specyfcznych warunkach sedlskowych na Pogórzu Sudetów, najczęścej wśród nnych lasów dębowych; nemożlwe do odróżnena na podstawe tylko danych taksacyjnych. Drzewostany jodłowe z mnejszym lub wększym udzałem śwerka domeszką sosny buka. W rune borówka czarna, szczawk zajęczy, konwaljka dwulstna, sałatnk leśny, dużo mchów. Występują w Polsce połudnowo-wschodnej. Stosunkowo łatwa dentyfkacja. Bardzo ogranczone przestrzenne występują na nelcznych płatach o welkośc m2 wyłączne na stromych zboczach skałek wapennych w środkowych Zachodnch Pennach. Luźne drzewostany sosnowe o wysokośc do 25 m; slne rozwnęta warstwa krzewów. Gatunkam wyróżnającym są trzcnnk pstry, seslera skalna turzyca bała. Poza wskazówkam z opsu taksacyjnego (powyższe gatunk zwykle ne są wymenone) nezbędna wzyta w terene. 9 Autorzy przyjmują tu nterpretację, że można zalczyć do 91I0 występujące w Polsce śwetlste dąbrowy, choć może to być przedmotem dyskusj.

14 91T0 Central European lchen pne forests bory chrobotkowe (A) Cladono- Pnetum Bs, Bśw Suche bory sosnowe poza obszaram nadmorskm. Warstwa krzewów warstwa zelna bardzo słabo wykształcone. W rune główne krzaczkowate porosty (chrobotk zwykle ujmowane w opse taksacyjnym). Ne należy tu zalczać Bs na gruntach porolnych bory górnoreglowe górnoreglowa śwerczyna sudecka Calamagrost o vllosae- Pceetum BWG Identyfkacja bezproblemowa: wszystke drzewostany śwerkowe w górnym reglu w Sudetach ( m n.p.m.); górnoreglowa śwerczyna karpacka Plagotheco -Pceetum BWG Identyfkacja bezproblemowa: prawe wszystke drzewostany śwerkowe na podłożu krzemanowym w górnym reglu w Karpatach ( m n.p.m.);. Bory z udzałem lmby modrzewa ujęte są osobbno jako Acdophlous Pcea forests of the montane to alpne levels (Vaccno- Pceetea) nawapenna śwerczyna górnoreglowa dolnoreglowy bór jodłowo-śwerkowy (A) Polystcho- Pceetum Abet- Pceetum montanum BWG BGśw, BMGśw Identyfkacja bezproblemowa: wszystke drzewostany śwerkowe w górnym reglu na podłożu wapennym w Karpatach ( m n.p.m.). Drzewostan śwerkowy o naturalnym charakterze z udzałem jodły oraz domeszką buka jawora w dolnym reglu w Sudetach Karpatach. Ne należy tu uwzględnać rozległych obszarów jednowekowych monokultur śwerkowych posadzonych w dolnym reglu. Ten typ lasu obejmuje jedyne drzewostany uwarunkowane podłożem geologcznym glebowym (uboge, skalne podłoże krzemanowe, belce) oraz rzeźbą terenu (płaske kamenste terasy, ostro wcęte dolny).. ). Identyfkacja jedyne na podstawe opsu taksacyjnego jest jednak bardzo trudna

15 9420 Alpne Larx decdua and/or Pnus cembra forests górsk bór modrzewowolmbowy (A) zwykle w ramach Plagotheco- Pceetum; czasem osobno jako Cembro Pceetum BWG Luźne drzewostany śwerkowe na podłożu bezwapennym, przy górnej grancy lasu w Tatrach ze znaczącym udzałem lmby modrzewa

16 Typ sedlskowy lasu Bs Bśw Możlwość występowana sedlsk przyrodnczych Natury 2000 Może występować sedlsko przyrodncze boru chrobotkowego (91T0). Jednak nektóre płaty Bs, np. na gruntach porolnych, ne stanową sedlska przyrodnczego Natury Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000, rzadko mogą występować bory chrobotkowe (91T0) Bw Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000 Bb Nemal zawsze jest sedlskem przyrodnczym boru bagennego (91D2), rzadko brzezny bagennej (91D1) BMsw Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury BMw BMb LMśw LMw LMb Lśw Lw Ol OlJ Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000; wyjątkem są naturalne drzewostany dębowe, dębowo-brzozowe lub dębowo-brzozowo-sosnowe na Pobrzeżu Bałtyku występujące na tym type sedlskowym - mogą one reprezentować kwaśny las brzozowo-dębowy (9190). Zwykle jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000, reprezentującym jeden z borów lub lasów bagennych (91D0). W zachodnej Polsce na tym type sedlskowym rosną często brzezny bagenne (91D1), rzadzej bory bagenne (91D2); w pn-wsch. Polsce - często śwerczyny na torfe (91D4) Naturalne lub półnaturalne drzewostany lścaste na tym type sedlskowym zwykle reprezentują jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury grądów (9160, 9170), buczyn (9110, 9130, 9150), cepłych dąbrów (91I0) lub lasów zboczowych (9180). Sztuczne drzewostany sosnowe lub z domnacją gatunków obcych geografczne ne są sedlskem przyrodnczym o znaczenu europejskm. Naturalne drzewostany lścaste na tym type sedlskowym mogą reprezentować wlgotne formy jednego z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury grądów (9160, 9170), buczyn (9110, 9150). Sztuczne drzewostany sosnowe lub z domnacją gatunków obcych geografczne ne są sedlskem przyrodnczym o znaczenu europejskm. Na tym type sedlskowym mogą występować najżyźnejsze postac brzezn bagennych (91D1) a w pn-wsch Polsce - śwerczyn na torfe (91D4), zwykle jednak rosną uboge, torfowcowe postac olsów, ne będących sedlskem przyrodnczym Natury Naturalne drzewostany lścaste na tym type sedlskowym zwykle reprezentują jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury grądów (9160, 9170), buczyn (9110, 9130, 9150), cepłych dąbrów (91I0) lub lasów zboczowych (9180). Sztuczne drzewostany sosnowe lub z domnacją gatunków obcych geografczne ne są sedlskem przyrodnczym o znaczenu europejskm. Naturalne drzewostany lścaste na tym type sedlskowym zwykle reprezentują wlgotne postac grądów (9160, 9170), rzadko wlgotne postac buczyn (9130) lub lasy łęgowe (91F0, 91E0), np. grądowejące łęg dębowo-wązowo-jesonowe (91F0) lub suchsze postac nnych lasów łęgowych (91E0) Mogą występować łęg olszowe jesonowo-olszowe (91E0), zwykle w położenach przy cekach. Mogą jednak rosnąć także typowe olsy, ne będące sedlskem Natury Zwykle są sedlskem przyrodnczym łęgu jesonowo-olszowego lub podgórskego łęgu jesonowego (91E0)

17 Lł BMwyżśw Zwykle są sedlskam przyrodnczym lasów łęgowych topolowo-werzbowych (91E0) lub dębowo-wązowo-jesonowych (91F0).. Plantacje topolowe ne są sedlskam Natury Lasy jodłowe są sedlskem przyrodnczym Natury 2000 (91P0). Wyjątkowo mogą występować najuboższe postac grądów (9170) lub cepłych dąbrów (91I0) BMwyżw Zwykle ne są sedlskem przyrodnczym Natury LMwyżśw LMwyżw Lwyżśw Lwyżw Lłwyż OlJwyż BGśw BGw BGb BMGśw BMGw BMGb LMGśw LMGw LGśw LGw LłG Naturalne półnaturalne lasy lścaste reprezentują zwykle jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury 2000: kwaśnych buczyn (9110), buczyn storczykowych (9150), grądów (9170), zboczowych lasów klonowo-lpowych (9180), śwetlstych dąbrów (91I0) lub jedln (91P0) Naturalne półnaturalne lasy lścaste reprezentują zwykle wlgotne postac grądów (9170) Naturalne półnaturalne lasy lścaste reprezentują zwykle jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury 2000: kwaśnych buczyn (9110), żyznych buczyn (9130), buczyn storczykowych (9150), grądów (9170), zboczowych lasów klonowo-lpowych (9180), śwetlstych dąbrów (91I0). Naturalne półnaturalne lasy lścaste reprezentują zwykle wlgotne postac grądów (9170) Zwykle jest sedlskem przyrodnczym Natury jednym z lasów łęgowych (91E0 lub 91F0) Zazwyczaj jest sedlskem przyrodnczym Natury podgórskm łęgem jesonowym, rzadzej łęgem jesonowo-olszowym (91E0) Lasy z dużym udzałem jodły są zwykle sedlskem przyrodnczym boru śwerkowojodłowego (9410) Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000, choć mogą tu występować najwlgotnejsze postac sedlska Zwykle reprezentują górske torfowska wysoke (91D3) Lasy z dużym udzałem jodły są sedlskem przyrodnczym jedlny (91P0) lub boru śwerkowo-jodłowego (9410).. Rzadko do tego typu sedlskowego zalczano także nektóre postac kwaśnych buczyn (9110). Zwykle ne jest sedlskem przyrodnczym Natury 2000, chocaż mogą występować tu wlgotne odmany Zwykle reprezentują górske torfowska wysoke (91D3) Z wyjątkem sztucznych drzewostanów śwerkowych, zwykle reprezentuje jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury 2000: kwaśnych lub żyznych buczyn (9110, 9130) lub lasów zboczowych (9180) Mogą występować wlgotne formy kwaśnej buczyny górskej (9110) lub jaworzyny (9180) Z wyjątkem sztucznych drzewostanów śwerkowych, zwykle reprezentuje jedno z welu możlwych sedlsk przyrodnczych Natury 2000: kwaśnych lub żyznych buczyn (9110, 9130) lub lasów zboczowych (9180) Prawe zawsze jedno z sedlsk Natura Mogą występować wlgotne formy kwaśnej buczyny górskej (9110) lub jaworzyny buczyny zołoroślowe (9180, 9140). W starszych taksacjach zalczano tu także nektóre postac górskch łęgów przypotokowych. Zwykle reprezentuje sedlsko przyrodncze nadrzecznej lub nadpotokowej olszyny górskej (91E0). Drzewostany olszy szarej w mejscach zabagnonych, ne przy cekach, reprezentują bagenną olszynę górską, równeż zalczaną do sedlska 91E0.

18 OlJG BWG Często stanow sedlsko przyrodncze podgórskego łęgu jesonowego (91E0). Jednak mogą na tym sedlsku występować nadrzeczne / nadpotokowe olszyny olszy szarej (sedlsko 91E0), a w mejscach zabagnonych, ne zwązanych z cekam - także bagenne olszyny górske (równeż zalczane do 91E0). Zawsze jest jednym z sedlsk przyrodnczych Natury śwerczyną górnoreglową (9410) lub lasem lmbowo-modrzewowym (9420) Dla wększośc sedlsk przyrodnczych sec Natura 2000 podane ścsłego algorytmu ch wyszukwana na podstawe bazy danych opsu taksacyjnego ne jest łatwe, poneważ do ch rozpoznana potrzebne są nformacje, których w tej baze ne ma. Skatalogowane występowana tych sedlsk na terene nadleśnctwa wymaga węc specjalnej nwentaryzacj terenowej. Może ona być wykonana np. podczas opracowywana Programu Ochrony Przyrody, jednak wymaga to przeszkolena taksatorów pod kątem rozpoznawana wyszukwana sedlsk przyrodnczych w rozumenu Dyrektywy Sedlskowej lub zatrudnena specjalstów spoza zakresu nauk leśnych. Pamętać trzeba też, że dentyfkacja leśnych sedlsk przyrodnczych ne rozwązuje problemu dentyfkacj przedmotów ochrony sec Natura 2000 na terenach leśnych. Zupełne nemożlwe jest bowem np. wyczytane danych o występowanu sedlsk przyrodnczych z opsu taksacyjnego gruntu neleśnego. Powerzchne neleśne są bowem zwykle opsane jako "łąka", "pastwsko" lub "bagno", a ch ops ne zawera nemal żadnych przyrodnczych dentyfkatorów, które umożlwałyby stwerdzene, z jakm sedlskem przyrodnczym mamy w rzeczywstośc do czynena. Jednak, choć ne jest możlwa automatyczna dentyfkacja sedlsk przyrodnczych, na podstawe samych opsów taksacyjnych, to na pewno można nformacje taksacyjne wykorzystać jako perwsze sto, które pownno wskazać nam te wydzelena, w których prawdopodobne znajdują sę sedlska przyrodncze, będące przedmotem ochrony w obszarach Natura Można węc zbudować algorytmy przyblżone, lcząc sę z ch ogranczoną warygodnoścą. Wynk ch zastosowana pownny jednak być poddane ndywdualnej analze. Tak postępował np. Śwerkosz współpracowncy 10 podczas analzy występowana prorytetowych sedlsk przyrodnczych na Dolnym Śląsku - "uzyskane z materałów taksacyjnych dane zostały poddane szczegółowej analze eksperckej, dla 10 Śwerkosz K. (red.), Bańkowsk J., Szczęśnak E., Kąck Z Europejska Seć Ekologczna Natura 2000 na Dolnym Śląsku - waloryzacja przyrodncza prorytetowych typów sedlsk z załącznka I Dyrektywy 92/43/EEC. Mscr. dla Dolnośląskej Fundacj Ekorozwoju.

19 wyłączena wydzeleń o przypadkowym składze gatunkowym pozorne przypomnającym prorytetowe typy sedlsk" Cel metoda nnejszego opracowana Celem nnejszej pracy było skonstruowane takego "wstępnego sta", to znaczy znalezene sposobów maksymalnego wykorzystana tych nformacj, które są zgromadzone w bazach danych opsu taksacyjnego lasu, do wstępnej dentyfkacj sedlsk przyrodnczych będących przedmotam ochrony w sec Natura Przeanalzowano wykorzystano dostępną autorom wedzę o warunkach występowana o strukturze znanych w Polsce leśnych zespołów roślnnych, będących dentyfkatoram poszczególnych "naturowych" sedlsk przyrodnczych. Oprócz opsywanych najczęścej w lteraturze ftosocjologcznej postac typowych, zwrócono uwagę także na całe spektrum zmennośc zespołów warunków ch występowana. Wykorzystano dostępną lteraturę ftosocjologczną oraz dośwadczene terenowe autorów. Spośród wykorzystanych źródeł publkowanych na szczególne wymenene zasługują monografczne przeglądy: Sokołowsk A.W., Klczkowska A., Grzyb M Określene jednostek ftosocjologcznych wchodzących w zakres sedlskowych typów lasu. Prace IBL B 32. Matuszkewcz W., Matuszkewcz J. M Przegląd ftosocjologczny zborowsk leśnych Polsk - synteza. Phytocoenoss 8 Semn. Geobot. 3. Matuszkewcz J. M Zespoły leśne Polsk. PWN Matuszkewcz W Przewodnk do oznaczana zborowsk roślnnych Polsk. PWN. Przejrzano wykorzystano także nepublkowane dane o relacjach mędzy typam sedlskowym lasu a naturalnym zborowskam roślnnym, jake zostały stwerdzone przyjęte w planach ochrony wszystkch polskch parków narodowych. Podstawą nterpretacj sedlsk przyrodnczych będących przedmotem ochrony w sec Natura 2000 był: "Interpretaton Manual of EU Habtats", European Comsson, DG Envroment, projekt roboczy wersj EU25, Brussels 2003 Metodykę opsu taksacyjnego przyjęto za źródłam:

20 Instrukcja Urządzana Lasu, PGL Lasy Państwowe, załącznk do Zarządzena Nr 43 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 18 kwetna Uwzględnono jednak fakt, że wększość realne stnejących baz danych opsu taksacyjnego odnos sę do tzw. III rewzj urządzana, tj oparte jest na Instrukcj Urządzana Lasu z 1994 r. Regonalzacja przyrodnczo-leśna na podstawach ekologcznofzjografcznych. PWRL Możlwe pożądane kerunk dalszych prac uszczegółoweń Nnejsze opracowane jest oparte na praktycznym dośwadczenu jego autorów, stanow jednak, ze względu na warunk zlecena, pracę o charakterze teoretycznym kameralnym. Przed praktycznym zastosowanem wynków koneczne jest ch sprawdzene kalbracja w klku wybranych, modelowych obektach leśnych. Wynk zastosowana zaproponowanych tu algorytmów pownny być porównane z wynkam specjalnego kartowana terenowego sedlsk przyrodnczych. Alternatywnym sposobem weryfkacj może być terenowa wzja reprezentatywnej próbk wydzeleń wybranych wydzeleń odrzuconych przez zaproponowane algorytmy. Wydaje sę możlwe dalsze rozwnęce zapoczątkowanego tu kerunku prac przez stworzene metodyk fzjonomcznego uszczegóławana dentyfkacj poszczególnych sedlsk przyrodnczych. Metodyka taka może być z powodzenem oparta na prostych cechach, możlwych do nterpretacj np. przez odpowedno przeszkoloną służbę terenową nadleśnctw. Nawet pobeżna wzja terenowa umożlw bowem odwołane sę do nformacj, których ne ma w danych kameralnych. Procedura taka znacząco ulepszyłaby prawdopodobne dentyfkację poszukwanych cennych sedlsk przyrodnczych. Możlwy jest też rozwój zapoczątkowanych tu prac w kerunku budowy algorytmów dających w wynku ne tylko decyzje o "uznanu" lub "odrzucenu" danego drzewostanu za płat chrononego sedlska przyrodnczego, ale także ocenających jego reprezentatywność status