Matematyka dla odwa nych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Matematyka dla odwa nych"

Stefan Pawlak
8 lat temu
Przeglądów:

1 Jan Kowolik, Tomasz Szwed Matematyka dla odwa nych Zbiór zadañ konkursowych dla uczniów uzdolnionych matematycznie Szko³a ponadgimnazjalna i nie tylko Opole 010 1

2 Spis treœci Wstêp...5 Rozdzia³ I. W³asnoœci liczb. Funkcje...7 Rozdzia³ II. Nierównoœci algebraiczne. Zastosowanie œrednich...33 Rozdzia³ III. Wielomiany...44 Rozdzia³ IV. Równania i uk³ady równañ...57 Rozdzia³ V. Ci¹gi liczbowe...73 Rozdzia³ VI. Planimetria...79 Rozdzia³ VII. Trygonometria w zastosowaniach Rozdzia³ VIII. Zadania z Ma³ej Olimpiady Matematycznej Odpowiedzi

Równania i uk³ady równañ...57 Rozdzia³ V. Ci¹gi liczbowe...73 Rozdzia³ VI. Planimetria.

3 Wstêp Niniejszy zbiór zadañ jest przeznaczony przede wszystkim do pracy na ko³ach matematycznych dla uczniów szkó³ gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych o uzdolnieniach matematycznych. Opracowanie to pozwala uczniom zapoznaæ siê z ró nymi rodzajami oraz stopniem trudnoœci zadañ matematycznych wystêpuj¹cych w konkursach matematycznych oraz w rejonowych etapach olimpiad matematycznych. Jest to jednoczeœnie materia³ do samodzielnej pracy i stanowi podstawê do przygotowania uczniów do konkursów matematycznych. W zbiorze umieszczone s¹ tak e zadania, które w ci¹gu ostatniego piêciolecia obowi¹zywa³y na naszej opolskiej, lokalnej tzw. Ma³ej Olimpiadzie Matematycznej. Nie jest to jednak typowy zbiór zadañ zwi¹zany tematycznie z aktualnym programem nauczania matematyki w zakresie rozszerzonym. W zbiorze Czytelnik znajdzie oryginalne jak i typowe zadania matematyczne o treœci znanej z wczeœniejszych opracowañ. Zadania pogrupowane zosta³y w kilku rozdzia³ach, które zwi¹zane s¹ z tradycyjnymi szkolnymi zadaniami matematycznymi. Staraliœmy siê, aby ka de zadanie trafi³o do danego rozdzia³u nieprzypadkowo. Jednoczeœnie zdajemy sobie sprawê z tego, e umieszczenie jakiegoœ zadania w tym, a nie innym rozdziale mo e budziæ kontrowersje. W zbiorze tym brakuje zadañ ze stereometrii, kombinatoryki, teorii przekszta³ceñ oraz rachunku prawdopodobieñstwa. Wiêkszoœæ zadañ podanych jest z rozwi¹zaniami. Rozwi¹zania zawieraj¹ czêsto skróty myœlowe, które mamy nadziejê, oka ¹ siê doœæ ³atwe do zrozumienia. Na koñcu ka dego rozdzia³u umieszczone s¹ zadania do samodzielnego rozwi¹zywania, które mo na traktowaæ jako materia³ treningowy. Niektóre z tych zadañ zawieraj¹ odpowiedzi lub pewne wskazówki. Zachêcamy do ich samodzielnego rozwi¹zywania. Odpowiedzi najlepiej wykorzystaæ do sprawdzenia poprawnoœci swego rozumowania b¹dÿ do porównania z metod¹ rozwi¹zywania przedstawion¹ w zbiorze. 5

matematycznych. Jest to jednoczeœnie materia³ do samodzielnej pracy i stanowi podstawê do przygotowania uczniów do konkursów matematycznych.

4 Wiêkszoœæ podanych w tym zbiorze rozwi¹zañ zadañ opartych jest na rozwi¹zaniach wystêpuj¹cych w literaturze matematycznej. Ale s¹ te rozwi¹zania oparte na metodach i pomys³ach przedstawionych przez uczniów na zajêciach ko³a matematycznego prowadzonego przez ponad 30 lat w tzw. klasach uniwersyteckich przy I Liceum Ogólnokszta³c¹cym im. Miko³aja Kopernika w Opolu. Mamy nadziejê, e oddany w rêce Czytelników zbiór zadañ stanie siê swego rodzaju podrêcznikiem samokszta³ceniowym dla uczniów i ich nauczycieli. Liczymy równie, e chocia w niewielkim stopniu przyczyni siê do rozwoju uzdolnieñ matematycznych uczniów. Rozwi¹zywanie zadañ konkursowych jest sztuk¹. Wymaga talentu i ciê kiej pracy uczniów i ich opiekunów. Potrzebne s¹ równie narzêdzia matematyczne, których, jak mniemamy, dostarczy nasza publikacja. W ostatnim rozdziale podane zosta³y zestawy zadañ z etapów szkolnych i wojewódzkich z XL i XLI Ma³ej Olimpiady Matematycznej. W przypadku zadañ typowo rachunkowych podane s¹ do nich odpowiedzi. Autorzy 6

klasach uniwersyteckich przy I Liceum Ogólnokszta³c¹cym im. Miko³aja Kopernika w Opolu.

5 Rozdzia³ I W ASNOŒCI LICZB. FUNKCJE Zadanie Wiedz¹c, e a b c d ustawiæ w porz¹dku rosn¹cym liczby: x ( a b)( c d), y ( a c)( b d), z ( a d)( b c). y x ab cd ac bd ( a d)( b c) 0, z y ac bd ad bc ( a b)( c d) 0. W takim razie y x 0 i z y 0, wiêc x y i y z. Zatem x y z. Zadanie. 1.. Która z liczb: log 11 czy log1 jest wiêksza? St¹d log11 log ( 101, 1) log10 log 1, 1 1 log 1, 1. log 11 ( 1 log 1, 1) 1 log 1, 1 log 1, 1 1 log 1, 1 1 log 1, 1 1 log 1, 1 log10 log 1, 1 log 1, 1 log1. Zatem log 11 log1. Zadanie ZnaleŸæ tak¹ najmniejsz¹ liczbê naturaln¹ n, aby liczby n 1 oraz n 50 by³y kwadratami liczb naturalnych. Niech k i l bêd¹ liczbami naturalnymi takimi, e n 1 k i n 50 l St¹d k l 51 czyli ( k l)( k l) 51. Jedynymi rozwi¹zaniami tego równania w zbiorze N s¹ pary liczb ( 10, 7) i ( 6, 5 ). W takim razie najmniejsz¹ liczb¹ naturaln¹ spe³niaj¹c¹ warunki zadania jest n

St¹d log11 log ( 101, 1) log10 log 1, 1 1 log 1, 1. log 11 ( 1 log 1, 1) 1 log 1, 1 log 1, 1 1 log 1, 1 1 log 1, 1 1 log 1, 1 log10 log 1, 1 log 1, 1 log1. Zatem log 11 log1. Zadanie. 1.3.

6 c c Zadanie Wykazaæ, e jeœli c C i x 4, to x 1 C. x x x x x 1 1 ( 1)( 1). x x x Mamy: c c c c x c c x 1 4. ( c c 4) ( c c 4 ) Zatem x 1 x c c 4 ( c c 4 ) 4 4 c c 4 c c c 4 ( c c 4) c. W zwi¹zku z tym x 1 C. x 8 5 Zadanie Wykazaæ, e dla a R a a 1 a a. Dla a 0 lewa strona nierównoœci jest dodatnia, zaœ prawa strona ujemna, a wiêc L P. Dla a 0 nierównoœæ jest prawdziwa Dla a ( 0, 1) poniewa a a, wiêc a ( a a ) ( 1 a) 0. Podobnie dla a 1 mamy: 8 5 a a a a a ( a 1) a( a 1) 1 0. W ten sposób rozwa aj¹c wszystkie mo liwe przypadki udowodniliœmy dan¹ nierównoœæ. 8

Dla a 0 lewa strona nierównoœci jest dodatnia, zaœ prawa strona ujemna, a wiêc L P. Dla a 0 nierównoœæ jest prawdziwa.

7 ZADANIA DO SAMODZIELNEGO ROZWI ZYWANIA n Zadanie Rozwi¹zaæ w zbiorze N równanie 3 88 m. Zadanie Rozwi¹zaæ w zbiorze N równania: 3 3 a) x y 1 3x y, b) x x , c) a b c d. Zadanie Rozwi¹zaæ w zbiorze C równania: a) x y x 11 y 1, b) x y 1 10( x y), c) x yz 5( x y z), d) 3x 5y 345. Zadanie Rozwi¹zaæ równania: a) x 3 x [ x ], b) [ ] x, c) x 6[ x] 7 0, d) [ x 1] x. Zadanie Rozwi¹zaæ równania: a) ( 1) 1 ( 1) x x, 4 4 b) ( x ) ( x 3) 1. Zadanie Rozwi¹zaæ uk³ady równañ: a) x y z 3 x y z x y z 3, b) x y z x y z x y yz zx 7. 71

Rozwi¹zaæ w zbiorze C równania: a) x y x 11 y 1, b) x y 1 10( x y), c) x yz 5( x y z), d) 3x 5y 345. Zadanie. 4.9.

8 Zadanie Rozwi¹zaæ uk³ad równañ log a log b ( ax) ( by) log ax log bx b a. a 0 i a 1, x 0 b 0 i b 1, y 0. Zadanie Wyznaczyæ wszystkie wartoœci a dla których równanie x ax a 0 ma pierwiastki ca³kowite. Zadanie Zbadaæ liczbê rozwi¹zañ równania mx m x m 1 0 w zale noœci od wartoœci parametru m R. Zadanie Ile istnieje równañ postaci x p x q 0, których wspó³czynniki p, q N i pierwiastki dodatnie s¹ mniejsze od 10. Zadanie Wyznaczyæ zbiór wartoœci parametru m, dla których równanie x m ma 3 rozwi¹zania. x 1 x Zadanie Wykazaæ, e jeœli liczby x, y, z spe³niaj¹ równania x y z x yz i x yz oraz x 0, to x 3. Zadanie Dla jakich a R równanie x 1 a 4 ma dok³adnie 5 rozwi¹zañ? Zadanie Rozwi¹zaæ uk³ad równañ x y x y 3 y x ( x y) 3. 7

Zadanie. 4.35. Ile istnieje równañ postaci x p x q 0, których wspó³czynniki p, q N i pierwiastki dodatnie s¹ mniejsze od 10. Zadanie. 4.36.

Podobne dokumenty

matematyka liceum dawniej i dziœ

matematyka liceum dawniej i dziœ Zawody matematyczne im. Mariana Rejewskiego Relacje z jubileuszowej dziesi¹tej edycji konkursu dla szkó³ pomdgimnazjalnych województwa kujawskopomorskiego. n MARIUSZ AAMCZAK Wminionym roku szkolnym odby³a