WSPÓ CZESNE MO LIWOŒCI POMIARU SZCZEGÓ ÓW SYTUACYJNYCH W PRZESTRZENI LEŒNEJ CONTEMPORARY SURVEYING CAPABILITY IN FORESTRY ENVIRONMENT.

Transkrypt

1 Wspó³czesne POLSKIE o liwoœci TOWARZYSTWO poiaru szczegó³ów INFORMACJI sytuacyjnych PRZESTRZENNEJ w przestrzeni leœnej ROCZNIKI GEOMATYKI 2008 TOM VI ZESZYT 8 61 WSPÓ CZESNE MO LIWOŒCI POMIARU SZCZEGÓ ÓW SYTUACYJNYCH W PRZESTRZENI LEŒNEJ CONTEMPORARY SURVEYING CAPABILITY IN FORESTRY ENVIRONMENT Micha³ Brach Wydzia³ Leœny, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego S³owa kluczowe: GPS, DGPS, geodezja leœna, tachietr elektroniczny Key words: GPS, DGPS, forestry surveying, total station Wstêp Jubileusz dziesiêciolecia Leœnej Mapy Nuerycznej jest znakoit¹ okazj¹ do g³êbszej analizy etod jej aktualizacji, ze szczególny uwzglêdnienie poiarów nazienych. Opracowanie apy w forie wektorowego odelu danych przestrzennych (ESRI Shape file) pozwoli³o na wierne przechowywanie inforacji geograficznej z tak¹ dok³adnoœci¹, z jak¹ zosta³a ona wprowadzona. Maj¹c na uwadze Standard Leœnej Mapy Nuerycznej, który w sposób wyraÿny obliguje do aktualizacji apy opartej na wiarygodnych danych uzyskanych z poiarów terenowych, poiarów GPS warto przyjrzeæ siê, jak dok³adnie interpretowane jest to stwierdzenie (Standard, 2005). Wydaje siê, e rozwój technologii poiarowych stosowanych w leœnictwie jest niekiedy wprowadzany zbyt radykalnie, deprecjonuj¹c ty say sprawdzone i dok³adne etody zbierania danych. Zagadnienia z zakresu geodezji leœnej ³¹cz¹ w sobie ró norodne rozwi¹zania og¹ce znacz¹co usprawniæ i poprawiæ jakoœæ prac poiarowych, realizowanych na potrzeby aktualizacji Leœnej Mapy Nuerycznej. Pojêcie szczegó³u sytuacyjnego w przypadku LMN o e byæ szeroko interpretowane. Z³o onoœæ struktury podzia³u powierzchniowego oraz ró norodnoœæ dzia³añ gospodarczych prowadzonych na terenie lasu niejednokrotnie wyaga wiedzy na teat etod dokuentacji dok³adnego po³o enia obiektu. Szczegó³e sytuacyjny o e zate byæ nie tylko za³aanie linii rozgraniczaj¹cej drzewostany o ró nych charakterystykach, ale tak e zapis lokalizacji pu³apek feroonowych, rowisk, czy drzew ponikowych. Standard LMN nie definiuje dopuszczalnych dok³adnoœci wyznaczania po³o enia tych obiektów, pozostawiaj¹c ty say dowolnoœæ w stosowaniu technik poiarowych. Tworzy to du e niebezpieczeñstwo dla utrzyania poprawnoœci geoetrycznej apy leœnej oraz jej zgodnoœci z rzeczywistoœci¹. Warto zwróciæ uwagê, e odel wektorowy przechowuje wszystkie wprowadzone

2 62 Micha³ Brach dane w sposób niezieniony, uo liwiaj¹c równoczeœnie porównywanie posiadanych danych z innyi, niejednokrotnie dok³adniejszyi zbiorai inforacji przestrzennej. Dostêpne obecnie œrodki techniczne stosowane do nazienych poiarów terenowych o ey podzieliæ na dwie zasadnicze grupy: 1) systey nawigacji satelitarnej, opartej o segent aerykañski GPS Navstar oraz segent rosyjski GLONASS; og¹ byæ one wspoagane rozbudowanyi rozwi¹zaniai poprawiaj¹cyi dok³adnoœæ poiarow¹ (SBAS, ASG-EUPOS); 2) klasyczne poiary geodezyjne wykorzystuj¹ce nowoczesne tachietry elektroniczne oraz punkty referencyjne zgroadzone w pañstwowych zbiorach dokuentacji geodezyjnej i kartograficznej. Odbiorniki do nawigacji satelitarnej w œrodowisku leœny Szeroki dostêp do stosunkowo tanich odbiorników do nawigacji satelitarnej, ³atwoœæ ich obs³ugi oraz wysoki stopieñ zaawansowania technicznego w sposób naturalny zyska³ du e zainteresowanie osób odpowiedzialnych za poiary terenowe w lasach. Wœród u ytkowników tego rodzaju urz¹dzeñ panuje niejednokrotnie ylne przekonanie o ich faktycznej dok³adnoœci. Na taki stan rzeczy wp³yw a wiele czynników, takich jak: b³êdne zinterpretowanie charakterystyki odbiornika podawanej przez producenta, nie przeprowadzenie testów urz¹dzenia w oparciu o poprawnie wyznaczone punkty referencyjne, nie wykonywanie korekcji ró nicowej, nie stosowanie siê do podstawowych zasad pracy z odbiornikie i wreszcie ylne odczytywanie wartoœci wyœwietlanych na ekranie urz¹dzenia. Przed podjêcie decyzji o wykonaniu poiarów odbiornikie do nawigacji satelitarnej nale y ponad wszystko wzi¹æ pod uwagê, e o liwa do uzyskania dok³adnoœæ w terenie otwarty w trybie autonoiczny wynosi od 5 do 15 etrów (Kennedy, 2002). Jest to zwi¹zane ze specyfik¹ sygna³u satelitarnego oraz wieloa czynnikai, jakie wp³ywaj¹ na jego degradacjê, takii jak iêdzy innyi: b³êdy efeeryd, opóÿnienie sygna³u w jonosferze i troposferze, b³êdy zegara satelitarnego czy zjawisko odbicia sygna³u. Tego rodzaju niedok³adnoœci w autonoiczny trybie poiaru dotykaj¹ wszystkie odbiorniki niezale nie od ich ceny i stopnia zaawansowania technologicznego. Zjawiskie wystêpuj¹cy powszechnie w drzewostanach, powoduj¹cy znacz¹ce obni enie dok³adnoœci poiarowej odbiorników do nawigacji satelitarnej, jest odbicie sygna³u satelitarnego. Jest to czynnik, który sprawia, e wynik poiaru staje siê ca³kowicie nieprzewidywalny. Doœwiadczenie wykonane w okresie letni z wykorzystanie drogiego odbiornika przeznaczonego do poiarów w lesie, daje bardzo z³e wyniki (rys. 1). B³êdy poiarowe przekraczaj¹ niejednokrotnie kilkanaœcie etrów, tworz¹c dane trudne do jakiejkolwiek interpretacji. Zdarza siê równie, e odbiór sygna³u satelitarnego w ogóle nie jest o liwy. Probley tego typu o na rozwi¹zywaæ poœrednio zawracaj¹c uwagê na kilka podstawowych wskazówek sforu³owanych.in. przez Wê yka (2004): iloœæ œwiat³a docieraj¹cego do dna lasu jest wprost proporcjonalna do si³y sygna³u GPS, zarejestrowanie sygna³u GPS jest piêæ razy bardziej energoch³onne ni faktyczny poiar, warto zate rozpoczynaæ pracê w iejscach o ods³oniêty horyzoncie, wykonywanie poiarów w okresie wegetacji wp³ywa negatywnie na si³ê odbieranego sygna³u GPS,

3 Wspó³czesne o liwoœci poiaru szczegó³ów sytuacyjnych w przestrzeni leœnej 63 w czasie wietrznych dni poiary GPS og¹ byæ utrudnione, du a wilgotnoœæ i deszcz zwiêkszaj¹ zjawisko sygna³u wielotorowego, liœcie og¹ kopletnie unieo liwiæ odbiór sygna³u GPS, znacznie wiêkszy wp³yw na si³ê sygna³u GPS a czynnik zadrzewienia ni wysokoœæ drzewostanu, wa ny eleente jest planowanie sesji poiarowej, inialna liczba epok, jakie nale y zarejestrowaæ na pojedynczy punkcie to 120 wartoœæ ta jest podstaw¹ do uœrednienia rzeczywistej pozycji. Niezwykle wa ny czynnikie, czêsto poijany przy poiarach z wykorzystanie odbiorników GPS jest wykonywanie korekcji ró nicowej (DGPS). Zasada dzia³ania tej etody opiera siê na za³o eniu, e b³êdy jakii obarczone s¹ dwa odbiorniki rejestruj¹ce dane na ty say obszarze (oko- ³o 150 k), s¹ takie sae. Ustawiaj¹c jedno z urz¹dzeñ na punkcie o znanych wspó³rzêdnych o liwe jest wyliczenie poprawki dla punktu ierzonego drugi odbiornikie (rys. 2). Efekty jakie o na uzyskaæ stosuj¹c etodê DGPS s¹ nastêpuj¹ce: redukcja b³êdów spowodowanych ziennoœci¹ opóÿnieñ: jonosferycznego i troposferycznego, niedok³adnoœci efeeryd oraz b³êdów zegara satelity, lepsze wpasowanie poiaru w docelowy uk³ad wspó³rzêdnych, redukcja b³êdu wyznaczania pozycji od kilkunastu centyetrów do kilku etrów (Fr¹czyk, Figurski, Modliñski, Rzepecka, Tyranowska, 1998). Doœæ powszechn¹ etod¹ korekcji ró nicowej jest wykorzystanie europejskiego systeu EGNOS, bêd¹cego czêœci¹ budowanego systeu nawigacji satelitarnej Galileo. EGNOS opiera siê na trzech satelitach geostacjonarnych, widocznych doœæ nisko nad horyzonte, co ty say ca³kowicie eliinuje jego u ytecznoœæ na obszarach leœnych. Rys. 1. B³êdy poiarów realizowanych za pooc¹ odbiorników do nawigacji satelitarnej na terenie leœny (linia przerywana faktyczny przebieg linii oddzia³owej) Rys. 2. Zasada dzia³ania korekcji ró nicowej DGPS

4 64 Micha³ Brach Zdecydowanie pewniejsz¹ etod¹ pozyskania danych do korekcji ró nicowej jest wykorzystanie dzia³aj¹cej sieci stacji referencyjnych ASG-EUPOS. Syste ten zosta³ zbudowany przy wykorzystaniu œrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dziêki zaawansowanej technologii obliczeniowej oraz zastosowaniu nowoczesnych odbiorników sygna³ów GPS i GLONASS o liwe jest pobieranie poprawek za pooc¹ specjalnie przygotowanego serwisu internetowego. W chwili obecnej dostêp jest darowy, a optyalne rozieszczenie 98 funkcjonuj¹cych stacji referencyjnych daje stuprocentow¹ przydatnoœæ do wszystkich prac realizowanych z pooc¹ odbiorników do nawigacji satelitarnej na terenie Polski (rys. 3). Najbardziej zaawansowan¹ czêœci¹ serwisu ASG-EUPOS jest udostêpnianie poprawek w czasie rzeczywisty dla odbiorników klasy geodezyjnej. Zastosowano tu tak zwan¹ technologie VRS (Virtual Reference Station) polegaj¹c¹ na stworzeniu wirtualnej stacji odniesienia. Powstaje ona na podstawie wspó³rzêdnych zbieranych przez stacje referencyjne otaczaj¹ce Rys. 3. Rozieszczenie stacji referencyjnych sieci ASG-EUPOS (Ÿród³o:

5 Wspó³czesne o liwoœci poiaru szczegó³ów sytuacyjnych w przestrzeni leœnej 65 iejsce bie ¹cego poiaru. W ten sposób utworzona nowa (wirtualna) stacja referencyjna znajduje siê tu obok iejsca poiaru. Wektor odleg³oœci iedzy odbiornikie GPS a stacj¹ jest wiêc bardzo krótki (ok. 2 etrów), co znacz¹co poprawia jakoœæ uzyskiwanych wyników (El-Rabbany, 2002). Proces ten realizowany jest w czasie rzeczywisty za pooc¹ po³¹czenia GPRS. W zale noœci od zastosowanego sprzêtu syste ASG-EUPOS pozwala prowadziæ poiary z dok³adnoœci¹ po³o enia punktu lepsz¹ ni ±0,03 w pozioie i ±0,05 w pionie (URL1, 2008). Wykorzystuj¹c wysokiej klasy dwuczêstotliwoœciowy odbiornik GPS (Topcon Hiper- Pro) przeprowadzono badania przydatnoœci stosowania sieci stacji referencyjnych ASG- EUPOS na terenie leœnictwa G³uchów. Poiar wykonano na powierzchniach doœwiadczalnych rozieszczonych w ró norodnych drzewostanach. Wspó³rzêdne œrodków powierzchni, bêd¹cych Ÿród³e odniesienia dla badañ, uzyskano na podstawie nazienych poiarów geodezyjnych. Podstaw¹ uzyskania wysokich dok³adnoœci okreœlania wspó³rzêdnych jest wykorzystanie poiaru fazowego (poiar pe³nych cykli odtworzonej fali noœnej), który pod drzewostane jest bardzo trudny do uzyskania (Laparski, 2003). W praktyce odbiornik w tych warunkach rejestruje jedynie przybli on¹ liczbê cykli fali, co znacz¹co obni a precyzjê poiaru. Ostatecznie uda³o siê uzyskaæ wyniki lepsze ni ±2 przy zastosowaniu technologii VRS w czasie rzeczywisty i antenie znajduj¹cej siê na wysokoœci 2 nad ziei¹. Stwierdzono ponadto brak powtarzalnoœci uzyskiwanych obserwacji dla tego saego punktu. Wydaje siê jednak, e poiar z wykorzystanie sieci ASG-EUPOS daje ogólnie lepsze wyniki w granicach wczeœniej okreœlonego b³êdu aksyalnego, ni a to iejsce przy poiarach bez korekcji ró nicowej. Wspó³czesna geodezja leœna w praktyce Mio zastosowania zaawansowanych rozwi¹zañ w odbiornikach do nawigacji satelitarnej, granica centyetrowej dok³adnoœci okreœlania szczegó³u sytuacyjnego na obszarach leœnych o liwa jest do osi¹gniêcia jedynie przy zastosowaniu klasycznych poiarów geodezyjnych. Nowoczesne tachietry elektroniczne wyposa one w dalierz laserowy, pozwalaj¹ce na elektroniczny poiar k¹ta i zapis danych w postaci cyfrowej, s¹ ³atwe w obs³udze i w pe³ni pozwalaj¹ wykorzystaæ technologiê geodezji w praktyce leœnej. O wysokiej jakoœci poiarowej tachyetrów elektronicznych œwiadcz¹ badania przeprowadzone przez Toruñskiego (2000) dla blisko 135 typów urz¹dzeñ oraz 874 egzeplarzy. Wyniki przedstawione w tabeli pozwalaj¹ wyci¹gn¹æ wnioski dotycz¹ce skali o liwych b³êdów dla poiaru odleg³oœci, zrealizowanego na pañstwowej bazie koparacyjnej. Wykorzystanie tak precyzyjnych tachietrów elektronicznych œciœle wi¹ e siê z koniecznoœci¹ dowi¹zania poiarów do istniej¹cych osnów geodezyjnych. Praktyka pokazuje, e realizowane po II wojnie œwiatowej poiary geodezyjne na terenach leœnych ( abêcki, 1978), z up³ywe czasu straci³y swoj¹ wartoœæ na skutek braku stosownych dzia³añ aj¹cych chroniæ i konserwowaæ punkty graniczne oraz znaki geodezyjne. Mo na przyj¹æ, e wykorzystanie istniej¹cych osnów leœnych dla potrzeb wykorzystywania lub aktualizacji leœnej apy nuerycznej jest czêsto bardzo utrudnione lub wrêcz nieo liwe. Chc¹c uzyskaæ wewn¹trz kopleksu leœnego sieæ punktów o znanych wspó³rzêdnych, okreœlonych z wysok¹ dok³adnoœci¹, konieczne jest wyznaczenie w³asnych Ÿróde³ danych referencyjnych (punktów osnowy).

6 66 Micha³ Brach Przyk³ad tego rodzaju rozwi¹zania zrealizowano na terenie leœnictwa Strzelna, nale ¹cego do LZD Rogów, dla którego opracowano uk³ad czterech boków odniesienia (rys. 4). Lokalizacja nowych punktów podyktowana by³a kilkoa wzglêdai: najkorzystniejszy uk³ade boków nawi¹zania dla przeprowadzenia ci¹gów poiarowych, obejuj¹cych swy zasiêgie badane kopleksy leœne, zapewnienie widocznoœci poiêdzy par¹ punktów tworz¹cych bok odniesienia, trwa³oœci¹ lokalizacji punktów i ich stabilizacj¹, co gwarantuje o liwoœæ szybkiego ich odnalezienia, dok³adnoœci¹ okreœlania po³o enia punktów lepsz¹ ni 10 c, gdzie: s b³¹d standardowy dalierza okreœlony zagwarantowan¹ widocznoœci¹ niebosk³onu dla k¹ta powy ej 15 nad horyzonte. Poiar wspó³rzêdnych oœiu punktów z oczekiwan¹ Tabela. Charakterystyka b³êdu standardowego oraz b³êdu œredniego dla wybranych tachietrów elektronicznych dok³adnoœci¹ o na wyznaczyæ z wykorzy- stanie sieci ASG-EUPOS i odbiornika GPS klasy geodezyjnej. Plan boków nawi¹zania, za³o onych na Fira Geotronics Kern s 6,20 5,67 0 2,91 5,67 0 / s 0,50 0,94 obrze ach kopleksu leœnego, pozostaje w œcis³ej ³¹cznoœci z koncepcj¹ budowy sieci ci¹gów poligonowych. G³ówny za³o enie by³o opracowanie stosunkowo prostej struktury geoetrycznej, któr¹ w Leica 4,14 0,98 0,27 toku dalszych opracowañ o na by³o rozbudowywaæ, uacniaj¹c ty say wewnêtrzn¹ stabilnoœæ Nikon 5,77 1,04 0,20 wszystkich eleentów sieci. Uk³ad g³ównych ci¹gów Pentax Sokkia 4,87 6,12 1,23 1,83 0,27 0,31 ³¹czy siê ze sob¹ w kilku punktach wêz³owych. Jest to szczególnie wa ne dla wyrównywania wspó³rzêdnych w obrêbie ca³ej sieci. Dla szeœciu g³ównych ci¹gów poligonowych o ³¹cznej d³ugoœci Topcon 5,05 1,51 0,32 Wild 6,64 2,92 0, ,66 uzyskano odchy³ki liniowe od ±0,05 Zeiss-Jena 6,87 4,90 0,73 do ±0,28. Staranna stabilizacja poierzonych punktów jest gwarante, e czas poœwiêcony na prace Zeiss-Opton 5,85 3,13 0,54 terenowe nie bêdzie zarnowany. Utworzona w ten ŒREDNIA 5,72 2,61 0,45 sposób sieæ ci¹gów poligonowych wewn¹trz kopleksu leœnego jest znakoity ateria³e do prowadzenia dalszych prac poiarowych w zale noœci przez producenta (), 0 b³êdy œrednie pojedynczego poiaru (), od potrzeb (rys. 4). 0 / s stosunek b³êdu pojedynczego Przyk³ade wykorzystania sieci geodezyjnych poiaru do b³êdu standardowego. w lesie o e byæ poiar po³o enia œrodka drzewa, który wykonano w leœnictwie Strzelna na powierzchniach doœwiadczalnych. Zastosowano w ty przypadku etodê z ekscentre kierunku, polegaj¹c¹ na poiarze odleg³oœci na pryzat ustawiony z boku drzewa, a nastêpnie przeniesienie osi celowej na jego œrodek (rys. 5). Zainstalowane w tachietrze elektroniczny oprograowanie wspoaga wykonywanie tego rodzaju poiarów, czyni¹c ca³y proces pozyskania danych ³atwy i szybki do realizacji. T¹ etod¹ okreœlono po³o enie drzewa z dok³adnoœci¹ ±0,08. Warto jednak paiêtaæ, e na obszarze ca³ego kraju funkcjonuje du a liczba pañstwowych osnów geodezyjnych, których wspó³rzêdne o na z powodzenie wykorzystywaæ (Wilkowski, 1981). Siêganie po takie Ÿród³o odniesienia jest w pe³ni uzasadnione z nastêpuj¹cych powodów: zyskuje siê czas, jaki trzeba poœwiêciæ na tworzenie w³asnych punktów odniesienia,

7 Wspó³czesne o liwoœci poiaru szczegó³ów sytuacyjnych w przestrzeni leœnej 67 Rys. 4. Szkic sytuacyjny boków referencyjnych (baza) oraz ci¹gów poligonowych wraz z punktai wêz³owyi na terenie Leœnictwa Strzelna Rys. 5. Metoda poiaru po³o enia œrodka drzewa z ekscentre kierunku L d³ugoœæ rzeczywista, k ekscentr k¹ta

8 68 Micha³ Brach wykorzystuje siê dobrze zastabilizowane i opisane punkty o znanej dok³adnoœci po³o- enia, koszty zakupu wspó³rzêdnych wyra onych w pañstwowych uk³adach odniesienia s¹ niewielkie, potrzebne punkty nawi¹zania, nale ¹ce do sieci osnów pañstwowych, og¹ znajdowaæ siê stosunkowo blisko obiektu objêtego poiare. Rozieszczenie punktów o znanych wspó³rzêdnych o na otrzyaæ w powiatowych oœrodkach dokuentacji geodezyjnej i kartograficznej na terenie ca³ego kraju. Praktyczne wykorzystanie tego typu danych znalaz³o zastosowanie przy okazji inwentaryzacji œrodków powierzchni doœwiadczalnych na terenie Nadleœnictwa Milicz. Dok³adna lokalizacja wyznaczonych punktów na obszarze leœny wyagana by³a na potrzeby prowadzonych prac badawczych z zakresu opracowañ fotograetrycznych oraz skanowania laserowego realizowanego na obszarze leœny. Obiekty, bêd¹ce przediote opracowania, znajdowa³y siê w dwóch ró nych czêœciach zwartego kopleksu leœnego. W pierwszy przypadku inwentaryzacj¹ objêto szeœæ powierzchni zlokalizowanych w trzech oddzia³ach leœnych. Teren a doœæ du ¹ deniwelacjê, a co za ty idzie skoplikowany uk³ad kounikacyjny. Mio to, ze wzglêdu na stosunkowo rzadki drzewostan bukowy, celowanie na wiêksze odleg³oœci nie by³o utrudnione. Przebiegaj¹ca nieopodal droga publiczna okaza³a siê równie iejsce, wzd³u którego przebiega osnowa pañstwowa trzeciej klasy dok³adnoœci (Instrukcja, 1986). Dla 6 powierzchni zierzono i wyrównano ci¹g poligonowy dwustronnie nawi¹zany do pañstwowej osnowy geodezyjnej III rzêdu o d³ugoœci 3 k (rys. 6). Odchy³ka liniowa wynios³a ±7 c. Pozosta³e 30 powierzchni doœwiadczalnych po³o one by³o wzd³u linii oddzia³owej na odcinku oko³o trzech kiloetrów. Obszar objêty poiare stanowi zwarty kopleks leœny po³o ony z dala od jakichkolwiek osad czy dróg. Podstawowy problee sta³o siê zate znalezienie dok³adnych punktów odniesienia. Analizuj¹c dokuentacjê w oœrodku dokuentacji geodezyjnej uda³o siê odnaleÿæ na ty terenie kilka punktów triangulacyjnych drugiej Rys. 6. Szkic sytuacyjny ci¹gu poligonowego opartego o osnowê III rzêdu w Nadleœnictwie Milicz

9 Wspó³czesne o liwoœci poiaru szczegó³ów sytuacyjnych w przestrzeni leœnej 69 klasy dok³adnoœci. Poierzony ci¹g poligonowy o d³ugoœci 7 k przetransforowano na osnowê z dok³adnoœci¹ ± 27 c. Dok³adnoœci wyznaczenia po³o enia punktów przy wykorzystaniu pañstwowych osnów geodezyjnych o na uznaæ za wysokie. Przy poprawnej identyfikacji punktów oraz dobry zaplanowaniu ci¹gów poligonowych o liwe jest za³o enie dok³adnej sieci odniesienia nawet w trudnych warunkach leœnych. Podstaw¹ przygotowania tego typu poiarów jest wnikliwa analiza ateria³ów dostêpnych w oœrodkach dokuentacji geodezyjnej i kartograficznej z uwzglêdnienie lokalizacji punktów osnów pañstwowych. Przydatne s¹ równie ateria³y zawieraj¹ce plan sieci kounikacyjnej i strukturê wysokoœciow¹ opracowywanego obszaru. U³atwia to planowanie poiarów, a tak e skraca czas potrzebny na prace terenowe. Wnioski Wybór odbiornika do nawigacji satelitarnej powinien byæ poprzedzony wnikliw¹ analiz¹ jego paraetrów technicznych oraz praktyczny teste dzia³ania na punkcie o znanych wspó³rzêdnych, zlokalizowany na obszarze leœny. Dok³adnoœæ odbiornika do nawigacji satelitarnej, rejestruj¹cego dane w trybie autonoiczny na terenie leœny znacz¹co odbiega od ogólnie przyjêtych dok³adnoœci poiarowych dla leœnej apy nuerycznej. Stosowanie korekcji ró nicowej w poiarach z odbiornikai do nawigacji satelitarnej powinno byæ obligatoryjne. Sieæ ASG-EUPOS daje du e o liwoœci w zakresie dok³adnych poiarów nazienych i jest cenny Ÿród³e danych do korekcji ró nicowej. Uzyskanie wysokiej dok³adnoœci poiarowej na terenach zadrzewionych o liwe jest jedynie dziêki ³¹czeniu ze sob¹ ró nych etod poiarowych. Budowa sieci punktów poiarowych z wykorzystanie tachietru elektronicznego daje wysokie dok³adnoœci i jest stosunkowo prosta i szybka do realizacji. Cyfrowa rejestracja obserwacji w sposób istotny wp³ywa na szybkoœæ opracowywania danych i znacznie upraszcza etody obliczeñ. Jakoœæ poiarów wykonywanych za pooc¹ tachietru elektronicznego na terenach leœnych przewy sza aktualnie dok³adnoœci uznane za oczekiwane. Literatura El-Rabbany A., 2002: Introduction to GPS: The Global Positioning Syste. Wydawnictwo Artech Mouse. Fr¹czyk P., Figurski M., Modliñski G., Rzepecka Z., Tyranowska A., 1998: Podstawy Technologii Satelitarnych Systeów Lokalizacyjnych GPS, GLONASS. NAVI sp. z o.o., Standard Leœnej Mapy Nuerycznej. 2005: Opracowany na podstawie Zarz¹dzenia nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. Instrukcja techniczna G : Praca zbiorowa. Wydawnictwo G³ównego Urzêdu, Geodezji i Kartografii, Warszawa. Kennedy M., 2002: The Global Positioning Syste and GIS: An Introduction. CRC Press. Laparski J., 2003: GPS w geodezji. Wydawnictwo Gall. Wê yk P., 2004: Mity i fakty dotycz¹ce stosowania GPS w leœnictwie. Roczniki Geoatyki 2004, t. II, z. 4, PTIP, Warszawa, s

10 70 Micha³ Brach Wilkowski W., 1981: Mo liwoœci wykorzystania istniej¹cych osnów w procesie odernizacji apy zasadniczej na obszarze pañstwowego gospodarstwa leœnego. Przegl¹d Geodezyjny 11. Rycroft M., 2003: Satellite Navigation Systes: Policy, Coercial and Technical Interaction. Wydawnictwo Springer. Toruñski A., 2000: Ocena jakoœci dalierzy elektrooptycznych w œwietle wyników ich koparacji. Prace Instytutu Geodezji i Kartografii. To XLVII, Warszawa. URL Wielofunkcyjny syste precyzyjnego pozycjonowania satelitarnego. Abstract Digital forestry aps should be updated with the use of reliable ethods. GPS navigation technology created a new quality in data capture ethods in forestry environent. On the other hand, we have a big proble with accurate data capture under tree canopy using such equipent. Reduction of errors in GPS easureent is possible by using differential correction and strictly coplying with soe basic rules. Polish network of reference stations (ASG-EUPOS) are the best non-profit sources of differential corrections. Even though there are several sophisticated easureents ethods, every GPS and Glonass receiver ay cause soe errors. Tests were carried out at Gluchów forestry district using precise surveying receiver and ASG-EUPOS network. The accuracy of easureents under tree canopy was about two eters. We witness abandoning the classical geodetic surveying easureent ethod for updating digital forestry aps. However, in spite of the workload this has been the ost accurate data capture ethod until now. New total stations have several innovative solutions and are easy to use even by nonprofessional users. Nowadays, to start surveying easureents we can easily get precise reference points fro Geodesy and Cartography Centers or using GPS signals and ASG-EUPOS network independently. The classical surveying ethod perfors very well in difficult forestry conditions. It allows to capture precise and reliable coordinates. dr in. Micha³ Brach Michal.Brach@wl.sggw.pl tel