Swiatlo, mity i magia
|
|
- Janina Góra
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 p
2 Spis tre5ci 6 Swiatlo, mity i magia 8 Zrodla Swiatla 10 Cieri 12 Odbicie Swiatla T4 Zalamanie Swiatla T6 Dzialanie soczewek 18 Widzenie Swiatla 20 Przyb li zanre pr ze dmi ot6w 22 Powigks zanie przedmiot6w 24 Rejestracja Swiatta 26 Projekcj a obraz6w 28 Rozszc zeprenre Swiatla 30 Addytywne mieszanie barw 32 Subtraktywne mieszanie barw 34 Cz4stki i fale 36 Dyfrakcja i interferencja 38 Efekty interferencji 40 Widmo elektrom agnety czne 42 Fale elektrom agnety czne 44 Atomy i Swiatlo 46 Przepus zczanre Swiatla 48 Swiatlo spolaryzowane 50 Energia Swiatla 52 Swiatlo elektryczne 54 Calkowite odbicie wewngtrzne 56 Swiatlo laserowe 58 Hologramy 60 PrgdkoSd Swiatla 62 Swiatlo w kosmosie 64 Skorowidz
3 Swiatlo, mity i magia od ciepr,a Do SWIATT,A Blyskawica powstaje, gdy iskra elektryczna tak rozgrzewa powietrze,2e Swieci. W przyrodzie zjawiska optyczne s4 na o96l wywolane przez cieplo. PomySlmy, co staloby sig na Ziemi, gdyby nie wzeszlo Slorice. Po kilku godzinach zapanowalaby zima. Po kilku dniach zamarzlyby stawy i rzeki, a rosliny i zwrerzgta zaczglyby ginec. Wkr6tce zakrzeplby olej w samochodach. Przestalyby dziala( silniki i pr4dnice w elektrowniach. Niemozliwy bylby transport zywnosci do sklep6w i dom6w. Wynikiem braku paliwa bylby brak elektrycznosci i ciepla. Czy bytoby to kiedykolwiek mozliwe? Opieraj4c sig na aktualnej wiedzy o Ukladzie Slonecznym nalely na to pytanie odpowiedzie6 przecz4co. W przeszlosci jednak ludzie nie byli tak pewni. Nie wiedziano, dlaczego Slorice Swieci i porusza sig po niebie. Czczono Storice jako boga, obawiaj4c sig, by,nie zgaslo..** ".,r$. l \ -Fs--' r-e \ -*r:\ ) t \t-. I t 5l *\<: BI,EDNE OGNIKI Blgdne ogniki to plomyki wystgpuj4ce nad bagnami - pal4cy sig metan, wydzielany przez rozkladaj4ce sig rosliny. Metan wydobywa sig razem z fosforowodorem, pochodz4cym ze szczqtk6w zwierz4t, kt6ry zapala sig na powietrzu. powoduj4c zapalenie metanu. Sledzenie szybko przemieszczaj4cych sig plomieni jest praktycznie niemo2liwe. Replika maski inkaskiego boga Slorica ORGANIZMOw Zywycrr Ludowe legendy s4 pelne duch6w, zjaw i morskich-potwor6w 6wiec4cych w ciemno6ci. Zr6dlem wielu takich,,zjawisk" se prawdopodobnie rosliny i zwierzgta, emituj4ce wlasne Swiatlo (s. 45). Na przyklad niektore ryby emituj4 Swiatlo, by zmylii wrog6w, znaleic partnera lub zwabii z<lobycz. SWIATT,O Z GORY Na dalekiej p6inocy i poludniu, na nocnym niebie pojawiaj4 sig pigkne, Swiec4ce draperie - zorze polarne. Zjawisko to jest wynikiem zderzania sig naladowanych elektrycznie czastek ze Storica z atomami atmosfery ziemskiej. Pole magnetyczne Ziemi przyciqga czqsiki ku biegunom: p6lnocnemu i poludniowemu.
4 *.\ \i' i \ *\ I \ POT4GA ST-ONCA Jest to replika ziotej maski wykonanej przez Inkow w Ekwadorzc. Inkowie czcili '$'i 1 \.t., 'r;'i 'r,f '1,, \c:,/ <Y f'_., SLONCE W KAMIENIU Ta kamienna twarz patrzyla niegdys z wielkiej piramidy zbudowanej w XVI wieku przez meksykafskich Aztek6w w Tenochtitlan, stolicy Aztek6w na wyspach lezrora Texcoco. Widoczny jest tu bog Slorica Hutzipolochtli, otoczony przez symbolc ) WszechSwiata i dni roku Skierowany w gorg tr6jket oznacza promrenle Siorica. Kamienie "-, takie, stosowane * iako f kalendarze, ulatwiaiy - przewidywanie lermi- / now zuc'mien Slone a. EGIPCIE Ta scena pochodzi z tronu egipskiego faraona, Tutanchamona, 2yj4cego ok r. p.n.e. TeSC Tatunchamona uniewa2nii wszystkich tradycyjnych bogow, zastgpujqc ich jednym - Atonem, bogiem Slonca. Po wst4pieniu na tron Tutanchamon przywr6cit dawnych bo96w, lecz Aton pozostal naj waznlej szy. KU SWIATLU W dawnych czasach nie wiedziano nic o fotosyntezie - procesie wykorzystywania Swiatia przez ro6liny (s.50). Zaobserwowano jednak, 2c liscie i kwiaty ro6lin wyginaj4 sig ku Swiatlu, gdy Slorice zmienia polo2enre w ci:1gu dnia. W Ameryce Srodkowcj i Poludniowej slonecznik odgrywal istotnq rolg w kulcie Slonca. Ze Sloicem wi42e sig r6wnie2 angielska isunflower) i francuska (tournesol) nazwa \ slonecznika. " N, ST-ONCE IMPERIALNE Ten symbol znaleziono w palacu maharad2y w D2ajpur w Indiach. Przypuszcza sig, 2e to imperialny symbol rodziny XVIII-wiecznego wojownika i astronoma, maharad2y D2aj Singha, kt6rego nazywano.,synem Hindusu". W 1728 r. rozpocz,4l on budowg obscrwalorium. Jantar Mantar. clynncgo jeszcze w D2ajpur. Znajduje sig tam potq2ny zegar sloneczny. *l t;:. 'ilqall
5 Zrodla Swiatla OGIEN OD BOGOW Wedlug mitologii greckiej bo-e Zcus odebrat ludziom ogieri. Promctcusz wykradl go jcdnak z g6rskicj siedziby bog6w i zwr'<icil Iudziom Wsp6lczesnc igrzyska olimpijskie rozpoczyna zapalenic znicza plomieniem przyniesionym z Grecji do miejsca. gdzie odbywaj4 sig igrzyska. Piryt W zamierzchlej przeszlo6ci ludzie nauczyli sig korzysta6 z ognia - znajdowa6 go i podtrzymywa6. Wykorzystywali po ar buszu do zapalania stos6w galgzi I rltrzymywali ogieri jak najdlu2ej. Gdy wygasl, rozpoczynalo sig poszukiwanie nowego ognia. Polntej poznano sposoby rozniecania ognia. Przez uderzanie jednego kamienia o drugi lub pocieranie o siebie kawalk6w drewna krzesano iskrv lub wvtwatzarro cieplo umozliwiaj4ce zapalenie suchej hubki. Pozwalalo to na uzyskiwanie w dowolnej chwili Swiatta i ciepla. SMOLNE POCHODNIE Smola lub szmata pal4ca sig na kofcu tyki rzucala jasno2tilte Swiatlo. Te ptonqcc pochodnie przenoszono lub umieszczano na murach. PrzcszILt 2000 r lat temu pochodniami oswictlano ulice ' rzymskich mlast SWIATT,O PLOMIBNI Swirtlo jesl ftrrrn4 r'ner!ii. Pkrmieniowi towarzyszy uwolnienie encrgii chemicznej. Spalane paliwo wydzie la giizy. a encrgiii chemiczna Ogrzcwil :rtomy gaz6w, powoduj4c ich 6wieccnie. Barwa plomienia wskazuje. ile energii wydzieliio sig i jaka jcst temperatura pkrmienia. Plomien 26lty.lest chtodnic.jszy od.lasnoniebieskicgo. 3 KRZESANIE OGNIA Krzemicf i piryt iskrzq w wyniku uderzenia twardcgo materiaiu. Tak prawdopodobnie wytwarzali ogien nasi przodkowie Plomicri powslawal. gd1 iskri padaly nr hubkg - suchy. palny material ro3linny. PtiZniej krzemien i piryt sbsowano do zapalania prochu w strzelbach,,skaikowych". W zapalniczkach i skry s4 wytwazane pr zez s7,tuc znc.,kamieni e' Krzemien OGIEN WYNIKIEM TARCIA Pocierane o siebie dlonic rozgrzewajq sig. tarcic wytwarza bowiem cicplo. Temperatura wzrasta wowczas nieznacznie Gdy jednak pociera sig bardzo szybko paieczkq inny kawatek drcwna, wytworzone cicpto wystarcza do zapalenia hubki. Aborygeni australijscy rozpalali ogien przepychaj4c paleczkg przcz rowek ku,.palenisku". Gorqce odlamki patcczki zapalaly umieszczonq w palenisku hubkg SWIATT,O PROWADZ4CE Nir uyspie Furos tkolo Aleksandrii t znajdowala sig pierwsza znana latamia () uy\oko\(iponud 80 m. Swiatlo wytwarzanc przez spalanie drewna wprowadzalo itatki do por1u. Latamia zostala zbudowana w 280 r. p.n.e. i ostatccznie zniszczona przcz trzgsienic ziemi.
6 Lamoka oliwna z Orkad Egipska lampka oliwna sprzed 2000 lat Knot nasiqkao,,*n OLEJ ZRODT,EM -J r":yrffi?* niejszych czasach wiedziano, 2e spalany tluszcz zwierzgcy lub olej roslinny daje jasne, 2olte Swiatlo. Doorowadzilo to do wynalezienia lampki oliwnej. Oliwa zapala sig jednak dopiero po jej silnym nagrzaniu, co czasem prowadzi do wybuchu. Zapobieglo temu zastosowanie knota nasyconeg oliw4, co zmniejsza szybko6c spalania. Najstarsze znalezione lampki oliwne (sprzed ok. l5 000 lat) byly wykonane z gliny i muszli. Lampki takie spotyka sig r6wnie2 obecnie Muszla z oliwq Rzemien do zawrcszanta lampy Swieca woskowa POSZUKIWANIE OLEJU Przed wynalezieniem oswietlenia gazowego istnialo wielkie zapotrzebowanie na olej zwierzgcy. Otrzymywano go przede wszystkim przez wytapianie w du2ych kadziach tluszczu zwterz4t morskich - wieloryb6w, fok, a nawet pingwin6w. RUCHOMY PT,OMIEN Zapattki wytwarzaj4 plomiei w wynik reakcji chemicznej. Wykorzystuje tu zwi4zki fosforu, zapalal4ce sig w powietrzu. Dawne zapalki zapalaly sig niekiedy samorzutnie, lecz wsp6lczesne zapalki,,bezpieczne" zap alajq sig dopiero po potarciu o pudetko. Te zapalki,,sztormowe" slu2yly do zapalania cygar na wietrze Zapalki do zapalania cygar z XIX LAMPA NA PALIWO STAT,E Swieca to po prostu lampa na paliwo stale. Przed 1800 r. wyrabiano Swiece z loju lub wosku. Dawaly one du2o dymu, lecz malo Swiatla. Obecnie Swiece wyrabia sig najczgsciej z parafiny. OSWIETLENIE GAZOWE W XIX wieku w miastach rozpowszechnilo sig oswietlenie gazowe. Najpierw wykorzystywano po prostu same plomienie gazu. PoLniej ich jasnosi zwigkszano stosujqc..koszulki"- siatki z nasyconej chemikaliami tkaniny. kt6re - roziarzone do bialosci przez plomieri gazu - emituj4 iaskrawe Swiatto.
7 Cieri PROSTE PROMIENIE Promienie sloneczne s4 dowodem, 2e Swiatlo rozchodzi sie po liniach proslych. Promienie te s4 widoczne tylko w kurzu. juk w tej sturej stodole (powy2cj), lub dzigki rozpraszaniu Swiatla przez kropelki wody w powietrzu. Czg6c 6wiatla rozproszonego dociera po liniach prostych do oka. ktore doslrzega promienie. ZEGAR S}-ONECZNY Stofce zawsze,,porusza sig" po niebie ze stal4 prgdko6ci4, cieri prgta wbitego pionowo w ziemig wskazuje wigc porg dnia. Taka jest zasada zegara slonecznego, stosowanego w Egipcie przeszlo 3000 lat temu. Ten niezwykly zegar kolumnowy wykonano w Niemczech ok r. Czas mo2na odczytac zarowno na kolumnie zegara, jak i na jego podstawie. Kompas do ustawienia zesara slonecznego we wlasciwym kierunku Juz w starozytnosci wiedziano,2e Swiatto rozchodzi sig po liniach prostych. Mozna to stwierdzi6 obserw$4c wi4zkg Swiatla z projektora filmowego, skladajaca sig z wielu,,promieni" Swiatta. Chociaz promienie tw orz4 j akby w achlarz, kaidy indywidualny promieri biegnie po linii prostej od projektora do ekranu. Gdy jakas przeszkoda zatrzymvje cze1c wrqzki, niekt6re promienie nie docieraj4 do ekranu. W wyniku tego powstaje na ekranie obszar nie oswietlony - cieri. Wskuzowka Ciefi wskazdwki dotyka krzywej wskuzujqce.j cz.as OSTRY CIEN Promienie Swiatla wybiegaj4 ze Swiecy po liniach prostych, rzucaj4c cienie przedmiot6w blokuj4cych ich tor. Wykorzystal to Etienne de Silhouette ( ), minister rz4du francuskiego, do wykonywania portretow cieniowych, znacznie tariszych ni2 obrazy malowane. Od nazwiska ministra pochodzi slowo sylwetka - ciemny ksztalt na jasnym tle Promienie Slofica Ksigiyc P6lciefi (Stofice czgiciowo zakryte) Ciei (Stofice ctikowicie z.akryte) Ziemia CIENIE W KOSMOSIE X Podczas zacmienia Slorica Ksig2yc znajduje sig migdzy ZiemiE a Sloricem i jego cieri przesuwa sig po Ziemi. W Srodku cienia cale riwiatlo Slorica jest zaslonigte. Wok6l cienia wystgpuje p6lcien - obszar czgsciowego zaslonigcia Swiatla Slonca. Na drodze cienia obserwuie sie zacmienie calkowite. na drodze p6lcienia - zaimienie.:zgsciowe{widoczna jest tam zawsze cz95i Slorica). Leonardo da Tarcza godzinowa BADANIE CIENIA Wielki wtoski artysta i uczony Leonardo da Vinci ( ) zajmowal sig niemal kald4 galgzi4 wiedzy, badal r6wnie2 Swiatlo. Oto jego szkic przedstawiajqcy Swiatlo z dwtich Swiec, rzucajqce cien po obu stronach przedmiotu. Pod rysunkiem znajdujq sig uwagi uczonego, zapisane,,pismem lustrzanym", kt6rego czgsto uzywal. Da Vinci wykorzystywal swe odkrycia {r rt naukowe 'l w obrazach, ktore malowal. " stosujec w nlch na przyklad glgbokie cienie PRZEWIDYWANIE ZACMIENIA Gdy Krzysztof Kolumb X wyl4dowal w 1504 r. na \ Jamajce, nie potrafil przekonat Indian, by dostarczyli mu do6i 2ywnoSci. Wiedz4c, 2e ma nastepii zaimienie KsigZyca,,,rozkazal" Ksig2ycowi, by zgasl. Indianie byli tak zaskoczeni potggq Kolumba, 2e udzielili mu pomocy.
8 BADANIE SWIATT,A Niemiecki matematyk i astronom Johannes Kepler ( ) jest znany gl6wnie z odkrycia, 2e planety kr4l4po orbitach eliptycznych. Kepler zajmowal sig jednak r6wnie2 badaniem 6wiatla. W 1604 r. wydal ksi42k9 Astronomiae pars Optica; opierajqc sig na wielu eksperymentach, wyja6nil tam rozchodzenie sig Swiatla po liniach prostych. rzucanie cienia i zalamanie Swiatla przy przej6ciu z jednej substancji do drugiej (s. l4-15). Kepler podal r6wnie2 przyczynq dalekowzrocznosci i kr6tkowzrocznosci (s. 19). TEATR CIENI W teatrze cieni plaskie marionetki rzucaj4 cienie na ekran. Cienie s4 ostre, gdy2 marionetki znajduj4 sig bardzo blisko ekranu. Gdy marionetki oddalaj4 sig nadmiernie, cienie rozmazuj4 sig. Mo2na to obserwowai, korzystajqc z lampy stolowej. Gdy przedmiot jest blisko stolu, jego cieri jest ostry. Gdy zbli2a sig przedmiot do 2ar6wki, clen fozmazuje sr9. Ciefi jest ostry, gdyi irddlo iwiatta jest male Przedmiot blokuje drogg iwiatla i rzuca ciert Ptomieri iwiecy WIDMO BROCKENU,,Widmo Brockenu" to zjawisko, kt6re wystgpuje na szczytach 96r; gdy Slorice znajduje sig w niskim poloienit za obserwatorem, jego cieri pada na chmury. W pewnych warunkach ciei jest otoczony przez barwne pierscienie. Nazwa zjawiska pochodzi od szczytu Brocken w Niemczech.
9 Odbicie Swiatla x Gdy promieri Swiatla pada napowierzchnig zwierciadla, ulega odbiciu. Zjawisko to odkryto dawno temu, obserwuj4c powierzchnig wody w sadzawce. Gdy jest ona gtadka, Swiatlo odbija sig w spos6b upoizadkowan;/ i powstaje wyrahiy obraz. Gdy jednak powierzchnia jest pomarszczona przez wiatr, Swiatlo odbija sig w ro2nych kierunkach. s.'"ffi:x'1,1"{i**t**:rk:,1?x,i#l:iltrii m Euklides badal ok. 300 r. p.n.e. zjawisko odbiciiswiatla. woffiro Badali je r6wniez polniejsi uczeni greccy. Dopiero jednak ^,,--..^:^YIT*cIADr.o okoio 100b r. badaci arabski Rihazen iin:'iifi#il:;?ij.3#?il Bi#,)'""T[:],"-T3?i*'.,'" :l:lt1::1i._i:p pi1*9 okreslaj4ce *ffiil:f,#'iil?s;;-,*5:?" z br4zu ok i. p.n.e. Br4z zachowanie promieni Swiatla padaj4cego sis_w swym odbiciu w wodzie. i:i;:?:il?#j1"'#,#i,illi"o' na powierzcinis i odbitego<i niej." Q t*il,u'l".wi'lffii:; z czystego szkla pojawily sig w Wenecji ok. t3o0 r. Jik we POWIERZCHNIE ZAKRZYWIONE wsp6lczesnych lustrach, tylne v strons szkra powrekano cienk4 warstw. metaru, odbijajqc4 swiatlo' Xob*,.*.,1'll.jfifJ2^?;;t::i ' tl;: KXYfrl ;."if,:iu:,,liil*i.1ij:il,i,'n1?t,-;;1t-"'":: ODBICIA I OBRAZY W przypadku odbicia wystgpuj4 zawsze dwa promienie: padaj4cy i odbity. Zgodnie z prawem odbicia, promienie te tworz4 jednakowe k4ty po dw6ch stronach,jrormalnei', - abstrakcyjnej linii prostopadlej-do Zwierciadlo plaskie zwierciadla w punkcie Przedmiot Promiefi spotkania sig promieni. padajqcl, Gdy ogl4da sig przedmiot w zwierciadle, oko odbiera odbite promienie Swiatla. Przedlu2enie wstecz promieni docierajecych do Promiefi oczu po liniach odbity prostych powoduje, 2e dostrzegamy obraz za zwierciadlem. Ten obraz,,pozorny" nie istnieje w rzeczywistosci, nie wysyla bowiem Swiatla. W odr62nieniu od wysylajqcego Swiatlo obrazu rzeczywistego (s.24-25) nie mo2na go rzucii na ekran. /\ \,-,".,4broga Swiatla Zw ie rciadla wklg sle tworlq pomniej s zone i odwrdcone obraz) przedmiotriw, ieieti nie znajdujq sig one bardzo blisko ZWIERCIADT,O WKLESI,E Gdy r6wnolegle promienie padaj4 na zwierciadlo wklgsle, zostaj4 skupione w ognisku. Obraz w takim zwierciadle zale2y od o_dleglosci odbitego przedm iotu. ( Zbli2aj4c do oka wewngtrzn4 strong ly2ki widzi sig powigkszony, prosty obraz oka. Po oddaleniu ly2ki widzi sig pomniejszony i odwr6cony obraz calej twarzy. Zwierciadlo wklgsle Zwierciadlo wklgste Padajqce promienie iwiatta Obraz powstaje w miejs^tt s p o tkania pr omi e ni odb igtch t, DUCH NA SCEME Gdy patrzy sig na szklo pod pewnym k4tem, mo2e ono dziata( jak zwierci adlo. W przeszlosci wykorzystywano to, stwarzajac,,duchy" na scenie. Duchem byl aktor pod scenq. Nachylona powicrzehniu szkla odbijulu Swiatlo od ducha ku publiczno6ci. Poniewai jabtko jest burdzo blisko wklgstej miski, powstaje jego prosryu obra2
10 ZWIERCIADT,O WYPUKT,E Zwierciadlo wypukle rozprasza padaj4ce na nie rownolegte promienie Swiatla. Gdy ktos spogl4da w zwierciadlo wypuklc, jego m6zg odbiera promienie tak, jak gdyby dochodziiy z przeciwnej strony zwierciadta i widzi maiy, prosty i pozomy obraz przedmiotu odbitego w zwierciadle. Ze wzglgdl na szeroki k4t widzenia, zwierciadta wypukte s4 czgsto stosowane w samochodach. Dzialaj4 one zmniejszajqco, kierowca musi wigc pamigtai, 2e obiekty w lusterku mog4 znajdowac sig bli2ej, ni2 sig wydaje Zwierciadlo wypukle Padajqcy promten iwiatla Odbity promten,,. iwiarla z' Za z**ierciadtem widzi sig obraz Zwierciadto wypukle Cylindrycz.ne zwierciadlo odbija doskonale uformowany obraz ZMIANA KSZTAI,TU Ten obraz motyla wydaje sig dziwny i zdeformowany. Odbity w cylindrycznym zwierciadle uzyskuje jednak idealny ksztalt Takie obrazy to przyklady zabawek,,anamorficznych", bardzo popularnych w XVIII i XIX wieku. Ich tworcy patrzyli podczas pracy nie na papicr. lecz w lustro. Wypukly kielich P 6tmi se k wklg skt -wy1tukly Szlifowane diamenty Od przodu skrly.rlg Od rylu jest matowy BRYLANT Oszlifowany diament powinien odbijai jak najwigkszy procent padaj4cego na niego Swiatta. Cz96i Swiatta odbija zewngtrzna strona gornych Scianek, a czg\( I - wewngffzna strona dolnych Scianek. A zatem brylant ogl4dany od przodu skrzy sig. od tylu zas jest matowy. Tu patrzy odserwator Plaskie lustro pod kqtem 45" zapewnta widzenie boczne Ptaska czgst talerur jest zwierciadtem plaskim, two rzqq:m wyrai.ne obraty odbitych prt.edmiot6w Zmienna krzywizna tej powierzchni twor4t zn i e ks zt al c o n e o b r az t- Zwierciadlo plaskie Powstajq proste obrazy odlegtych prtedmiotdw- ZWIBRCIADT,O PT,ASKIE Zwierciadlo plaskie odbija,/,, przedmioty nie znieksztalcaj4c ich. W obrazie odwr6cone s4 jednak '7 Padajltcl Zwierciadlo strony: lewa i prawa. Samochody promten /./ policyjne i karetki majq czgsto iwicttla,/ plaskie urz4dzeni a pokazuj 4ce prawidtowq 'loour, strone w lusterku. o mietiwiatta Falszywr- obiektyw WIDZENIB BOCZNE Ten polemoskop wynaleziono w 1780 r. U ywaj4ca go osoba patrzyla w prz6d, plaskie zwierciadlo umo2liwialo jednak widzenre boczne. Polemoskop byt u2ywany w teatrach przez tych, kt6rych interesowata bardziej widownia ni2 przcdstawienie.
11 Zalamanie Swiatla,i rii \\\ )\ DOBRE CHECI Pkrlemeusz wvkonal kilka' eksperyment6w, chc4c zbadac stopieri zalamania Swiatla. Sformulowal prawo zatamania. lecz nawet jcgo wlasne wyniki nie zawsze byly zgodne z tym prawem. Pntmiefi ivt'iutlu Gdy Swiatlo przechodzi zjednego osrodka do drugiego, ulega zalamanru. Mozna to zaobserwowai, zanurzaj4c w wodzie paleczkg szklan4. Jej ksztalt wydaje sig zmieniony, gdyl promienie Swiatla zalamuj4 sig przechodz4c z wody do powietrza. Zjawisko zalamania Swiatla bylo znane od dawna.badacze pr6bowali sformulowa6 Scisle prawo zalamanra. Pierwszy zrobil to egipski geograf Ptolemeusz ( ); jego prawo sprawdzalo sig jednak tylko w niekt6rych przypadkach. Alhazen (s.12) badal zalamanre, lecz nie potrafil opisa6 go ilosciowo. Problem zostal? rozwrqzany w l62l r. przez Willebrorda Snella, ktory odkryl prawo zalamania, fiazw ar[e prawem Snella. I,''J / te('?.ka Putecz.ktt w,1,duje J'rg zgigttt Promiefi iwiutlo 4uktmuje st( przechodzqc z powletrza do Iewej scrun) bloku Przezrocz)rt) blok szklanl 'B*...i..,ri' Nttt'21,nie napetnione wodq ZGIETA, LECZ NIE ZT,AMANA Pozornie paleczka szklana sklada sig z czg1ci }( rotniileych sig nuchyleniem. Wystqpujc to. gdy2 Swiatlo z roinych czgsci paleczki przechodzi przez ro2ne korlbinacje wody szkla i powictrza. Przechodz4c z jednej substancji do drugiej, zatamuje sig. Promienie iwiatla zalomujq sig przecfutdzqc wod;' do powietrt.a PRAWO ZAT,AMANIA SNBLLA W tym cksperymencie wi4zka Swiatia zatamuje sig. gdy wchodzi do przezroczystego bloku szklancgo - zmienia kierunek na bardzicj stromy w stosunku do Sciany bloku. Gdy za( opuszcza blok zalamuje sig pod wigkszym k4tem. Stopieri zatamania jest SciSle okreslony. Gdy wi4zka wchodzi do bloku lub opuszcza go prostopadle do iciany. nie ulega w og6le zalamaniu. W przypadku innych kqt6w nastgpuje zalamanie tym wigksze, im bardziej oddalona jest wi4zka od kicrunku prostopadlcgo. W 162l r. holenderski matematyk i fizyk Willebrord Snell odkryt,2e istnieje okreslony stosunek migdzy kqtem padania a k4tem zalamania Ka2da substancja ma okre6lon4 zdolnosi zalamywania Swiatla, zwan4 wsp6lczynnikiem zalamania. Im silniej substancja zalamuje swiatlo, tym wigkszy jcst wspolczynnik. We wn(trz.u bloku.iwiatlo wgdru.je po linii prosre.j WILLEBRORD SNELL Willebrord Snell ( ) odkryl jedno z najwa2nicjszych najwaznlcjszycn praw do- oo tyez4eleh swiatlu. Byl ror.rniez pionierem triangulacji, metody wy znaczania odleglo6ci migdzy r62nymi punktami przcz pomiar k4t6w. JAK TO JEST GT,4BOKO? Promienie Swiatta od przedmiotu obserwowanego w wodzie zalamuj4 sig, gdy przechodz4 z wody do powietrza. Wzrok traktuje te promienie jak prostoliniowe. obserwuje sig wigc obraz,,pozorny"(s.12). Obraz tcn nic znajdujc sig tak glgboko jak przedmiot Przet'hotlzqc z. bloku do l)ov)rctrza iwiatto z.atumuje stc ponov;nte
12 Powietrze zimne Proste promienie przechodzq- Obserwator przez ztmne powrcirze Powie :I)braz pozorny widziany przez oko Promienie zalamane przechodzqce przez zimne i cieple pow,rctze MIRAZB Mira2 wystgpuje, gdy warstwa cieplego powietrza przy ziemi jest uwigziona przez znajduj4ce sig nad nim zimniejsze powietrze. Swiatto zalamuje sig ku linii horyzontu i wgdruje w gorg w wyniku calkowitego odbicia wewngtrznego (s. 54). Powstaje odwr6cony obraz pozorny (s.12) Obraz widzian! prz.ez oko Cieple powietrze Promienie zuktmane, prtechodtqce pr1el cieple i zimne powtetrze ZAI,AMANIE W POWIETRZU Niekiedy promienie Swiatla zalamuj4 sig, chocia2 nie przechodz4 z jednej substancji do drugiej. Wystgpuje to na przyklad, gdy Swiatlo przechodzi przez warstwy powietrza ro2ni4ce sig temperatur4. Zimne powietrze jest cie2sze ni2 cieple, zachowuje sig wigc jak inna substancja. Wystgpujq wtedy zjawiska przedstawione na tej starej rycinie. ZI,UDZENIA OPTYCZNE Wystgpuj4 one, gdy cieple powietrze znajduje sig nad warstwe zimnego powietrza. Promienie riwiatta przcchodz4ce z powietrza zimnego do cieptego zalamuj4 sig ku linii horyzontu i odbijaja ku dolowi. Przedmiot pojawia sig wigc nad swym rzeezywistym poio2eniem. Przechodzqc przez kulg, iwiatto iwiecy zostaje zogniskowane FOTOGRAFIA SMUGOWA Powietrze o 162nej temperaturze w ro2nym stopniu zalamuje Swiatlo. Fotografia smugowa umo2liwia obserwowanie tych r62nic. W wyniku zablokowania czgsci Swiatla zr6dla, iwiatlo zalamane jest bardziej widoczne. Na przedstawionej tu fotografii smugowej Swiecy sq widoczne warstwy powietrza o ro2nych temderaturach. SKUPIANIE SWIATT,A Te wypelnione wod4 kule byly stosowane na pocz4tku XIX wieku przez koronkarzy jako kondensory. Przechodz4ce przez kule Swiatlo ulega zalamaniu, skupiajqc sig na malej powierzchni koronki. Kondensor skupia, czyli,,ogn{s\uje" Swiatlo. -Y" Kai.dy kondesor skupia iwitttlo w tnnym mtejscu JAK DZIAT,A KONDESOR Gdy promiei Swiatla przechodzi przez zakrzywion4 powierzchnig, niekt6re promienie zalamuj4 si9 silniej ni2 inne. Kodensor koronkarza skupial promienie na malej powierzchni, dzialaj4c jak soczewka wypukta (s. l6-17). Swiatlo skupione na hafcie
13 Dzialanie soczewek SOCZEWKA I SOCZEWICA Slouo,.soczcwku" jest zwi4zane z soczewic;1 - roslin4, kt6rej splaszczone i okr4glc nasiona majzl ksztalt soczewki wypukiej. Gdy patrzymy przez okno, wszystko na zewn4trz wygl4da tak samo jak wygl4daloby, gdyby nie byto szyby. J eleli jednak patrzymy przez szklankg wody, obrazjest zupelnie inny - znreksztalc ony, ewentualn te takie odwr6cony. Szklanka wody dziala bowiem jak soczewka, zalamuj1c przechodz4ce przez ni4 Promienie Swiatla. Istniej4 dwa gl6wne jest soczewka, tym kr6tsza jest jej osniskowa. Soczewka wklgsla \ ) \ oko OKULARY Okulary sq stosowane na Zachodzie od co najmniej 700 lat Najstarsze mialy soczcwki wvoukie wypukie wypukle i I bviv byiy byty u2ywanc uzywanc Przez przez pf/el <lale- uatckowidz6w v (s.19), (s.ry), kt6rym Ktofym umozliwiaiy umozllwlaly wyrazne wlozenle widzenie bliskich DllsKluIl Przedmiotow. Pll- ulllluluw-_ P6lniej zastosowano soczewki wklgsie dla krotkowidzow (s.19). W 1784 Bcnjamin Franklin wynalazl okulary dwuogniskowe o soczewkach zlo2onych z dwoch czgsci, r62ni4cych si9 ogniskow4. Angielskie okulary dwuogniskowe, 1885 r Szklane soczewki Promienie rotproszone Zmniejszony Sot:zewka wklgsta obraz,,pozorny"' ROZPRASZANIB SWIATLA Gdy promienie Swiatla Prze- chodz,4 przez soczewkg wklgslq, ulegaje zalamanlu l rozproszenlu. / Oko jednak reaguje tak, jakby Swiatio rozchodzilo sig prosto- Gorna soczewka do widzenia na odleglolt' Dolna soczewka do widzeniu z bliska liniowo i bylo wysylane przez obraz pozorny (s l2). ktory jest mniejszy od mlotu. Tu przyct.epiano ozdobne wstqiki Soczewka mieszana Rogowct oprowa soczewek spelnia tg sam4 rolg co soczewka okularow, Iecz jest nikladana na galkg oczn4. Pierwsze soczewki kontaktowe wykonano ze szkla w 1887 r. Byly duze'-. grube i bardzo niswygodne. Wspolczcsne soczewki Iontaktowe sq znacznic mniejsze i r'rykonane z plastiku. Ich zalet4 jest to,2e - w odro2nieniu od okular6w - obejmuj4 cate pole widzenia oka. Okulary z ielaznymi n62kami, 1750 r. Oko Powigksz.ony obraz zewn trzny SOCZEWKI MIESZANE W przyrz4dach optycznych stosujc sig niekiedy soczewki zalamuj4ce Swiatlo w spos6b nietypowy' Ta soczewka,,asfbryczna" jest wypukla przy krawgdziach, lecz wklgsia w Srodku. Soczewki takie u2vwane w dalmierzach i
14 Soczewka Przedmiot Promienie roz,thodztt si obraz,,pozorn\"' ;) Sotzev,ka wypuktn JAK POWIEKSZAJA SOCZBWKI (nu lev:o) Gdy umie6ci sig soczewkg wypuklil blisko przedmlotu. wytlale srg on wlgkszy, gdyz soczewka zalamuic promienie do Srodka. Oko przedluza promrcnlc wstecz po liniach prostych i widzi powigkszony obraz,,pozorny" ROZSZCZEPIANIE BARW Gdy Swiatlo przech<tdzi przez zwykl4 soczcwkg, ka2da barwa zaiamuje sig pod innym k4tem. Powodujc to,,aberracjg chrom:ltyczn4" - barwn4 obwodkg wok<il odrazu Soczewka chromatyczna \ ' ot.o t) r Pnntienie fioletovt e z.ulunuj4 sig silnie.j Soc ze vv ka ( h rotit0t c atl0 Aberrtu'.ju jest silnie.jszu blizej krau'gdz.i sot'z.ev' k i Soczewka Fresnela P iericienie odbiciu v)ewn(trzneso Socz.e -'ka w;pukta Soczcwka acnromatyczna Piericienie soczev,ki F resnela Soczevvka vtklgsla Lr,, Bttrv:t polt1t'7one prz.ez. sr.tt'7ewkg w,klgslq LACZENIE BARW (pon:yiej nu lewo) W 1733 r. angielski matematyk Chcstcr Moor Hall wynalazl soczewkg achromatyczn4, zapobiegaj4crl rozdzielcniu barw. Jest to uktad dwoch soczewek z r62nvch gatunk6w szkla. Pierwszir rozszczepia barwy, druga jc lqczy. Soczewka tentrulno SOCZBWKI W LATARNI MORSKIBJ Wielkic soczcwki, stosowane na przykiad w latarniach morskich. mog4 byc bardzo cigikie i uleltue tlelirrmatji na krawgdziach. W 1748 r Georges de Buflbn znalazl sposob ich zmniejszania i redukcji strat cncrgii Stwierdzil. ze do zalamania Swiatla wystarczy jedna powierzchnia soczewki, gdy2 wewnqtrz soczcwki Swiatlo biegnie prostol iniowo. Jego mysl zostaia zmodyfikowana przcz Augustina Fresnela ( l78lj-l u27). kt6ry skonstruowal soczcwkg dla latarni morskich. W irodku socz.ev:ki kwadraty wyglqfurjq ntt mnte.lsze Wokol krawpdzi kwadrity sq pow-i(ksz.one WYROB SOCZBWEK Zakrzyw tona powierzchnra sttczewki nruli byc starrnnie ;r\ uk\ltaltowana. by ogniskowar' Ir - swietlo. Dawne,n.r.*kib1 11 *1 - ';lab ienc pr L\' t \ tlif ic rzy. nadrj4eyeh 'I ik&,lalkowi szkla po2adany ksztalt. Ro2
15 Widzenie Swiatla Jak dokladnie dziala oko? Do okolo 1000 r. powszechnie s4dzono,2e oczy wydzielaj1 Swiatlo, kt6re w jakis spos6b tworzy obraz.zaslonrgcie oczu dloni4 uniemozliwia powstanie obrazu, nie moze bowiem wydziela6 sig Swiatlo. Okolo lo20 r.badacz arabski Alhazen doszedl do slusznego wniosku, 2e oczy nie wydzielaj4 Swiatla, lecz odbieraj4 je. W nastgpnych stuleciach badano szczegolowo budowg oka. Stwierdzono,2e soczewka oka rzuca obraz na Lywy ekran - siatk6wkg. Dzigki wynalezieniu mikroskopu (s.22-23) wiadomo, ze siatk6wka zawiera kom6rki Swiatloczlule, kt6re wysytaja informacje - przez nerw wzrokowy - do m6zgu. Galkn oczna jest otoczona przez twarddwkg - twardq, biatq warstw7 ochronnq MigSnie lqct.qce oko i oczoddl Zrenica Rogdwka Naczynia krwionosne TWORZENIE OBRAZU W XVII wieku francuski filozof i matematyk Ren6 Descartes wyjasnil, jak oko tworzy obraz na siatkowce. Oto jeden z jego rysunkow. Zamiast mit6w imagii wykorzystal proste prawa fizyczne dla ustalenia, co dzieje sig ze Swiatlem w galce ocznej. Nerw wtrokowy Dolna koii Zrenica zwgla sig w jasnym Swietle WNETRZE Ten model ludzkiego oka, wykonany we ok r., pokazuje r62ne czgsci tego zlo2onego i czulego narz4du. Oko znajduje sig w jamie kostnej, zwanej oczodolem. Jest poprzecinane przez drobne naczynia krwiono6ne, zaopatrujece je w tlen. Pary migsni l4cz4 oko z oczodolem. Skurcz mig6nia powoduje poruszanie sig oka w oczodole. W tylnej czgsci oka jest nerw wzrokowy, przenosz4cy sygnaly elektryczne do m6zgu. Z przodu znajduje sig rog6wka, przeroczysta blona ochronna. Za rog6wk4 jest Zrenica, otw6r wpuszczaj4cy Swiatlo. Obraz przedmiotu Siatkdwka Socz.ewkn Przedmiot T4CZoWKA Oko musi funkcjonowai zar6wno w jasnym Swietle stonecznym, jak i w gtgbokim cieniu. Pod jego przedni4 powierzchni4 znajduje sig tgcz6wka, nadajqca oku barwg i reguluj4ca doplyw Swiatla. Zwgia ona Zrenicg w jasnym riwietle i rozszerza j4 w Swietle przyimionym. Tgczriwka to blona o ksztalcie krqika, regulujqca wielkoii irenicy Swiatto od prz.edmiotu Rogtiwkn JAK OKO TWORZY OBRAZY Nerw Oko tworzy obraz podobnie jak kamera (s ). Swiatlo przecho- przez soczewkg jest ogniskowane na siatk6wce zawieraj4cej wryokowydz4ce Swiatloczule zakoiczenia nerwowe. Pod wplywem Swiatla przekazujq one sygnaly przez nerw wzrokowy do m6zgu. Obraz jest odwr6cony, m6zg sprowadza go jednak do wlasciwego polo2enia. SLEPA PLAMKA Slepa plamka to czgsi siatk6wki niewra2liwa na Swiatlo, obszar, gdzie wszystkie wl6kna nerwowe l4cz4 sig, tworz4c nerw wzrokowy. Slepa plamka, gdtie nerw wlrokowy styka sie z siatktiwkq Tyl galki ocznej
16 P r:.e s uwnn)' pr?.e d miol Jtt huduniu wantktt Oktrlur -=-1 -{ Uchu:yt POMIAR WZROKU Ten,,optometr", wykonany w XIX wicku. byl ci! prostynr przyrz4clent ' micrzqcym rcfrakcjg ok.. (s. l4). Umo2liwial on optykowi dobranie okula-, r6w koryguj4cych wadg wzroku. Wspolczcsny optyk badl wzrok lriznl rrri f mctodami. ustala.j4c ksztalt oczu i cechy soczewek. Tcsty wykirzujil rowniez. czy pcwnc barwy si) rozpoznawanc lepicj niz innc. So<'zewkct DALEKOWZROCZNOSC I KROTKOWZROCZNOSC Ten mnich z XIV wieku nosi okulary korygujqccdalckowzrocznosc wadgczgst4 u ludzi starszych. W tym przypadku soczewka oka nic zalamuje dostatecznie silnie Swiatla od bliskich przedmiot6w - ognisko znajdu.ic si,,' za rirrtkowkll i oblrrz.jest /ilmr/i.lrt) Przy czy ntt krritkowzroczno(ci jest odwrotna. Soczcwka zatamujc zbyt silnic Swiirtlo od odleglych przedmiokiw - ognisko znajduje sig przed siatk6wkq. Trzecia wada wzroku, astygmatyzm, przy kt6rej nastgpuje czgsciowc zamazanic obrazu. jcst spowodowana niewlasciwym ksztaitem rog6wki. P r?.e str?.e n i e nt i g tlz.t' s o< z.en' kq, tgt:1ov:k4 i rogdvkq x1 wy'pelnione p r Z.e a.r o c Z,l s t q (' t e (' a.4 - MigSnie rz.gskowe knrcztt sie 1, i roziuiiiajcl zmtenrajq(' gruboi( sot'zewki odsr-onr4ta soczewka W tym modelu oka odsunigto tgczowkg i pokazano soczewkg Jest ona zbudowana z twardcj przczroezystcj substrncji. a jej ksztatt jest regulowany przcz drobne migsnic. Gdy oko patrzy na przcdmiol. mig:nie zmieniajq krzywizng i ogniskowq soczewki, tak by obraz przedmiotu padal na siatkowkg. Prz.ez. powierzchnig oka p r ze b ie ga j q dr obne naczynia krwionoine i nerwy Te grucz.olj wltwarz.ujcl l?) LIrTlmujqce v:il grilno!( powiert.chni oka OCZY Z*,OZONE Oko ludzkie rra jednq soczewkg i siatk6wkg zc (wiatloczuiymi zakonczeniami nerwowymi Wiele owad6w ma oczy,.zio2onc". podzielone na setki i tysi4ce oczek prostych. z ktorych ka2dc ma wlasn4 soczewkg. Mrizg owada scala sygnaty tych oczck, budujqc crbraz mozaikowy. Oczy z)tinne lceo gza konskicgo zr.irnujq znacznll czgsc jego glowy Ich jaskrawe barwy s4 wynikicm interferenc'ji (s )
17 PrzybliZani e pr zedmiot6w MAI,Y KSIDZYC Ksig2yc obserwowany golym okiem wydaje sig bardzo maly, gdy2 biegn4ce od jego brzeg6w promienie Swiatla docieraje do oka blisko siebie. i sprzedaly lunet przez wkr6tce produkowano i Nie wiadomo, kto pierwszy odkryl, 2e l4cz4c dwie soczewki molna przybhlat, odlegle przedmioty. Wedtug jednej z wersji pierwsza luneta zostala skontruowana w 1608 r.przez holenderskiego optyka Hansa Lippersheya i jego asystenta. Za wynalazc7 hrnety \waial sig r6wnielzachartas Janssen (s.22). Lippsershey szybko zrozumial zraezenre swego wynalazku, wystgpuj4c do rz4&r holenderskiego o przy znanie patentu zapobie gaj4ce go produkcj i konkurent6w. Jego podanie jednak odrzucono; demonstrowano lunety w calej Europie. BADACZ NIEBA Galileusz ( ) byl wloskim fizykiem i astronomem. Obserwacje, kt6re wykonal za pomocq swych lunet, obalily 6wczesne pogl4dy dotycz4- ce ruch6w planet. Reolika iunetv Galileusza Przesuwny tubus do nastawiania ostroici Okular Refraktory Wszystkie pierwsze teleskopy byly,,refraktorami". Prosty refraktor ma dwie soczewki - du y obiektyw o dtugiej ogniskowej na kofcu teleskopu i mniejszy okular o kr6tkiej ogniskowej, w kt6ry patrzy obserwator. Obiektyw zbiera promienie z odleglego obiektu i zalamuje je, tworz4c odwr6cony obraz,,rzeczywisty" (s. 12). Promienie Swiatla ztego obr azu przechodzq przez okular zalamuj4c sig, a zalem staj4 sig r6wnolegle. Oko przedluza te promienie, tw orzqc powigkszony obraz odleglych obiekt6w. LUNETA GALILEUSZ A (powy2ej) W 1609 r. Galileusz dowiedzial sig o lunecie wynalezionej w Holandii i natychmiast skonstruowal wlasn4 lunetg, kt6rej replikg tu przedstawiono. Zawierala ona dwie soczewki - wypukl4 jako obiektyw i mniejszq, wkl9s14, jako okular (w innych lunetach stosowano czgsto jako okular soczewkg wypuktq). Za pomoc4 swych lunet, powigkszaj4cych do 30 razy, Galileusz obserwowal Ksig2yc, planety i gwiazdy. Odkryl cztery z ksi92yc6w Jowisza. Stwierdzil rownie2, 2e Droga Mleczna sklada sig z milion6w gwiazd niewidocznych golym okiem. WN4TRZE REFRAKTORA Oto replika refraktora o konstrukcji rozpowszechnionei w XVIII wieku. Ma on okular trzysoczewkowy, a wszystkie soczewki s4 chromatvczne (s. l7). tzn. wok6l obrazu wystgpuja barwne obw6dkr. Swiatlo z, odleglego obiektu Refraktor Obiektyw ObraT rteczywisty Okular zalamuje promienie iwiatla Obserwator -Y Oko przedtuia promienie iwitttln i widzi powigkszony obiekt Model refraktora z XVIII wieku PrTesuwny tubus do nastawiania ostrosci OkuLar tworzy prosty obraz obiektu ZBIERANIE SWIATT,A W celu tworzenia obraz6w odleglych gwiazd teleskop musi zbierai jak najwigcej SwiaIla. Ze wzglgdu na to zwigksza sig Srednice soczewek i zwierciadet. Trudniei jest wykonac wielk4 soczewkg ni2 wielkie zwierciadlo, najwigks ze teleffi skopy Swiata s4 wigc reflektorami. Ten wielki reflektor (o Srednicy zwierciadla 120 cm) zostal zbudowany w 1789 r. pflez astronoma Williama Herschela (s. 40)
18 Przesuwntt oslona soczewki KSIEZYC WG GALILEUSZA Te pigkne szkice atramentowi z ksi42ki Galileusza Sidereus Nuncius przedstawialy gdrzyste powierzchnig Ksig2Yca' kt6r4 Galileusz obserwowal przez lunetg. Wcze- Snief nawet badacze uwa2ali, 2e KsiqiYc jest giadki jak lustro. KSI4ZYC DZISIAJ Nowoczesne teleskopy pokazuj4 szczegolowo powierzchnig Ksig2Yca - laicuchy gorskie i bezwodne,,morza". Soczewktt obiekd'wtt Zwierc'iadlo obiektywtt Teleskop Newtona (widok z boku) Zwierciadto wttirne Otv,or dla obserwatora Przesuwane ognisko Zamontowante na drewniunej kuli umoz,liwia obracanie teleskopu mozna obserwowac przez otw6r w zwierciadle obiektywu (reflektor Cassegraina) lub otw6r boczny (reflektor Newtona). Zw ierciadla nie rozpraszaiq barw, obraz jest wigc ostrze1szy. Reflektor Ptaskie zwierciadlo wtdrne reflektora Newtona Otwdr tlla obserwatora w re.flektorze Newtona -bl Swratto wchodz.qce Otwdr dla obserwator0 REFLEKTOR NEWTONA Nowatorski reflektor Newtona nie dzialal zbyl dobrze. BYI maly, a zwierciadla szybko matowialy. Zwierciadla jednak powigkszaly obrazy. Stanowil Prototyp olbrzvmich reflektorow stosbwanych obecnie w obserwatoriach. Plaskie zwierciadlo reflektora Cussegraina Wklgsle zwierciadlo obiektywu '-\Ot['rjrrl1rr =.- ob s e nt' ul rtrtt w tcfl cktorz e C u s se grri ntt Replika reflektora Newtona
19 Powi gkszan ie pr zedmiot6w Mikroskop Leeuwenhoeka (wielkosi-rzeczywista) Sruba ogniskujqca W 1665 r. Anglik Robert Hooke opublikowal godn4 uwagi ksi4zkg Micro graphia, zawier ajqc4 szcze g6lowe opisy OBIEKT OBSERWACJI i rysunki,,mikroskopijnych cial", Ten rysunek przedstawia zwierzg (wielko6i od much do pchel. Za pomoc4 naturalna), kt6re obserwowal Leeuwenhoek wynalezionego wlasnego za pomoca swego mikroskopu Hooke obserwowat jednosoczewkowego obiekty przedtem niewidoczne. mikroskopu (na prawo). Stosowano w6wczas proste mikroskopy jednosoczewkowe i mikroskopy,,zlozofie", majace dwie lub wigcej soczewek. Hooke lulywal mikroskopu zloilonego, natomiast Antony van Leeuwenhoek, inny pionier mikroskopii, stosowal mikroskopy proste o bardzo dobrych, wlasnorgcznie szlifowanych soczewkach, i uzyskiwal doskonale wyniki. Badal szczeg6lowo wiele drobnoustroj6w i odkryt bakterie. Praca z mikroskopem Leeuwenhoeka Ostrze na prdbl<g SocTewka migdzy dwiema plytkami MIKROSKOP LEEUWENHOEKA Mikroskop, kt6rego u2ywal Antony van Leeuwenhoek ( ), to maly metalowy przyrz4d. Jego jedyna soczewka miala grubo5c I mm i tak kr6tk4 ogniskow4 (s. 16),2e mikroskop musial byi trzymany bardzo blisko oka. Soczewka znajdowala sig migdzy dwiema metalowymi plytkami. Badanq pr6bkg na ostrzu umieszczano za pomoca systemu Srub w ognisku. Leeuwenhoek wykonal setki prostych mikroskop6w o r62nej konstrukcji, powigkszaj4cych od 70 do 250 razv. Replika mikroskopu Wypelniona wodq kula do o gniskowania plomienia na soczewce Zbiornik oleju MIKROSKOP HOOKE'A Mikroskop zlo2ony zostal wynaleziony ok r.przez Zachariasa Janssena. Robert Hooke ( I ) konstruowal mikroskopy o dw6ch, a niekiedy trzech soczewkach, kt6re zaczyl stosowae w latach Najbli2ej pr6bki znajdowal sig obiektyw, a na szczycie mikroskopu - okular, przezkt6ry patrzyl obserwator. Migdzy tymi dwiema soczewkami Hooke umieszczal trzeci1, zwigkszaj4c4 pole widzenia. Mikroskop Hooke'a byl wykonany z drewna i pokrytej welinem tektury. Mikroskop obracano, powodujqc jego przemieszczanie sig w 9619 i w d6l na Srubie, dla uzyskania ostrego obrazu pr6bki. Hooke normalnie pracowal przy o6wietlonym sloricem oknie. Gdy nie bylo dosi jasno, stosowalampg olejn4. Chocia2 mikroskop Hooke'a byl wigkszy ibmdziej zlo2ony ni2 mikoskop Leeuwenhoeka, abenacja chromatyczna (s. 17) uniemoiliwiala uzyskanie dobrych obraz6w. Soczewka do ogniskowania Swiatta na pr6bce Prdbka na metalowym ostrzu Sruba ogniskujqca Obiektyw
20 Mikroskoo z 1826 r. z achr omatv cznvmi soczewkami -Okct Jak dziala mikroskop zloiony Obserwator patrzy przez wziernik Okular Prosta biegnqca przez irodki soczewek Tubus \. =/ Promienie iwiatla "\X- prtedtuione wstect :,. przez okct Powigkszony obrttz rzeczywrstj Obiektyw Soczewka ogniskujqca Swiatto na prdbce Promienie Swiatta z prdbki Obiektyw Silnie powig- I kstony ',, obraz "\ pozort,r w/ Tekturowy tubus NIEWIDZIALNY SWIAT O aftystycznym talencie Roberta Hooke'a Swiadczy ten rysunek liscia pokrzywy z parz4cymi wloskami, pochodzqcy z ksi42ki Micrographia. Soczewka okularu w podstawie wziernika LEPSZE MIKROSKOPI LiSi pokrzywy mo2na doktadnie obejrzei w niezbyt silnym mikroskopie nowoczesnym Obraz jest ostry dzigki zastosowaniu soczewek achromatyczncyh (s. l7). zapobiegalqcych aberracji chromatycznej Sruba ognisku- JqCA Stolik na prdbkg Soczewka oiwietlajqca prdbkg, Lusterko odbijajqce iwiatlo z lampy lub okna MIKROSKOPY ZLOZONB' Najprostszy mikroskop zlo2ony ma tylko dwie soczewki - maly, lecz silny obiektyw i wigkszy okular. Obiektyw ogniskuje Swiatlo pr6bki, tworzac powigkszony obraz,,rzeczywisty"(s. 12). Okular dziala jak lupa; oko obserwatora przedltla promienie Swiatla wstecz i widzi powigkszony obraz,,pozomy". Mikroskop dwusoczewkowy tworzy obraz odwr6cony. Pr6bka pokrzywy Siei 2ytek Twarde kolce na spodzie liicia wstrzykujq toksyng WSPOLNA OBSERWACJA Ten mikroskop z XIX wieku umo2liwia nawet czterem osobom obserwacjg tej samej pr6bki. Jest tu tylko jeden obiektyw, lecz Swiatlo z niego, rozdzielone przez pryzmat, trafia do czterech r62nych oku1ar6w. W wielu nowoczesnych mikroskopach uzyskuje sig za pomocq pryzmatv rozdzielenie Swiatla na dwie wi4zki. Jedna trafia do obserwatora, druga rejestruje obraz na blonie fotograficznej.
17. Który z rysunków błędnie przedstawia bieg jednobarwnego promienia światła przez pryzmat? A. rysunek A, B. rysunek B, C. rysunek C, D. rysunek D.
OPTYKA - ĆWICZENIA 1. Promień światła padł na zwierciadło tak, że odbił się od niego tworząc z powierzchnią zwierciadła kąt 30 o. Jaki był kąt padania promienia na zwierciadło? A. 15 o B. 30 o C. 60 o
Bardziej szczegółowo- 1 - OPTYKA - ĆWICZENIA
- 1 - OPTYKA - ĆWICZENIA 1. Promień światła padł na zwierciadło tak, że odbił się od niego tworząc z powierzchnią zwierciadła kąt 30 o. Jaki był kąt padania promienia na zwierciadło? A. 15 o B. 30 o C.
Bardziej szczegółowoOptyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka).
Optyka geometryczna Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka). Założeniem optyki geometrycznej jest, że światło rozchodzi się jako
Bardziej szczegółowo12.Opowiedz o doświadczeniach, które sam(sama) wykonywałeś(aś) w domu. Takie pytanie jak powyższe powinno się znaleźć w każdym zestawie.
Fizyka Klasa III Gimnazjum Pytania egzaminacyjne 2017 1. Jak zmierzyć szybkość rozchodzenia się dźwięku? 2. Na czym polega zjawisko rezonansu? 3. Na czym polega zjawisko ugięcia, czyli dyfrakcji fal? 4.
Bardziej szczegółowoNauka o œwietle. (optyka)
Nauka o œwietle (optyka) 11 Nauka o œwietle (optyka) 198 Prostopad³oœcienne pude³ka, wykonane z tektury, posiadaj¹ z boku po cztery okienka (,, C, D). Do okienek kierujemy równoleg³e wi¹zki promieni. Zauwa
Bardziej szczegółowoWykład XI. Optyka geometryczna
Wykład XI Optyka geometryczna Jak widzimy? Aby przedmiot był widoczny, musi wysyłać światło w wielu kierunkach. Na podstawie światła zebranego przez oko mózg lokalizuje położenie obiektu. Niekiedy promienie
Bardziej szczegółowoOptyka 2012/13 powtórzenie
strona 1 Imię i nazwisko ucznia Data...... Klasa... Zadanie 1. Słońce w ciągu dnia przemieszcza się na niebie ze wschodu na zachód. W którym kierunku obraca się Ziemia? Zadanie 2. Na rysunku przedstawiono
Bardziej szczegółowoZwierciadło kuliste stanowi część gładkiej, wypolerowanej powierzchni kuli. Wyróżniamy zwierciadła kuliste:
Fale świetlne Światło jest falą elektromagnetyczną, czyli rozchodzącymi się w przestrzeni zmiennymi i wzajemnie przenikającymi się polami: elektrycznym i magnetycznym. Szybkość światła w próżni jest największa
Bardziej szczegółowoOKO BUDOWA I INFORMACJE. Olimpia Halasz xd Bartosz Kulus ; x
OKO BUDOWA I INFORMACJE Olimpia Halasz xd Bartosz Kulus ; x OCZY - narządy receptorowe umożliwiające wykrywanie kierunku padania światła i jego intensywności oraz, wraz ze wzrostem złożoności konstrukcji,
Bardziej szczegółowoZaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka materialnego A. B.
Imię i nazwisko Pytanie 1/ Zaznacz właściwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne są falami poprzecznymi podłużnymi Pytanie 2/ Zaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka
Bardziej szczegółowoOptyka. Wykład X Krzysztof Golec-Biernat. Zwierciadła i soczewki. Uniwersytet Rzeszowski, 20 grudnia 2017
Optyka Wykład X Krzysztof Golec-Biernat Zwierciadła i soczewki Uniwersytet Rzeszowski, 20 grudnia 2017 Wykład X Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 20 Plan Tworzenie obrazów przez zwierciadła Równanie zwierciadła
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna MICHAŁ MARZANTOWICZ
Optyka geometryczna Optyka geometryczna światło jako promień, opis uproszczony Optyka falowa światło jako fala, opis pełny Fizyka współczesna: światło jako cząstka (foton), opis pełny Optyka geometryczna
Bardziej szczegółowoOPTYKA W INSTRUMENTACH GEODEZYJNYCH
OPTYKA W INSTRUMENTACH GEODEZYJNYCH Prawa Euklidesa: 1. Promień padający i odbity znajdują się w jednej płaszczyźnie przechodzącej przez prostopadłą wystawioną do powierzchni zwierciadła w punkcie odbicia.
Bardziej szczegółowoautor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 34 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 2. ZAŁAMANIE ŚWIATŁA. SOCZEWKI
autor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 34 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 2. ZAŁAMANIE ŚWIATŁA. SOCZEWKI Rozwiązanie zadań należy zapisać w wyznaczonych miejscach pod treścią zadania Zadanie
Bardziej szczegółowof = -50 cm ma zdolność skupiającą
19. KIAKOPIA 1. Wstęp W oku miarowym wymiary struktur oka, ich wzajemne odległości, promienie krzywizn powierzchni załamujących światło oraz wartości współczynników załamania ośrodków, przez które światło
Bardziej szczegółowoŚWIATŁO I JEGO ROLA W PRZYRODZIE
ŚWIATŁO I JEGO ROLA W PRZYRODZIE I. Optyka geotermalna W tym rozdziale poznasz właściwości światła widzialnego, prawa rządzące jego rozchodzeniem się w przestrzeni oraz sposoby wykorzystania tych praw
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
gdzie: vi prędkość fali w ośrodku i, n1- współczynnik załamania światła ośrodka 1, n2- współczynnik załamania światła ośrodka 2. Załamanie (połączone z częściowym odbiciem) promienia światła na płaskiej
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki wykład 8
Podstawy fizyki wykład 8 Dr Piotr Sitarek Katedra Fizyki Doświadczalnej, W11, PWr Optyka geometryczna Polaryzacja Odbicie zwierciadła Załamanie soczewki Optyka falowa Interferencja Dyfrakcja światła D.
Bardziej szczegółowoTEST nr 1 z działu: Optyka
Grupa A Testy sprawdzające TEST nr 1 z działu: Optyka imię i nazwisko W zadaniach 1. 17. wstaw krzyżyk w kwadracik obok wybranej odpowiedzi. klasa data 1 Gdy światło rozchodzi się w próżni, jego prędkć
Bardziej szczegółowo+OPTYKA 3.stacjapogody.waw.pl K.M.
Zwierciadło płaskie, prawo odbicia. +OPTYKA.stacjapogody.waw.pl K.M. Promień padający, odbity i normalna leżą w jednej płaszczyźnie, prostopadłej do płaszczyzny zwierciadła Obszar widzialności punktu w
Bardziej szczegółowoC29. Na rysunku zaznaczono cztery łódki. Jeśli któraś z nich znajduje się pod mostem, to jest to łódka numer:
Przyjazne testy Fizyka dla gimnazjum Wojciech Dindorf, Elżbieta Krawczyk Informacje, dźwięki, światło, oko, ucho C27. Fale poprzeczne tym się różnią od fal podłużnych, że: (A) rozchodzą się w poprzek zamiast
Bardziej szczegółowoLaboratorium Optyki Falowej
Marzec 2019 Laboratorium Optyki Falowej Instrukcja do ćwiczenia pt: Filtracja optyczna Opracował: dr hab. Jan Masajada Tematyka (Zagadnienia, które należy znać przed wykonaniem ćwiczenia): 1. Obraz fourierowski
Bardziej szczegółowoSprzęt do obserwacji astronomicznych
Sprzęt do obserwacji astronomicznych Spis treści: 1. Teleskopy 2. Montaże 3. Inne przyrządy 1. Teleskop - jest to przyrząd optyczny zbudowany z obiektywu i okularu bądź też ze zwierciadła i okularu. W
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy (propozycja)
Plan wynikowy (propozycja) 2. Optyka (co najmniej 12 godzin lekcyjnych, w tym 1 2 godzin na powtórzenie materiału i sprawdzian bez treści rozszerzonych) Zagadnienie (tematy lekcji) Światło i jego właściwości
Bardziej szczegółowoRóżne sposoby widzenia świata materiał dla ucznia, wersja z instrukcją
CZĘŚĆ A CZŁOWIEK Pytania badawcze: Różne sposoby widzenia świata materiał dla ucznia, wersja z instrukcją Czy obraz świata jaki rejestrujemy naszym okiem jest zgodny z rzeczywistością? Jaki obraz otoczenia
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna. Soczewki. Marcin S. Ma kowicz. rok szk. 2009/2010. Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku
skupiaj ce rozpraszaj ce Optyka geometryczna Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku rok szk. 2009/2010 skupiaj ce rozpraszaj ce Spis tre±ci 1 Wprowadzenie 2 Ciekawostki 3 skupiaj ce Konstrukcja
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA na egzamin klasyfikacyjny z fizyki klasa III (IIIA) rok szkolny 2013/2014 semestr II
ZAGADNIENIA na egzamin klasyfikacyjny z fizyki klasa III (IIIA) rok szkolny 2013/2014 semestr II Piotr Ludwikowski XI. POLE MAGNETYCZNE Lp. Temat lekcji Wymagania konieczne i podstawowe. Uczeń: 43 Oddziaływanie
Bardziej szczegółowoSoczewki konstrukcja obrazu. Krótkowzroczność i dalekowzroczność.
Soczewki konstrukcja obrazu Krótkowzroczność i dalekowzroczność. SOCZEWKA jest to przezroczyste ciało ograniczone powierzchniami kulistymi Soczewki mogą być Wypukłe Wklęsłe i są najczęściej skupiające
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKA KOMISJA KONKURSU PRZYRODNICZEGO
WOJEWÓDZKA KOMISJA KONKURSU PRZYRODNICZEGO ZADANIA NA ETAP SZKOLNY KONKURSU PRZYRODNICZEGO W ROKU SZKOLNYM 2009/2010 Instrukcja dla uczestników Konkursu 1. Test musi być rozwiązywany samodzielnie. 2. Test
Bardziej szczegółowoKonkurs fizyczny szkoła podstawowa. 2018/2019. Etap wojewódzki
UWAGA: W zadaniach o numerach od 1 do 4 spośród podanych propozycji odpowiedzi wybierz i zaznacz tą, która stanowi prawidłowe zakończenie ostatniego zdania w zadaniu. Zadanie 1. (0 1pkt.) Podczas zbliżania
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory www.pdffactory.pl/
Aparat fotograficzny, potocznie aparat urządzenie służące do wykonywania zdjęć fotograficznych. Pierwowzorem aparatu fotograficznego było urządzenie nazywane camera obscura. Episkop urządzenie umożliwiające
Bardziej szczegółowoOptyka w fotografii Ciemnia optyczna camera obscura wykorzystuje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła skrzynka (pudełko) z małym okrągłym otworkiem na jednej ściance i przeciwległą ścianką
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z FIZYKI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z FIZYKI KLASA III Drgania i fale mechaniczne Wymagania na stopień dopuszczający obejmują treści niezbędne dla dalszego kształcenia oraz użyteczne w pozaszkolnej działalności ucznia.
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do technologii HDR
Wprowadzenie do technologii HDR Konwersatorium 2 - inspiracje biologiczne mgr inż. Krzysztof Szwarc krzysztof@szwarc.net.pl Sosnowiec, 5 marca 2018 1 / 26 mgr inż. Krzysztof Szwarc Wprowadzenie do technologii
Bardziej szczegółowoSzczegółowe kryteria oceniania z fizyki w gimnazjum. kl. III
Szczegółowe kryteria oceniania z fizyki w gimnazjum kl. III Semestr I Drgania i fale Rozpoznaje ruch drgający Wie co to jest fala Wie, że w danym ośrodku fala porusza się ze stałą szybkością Zna pojęcia:
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoWstęp do fotografii. piątek, 15 października 2010. ggoralski.com
Wstęp do fotografii ggoralski.com element światłoczuły soczewki migawka przesłona oś optyczna f (ogniskowa) oś optyczna 1/2 f Ogniskowa - odległość od środka układu optycznego do ogniska (miejsca w którym
Bardziej szczegółowoTajemnice świata zmysłów oko.
Tajemnice świata zmysłów oko. Spis treści Narządy zmysłów Zmysły u człowieka Oko Budowa oka Model budowy siatkówki Działanie oka Kolory oczu Choroby oczu Krótkowzroczność Dalekowzroczność Astygmatyzm Akomodacja
Bardziej szczegółowoPrawa optyki geometrycznej
Optyka Podstawowe pojęcia Światłem nazywamy fale elektromagnetyczne, o długościach, na które reaguje oko ludzkie, tzn. 380-780 nm. O falowych własnościach światła świadczą takie zjawiska, jak ugięcie (dyfrakcja)
Bardziej szczegółowoDr Piotr Sitarek. Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska
Podstawy fizyki Wykład 11 Dr Piotr Sitarek Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska D. Halliday, R. Resnick, J.Walker: Podstawy Fizyki, tom 3, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2003. K.Sierański, K.Jezierski,
Bardziej szczegółowoOpis matematyczny odbicia światła od zwierciadła kulistego i przejścia światła przez soczewki.
Opis matematyczny odbicia światła od zwierciadła kulistego i przejścia światła przez soczewki. 1. Równanie soczewki i zwierciadła kulistego. Z podobieństwa trójkątów ABF i LFD (patrz rysunek powyżej) wynika,
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE
LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE Ćwiczenie nr 7 Temat: Pomiar kąta załamania i kąta odbicia światła. Sposoby korekcji wad wzroku. 1. Wprowadzenie Zestaw ćwiczeniowy został
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z fizyki dla klasy III gimnazjum
Przedmiotowy system oceniania z fizyki dla klasy III gimnazjum Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie (oceny) 1. Drgania i fale R treści nadprogramowe Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z FIZYKI KLASA III
WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z FIZYKI KLASA III I. Drgania i fale R treści nadprogramowe Ocena dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: "Zagadnienia optyki"
Ćwiczenie: "Zagadnienia optyki" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: 1.
Bardziej szczegółowoProblemy optyki falowej. Teoretyczne podstawy zjawisk dyfrakcji, interferencji i polaryzacji światła.
. Teoretyczne podstawy zjawisk dyfrakcji, interferencji i polaryzacji światła. Rozwiązywanie zadań wykorzystujących poznane prawa I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 27 luty 2012 Dyfrakcja światła laserowego
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA Z FIZYKI KLASA 3 GIMNAZJUM. 1. Drgania i fale R treści nadprogramowe
WYMAGANIA Z FIZYKI KLASA 3 GIMNAZJUM 1. Drgania i fale R treści nadprogramowe Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady
Bardziej szczegółowod) Czy bezpiecznik 10A wyłączy prąd gdy pralka i ekspres są włączone? a) Jakie jest natężenie prądu płynące przez ten opornik?
FIZYKA Egzamin po 8 klasie 1. Na czym polega elektryzowanie ciał przez pocieranie, przez indukcję i przez dotyk. Opowiedz o swoich doświadczeniach. 2. Na czym polega przepływ prądu elektrycznego w metalach,
Bardziej szczegółowoTemat: Budowa i działanie narządu wzroku.
Temat: Budowa i działanie narządu wzroku. Oko jest narządem wzroku. Umożliwia ono rozróżnianie barw i widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Oko jest umiejscowione w kostnym oczodole.
Bardziej szczegółowoWłasności optyczne materii. Jak zachowuje się światło w zetknięciu z materią?
Własności optyczne materii Jak zachowuje się światło w zetknięciu z materią? Właściwości optyczne materiału wynikają ze zjawisk: Absorpcji Załamania Odbicia Rozpraszania Własności elektrycznych Refrakcja
Bardziej szczegółowoPubliczne Gimnazjum im. Jana Deszcza w Miechowicach Wielkich. Opracowanie: mgr Michał Wolak
1. Drgania i fale R treści nadprogramowe Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady ruchu drgającego opisuje przebieg i
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR Na zwierciadło sferyczne padają dwa promienie światła równoległe do osi optycznej (rysunek).
SPRAWDZIAN NR 1 JOANNA BOROWSKA IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Na zwierciadło sferyczne padają dwa promienie światła równoległe do osi optycznej (rysunek). Dokończ zdanie. Wybierz stwierdzenie A albo
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna. Podręcznik zeszyt ćwiczeń dla uczniów
Podręcznik zeszyt ćwiczeń dla uczniów Optyka geometryczna Politechnika Gdańska, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, tel. +48 58 348 63 70 http://e-doswiadczenia.mif.pg.gda.pl
Bardziej szczegółowo35 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 2
Włodzimierz Wolczyński Załamanie światła 35 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 2 ZAŁAMANIE ŚWIATŁA. SOCZEWKI sin sin Gdy v 1 > v 2, więc gdy n 2 >n 1, czyli gdy światło wchodzi do ośrodka gęstszego optycznie,
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu fizyka dla klasy III gimnazjum, rok szkolny 2017/2018
Szczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu fizyka dla klasy III gimnazjum, rok szkolny 2017/2018 1. Drgania i fale R treści nadprogramowe Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień
Bardziej szczegółowoDodatek 1. C f. A x. h 1 ( 2) y h x. powrót. xyf
B Dodatek C f h A x D y E G h Z podobieństwa trójkątów ABD i DEG wynika z h x a z trójkątów DC i EG ' ' h h y ' ' to P ( ) h h h y f to ( 2) y h x y x y f ( ) i ( 2) otrzymamy to yf xy xf f f y f h f yf
Bardziej szczegółowoFIZYKA KLASA III GIMNAZJUM
2016-09-01 FIZYKA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Treści nauczania Tom III podręcznika Tom trzeci obejmuje następujące punkty podstawy programowej: 5. Magnetyzm 6. Ruch drgający i fale 7. Fale elektromagnetyczne
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na dana ocenę z fizyki dla klasy III do serii Spotkania z fizyką wydawnictwa Nowa Era
Wymagania edukacyjne na dana ocenę z fizyki dla klasy III do serii Spotkania z fizyką wydawnictwa Nowa Era 1. Drgania i fale Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z fizyki w klasie 3
Przedmiotowy system oceniania z fizyki w klasie 3 Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie (oceny) 1. Drgania i fale R treści nadprogramowe Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry
Bardziej szczegółowoMówiąc prosto, każdy aparat jest światłoszczelnym pudełkiem z umieszczonym w przedniej ściance obiektywem, przez który jest wpuszczane światło oraz
Początek fotografii Mówiąc prosto, każdy aparat jest światłoszczelnym pudełkiem z umieszczonym w przedniej ściance obiektywem, przez który jest wpuszczane światło oraz materiałem lub matrycą światłoczułą.
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania z fizyki, wzory fizyczne, fizyka matura
12. Fale elektromagnetyczne zadania z arkusza I 12.5 12.1 12.6 12.2 12.7 12.8 12.9 12.3 12.10 12.4 12.11 12. Fale elektromagnetyczne - 1 - 12.12 12.20 12.13 12.14 12.21 12.22 12.15 12.23 12.16 12.24 12.17
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 361 Badanie układu dwóch soczewek
Nazwisko... Data... Wdział... Imię... Dzień tg.... Godzina... Ćwiczenie 36 Badanie układu dwóch soczewek Wznaczenie ogniskowch soczewek metodą Bessela Odległość przedmiotu od ekranu (60 cm 0 cm) l Soczewka
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM OPTYKI GEOMETRYCZNEJ
LABORATORIUM OPTYKI GEOMETRYCZNEJ POMIAR OGNISKOWYCH SOCZEWEK CIENKICH 1. Cel dwiczenia Zapoznanie z niektórymi metodami badania ogniskowych soczewek cienkich. 2. Zakres wymaganych zagadnieo: Prawa odbicia
Bardziej szczegółowoniepewności pomiarowej zapisuje dane w formie tabeli posługuje się pojęciami: amplituda drgań, okres, częstotliwość do opisu drgań, wskazuje
Wymagania edukacyjne z fizyki dla klasy III na podstawie przedmiotowego systemu oceniania wydawnictwa Nowa Era dla podręcznika Spotkania z fizyką, zmodyfikowane Ocena niedostateczna: uczeń nie opanował
Bardziej szczegółowoRodzaje obrazów. Obraz rzeczywisty a obraz pozorny. Zwierciadło. Zwierciadło. obraz rzeczywisty. obraz pozorny
Rodzaje obrazów Obraz rzeczywisty a obraz pozorny cecha sposób powstania ustawienie powiększenie obraz rzeczywisty pozorny prosty odwrócony powiększony równy pomniejszony obraz rzeczywisty realna obecność
Bardziej szczegółowoSzczegółowy rozkład materiału z fizyki dla klasy III gimnazjum zgodny z nową podstawą programową.
Szczegółowy rozkład materiału z fizyki dla klasy III gimnazjum zgodny z nową podstawą programową. Lekcja organizacyjna. Omówienie programu nauczania i przypomnienie wymagań przedmiotowych Tytuł rozdziału
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna. Podręcznik metodyczny dla nauczycieli
Podręcznik metodyczny dla nauczycieli Optyka geometryczna Politechnika Gdańska, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, tel. +48 58 348 63 70 http://e-doswiadczenia.mif.pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoNatura światła. W XVII wieku ścierały się dwa, poglądy na temat natury światła. Isaac Newton
Natura światła W XVII wieku ścierały się dwa, poglądy na temat natury światła. Isaac Newton W swojej pracy naukowej najpierw zajmował się optyką. Pierwsze sukcesy odniósł właśnie w optyce, konstruując
Bardziej szczegółowoOptyka. Matura Matura Zadanie 24. Soczewka (10 pkt) 24.1 (3 pkt) 24.2 (4 pkt) 24.3 (3 pkt)
Matura 2006 Zadanie 24. Soczewka (10 pkt) Optyka W pracowni szkolnej za pomocą cienkiej szklanej soczewki dwuwypukłej o jednakowych promieniach krzywizny, zamontowanej na ławie optycznej, uzyskiwano obrazy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z FIZYKI W KLASIE 3 GIMNAZJUM
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z FIZYKI W KLASIE 3 GIMNAZJUM 1) ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: - potrafi
Bardziej szczegółowoSpis treści. Od Autorów... 7
Spis treści Od Autorów... 7 Drgania i fale Ruch zmienny... 10 Drgania... 17 Fale mechaniczne... 25 Dźwięk... 34 Przegląd fal elektromagnetycznych... 41 Podsumowanie... 49 Optyka Odbicie światła... 54 Zwierciadła
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM OPTYKI GEOMETRYCZNEJ
LABORATORIUM OPTYKI GEOMETRYCZNEJ POMIAR KRZYWIZNY SOCZEWEK 1. Cel dwiczenia Zapoznanie z niektórymi metodami badania krzywizny soczewek. 2. Zakres wymaganych zagadnieo: Zjawisko dyfrakcji i interferencji
Bardziej szczegółowoI. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE
I. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE INSTRUKCJA Test składa się z 28 pytań. Pytania są o zróżnicowanym stopniu trudności, ale ułożone w takiej kolejności aby ułatwić Ci pracę.
Bardziej szczegółowoFIZYKA WYMAGANIA EDUKACYJNE klasa III gimnazjum
FIZYKA WYMAGANIA EDUKACYJNE klasa III gimnazjum Zasady ogólne: 1. Na podstawowym poziomie wymagań uczeń powinien wykonać zadania obowiązkowe (łatwe na stopień dostateczny i bardzo łatwe na stopień dopuszczający);
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna i falowa
Pojęcie podstawowe: promień świetlny. Optyka geometryczna i alowa Podstawowa obserwacja: jeżeli promień świetlny pada na granicę dwóch ośrodków to: ulega odbiciu na powierzchni granicznej za!amaniu przy
Bardziej szczegółowoCzym obserwować niebo?
Czym obserwować niebo? Arkadiusz Olech Festiwal Optyczny, 21 22.04.2018 Oko podstawowy instrument Ludzkie oko jest bardzo dobrym narzędziem do obserwacji nieba. Rejestruje światło w zakresie od ok. 400
Bardziej szczegółowoWykład 17: Optyka falowa cz.2.
Wykład 17: Optyka falowa cz.2. Dr inż. Zbigniew Szklarski Katedra Elektroniki, paw. C-1, pok.321 szkla@agh.edu.pl http://layer.uci.agh.edu.pl/z.szklarski/ 1 Interferencja w cienkich warstwach Załamanie
Bardziej szczegółowoZałamanie na granicy ośrodków
Załamanie na granicy ośrodków Gdy światło napotyka na granice dwóch ośrodków przezroczystych ulega załamaniu tak jak jest to przedstawione na rysunku obok. Dla każdego ośrodka przezroczystego istnieje
Bardziej szczegółowoBadanie przy użyciu stolika optycznego lub ławy optycznej praw odbicia i załamania światła. Wyznaczanie ogniskowej soczewki metodą Bessela.
Badanie przy użyciu stolika optycznego lub ławy optycznej praw odbicia i załamania światła. Wyznaczanie ogniskowej soczewki metodą Bessela. I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 20 luty 2012 Stolik optyczny
Bardziej szczegółowoTajemnice koloru, część 1
Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Tajemnice koloru, część 1 Jak działa pryzmat? Dlaczego kolory na monitorze są inne niż atramenty w drukarce? Możemy na to odpowiedzieć, uświadamiając sobie, że kolory
Bardziej szczegółowoMGR 10. Ćw. 1. Badanie polaryzacji światła 2. Wyznaczanie długości fal świetlnych 3. Pokaz zmiany długości fali świetlnej przy użyciu lasera.
MGR 10 10. Optyka fizyczna. Dyfrakcja i interferencja światła. Siatka dyfrakcyjna. Wyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą siatki dyfrakcyjnej. Elektromagnetyczna teoria światła. Polaryzacja światła.
Bardziej szczegółowoProjekt Czy te oczy mogą kłamac
Projekt Czy te oczy mogą kłamac Zajęcia realizowane metodą przewodniego tekstu Cel główny: Rozszerzenie wiedzy na temat mechanizmu widzenia. Treści kształcenia zajęć interdyscyplinarnych: Fizyka: Rozchodzenie
Bardziej szczegółowoLustra i soczewki 460-1030
IMPORTER: educarium spółka z o.o. ul. Grunwaldzka 207, 85-451 Bydgoszcz tel. (52) 320-06-40, 322-48-13 fax (52) 321-02-51 e-mail: info@educarium.pl portal edukacyjny: www.educarium.pl sklep internetowy:
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z FIZYKI W KLASIE III
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z FIZYKI W KLASIE III Dział XI. DRGANIA I FALE (9 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: wskaże w otaczającej rzeczywistości przykłady
Bardziej szczegółowoOPTYKA. Leszek Błaszkieiwcz
OPTYKA Leszek Błaszkieiwcz Ojcem optyki jest Witelon (1230-1314) Zjawisko odbicia fal promień odbity normalna promień padający Leszek Błaszkieiwcz Rys. Zjawisko załamania fal normalna promień padający
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze 14 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej
Materiały pomocnicze 4 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej. Zwierciadło płaskie. Zwierciadło płaskie jest najprostszym przyrządem optycznym. Jest to wypolerowana płaska powierzchnia
Bardziej szczegółowoOPTYKA GEOMETRYCZNA I INSTRUMENTALNA
1100-1BO15, rok akademicki 2018/19 OPTYKA GEOMETRYCZNA I INSTRUMENTALNA dr hab. Rafał Kasztelanic Wykład 9 Przyrządy optyczne - lupa Aperturę lupy ogranicza źrenica oka. Pole widzenia zależy od położenia
Bardziej szczegółowoOP6 WIDZENIE BARWNE I FIZYCZNE POCHODZENIE BARW W PRZYRODZIE
OP6 WIDZENIE BARWNE I FIZYCZNE POCHODZENIE BARW W PRZYRODZIE I. Wymagania do kolokwium: 1. Fizyczne pojęcie barwy. Widmo elektromagnetyczne. Związek między widmem światła i wrażeniem barwnym jakie ono
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 53. Soczewki
Ćwiczenie 53. Soczewki Małgorzata Nowina-Konopka, Andrzej Zięba Cel ćwiczenia Pomiar ogniskowych soczewki skupiającej i układu soczewek (skupiająca i rozpraszająca), obliczenie ogniskowej soczewki rozpraszającej.
Bardziej szczegółowoFalowa natura światła
Falowa natura światła Christiaan Huygens Thomas Young James Clerk Maxwell Światło jest falą elektromagnetyczną Barwa światło zależy od jej długości (częstości). Optyka geometryczna Optyka geometryczna
Bardziej szczegółowo34 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 1
Włodzimierz Wolczyński 34 OPTYKA GEOMETRYCZNA. CZĘŚĆ 1 ODBICIE ŚWIATŁA. ZWIERCIADŁA Do analizy obrazów w zwierciadle sferycznym polecam aplet fizyczny http://www.phy.ntnu.edu.tw/ntnujava/index.php?topic=48
Bardziej szczegółowoKorekcja wad wzroku. zmiana położenia ogniska. Aleksandra Pomagier Zespół Szkół nr1 im KEN w Szczecinku, klasa 1BLO
Korekcja wad wzroku zmiana położenia ogniska Aleksandra Pomagier Zespół Szkół nr im KEN w Szczecinku, klasa BLO OKULISTYKA Dział medycyny zajmujący się budową oka, rozpoznawaniem i leczeniem schorzeń oczu.
Bardziej szczegółowoInterferencja jest to zjawisko nakładania się fal prowadzące do zwiększania lub zmniejszania amplitudy fali wypadkowej. Interferencja zachodzi dla
Interferencja jest to zjawisko nakładania się fal prowadzące do zwiększania lub zmniejszania amplitudy fali wypadkowej. Interferencja zachodzi dla wszystkich rodzajów fal, we wszystkich ośrodkach, w których
Bardziej szczegółowoDzień dobry. Miejsce: IFE - Centrum Kształcenia Międzynarodowego PŁ, ul. Żwirki 36, sala nr 7
Dzień dobry BARWA ŚWIATŁA Przemysław Tabaka e-mail: przemyslaw.tabaka@.tabaka@wp.plpl POLITECHNIKA ŁÓDZKA Instytut Elektroenergetyki Co to jest światło? Światło to promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna. Zwierciadªa. Marcin S. Ma kowicz. rok szk. 2009/2010. Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku
Optyka geometryczna Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku rok szk. 2009/2010 Spis tre±ci 1 2 Jak konstuowa obraz w zwierciadle pªaskim 3 Konstrukcja obrazu w zwierciadle kulistym wkl sªym Równanie
Bardziej szczegółowoWyznaczanie zależności współczynnika załamania światła od długości fali światła
Ćwiczenie O3 Wyznaczanie zależności współczynnika załamania światła od długości fali światła O3.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie zależności współczynnika załamania światła od długości fali
Bardziej szczegółowoNazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 53: Soczewki
Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr : Soczewki Cel ćwiczenia: Wyznaczenie ogniskowych soczewki skupiającej i układu soczewek (skupiającej i rozpraszającej) oraz ogniskowej soczewki rozpraszającej
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA ZAŁAMANIA ŚWIATŁA METODĄ SZPILEK I ZA POMOCĄ MIKROSKOPU
WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA ZAŁAMANIA ŚWIATŁA METODĄ SZPILEK I ZA POMOCĄ MIKROSKOPU Cel ćwiczenia: 1. Zapoznanie z budową i zasadą działania mikroskopu optycznego. 2. Wyznaczenie współczynnika załamania
Bardziej szczegółowoPOZNAJEMY TAJEMNICE FOTOGRAFII PRACOWALIŚMY METODĄ PROJEKTÓW BADAWCZYCH
W ROKU SZKOLNYM 2011-2012 DZIECI Z GRUPY 5,6-L REALIZOWAŁY INNOIWACJĘ PEDAGOGICZNĄ POZNAJEMY TAJEMNICE FOTOGRAFII PRACOWALIŚMY METODĄ PROJEKTÓW BADAWCZYCH Jedną z najważniejszych umiejętności, w jakie
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE. Ćwiczenie nr 3 Temat: Wyznaczenie ogniskowej soczewek za pomocą ławy optycznej.
LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE Ćwiczenie nr 3 Temat: Wyznaczenie ogniskowej soczewek za pomocą ławy optycznej.. Wprowadzenie Soczewką nazywamy ciało przezroczyste ograniczone
Bardziej szczegółowo