CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O KORZYSTANIU Z TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH BS/106/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 2001

Transkrypt

1 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET sekretariat@cbos.pl BS/106/2001 OPINIE O KORZYSTANIU Z TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 2001 PRZEDRUK MATERIAŁÓW W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 OPINIE O KORZYSTANIU Z TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH Obecnie 76% polskich gospodarstw domowych wyposażonych jest w telefon stacjonarny, a 42% ma do dyspozycji co najmniej jeden telefon komórkowy. W telefon stacjonarny lub komórkowy wyposażonych jest łącznie 85% gospodarstw domowych. Co czwarty ankietowany (27%) ma telefon komórkowy wyłącznie do własnej dyspozycji, jest jego właścicielem. W opinii większości respondentów posiadanie komórki daje przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa, pewność, że w każdej chwili można wezwać pomoc, lekarza, skontaktować się z kimś bliskim (78%), ułatwia kontakt z ludźmi (68%) oraz umożliwia załatwianie spraw i interesów w dowolnym czasie i miejscu (67%). Jedna trzecia badanych (34%) sądzi również, że komórka umożliwia rodzicom sprawniejszą kontrolę nad dziećmi. Mniej niż jedna piąta (18%) przypisuje jej znaczenie prestiżowe (poczucie ważności, pewności siebie). Tylko nieliczni uważają, że posiadanie komórki nic nie daje, tylko naraża na koszty. W opinii ponad połowy ankietowanych (łącznie 58%) zdarza się, że posiadacze telefonów komórkowych korzystają z nich w miejscach publicznych w sposób, który ich razi, denerwuje lub krępuje. Według badanych posiadacz komórki powinien ją wyłączyć, jeśli wchodzi do kościoła, kina, teatru, do szkoły lub na uczelnię. Natomiast może z niej korzystać - tak, aby nie przeszkadzać innym - w takich miejscach użyteczności publicznej, jak: sklep, poczta, środki komunikacji miejskiej, kawiarnia, restauracja. Najmniej rygorystycznie oceniają ankietowani możliwość odbierania telefonu komórkowego i prowadzenia swobodnej rozmowy na imprezie sportowej oraz podczas randki. Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (134), 6-9 lipca 2001 roku, reprezentatywna próba losowo-adresowa dorosłej ludności Polski (N=1015).

3 Rozwój telefonii komórkowej i wzrost liczby abonentów sprawił, że w krótkim czasie komórka z modnej zabawki stała się przedmiotem powszechnego użytku ułatwiającym życie, pracę, kontakt z bliskimi. Jednocześnie wraz ze wzrostem popularności i łatwości dostępu do sieci komórkowych zmieniają się obyczaje. Obserwując zachowania ludzi w miejscach publicznych można odnieść wrażenie, iż posiadacze telefonów komórkowych są wszechobecni, że nie rozstają się z nimi nawet na chwilę i niezależnie od tego, gdzie się znajdują, prowadzą nieskrępowane rozmowy, nierzadko wtajemniczając przypadkowych słuchaczy w swoje prywatne sprawy. Co daje ludziom telefon komórkowy? Czy sposób korzystania z niego w dowolnym miejscu razi nas czy też przywykliśmy do takich zachowań i uznajemy je za właściwe? To tylko niektóre problemy dotyczące sposobu korzystania z telefonów komórkowych, jakie poruszyliśmy w jednym z ostatnich sondaży 1. TELEFONY STACJONARNE I KOMÓRKOWE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH Minęły czasy, kiedy posiadanie telefonu było tyleż pożądane, co niedostępne dla przeciętnego obywatela. Wprowadzenie gospodarki rynkowej zaowocowało dynamicznym wzrostem liczby aparatów telefonicznych w gospodarstwach domowych. Polacy szybko nadrobili niedobory w tym zakresie. Obecnie trzy czwarte gospodarstw domowych (76%) posiada telefon stacjonarny, a 42% ma do dyspozycji przynajmniej jeden aparat komórkowy. Ponadto w 44% gospodarstw domowych, w których jest telefon stacjonarny, co najmniej 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (134) przeprowadzono w dniach 6-9 lipca 2001 roku na osobowej reprezentatywnej próbie losowo-adresowej dorosłych mieszkańców Polski.

4 - 2 - jedna osoba ma także komórkę. Przynajmniej jeden telefon komórkowy jest też w co trzecim gospodarstwie (37%), w którym nie ma aparatu stacjonarnego. Obecnie telefon stacjonarny lub komórkowy posiada 85% polskich gospodarstw. RYS. 1. WYPOSAŻENIE MIESZKAŃ W: telefon stacjonarny telefon komórkowy 76% 57% 63% 36% 39% 47% 42% 23% 23% 2% 5% 12% Wprawdzie można już mówić o powszechności korzystania z dobrodziejstw telekomunikacji, jednak możliwości te nie są jednakowe dla wszystkich. Nadal co trzecie gospodarstwo wiejskie (34%) oraz dwie piąte gospodarstw osób z wykształceniem podstawowym (41%) nie ma dostępu do telefonii stacjonarnej. Jednocześnie w gospodarstwach wiejskich (70%) oraz osób z wykształceniem podstawowym (73%) zdecydowanie częściej niż w innych grupach społecznych nie ma także telefonów komórkowych. Od połowy lat dziewięćdziesiątych rośnie liczba abonentów sieci komórkowej. Obecnie 42% gospodarstw domowych wyposażonych jest w co najmniej jeden telefon komórkowy.

5 - 3 - RYS. 2. ILE TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH ŁĄCZNIE JEST W PANA(I) GOSPODARSTWIE DOMOWYM? Wcale nie ma telefonu komórkowego Co najmniej jeden telefon 26% jeden 58% 42% 11% 4% 1% dwa trzy cztery i więcej Mimo że w ciągu ostatnich dwóch lat ponad trzykrotnie wzrosła liczba gospodarstw domowych, w których są użytkownicy sieci komórkowej, korzystanie z telefonów tego typu ciągle można uznać za zjawisko miejskie i - w pewnym sensie - środowiskowe. Telefony komórkowe znajdują się przede wszystkim w gospodarstwach miejskich (55%). Ich posiadanie deklarują najczęściej badani z wyższym wykształceniem (66%), zwłaszcza kadra kierownicza i inteligencja (76%) oraz osoby pracujące na własny rachunek (75%). Gospodarstwa respondentów zaliczających się do wymienionych wyżej kategorii społecznych najczęściej też mają wielu użytkowników komórek. Co najmniej trzy osoby korzystają z łączności tego typu w 17% gospodarstw prywatnych przedsiębiorców, 14% - kadry kierowniczej i inteligencji, a także w co dziewiątym gospodarstwie ankietowanych w wieku od 18 do 24 lat oraz respondentów z wyższym wykształceniem (po 11%). Związek między posiadaniem telefonu komórkowego lub stacjonarnego a położeniem społecznym, w szczególności zaś sytuacją ekonomiczną badanych, wskazuje na to, że korzystanie z nich jest nie tylko kwestią potrzeb, ale także (a może nawet przede wszystkim) możliwości finansowych. Jednak realia życia codziennego (brak funduszy, wysokie koszty korzystania z telefonu komórkowego) nie zmieniają faktu, że telefonia komórkowa stanowi

6 - 4 - dużą konkurencję dla telefonii stacjonarnej. Świadczy o tym nie tylko dynamika wzrostu liczby abonentów, ale także znacząca liczba badanych, w opinii których w przyszłości komórka całkowicie zastąpi telefony stacjonarne. RYS. 3. JAK PAN(I) SĄDZI, CZY KIEDYŚ KOMÓRKA ZASTĄPI CAŁKOWICIE TELEFONY STACJONARNE? Zdecydowanie tak Zdecydowanie nie 13% 10% 47% 39% Raczej tak 34% 29% Raczej nie 14% Trudno powiedzieć Zwolennicy tezy o dominacji komórki mają też swoich licznych przeciwników. Prawie połowa wszystkich badanych (47%) uważa, że przyszłość należy do sieci komórkowych, ale niemal dwie piąte (39%) jest przeciwnego zdania. Opinie na ten temat są słabo zróżnicowane. Jedynie osoby starsze i mniej wykształcone wyróżniają się tym, że w tej sprawie nie mają wyrobionego zdania. OPINIE O KORZYSTANIU Z TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH Pożytki i zagrożenia związane z posiadaniem komórki Według ankietowanych posiadanie telefonu komórkowego daje przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa i ułatwia kontakt z ludźmi. W ocenie tych funkcji zgodni są respondenci o zróżnicowanym poziomie wykształcenia. Opinii w tej sprawie nie różnicują także inne cechy położenia społecznego: miejsce zamieszkania, przynależność społeczno-

7 zawodowa. Równie często jak ułatwienie kontaktu z ludźmi ankietowani wymieniają komórkę jako narzędzie pracy służące do załatwiania interesów w dowolnym czasie i miejscu. Taki pożytek z dostępu do sieci komórkowej dostrzegają przede wszystkim ankietowani z wyższym wykształceniem (89%), zwłaszcza zaś przedstawiciele kadry kierowniczej i inteligencji (93%). Jak Pan(i) sądzi, co daje ludziom posiadanie telefonu komórkowego? Czy komórka: - daje poczucie bezpieczeństwa, pewność, że w każdej chwili można wezwać pomoc, lekarza, skontaktować się z kimś bliskim 78% - ułatwia kontakt z ludźmi 68% - jest narzędziem pracy, umożliwia załatwianie spraw, interesów w dowolnym czasie i miejscu 67% - umożliwia rodzicom kontrolę nad dziećmi 34% - daje poczucie ważności, pewności siebie, poczucie, że jest się kimś 18% - nic nie daje, tylko naraża na koszty 4% Trudno powiedzieć 3% Procenty nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani mogli wybrać trzy odpowiedzi. Niespełna co piątemu ankietowanemu posiadanie telefonu komórkowego kojarzy się głównie ze szpanowaniem. W zdecydowanej mniejszości pozostają ci, którzy nie widzą żadnych korzyści z jego posiadania, przeciwnie, uważają, że jest to tylko niepotrzebny wydatek. Mimo dostrzegania przez większość ankietowanych korzyści płynących z posiadania komórki, z jej użytkowaniem wiążą się także pewne obawy. Tabela 1 Czy zgadza się Pan(i) z opinią, że zbyt częste korzystanie z komórki może być szkodliwe dla zdrowia: Tak Nie Trudno powiedzieć w procentach - dorosłych dzieci

8 - 6 - Ponad połowa badanych (53%) jest zdania, że zbyt częste korzystanie z komórki zagraża zdrowiu dorosłych, a jeszcze większy odsetek (62%) widzi w tym zagrożenie dla zdrowia dzieci. Zapewne opinie na ten temat kształtowane są pod wpływem pojawiających się od czasu do czasu publikacji, w których przestrzega się przed negatywnymi skutkami korzystania z sieci komórkowej. Korzystanie z telefonów komórkowych w miejscach publicznych Co piąty badany (19%) stwierdza, że często narażony jest na denerwujące lub krępujące go zachowanie właścicieli komórek. Niemal dwie piąte (39%) czasami odczuwa dyskomfort z tego powodu. Łącznie więc ponad połowa ankietowanych (58%) przynajmniej czasami znajduje się w takiej sytuacji, w której sposób korzystania z telefonu komórkowego przeszkadza im, drażni lub krępuje. Z takimi sytuacjami najczęściej spotykają się mieszkańcy wielkich miast (75%). Ogólnie rzecz biorąc, im większe miasto i wyższy poziom wykształcenia ankietowanych, tym krytyczniej oceniają oni zachowania związane z użytkowaniem komórek w miejscach publicznych. Jak często zdarza się, że ludzie, z którymi spotyka się Pan(i) na co dzień w miejscach publicznych, np. w pracy, w środkach komunikacji miejskiej, urzędach, kinach, teatrach, lokalach, parkach itd. korzystają z telefonu komórkowego w sposób, który Pana(ią) razi, denerwuje lub krępuje? Takie sytuacje zdarzają się często 19% Czasami zdarzają się takie sytuacje 39% Takie sytuacje nie zdarzają się, telefony komórkowe do tego służą, żeby korzystać z nich w dowolny sposób, w dowolnym czasie i miejscu 37% Trudno powiedzieć 5% Ponad jedna trzecia badanych (37%) uważa, że prowadzenie rozmów przez telefon komórkowy w dowolnym czasie i miejscu jest właściwe. Częściej niż inni twierdzą tak mieszkańcy wsi i małych miast (odpowiednio: 44% i 41%), osoby mniej wykształcone (44%) oraz najmłodsi ankietowani (41%).

9 - 7 - Wprawdzie znaczący odsetek respondentów aprobuje zachowania posiadaczy telefonów komórkowych w miejscach publicznych, a przynajmniej nie widzi nic niewłaściwego w korzystaniu z nich bez względu na okoliczności, jednak oceny te zmieniają się, jeśli pytamy o odbieranie telefonu i prowadzenie rozmów w konkretnych miejscach. Tabela 2 Jak powinien zachować się posiadacz komórki, gdy usłyszy sygnał swojego telefonu: Może odebrać telefon i swobodnie rozmawiać Może odebrać telefon i rozmawiać tak, żeby nikomu nie przeszkadzać Powinien wyłączyć komórkę i nie prowadzić rozmowy Powinien wcześniej wyłączyć komórkę, zanim znajdzie się w tym miejscu Trudno powiedzieć w procentach - w kościele w teatrze, na koncercie podczas spektaklu w kinie podczas projekcji w szkole, na uczelni podczas zajęć - podczas prowadzenia samochodu, jeśli nie posiada zestawu głośno mówiącego w szpitalu, na sali chorych na cmentarzu w pomieszczeniu, gdzie inni pracują lub uczą się w urzędzie na poczcie na randce na meczu, imprezie sportowej w tramwaju, autobusie, pociągu w kawiarni, restauracji w sklepie

10 - 8 - Okazuje się jednak, że - według badanych - nie wszędzie można korzystać z telefonu komórkowego. Zdecydowana większość jest zdania, że posiadacz komórki powinien ją wyłączyć wchodząc do kościoła (86%), teatru (77%), kina (72%), do szkoły lub na uczelnię (69%). Natomiast jeżeli się zdarzy, że tego nie zrobił, to - jeśli znajduje się w takich miejscach - po usłyszeniu sygnału powinien wyłączyć telefon i nie prowadzić rozmowy. Można zatem stwierdzić, że z powszechną dezaprobatą spotyka się odbieranie telefonów komórkowych w kościele (łącznie 96%), w czasie przedstawienie w teatrze, na koncercie (łącznie 92%), podczas oglądania filmów w kinie (łącznie 89%) oraz w czasie zajęć w szkole lub na uczelni (łącznie 88%). Tylko nieliczni badani mają inne zdanie na ten temat. Nie można jednak pominąć faktu, że 6% ankietowanych uważa dyskretną rozmowę z komórki w czasie spektaklu teatralnego za zachowanie właściwe, a nieco większy odsetek sądzi, że można dyskretnie rozmawiać w czasie projekcji filmu w kinie lub podczas zajęć w szkole, na uczelni (po 9%). Zdecydowana większość respondentów (łącznie 77%) jest też zgodna co do tego, że nie należy odbierać telefonu komórkowego podczas prowadzenia pojazdu, jeśli nie ma w samochodzie zestawu głośno mówiącego. Jednak niespełna co piąty badany (18%) nie widzi nic złego w swobodnym prowadzeniu rozmów w takiej sytuacji. Mniej rygorystycznie oceniamy prowadzenie rozmów wśród chorych w szpitalu, na cmentarzu lub w pomieszczeniach, gdzie inni uczą się lub pracują. W każdym z tych miejsc znaczny odsetek ankietowanych (od 28% do 32%) aprobuje odbieranie telefonów komórkowych podkreślając, że rozmowy powinny być tak prowadzone, aby nie przeszkadzały innym. Nadal jednak zdecydowanie przeważają ci, którzy są przeciwni odbieraniu telefonów w tych miejscach (łącznie od 66% do 71%). Podzielone są zdania na temat prowadzenia rozmów z telefonu komórkowego w urzędach (47% za i 51% przeciw). Natomiast większość respondentów za właściwe uważa odbieranie telefonów i prowadzenie rozmów na poczcie (60%), w sklepie (69%), w środkach komunikacji miejskiej (82%), w kawiarni, restauracji (73%), na imprezie sportowej (72%). Za każdym razem jest to przyzwolenie na taki sposób prowadzenia rozmowy, aby nie

11 - 9 - przeszkadzać innym. Jeśli weźmiemy pod uwagę akceptację prowadzenia rozmowy bez żadnych ograniczeń (można swobodnie rozmawiać), okazuje się, że najmniej rygorystycznie oceniane jest odbieranie telefonów i prowadzenie swobodnych rozmów na randce. Kto ma komórkę i jaki robi z niej użytek? Ponad jedną czwartą ogółu respondentów (27%) stanowią właściciele telefonów komórkowych. Nieco mniejszy odsetek (łącznie 23%) deklaruje zamiar kupienia komórki w przyszłości. Czy ma Pan(i) telefon komórkowy? N=1015 Tak, mam 25% Tak, mam, ale chciał(a)bym się go pozbyć 1% Tak, mam, ale chciał(a)bym kupić nowy, lepszej jakości 1% Nie mam, ale chciał(a)bym nabyć w niedalekiej przyszłości 6% Nie mam, ale zastanawiam się nad nabyciem, chociaż jeszcze nie wiem, kiedy 17% Nie mam i nie chcę mieć 50% Połowa Polaków (50%) nie odczuwa potrzeby korzystania z tej formy komunikacji. Są to przede wszystkim osoby po pięćdziesiątce, zwłaszcza emeryci i renciści, respondenci mniej wykształceni. Jest oczywiste, że wszelkie nowości, zwłaszcza w zakresie nowych form komunikacji oraz elektroniki użytkowej, najszybciej rozpowszechniają się w środowisku ludzi młodych, zawodowo aktywnych, wykształconych. Wprawdzie własny telefon komórkowy ma co czwarty badany (27%), ale z sieci komórkowej korzysta - jak już mówiliśmy - łącznie ponad dwie piąte gospodarstw domowych (42%).

12 Odpowiedzi osób, których gospodarstwa domowe wyposażone są w co najmniej jedną komórkę Kto w gospodarstwie domowym ma telefon komórkowy? N=427 Respondent 63% Współmałżonek respondenta 26% Dziecko (dzieci) pozostające na utrzymaniu rodziny, uczące się lub studiujące 15% Dorosłe dziecko (dzieci) utrzymujące się samodzielnie 14% Ktoś inny 22% Warto zauważyć, że użytkownikami sieci komórkowej są nie tylko dorośli. Mniej więcej w co siódmej rodzinie (15%) komórkami dysponują dzieci uczące się lub studiujące (osoby niesamodzielne ekonomicznie). Koszty z tym związane najczęściej ponoszą rodzice, ale w co piątej rodzinie dzieci same regulują swoje rachunki. Odpowiedzi osób, których niesamodzielne ekonomicznie dzieci mają komórkę do własnej dyspozycji Kto zazwyczaj pokrywa koszty rozmów z telefonów komórkowych należących do dzieci, które nie pracują, uczą się lub studiują? N=63 Rodzice 58% Dzieci same płacą, np. z kieszonkowego lub zarobionych przez siebie pieniędzy 22% Różnie bywa 12% Ktoś inny, np. dziadkowie, starsze rodzeństwo 5% Trudno powiedzieć 3% Respondentów, którzy mają komórki do własnej dyspozycji, zapytaliśmy o ich użytkowanie i korzystanie z innych niż rozmowa możliwości komunikowania się z ludźmi. Zdecydowaną większość właścicieli telefonów komórkowych (87%) stanowią osoby, które nabyły je za własne pieniądze i same ponoszą koszty rozmów telefonicznych (79%). Ponad połowa abonentów wykorzystuje telefon komórkowy - niezależnie od tego, czy jest on służbowy czy prywatny - do załatwiania interesów oraz spraw służbowych.

13 RYS. 4. CZY TELEFON KOMÓRKOWY, KTÓRY PAN(I) POSIADA JEST: N=270 Pana(i) prywatną własnością telefonem służbowym 87% 13% RYS. 5. KTO PŁACI ZA PANA(I) ROZMOWY Z TELEFONU KOMÓRKOWEGO? N=270 Ja sam(a) Firma, w której pracuję 79% 9% 12% Ktoś inny, np. rodzice, dziadkowie, dzieci RYS. 6. CZY TELEFON KOMÓRKOWY SŁUŻY PANU(I): N=270 wyłącznie do prowadzenia rozmów prywatnych 44% 2% wyłącznie do załatwiania spraw służbowych 54% zarówno do prowadzenia rozmów prywatnych, jak i załatwiania spraw służbowych

14 Dość rozpowszechnione jest porozumiewanie się za pomocą SMS-ów. Z tej formy komunikacji korzysta 76% użytkowników telefonów komórkowych. Połowa (50%) deklaruje też korzystanie z poczty głosowej. RYS. 7. CZY KORZYSTA PAN(I): N=270 Odsetki odpowiedzi twierdzących z poczty głosowej 50 nadawania wiadomości SMS 76 Większość posiadaczy telefonów komórkowych (65%) twierdzi, że nie jest od nich uzależniona, z tym że znaczna część (30%) wyraża to przekonanie w sposób dość umiarkowany. Jednak co trzeci użytkownik komórki (34%) przyznaje, że życie bez niej byłoby dla niego trudne. Poglądy na ten temat są słabo zróżnicowane społecznie. RYS. 8. ZDARZA SIĘ, ŻE WŁAŚCICIELE KOMÓREK PRZYZWYCZAJAJĄ SIĘ DO NICH I NIE MOGĄ SIĘ BEZ NICH OBEJŚĆ. CZY PAN(I) WYOBRAŻA SOBIE, ŻE MÓGŁBY (MOGŁABY) OBEJŚĆ SIĘ BEZ TELEFONU KOMÓRKOWEGO? N=270 Zdecydowanie tak 65% 35% 6% Zdecydowanie nie 34% 30% 28% Raczej tak 1% Raczej nie Trudno powiedzieć Mimo obiegowych opinii, że korzystanie z telefonów komórkowych zwiększa ryzyko niekontrolowanego wypływu gotówki z domowego budżetu, w zdecydowanej większości

15 rodzin dysponujących co najmniej jedną komórką nie ma takiego problemu ani żadnych nieporozumień na tym tle. Odpowiedzi osób, które w swoim gospodarstwie domowym mają co najmniej jedną komórkę RYS. 9. CZY W PANA(I) RODZINIE ZDARZA SIĘ, ŻE ZBYT CZĘSTE KORZYSTANIE Z KOMÓRKI I ZWIĄZANE Z TYM KOSZTY SĄ PRZYCZYNĄ NIEPOROZUMIEŃ I KONFLIKTÓW? N=427 Tak, zdarza się, ale niezbyt często Tak, zdarza się to bardzo często 2% Trudno powiedzieć 11% 3% Nie 84% Obecnie trzy czwarte gospodarstw domowych (76%) posiada telefon stacjonarny, a 42% ma do dyspozycji przynajmniej jeden aparat komórkowy. Znaczna część gospodarstw korzysta zarówno z telefonii stacjonarnej, jak i komórkowej. Dostępność i powszechność oferowanych usług w tym zakresie sprawiła, że obecnie telefon stacjonarny lub komórkowy posiada 85% polskich gospodarstw domowych.

16 Dynamiczny wzrost liczby użytkowników telefonii komórkowej zauważalny jest w miejscach publicznych, w środkach komunikacji miejskiej, na ulicach, w sklepach. W opinii ponad połowy badanych (58%) zdarza się, że zachowanie posiadaczy komórek i sposób ich użytkowania drażni lub krępuje (w tym 19% deklaruje, że takie sytuacje zdarzają się bardzo często). Mimo odnotowanych zastrzeżeń i krytycznych uwag pod adresem użytkowników telefonów komórkowych i korzystania z nich zdecydowana większość respondentów nie ma wątpliwości, że posiadanie komórki daje poczucie bezpieczeństwa, ułatwia kontakt z ludźmi, umożliwia załatwianie spraw i interesów w dowolnym czasie i miejscu. Ostatnia z wymienionych cech (dowolny czas i miejsce) pozostaje w wyraźnym konflikcie ze społeczną oceną swobodnego korzystania z komórki w miejscach publicznych. Zalety telefonu komórkowego szybko stają się utrapieniem dla innych, jeśli właściciel komórki używa jej w sposób, którego inni nie akceptują. Opracowała Macieja FALKOWSKA