Karty historii adwokatury

Transkrypt

1 Karty historii adwokatury Witold Okniński Legitymacje adwokackie jako przyczynek do historii polskiej adwokatury Legitymacja adwokacka to swoisty zawodowy dowód osobisty, który adwokat otrzymuje z chwilą rozpoczęcia wykonywania swej funkcji i który po latach stanowi indywidualną lub rodzinną pamiątkę wykonywanego kiedyś zawodu. Stare adwokackie legitymacje to niewątpliwie dobre muzealne eksponaty, a jednocześnie przyczynek do historii polskiej adwokatury. Mój prywatny zbiór legitymacji adwokackich obejmuje zaledwie kilka egzemplarzy, ale pochodzą one z różnych lat, by nie powiedzieć z różnych okresów, co pozwala dostrzec zarówno ich podobieństwa, jak i różnice. Wspólną cechą tego zbioru jest jego warszawskie pochodzenie, a poszczególne dokumenty zostały wydane przez Radę Adwokacką Okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie, Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie lub Radę Adwokacką w Warszawie. Przykładem legitymacji wystawionej przez Radę Adwokacką innego okręgu jest Zaświadczenie Rady 199

2 Witold Okniński PALESTRA Adwokackiej Okręgu Sądu Apelacyjnego w Wilnie, a okres okupacji ilustruje dokument wydany przez Wydział Sprawiedliwości Urzędu Szefa Dystryktu w Warszawie. Chronologiczny porządek nakazuje przedstawić jako pierwszą legitymację adw. Zygmunta Chrzanowskiego (1898?), wydaną 9 maja 1930 r. Dokument składa się z 3 kart, okładki pokryte są materiałem koloru zielonego, w którym na stronie pierwszej wytłoczony jest orzeł. Zwraca uwagę fakt, że dokument nie był nazywany określeniem legitymacja, lecz terminem zaświadczenie. Wprawdzie legitymacja adw. Zygmunta Chrzanowskiego była już prezentowana w Palestrze jako ilustracja-uzupełnienie jego biogramu, ale ponowna ekspozycja dokumentu służy obecnie innym celom. Oprócz zasadniczej treści zaświadczenia, daty jego wydania i numeru, dokument prezentował fotografię właściciela, opatrzoną dwiema okrągłymi pieczęciami, oraz podpisy dziekana i sekretarza Rady. Z 1938 r. pochodzi legitymacja adw. Mieczysława Czarnockiego ( ). Można ją określić jako dokument nowego typu. Formatem jest mniejsza od poprzedniczki (8 cm 11,5 cm), a jej okładki zostały wykonane ze skóry w kolorze ciemnozielonym. Pierwszą stronę legitymacji zdobi wytłaczana, ośmiokątna pieczęć w złotym kolorze, składająca się z orła i napisu: Rada Adwokacka w Warszawie. Wewnętrzne strony dokumentu mają formę ramek, w które włożone są papierowe części legitymacji. Jej lewa strona określa u góry wydawcę, czyli Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie, pośrodku przedstawia fotografię właściciela legitymacji, a poniżej jego podpis. W górnym lewym rogu tej strony widoczna jest odciśnięta tuszem, ośmiokątna pieczęć Rady. Treść prawej, wewnętrznej strony dokumentu, drukowana i uzupełniana pismem maszynowym, nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z legitymacją adwokacką; oprócz imienia i nazwiska adwokata określa też jego siedzibę, numer i datę wydania oraz podpisy dziekana i sekretarza Rady. Urzędowym dopełnieniem jest odciśnięta tuszem pieczęć Rady umieszczona w lewym dolnym rogu. Papierowe części legitymacji zostały zabezpieczone plastykowymi, przezroczystymi szybkami o żółtym odcieniu, przy czym lewa została wyjęta i stąd wynikają różnice w wyrazistości poszczególnych stron. Dodatkowo wewnętrzne strony legitymacji zostały zszyte cienką, ozdobną nicią, której końce zostały zespolone plombą z orłem na awersie i z napisem Rada Adwokacka na rewersie. 200

3 3 4/2012 Legitymacje adwokackie... Okres okupacji przypomina ausweis wydany 8 września 1943 r. adw. Stanisławowi Buczyńskiemu ( ). Wydawcą tej legitymacji był Wydział Sprawiedliwości Urzędu Szefa Dystryktu w Warszawie. Najbardziej zniszczoną legitymacją w kolekcji jest zaświadczenie wydane przez Radę Adwokacką Okręgu Sądu Apelacyjnego w Wilnie. Dokument pochodzi prawdopodobnie z 1937 r. i zaświadcza, że p. Dymitr Śmigielski ( ) jest aplikantem adwokackim Okręgu Sądu Apelacyjnego w Wilnie z siedzibą w Pińsku. Porównanie legitymacji adw. Zygmunta Chrzanowskiego i aplikanta Dymitra Śmigielskiego wskazuje wiele wspólnych cech obu dokumentów, czyli jeden wzór legitymacji, uwzględniający wariant dla adwokata i dla aplikanta adwokackiego. Zapis zamieszczony na stronie 4 legitymacji świadczy o tym, że służyła ona Dymitrowi Śmigielskiemu jako dokument zastępujący w 1945 r. paszport. W legitymacji znajduje się bowiem pieczęć Państwowego Urzędu Repatriacyjnego Punktu Etapowego w Kielcach wraz z odręczną adnotacją o dacie zarejestrowania i wyrejestrowania. Trudne wojenne i powojenne losy właściciela legitymacji sprawiły zapewne, że dokument był też używany jako swoisty notatnik. 201

4 Witold Okniński PALESTRA Przykładem powojennych dokumentów jest legitymacja adw. Wrocisława Czapskiego, wydana 16 lipca 1952 r. Można ją określić jako najskromniejszą. Choć zachowała formę dokumentu składającego się z 2 kart (4 stron), to jednak wykonano ją z dość cienkiego kartonu, o wymiarach 8,5 cm 12,3 cm. Na stronie tytułowej wydrukowano: RADA ADWOKACKA w. oraz LEGITYMACJA Nr., a pismem maszynowym dopisano: WARSZAWIE i 553. Lewa wewnętrzna strona legitymacji przedstawia fotografię jej właściciela, opatrzoną dwiema odciśniętymi tuszem pieczęciami Rady, oraz wskazuje miejsce na jego podpis. Zasadnicza treść dokumentu zawarta jest na stronie 3, a poświadczają ją nieczytelne podpisy dziekana i sekretarza Rady. Czwarta strona legitymacji zawiera 3 rubryki przeznaczone na przedłużanie jej ważności. Zanim Wrocisław Czapski uzyskał wpis na listę adwokatów, był obrońcą sądowym, początkowo w Węgrowie, a następnie w Grodzisku Mazowieckim. Fakt ten potwierdza legitymacja wydana przez Zarząd Główny Zrzeszenia Obrońców Sądowych Rzeczypospolitej Polskiej w 1948 r. Dokument o wymiarach 7,7 cm 11,3 cm ma okładki zielonego koloru, a stronę tytułową zdobi symbol Temidy i napis: OBROŃCA SĄ- DOWY. Z początku 1956 r. pochodzi legitymacja adw. Michała Martyniuka ( ). Nie jest już tak oszczędna, jak dokument z 1952 r. Wprawdzie jest trochę mniejsza (7,2 202

5 3 4/2012 Legitymacje adwokackie... cm 10,7 cm) od poprzedniczki, ale jej zewnętrzne okładki wzmocniono materiałem koloru bordo, a strona tytułowa opatrzona jest wytłoczoną, ośmiokątną pieczęcią z orłem i umieszczonym poniżej napisem: LEGITYMACJA ADWOKACKA. Jej zasadniczą treść i nieodzowne elementy (fotografię) umieszczono w całości na wewnętrznych stronach. Legitymacja była ważna na rok wystawienia i stwarzała możliwość przedłużenia na 4 lata. Dokument nie określał siedziby adwokata, choć niewątpliwie poświadczał treścią oraz podpisami dziekana i sekretarza, że wymieniona osoba jest adwokatem członkiem Wojewódzkiej Rady Adwokackiej w Warszawie. Można przypuszczać, że bordowe legitymacje adwokackie funkcjonowały nie tylko w izbie warszawskiej, co zdaje się potwierdzać legitymacja adw. Mieczysława Czarnockiego, wydana przez izbę lubelską w styczniu 1962 r. Przegląd starych legitymacji adwokackich zakończmy spojrzeniem na legitymację adw. Michała Sikorskiego ( ). Prezentowana poniżej pochodzi z 1966 r. Jej okładki są zielonego koloru, o wymiarach 7,3 cm 10,5 cm, a stronę tytułową wyróżnia wytłoczona ośmiokątna pieczęć z orłem i napis: LEGITYMACJA ADWOKACKA, wszystko otoczone prostokątną ramką czarnego koloru, którego użyto także do wytło- 203

6 Witold Okniński PALESTRA czenia pieczęci i napisu. Wewnętrzna treść legitymacji nie zmieniła się, poza tym, że dokument określał miejsce zamieszkania adwokata. Legitymacje wydane przez Radę Adwokacką w Warszawie na początku lat 70. XX wieku miały okładki w jaśniejszym kolorze zieleni, a wytłoczenia nie różniły się barwą od całości. Przedstawione powyżej dokumenty pochodzą z domowych archiwów p. Anny Borkowskiej, p. Pawła Buczyńskiego, p. Agnieszki Chrzanowskiej, p. Michała Czapskiego, p. Aleksandra Czarnockiego, p. Zofii Martyniuk, p. Natalii Sikorskiej-Sielezniew. 204