Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami"

Transkrypt

1 Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Rośliny: energia dla wyższych poziomów troficznych Zwierzęta zależne pośrednio (drapieżniki, pasożyty) lub bezpośrednio: rośliny jako pokarm: liście, łodygi, drewno, pędy, pąki, kwiaty, pyłek, nektar, owoce, nasiona, kora, korzenie, żywica, martwa materia rośliny jako siedlisko

2 Rodzaje interakcji pomiędzy roślinami i zwierzętami Głównie antagonistyczne zjadanie roślin (herbivory) zjadanie nasion (granivory/seed predation) Głównie mutualistyczne zapylanie roślin roznoszenie nasion

3 Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami: I. Antagonizm

4 Konsumpcja roślin Konsekwencje z perspektywy ekologii populacji i ekologii zespołu (zbiorowiska): Kiedy wpływa na liczebnośd roślin? Kiedy wpływa na skład gatunkowy roślin?

5 Dlaczego konsumpcja roślin NIE musi wpływad na ich populacje? Mechanizmy na poziomie nasion, siewek i dorosłych roślin: Tolerancja zgryzania/utraty biomasy (nasiona, siewki, dorosłe rośliny) Kompensacja śmiertelności na poziomie populacji (zwł. w warunkach silnej konkurencji) Mechanizmy na poziomie nasion: Ograniczenie dostępnością mikrosiedlisk, a nie ilością nasion

6 Gibson i in (Oecologia) Wpływ gryzoni i bezkręgowców na rośliny prerii 4 lata, wykluczenia bezkręgowców (pestycyd) i norników (ogrodzenie) na 96 powierzchniach Mierzenie składu gatunkowego i biomasy roślin Wyniki: nieznaczny wpływ roślinożerców

7 Howe i Brown 2000, 2001 The ghost of granivory past Sztuczna preria: gatunki rośliny wysiane w podobnych zagęszczeniach 18 poletek, 16 gat. roślin zielnych + trawa, wykluczenie norników tylko zimą lub tylko latem Wpływ norników zimą: zredukowanie zagęszczenia Silphium integrifolium o 59% % wzrost zagęszczeo roślin o małych nasionach wzrost różnorodności gatunkowej o 33%

8 Howe i Brown 2001 The ghost of granivory past Dlaczego wyniki Gibsona oraz Howe i Browna są tak różne? Preria składa się z roślin, których norniki nie zjadły

9 Ostfeld i in Ecology Wschodnie USA: lasy wycięte pod farmy w XVI-XVIII w, częśd farm porzucona w XIX w.

10 Ostfeld i in Ecology

11

12 Ostfeld i in Ecology Liczebnośd i skład gatunkowy małych ssaków determinują tempo i kierunek sukcesji pola zdominowane przez myszy (krzaczaste) raczej nie zostaną zarośnięte przez dęby i sosny pola zdominowane przez norniki (trawiaste) raczej nie zarosną klonami i jesionami efekt norników silniejszy niż myszy Kontrola sukcesji od góry

13 Pożary lasów w USA

14

15 Density [mice/ha] Myszaki: wielokrotnie liczniejsze w spalonym lesie unburned burned May June July August Trapping period

16 Co kontroluje sukcesję po pożarach? Przyjęty pogląd: odnowienie lasu i sukcesja po pożarach określone przez bezpośrednie działanie ognia Badania nad gryzoniami nie pozostawiają wątpliwości, że ich zagęszczenie wkrótce po pożarach jest odwrotnie proporcjonalne do intensywności ognia (Greene et al. 2004) Czy pośrednie działanie ognia może byd ważniejsze od jego bezpośredniego wpływu na przebieg sukcesji?

17

18 Seed removal Intensywna konsumpcja nasion w spalonym lesie 100% 80% 60% 40% Burned forest Unburned forest 20% 0% Ponderosa pine Douglas-fir Ponderosa pine Douglas-fir

19

20 Ponderosa pine Douglas-fir Ponderosa pine Douglas-fir Seedling emergence 60% Silny wpływ myszaków na rekrutację siewek drzew 40% 20% Burned Unburned 0% Mice No mice

21 Ponderosa pine Douglas-fir Ponderosa pine Douglas-fir Survival probability Przeżywalnośd siewek drzew w spalonym i niespalonym lesie 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 Burned forest Unburned forest 0,2 0,1 0,

22 Zwolak i in. (2010) Ecology Konsumpcja nasion niweczy pozytywny wpływ pożaru na rekrutację drzew Wysoka liczebnośd myszy intensywna konsumpcja nasion brak odnowienia (w otwartych klatkach) Pożar tworzy znakomite warunki do odnowienia lasu, lecz konsumpcja nasion przez myszaki nie pozwala ich wykorzystad Potencjał, by opóźnid regenerację spalonych lasów górskich

23 Zwolak i in. (2010) Ecology Konsumpcja nasion niweczy pozytywny wpływ pożaru na rekrutację drzew Bezpośredni efekt pożaru: Ogieo -> środowisko fizyczne -> rośliny -> zwierzęta Nieznany, pośredni efekt: Ogieo -> zwierzęta -> rośliny

24 Brown and Heske 1990 (Science) Gryzonie kontrolują przemianę pustyni w step

25

26 Eksperymentalne wykluczenie szczuroskoczków Długośd trwania wykluczenia: 12 lat (powierzchnie badawcze 50 x 50 m) Efekty: Zmniejszona presja na gatunki roślin o dużych nasionach Mniej zaburzeo (nory) Konsekwencje: 3 x większe pokrycie traw Gatunki gryzoni typowe dla prerii

27 Przybywa wysokich traw (ubywa krótkich traw)

28 Przybywa stepowych gatunków gryzoni

29 Szczuroskoczki: żeby pustynia była pustynią

30 Gatunki zwornikowe Gatunki, których wpływ na zespoły i ekosystemy jest bardzo silny i większy, niż wynikałoby z ich biomasy (Power et al. 1996)

31 Wpływ bezkręgowców na rośliny Uważa się, że wpływ bezkręgowców (niewielkie, monofagi) jest słabszy niż wpływ kręgowców (duże, ruchliwe, polifagi)

32 Allan & Crawley (2011) Ecology Letters Długoterminowe wykluczenie owadów i mięczaków na łące w Anglii

33 Allan & Crawley (2011) Ecology Letters Przeciwstawny wpływ owadów i mięczaków: Mięczaki zjadały gł. rośliny zielne: wykluczenie mięczaków spowodowało wzrost liczebności ziół Efekt zachodzi tylko, gdy w obecności owadów Owady (mszyce, pluskwiaki) zjadały gł. trawy: wykluczenie owadów -> wzrost pokrycia traw, spadek liczby gatunków Efekty (zwł. mięczaków) dopiero po 8-14 latach mięczaki zjadają gł. młode rośliny: wpływ widoczny tylko po długim czasie

34 Holcus mollis

35 Podsumowanie: jak roślinożercy wpływają na liczebnośd roślin? Roślinożercy mają potencjał, aby silnie wpływad na rośliny, ale nie zawsze to robią Maron & Crone 2006: od czego zależy siła wpływu? wciąż zbyt mała (chod wzrastająca) liczba badao uważano, że kręgowce wpływają na rośliny silniej, niż bezkręgowce: brak dowodów uważano, że konsumpcja roślin jest ważniejsza od konsumpcji nasion: brak dowodów silniejszy wpływ konsumentów po zaburzeniach ekologicznych

36 Podsumowanie: Jak roślinożercy wpływają na strukturę zbiorowisk? Zarówno wzrost jak i spadek bioróżnorodności (i brak efektu) Wzrost: competition-herbivory tradeoff konsumpcja zależna od zagęszczenia tworzenie zróżnicowanych mikrosiedlisk (kopanie nor, wydeptywanie roślin, odchody) Spadek: selektywna konsumpcja tzw. subdominantów konsumpcja niezależna od zagęszczenia

37 Podsumowanie: Jak roślinożercy wpływają na dynamikę zbiorowisk? Wpływ na sukcesję: Seed predators: zazw. opóźniają (gatunki późnosukcesyjne zwykle mają duże nasiona) Roślinożercy: mogą opóźniad (np. norniki Ostfelda), ale zazw. przyspieszają (gatunki wczesnokcesyjne zazw. inwestują mniej w obronę)

38 Schemat przyspieszania sukcesji przez roślinożerców: lasy borealne (Davidson 1993)

Drapieżnictwo II. (John Stuart Mill 1874, tłum. własne)

Drapieżnictwo II. (John Stuart Mill 1874, tłum. własne) Drapieżnictwo II Jeżeli w ogóle są jakikolwiek świadectwa celowego projektu w stworzeniu (świata), jedną z rzeczy ewidentnie zaprojektowanych jest to, by duża część wszystkich zwierząt spędzała swoje istnienie

Bardziej szczegółowo

Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las

Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Zbigniew Borowski Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Jan Błaszczyk Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych Wstęp Wysokie zagęszczenia kopytnych mają

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa

EKOLOGIA. Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa EKOLOGIA Ekologia zespołów 1/26 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja, jednorodność)

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału z biologii do klasy III.

Rozkład materiału z biologii do klasy III. Rozkład materiału z biologii do klasy III. L.p. Temat lekcji Treści programowe Uwagi 1. Nauka o funkcjonowaniu przyrody. 2. Genetyka nauka o dziedziczności i zmienności. -poziomy różnorodności biologicznej:

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 98 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony

Bardziej szczegółowo

Drapieżnictwo. Ochrona populacji zwierząt

Drapieżnictwo. Ochrona populacji zwierząt Drapieżnictwo Ochrona populacji zwierząt Ochrona populacji zwierząt Czy drapieżniki ograniczają liczebność ofiar? Kontrola z góry czy z dołu? Spektakularne przykłady wpływu drapieżnictwa na populacje:

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA J = Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa

EKOLOGIA J = Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa EKOLOGIA Ekologia zespołów Ekologia 1 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja,

Bardziej szczegółowo

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003 Wykład 4 R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter Mapy Polski Rozwój dróg

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai

EKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai EKOLOGIA 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai 1/20 Sukcesja ekologiczna Proces prowadzący do powstania stabilnego ekosystemu, pozostającego w równowadze ze środowiskiem, osiąganym przez maksymalne możliwe

Bardziej szczegółowo

określa, czym się zajmują ekologia, ochrona środowiska i ochrona przyrody określa niszę ekologiczną wybranych gatunków

określa, czym się zajmują ekologia, ochrona środowiska i ochrona przyrody określa niszę ekologiczną wybranych gatunków WYMAGANIA EDUKACYJNE Z EKOLOGII Z ELEMENTAMI OCHRONY ŚRODOWISKA DLA KLASY III ZAKRES ROSZERZONY Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony Dział programu Lp. Temat Poziom wymagań konieczny (K) podstawowy

Bardziej szczegółowo

PLAN METODYCZNY LEKCJI

PLAN METODYCZNY LEKCJI PLAN METODYCZNY LEKCJI Data: 24. 0 2014 r. Klasa: VI b Przedmiot: przyroda Czas trwania lekcji: 45 minut Nauczyciel: mgr Iwona Gładyś Temat lekcji: Jakie jest znaczenie owadów w przyrodzie i w życiu człowieka?

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Bioróżnorodność = różnorodność biotyczna. Struktura zespołów. Ekologia zespołów

EKOLOGIA. Bioróżnorodność = różnorodność biotyczna. Struktura zespołów. Ekologia zespołów EKOLOGIA Ekologia zespołów Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/49 Bioróżnorodność = różnorodność biotyczna 2/49 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. Wykład 3

Konkurencja. Wykład 3 Konkurencja Wykład 3 Współistnienie nierównych konkurentów wykład 3/2 Heterogenność środowiska Do tej pory zakładaliśmy, że środowisko, w którym zachodzi konkurencja, jest homogenne W rzeczywistości: środowisko

Bardziej szczegółowo

Co kto je? Pośrednie nawiązania do treści nauczania z PP:

Co kto je? Pośrednie nawiązania do treści nauczania z PP: Co kto je? Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 1 najważniejsze pojęcia z bioróżnorodności Bezpośrednie nawiązania do treści nauczania z PP: wskazuje organizmy samożywne

Bardziej szczegółowo

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi

Bardziej szczegółowo

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne) Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,

Bardziej szczegółowo

Wpływ ocienienia na odporność podokapowego odnowienia drzew na zgryzanie przez ssaki kopytne w lasach naturalnych Białowieskiego Parku Narodowego

Wpływ ocienienia na odporność podokapowego odnowienia drzew na zgryzanie przez ssaki kopytne w lasach naturalnych Białowieskiego Parku Narodowego Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii Marcin Churski Wpływ ocienienia na odporność podokapowego odnowienia drzew na zgryzanie przez ssaki kopytne w lasach naturalnych Białowieskiego Parku Narodowego

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA MATERIA I ENERGIA W EKOSYSTEMIE

BIOLOGIA MATERIA I ENERGIA W EKOSYSTEMIE SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: MATERIA I ENERGIA W EKOSYSTEMIE AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Materia i energia

Bardziej szczegółowo

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej

Bardziej szczegółowo

NaCoBeZu klasa 8 Dział Temat nacobezu programu I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? 2. Nośnik informacji genetycznej DNA 3. Podziały komórkowe

NaCoBeZu klasa 8 Dział Temat nacobezu programu I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? 2. Nośnik informacji genetycznej DNA 3. Podziały komórkowe NaCoBeZu klasa 8 Dział programu Temat nacobezu I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? wymieniam zakres badao genetyki rozróżniam cechy dziedziczne i niedziedziczne wskazuję cechy indywidualne i gatunkowe omawiam

Bardziej szczegółowo

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów Interakcje Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania środowiskowe

Bardziej szczegółowo

Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Tomasz Wesołowski Pracownia Badań Lasu, Uniwersytet Wrocławski Awifauna PB: podstawowe fakty Kompleks leśny

Bardziej szczegółowo

Wpływ produktywności pierwotnej łąk na demografię, dynamikę oraz kondycję populacji norników Microtus

Wpływ produktywności pierwotnej łąk na demografię, dynamikę oraz kondycję populacji norników Microtus Kamil Bartoń Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża Wpływ produktywności pierwotnej łąk na demografię, dynamikę oraz kondycję populacji norników Microtus Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie

Bardziej szczegółowo

Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa

Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa Populacja bobra w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, w ostatnich 30 latach odnotowała nagły wzrost liczebności z 270 do ponad???

Bardziej szczegółowo

Kaskady troficzne i ekologia strachu

Kaskady troficzne i ekologia strachu Kaskady troficzne i ekologia strachu Regulacja z dołu czy od góry? Od dołu : liczebnośd organizmów na każdym poziomie troficznym ograniczana przez dostępnośd pokarmu (=przez niższy poziom troficzny) Od

Bardziej szczegółowo

młodzieńczy 2500 rozrodczy 1500 starości 500 a) Na podstawie informacji z tabeli wykonaj wykres

młodzieńczy 2500 rozrodczy 1500 starości 500 a) Na podstawie informacji z tabeli wykonaj wykres . Zadanie Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. Ekologia zajmuje się A. usuwaniem skutków szkodliwej działalności człowieka oraz zapobieganiem zanieczyszczeniu środowiska. B. badaniem wzajemnego wpływu

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji

Konkurencja. wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji Konkurencja wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji Efekty konkurencji ekologiczne: jeden gatunek wypierany z danego siedliska przez drugi można zaobserwować spadek dostosowania (niższa

Bardziej szczegółowo

Zagrajmy w ekologię gra dydaktyczna.

Zagrajmy w ekologię gra dydaktyczna. 1 Zagrajmy w ekologię gra dydaktyczna. Czas trwania zajęć: 45 minut Podstawowe pojęcia: - populacja, - gatunek, - łańcuch pokarmowy, - sieć pokarmowa, - poziom troficzny, - producent, - konsument, - równowaga

Bardziej szczegółowo

Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia

Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia Informacja o zakresie przeprowadzonych prac W ramach prac terenowych przeprowadzono obserwacje gatunku i jego siedliska we wszystkich czterech obszarach

Bardziej szczegółowo

27.10. 2011. Wzrost zależny od zagęszczenia

27.10. 2011. Wzrost zależny od zagęszczenia 27.10. 2011 Wzrost zależny od zagęszczenia Ochrona pop. zwierząt Rycina z Turchin 1999 Zagadnienie regulacji populacji Mechanizmy negatywnej zależności od zagęszczenia Model wzrostu logistycznego Założenia

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.

Bardziej szczegółowo

ZAINTERESOWANIA BADAWCZE

ZAINTERESOWANIA BADAWCZE Zakład Zoologii Systematycznej Instytut Biologii Środowiska Wydział Biologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza ul. Umultowska 89 61-614 Poznań tel. (61) 8295799 rzwolak@amu.edu.pl www.staff.amu.edu.pl/~rzwolak/

Bardziej szczegółowo

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku wpływ inwestycji na duże ssaki drapieżne Robert Mysłajek Stowarzyszenie

Bardziej szczegółowo

I I. 8 9 10 13 12 14 11

I I. 8 9 10 13 12 14 11 I. 1 2 3 4 7 6 5 II. 8 9 10 11 12 13 14 III. 15 16 17 18 19 20 21 IV. 22 23 24 25 26 27 28 Przewodnik do obserwacji organizmów pełniących różne funkcje w zespole organizmów związanym z drzewem Wstęp Czy

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ - 700 Teoria niszy, teoria neutralna SPECJACJA historia = przypadek NIEBYT PULA GATUNKÓW WYMIERANIE ewolucyjna skala czasu ograniczenia dyspersji ograniczenia środowiskowe interakcje

Bardziej szczegółowo

Dzień Pszczół

Dzień Pszczół Dzień Pszczół 08.08.2018 ZNACZENIE PSZCZÓŁ I DZIKICH OWADÓW DLA PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA EKOSYSTEMU Pszczołowate i inne dzikie owady poprzez swoją pracę wspierają powstawanie różnorodnych produktów:

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 2. Życie biosfery Biogeneza i historia biosfery Przedmowa Wstęp... 15

Spis treści. 2. Życie biosfery Biogeneza i historia biosfery Przedmowa Wstęp... 15 Spis treści Przedmowa........................................... 11 1. Wstęp............................................ 15 1.1. Czego czytelnik powinien się spodziewać po tej książce?............. 15

Bardziej szczegółowo

Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa

Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki Katedra Ekologii Roślin Uniwersytet Gdański Cel referatu: odniesienie się do

Bardziej szczegółowo

Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa

Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa Janusz Mikoś Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Zbigniew Borowski Instytut Badawczy Leśnictwa VI sesja Zimowej Szkoły Leśnej przy IBL w 2014

Bardziej szczegółowo

Cechy charakterystyczne: uszy długie, z czarnymi zakończeniami. Wielkość: długość ciała ok. 60 cm, ogona 10 cm, masa ciała ok. 4 kg.

Cechy charakterystyczne: uszy długie, z czarnymi zakończeniami. Wielkość: długość ciała ok. 60 cm, ogona 10 cm, masa ciała ok. 4 kg. ZAJĄC Królestwo: zwierzęta Typ: strunowce Podtyp: kręgowce Gromada: ssaki Podgromada: łożyskowce Rząd: zajęczaki Rodzina: zającowate Rodzaj: zając Gatunek: zając europejski (Lepus europaeus) Cechy charakterystyczne:

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji

Wykład 2. Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji Wykład 2 Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji Konkurencja o charakterze eksploatacji konkurencja o zasoby, które są w niedomiarze działanie jednego konkurenta zmniejsza ilość zasobów dostępną

Bardziej szczegółowo

Ekologia (struktura ekosystemu, przepływ energii i krążenie materii, różnorodność biologiczna i elementy ochrony środowiska)

Ekologia (struktura ekosystemu, przepływ energii i krążenie materii, różnorodność biologiczna i elementy ochrony środowiska) Biologia poziom rozszerzony Liceum III, zadania na marzec Ekologia (struktura ekosystemu, przepływ energii i krążenie materii, różnorodność biologiczna i elementy ochrony środowiska) Wymogi podstawy programowej:

Bardziej szczegółowo

Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?

Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:

Bardziej szczegółowo

Hormony roślinne ( i f t i o t h o or o m r on o y n )

Hormony roślinne ( i f t i o t h o or o m r on o y n ) Hormony roślinne (fitohormony) Hormony roślinne: To związki chemiczne syntetyzowane w pewnych częściach rośliny służące do "komunikacji" pomiędzy poszczególnymi jej częściami. Działają w bardzo małych

Bardziej szczegółowo

Jak edukować o owadach zapylających? Lokalne kampanie edukacyjne.

Jak edukować o owadach zapylających? Lokalne kampanie edukacyjne. Logo Instytucji JAGIELLONIAN UNIVERSITY IN KRAKOW Jak edukować o owadach zapylających? Lokalne kampanie edukacyjne. SZKOLENIE PT. EDUKATOR BIORÓŻNORODNOŚCI PAWŁOWICE, 22 24.06.2016 Wiktoria Rojek Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE ZIMA

Zadania do planszy PRACE W LESIE ZIMA 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE ZIMA 1. Zima jest porą spoczynku w przyrodzie, ale nie jest porą odpoczynku dla leśników. Przeciwnie! Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. Wykład 3

Konkurencja. Wykład 3 Konkurencja Wykład 3 Współistnienie nierównych konkurentów wykład 3/2 Heterogenność środowiska Do tej pory zakładaliśmy, że środowisko, w którym zachodzi konkurencja, jest homogenne W rzeczywistości: środowisko

Bardziej szczegółowo

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH 3 CELE OGÓLNE: rozwijanie pasji poznawania zjawisk przyrodniczych rozwijanie umiejętności analizowania obserwowanych zjawisk zrozumienie roli człowieka

Bardziej szczegółowo

Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer. Spis treści

Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer. Spis treści Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer Spis treści Od tłumacza Przedmowa do pierwszego wydania Przedmowa do drugiego wydania Od Autorów do wydania polskiego 1.Ekologia i ewolucja 1.1.Dobór naturalny

Bardziej szczegółowo

Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego

Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Anna Kowalska Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary,

Bardziej szczegółowo

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim

Bardziej szczegółowo

Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze

Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Zimowa Szkoła Leśna IBL 18-20.03.2014 Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Tadeusz Andrzejczyk SGGW Plan referatu CEL I ZAKRES PIELĘGNOWANIA LASU WARUNKI RACJONALNEJ PIELĘGNACJI DRZEWOSTANÓW

Bardziej szczegółowo

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Grzegorz Neubauer, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Tomasz Wilk, Zbigniew Borowski Zadanie realizowane w ramach umowy nr OR.271.3.12.2015

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. Wykład 4

Konkurencja. Wykład 4 Konkurencja Wykład 4 W terenie Eksperyment w terenie 1. manipulacja liczebnością jednego lub dwóch konkurentów 2. obserwacja zmian przeżywalności, płodności itd. 3. porównanie z parametrami obserwowanymi

Bardziej szczegółowo

Archeologia Środowiska

Archeologia Środowiska Archeologia Środowiska Stowarzyszenie Archeologii Środowiskowej www.geoinfo.amu.edu.pl/sas Association of Environmental Archaeology www.envarch.net Archeologia środowiska Ekosystem - fragment przyrody

Bardziej szczegółowo

Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka

Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Pracownia Biologii Rozmnażania i Genetyki Populacyjnej Instytut Dendrologii PAN w Kórniku Wstęp Zmienność

Bardziej szczegółowo

Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie

Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie Marcin Sulwiński Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii,

Bardziej szczegółowo

Fotoreportaż: stan i zagrożenia badanego środowiska

Fotoreportaż: stan i zagrożenia badanego środowiska Fotoreportaż: stan i zagrożenia badanego środowiska Fotoreportaż: stan i zagrożenia badanego środowiska Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 4 ochrona zwierząt Bezpośrednie

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech

Bardziej szczegółowo

Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia?

Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Dr inż. Krzysztof Klimaszewski Warszawa, 10.09.2014 r. Projekt "O bioróżnorodności dla przyszłości - czyli jak uczyć, że sarna nie jest żoną jelenia" korzysta

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA określa rolę DNA w przechowywaniu i

Bardziej szczegółowo

Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.

Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z biologii kl. II. Poziom. programu. Dział. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra

Przedmiotowy system oceniania z biologii kl. II. Poziom. programu. Dział. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Dział programu Lp. Temat Poziom Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra 12. Czym zajmuje się ekologia? wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia wymienia czynniki ograniczające występowanie

Bardziej szczegółowo

Fauna Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego. Wyniki inwentaryzacji, zagrożenia i działania ochronne. mgr Katarzyna Zembaczyńska

Fauna Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego. Wyniki inwentaryzacji, zagrożenia i działania ochronne. mgr Katarzyna Zembaczyńska Fauna Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego Wyniki inwentaryzacji, zagrożenia i działania ochronne mgr Katarzyna Zembaczyńska Wyniki inwentaryzacji fauny Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego Grupa liczba

Bardziej szczegółowo

Fitofag, roślinożerca

Fitofag, roślinożerca RoślinoŜerność Roślinożerność(fitofagia) sposób odżywiania się (pobierania pokarmu), polegający na zjadaniu roślin. Z reguły polega na zjadaniu roślin (spasanie) bez ich uśmiercania, jak u przeżuwaczy

Bardziej szczegółowo

Dział PP klasa Doświadczenie Dział PP klasa obserwacja

Dział PP klasa Doświadczenie Dział PP klasa obserwacja Wykaz obserwacji i doświadczeń ujętych w podstawie programowej przedmiotu przyroda i biologia Dział PP klasa Doświadczenie Dział PP klasa obserwacja I klasa V na intensywność procesu fotosyntezy I klasa

Bardziej szczegółowo

Ekotoksykologia 12/9/2016. Procesy losowe w populacjach a skutki działania substancji toksycznych

Ekotoksykologia 12/9/2016. Procesy losowe w populacjach a skutki działania substancji toksycznych Ekotoksykologia Procesy losowe w populacjach a skutki działania substancji toksycznych Prof. dr hab. Ryszard Laskowski Instytut Nauk o Środowisku UJ Ul. Gronostajowa 7, Kraków pok. 2.1.2 http://www.eko.uj.edu.pl/laskowski

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów

Konkurencja. wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów Konkurencja wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4) Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum

Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum Temat lekcji Ekologia a ochrona i ochrona Czym jest gatunek? Jakie czynniki ograniczają rozmieszczenie organizmów? Przegląd wybranych gatunków

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr programu DKW-4014-96/99

Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr programu DKW-4014-96/99 Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr DKW-4014-96/99 1. Ekologia a ochrona środowiska i ochrona 2. Czym jest gatunek? Znaczenie pojęć: ekologia, ochrona, ochrona Środowiska podwójne nazewnictwo

Bardziej szczegółowo

Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów

Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów Temat Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw Wymagania na

Bardziej szczegółowo

1 p. za jeden poprawny merytorycznie przykład z wyjaśnieniem Rozwiązanie: przykładowe odpowiedzi Kaktusy liście przekształcone w kłujące ciernie

1 p. za jeden poprawny merytorycznie przykład z wyjaśnieniem Rozwiązanie: przykładowe odpowiedzi Kaktusy liście przekształcone w kłujące ciernie Model odpowiedzi i schemat punktowania do zadań stopnia wojewódzkiego Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Biologii dla uczniów szkół podstawowych województwa śląskiego w roku szkolnym 2018/2019 Za

Bardziej szczegółowo

(fot. M. Pelc) Regeneracja zasobów genowych traw ZDOO w Lisewie

(fot. M. Pelc) Regeneracja zasobów genowych traw ZDOO w Lisewie (fot. M. Pelc) (fot. M. Pelc) Tab. 1. Założenia metodyczne regeneracji zasobów genowych traw w ramach PW 1.2., Kiełkowanie nasion Odmiany 6 Gatunki 7 Liczba obiektów 42 Liczba nasion KCRZG / obiekt 300

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie

Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ( kształcenie zawodowe)

Bardziej szczegółowo

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć nr 1

Scenariusz zajęć nr 1 Opracowała: Lucyna Górecka tydzień 4 Scenariusz zajęć nr 1 Temat dnia: Drzewa w parku I. Czas realizacji: dwie jednostki lekcyjne. II. Czynności przedlekcyjne: przygotowanie wcześniejsze doświadczenia

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:...

BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:... BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16 KLASA III Gimnazjum Imię:... Nazwisko:... Data:... 1. Ponumeruj poziomy organizacji materiału genetycznego, rozpoczynając od poziomu najniższego: - chromatyna -

Bardziej szczegółowo

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura

Bardziej szczegółowo

Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas

Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas DuŜe drapieŝniki DuŜe drapieŝniki DuŜe drapieŝniki oddziaływają bezpośrednio na populacje

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ - 700 Teoria niszy, teoria neutralna SPECJACJA historia = przypadek NIEBYT PULA GATUNKÓW WYMIERANIE ewolucyjna skala czasu ograniczenia dyspersji ograniczenia środowiskowe interakcje

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA III. dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA III. dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA III dział ocena dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra Coraz bliżej istoty życia podstawowe funkcje jakie spełniają w organizmie białka,

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA

Zadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA 1. Z każdej pary określeń napisanych grubym drukiem wykreśl jedno, tak aby zdania były prawdziwe. W lesie iglastym korony drzew przez cały rok przepuszczają

Bardziej szczegółowo

Interakcje. Konkurencja. wykład 2

Interakcje. Konkurencja. wykład 2 Interakcje. Konkurencja wykład 2 Ekologiczna istota konkurencji Kiedy konkurujące gatunki mogą współwystępować? Kiedy na skutek konkurencji jeden z nich wyginie? wykład 2/2 Tempo wzrostu populacji Tempo

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEM PUSZCZY. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego

EKOSYSTEM PUSZCZY. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego EKOSYSTEM PUSZCZY January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego Wykład inauguracyjny na Wydziale Biologii i nauk o Ziemi UJ, 3.10.2016 CO TO JEST PUSZCZA? CO TO JEST PUSZCZA? puszcza

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z BIOLOGII w klasie 8 Szkoły Podstawowej WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE

Bardziej szczegółowo

Szczecin, dnia r. ANALIZA RYNKU

Szczecin, dnia r. ANALIZA RYNKU Szczecin, dnia 14.04.2014 r. ANALIZA RYNKU W celu oszacowania wartości zamówienia publicznego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie zwraca się z prośbą o przedstawienie informacji dotyczącej

Bardziej szczegółowo

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.

Bardziej szczegółowo

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU wyróżnia elementy żywe i nieożywione w obserwowanym ekosystemie oblicza zagęszczenie wybranej rośliny na badanym terenie określa znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016 Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III a, III b, III c, III d gimnazjum.

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III a, III b, III c, III d gimnazjum. Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III a, III b, III c, III d gimnazjum. DZIAŁ VI PRZYRODA WOKÓŁ NAS - 5 NR I TEMAT LEKCJI 1. Lasy liściaste i iglaste WYMAGANIA PODSTAWOWE Uczeń: wymienia warstwy

Bardziej szczegółowo

Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych

Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Maria Mellin Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA. Na ocenę dobrą uczeń:

PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA. Na ocenę dobrą uczeń: PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA DZIAŁ Podstawy dziedziczenia cech Na ocenę niedostateczną Nie opanował wymagań programowych Na ocenę dopuszczającą wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA

Bardziej szczegółowo

Planowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej

Planowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej Planowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej Anna Kimak-Cysewska 2019 Co mówi podstawa programowa? W ramach przedmiotu biologia powinny odbywać się zajęcia terenowe (umożliwiające realizację

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć nr 8

Scenariusz zajęć nr 8 Autor scenariusza: Maria Piotrowska Blok tematyczny: Zwierzęta budzą się ze snu Scenariusz zajęć nr 8 I. Tytuł scenariusza zajęć: Pracowity jak mrówka. II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Biogeografia wysp MacArthur i inni. Robert H. MacArthur ( ) Wyspy miejsce szczególne

EKOLOGIA. Biogeografia wysp MacArthur i inni. Robert H. MacArthur ( ) Wyspy miejsce szczególne EKOLOGIA Biogeografia wysp MacArthur i inni Ekologia 1/32 Robert H. MacArthur (1930 1972) The Theory of Island Biogeography Geographical Ecology Ekologia 2/32 Wyspy miejsce szczególne Karol Darwin - Galapagos

Bardziej szczegółowo

Europejskie i polskie prawo ochrony

Europejskie i polskie prawo ochrony Europejskie i polskie prawo ochrony przyrody wobec lasów Warsztaty Udział społeczny w zarządzaniu cennymi przyrodniczo lasami Izabelin 20-21 lutego 2015 Wymagania dyrektywy siedliskowej Natura 2000 zakaz

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 NR I TEMAT DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się

Bardziej szczegółowo

Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego.

Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego. Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego. Temat: Praca leśnika oraz korzyści, jakie czerpiemy z lasu. - poznawczy - ukazanie znaczenia człowieka w powiększaniu obszarów

Bardziej szczegółowo