Sport i nauki o sporcie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Sport i nauki o sporcie"

Transkrypt

1 Sport i nauki o sporcie na przełomie wieków 5 O potrzebie koegzystencji biochemii sportu i teorii treningu Chcemy tego, czy nie chcemy, wiek XXI w światowym sporcie będzie wiekiem biochemii i żywienia. J. P. Prawdziwości tezy, sformułowanej w tytule, pragnę dowieść, posługując się przykładem. Ukazuje on dobitnie, jak znajomość biochemii ułatwia zrozumienie istoty badanego procesu i pozwala uniknąć błędów nie tylko w trakcie badań eksperymentalnych i wnioskowania, ale także w zakresie wskazań praktycznych na nich opartych. Jakiś czas temu otrzymałem od redakcji Sportu Wyczynowego artykuł z prośbą o jego recenzję. Był on relacją z badań eksperymentalnych, w których chodziło o ocenę wpływu podawania kreatyny na rozwój zdolności siłowych zawodników. Rzetelnie potraktowałem swoje zadanie i uważnie przestudiowałem artykuł. Dostrzegłem w nim błędy metodologiczne, które uniemożliwiały publikowanie wyników doświadczeń. Były one na tyle charakterystyczne, że postanowiłem sięgnąć po nie przy pisaniu tego eseju. Nie ma co ukrywać faktu, że teoretyków treningu sportowego w Polsce różni od ich kolegów na Zachodzie wiele, między innymi to, że nasi naukowcy - nie wiem dlaczego - nie chcą uwzględniać roli biosyntezy białka w zjawisku potreningowej adaptacji organizmu. Praca, którą recenzowałem, jest dobitnym tego przykładem, a - należy zaznaczyć - Sport Wyczynowy 2001, nr 5-6/

2 6 wykonana została w jednej z wiodących uczelni wychowania fizycznego w naszym kraju. Uważam, że chcemy tego czy nie chcemy, wiek XXI w światowym sporcie będzie wiekiem biochemii i żywienia. W zawodach będą wygrywać ci sportowcy, w treningu których wiedzę tę potrafiono lepiej wykorzystać. Ostatnie 30 lat XX wieku zapisze się, niestety, niechlubnie jako era koksu w sporcie. O wynikach sportowych w tym okresie decydował nie tylko trening, ale wielokrotnie także podawanie środków dopingowych. Obecnie, dzięki postępowi w diagnostyce antydopingowej - użyciu aparatury o wysokiej rozdzielczości, mierzącej nawet śladowe ilości zakazanych substancji, czy ich metabolitów, stosowanie dopingu staje się coraz bardziej ryzykowne (groźba dyskwalifikacji), a niektórych substancji wręcz niemożliwe. Niebawem rozpocznie się nowa era sportu, era biochemii i żywienia, czyli znajomości zasad i wykorzystywania regulacji metabolizmu na poziomie molekularnym. Na tej wiedzy będzie oparte sterowanie treningiem oraz dozwolone wspomaganie organizmu zawodników, polegające w głównej mierze na dostarczaniu właściwych substratów energetycznych w trakcie procesu treningowego, w okresie startów lub w procesie odnowy. Wspomniana przeze mnie praca dotyczyła (pośrednio) zagadnienia treningu siłowego. Gdy na proces treningowy spojrzeć od strony biochemii, wówczas okaże się że jego celem jest indukowanie (czyli doprowadzanie do powstania) zwiększonych ilości określonych białek (charakterystycznych dla danego rodzaju treningu). Jeżeli białka takie powstaną, to zawodnik stanie się lepiej wytrenowany, jeżeli nie powstaną, to trening efektu nie przyniesie. Jeżeli zaś powstaną, ale niemal natychmiast rozpadną się na aminokwasy, to również nie nastąpią korzystne zmiany potreningowe. Jak powszechnie wiadomo, białka zbudowane są z aminokwasów. Cząsteczka każdego białka zawiera określoną liczbę aminokwasów. Ich ilość waha się, mniej więcej, od 100 do kilku tysięcy. Cechą charakterystyczną białek jest to, że po powstaniu z aminokwasów żyją one przez pewien okres, pełniąc swoje funkcje, a następnie znów rozpadają się na aminokwasy. Część zużytych aminokwasów ulega katabolizmowi, zostaje spalona, pozostałe ponownie mogą być użyte do syntezy białek. Ten obrót białek, tj. ich synteza i rozpad, ma olbrzymią dynamikę. W ciągu doby człowiek wymienia ilość białek, odpowiadającą ich zawartości w 1500 g, czyli 1,5 kg mięśnia! Jak wspaniale jest skonstruowany i jak idealnie działa nasz organizm, skoro tego w ogóle nie odczuwamy. Komórka mięśniowa, bo najczęściej o nią chodzi, aby dokonać syntezy cząsteczki tego, a nie innego białka, musi mieć następujące 3 informacje: 1. Z ilu aminokwasów dane białko utworzyć? 2. Jakie aminokwasy wziąć do syntezy tego konkretnego białka? 3. W jakiej kolejności (tj. sekwencji) te aminokwasy należy ze sobą połączyć? Czasami w dydaktyce dane zjawisko lepiej wyjaśnić, posługując się uprosz-

3 O potrzebie koegzystencji biochemii sportu i teorii treningu 7 czonymi, wziętymi z życia przykładami. Dla wielu Czytelników nie jest to konieczne, ale Sport Wyczynowy czytany jest także przez osoby, dla których słownictwo typowo chemiczne jest trudno zrozumiałe, dlatego też, omawiając współczesne poglądy biochemii na mechanizmy treningu, użyję takiego właśnie uproszczonego sposobu. Biosynteza białka w komórkach przypomina nieco staromodny wypiek ciasteczek, którego używają zresztą dzisiaj jeszcze nasze babcie. Kładą one na blachę rozmaite metalowe foremki, jedne w kształcie kółek, inne w kształcie serduszek, jeszcze inne w postaci trójkątów itd. Następnie foremki te wypełniają ciastem i wstawiają do piekarnika. Po pewnym czasie blacha z piekarnika zostaje wyjęta, ciastka z foremek oddzielone i ułożone na talerzu. Jest oczywiste, że ilość ciasteczek w kształcie serduszka otrzymanych w jednym wypieku, będzie zależała od tego, jaką ilość foremek o tym kształcie wypełniła nasza babcia ciastem i wstawiła do piekarnika. Podobne reguły obowiązują w trakcie biosyntezy białka. Każde białko syntetyzuje się na swojej własnej foremce, zwanej mrna (informacyjny kwas rybonukleinowy). Właśnie ta foremka, ten mrna, inny dla każdego białka, posiada wspomnianą informację 1, 2, 3, czyli: ile aminokwasów należy ze sobą połączyć, jakich aminokwasów należy do tego użyć, oraz w jakiej kolejności należy je łączyć w procesie syntezy. Istotny jest fakt, że każde białko syntetyzuje się na swoim własnym mrna, powstaje w swojej własnej foremce (ciastko w kształcie serduszka powstać może tylko w foremce w kształcie serduszka). Cząsteczki mrna noszą nazwę identyczną jak białko, które jest na nim syntetyzowane. Białko aldolaza powstaje na mrna dla aldolazy, łańcuch hemoglobiny syntetyzowany jest na mrna dla łańcucha hemoglobiny itp. Podobnie jak foremki były wypełniane ciastem, tak też do cząsteczek mrna musi się przyłączać określona ilość aminokwasów, aby utworzyć dane białko. Jak jest regulowana synteza białek? Wróćmy do przykładu. Od czego zależeć będzie ilość wypieczonych serduszek? Czynnikiem ograniczającym ilość serduszek może być: a) ilość foremek (ciasta jest w nadmiarze, brakuje foremek) lub b) ilość ciasta (są foremki, ale brakuje ciasta). Podobne ograniczenia mogą dotyczyć biosyntezy białka. Czynnikiem ograniczającym może być ilość cząsteczek mrna w komórce (foremek), albo ilość aminokwasów (ciasto). Powróćmy do treningu, przypomnijmy, jaki jest jego cel? Otóż głównym zadaniem chronicznie powtarzanych ćwiczeń, czyli treningu jest zwiększenie syntezy mrna (foremek, na których będą syntetyzowały się białka). Cząsteczki mrna powstają w jądrze komórkowym (proces nazywa się transkrypcją, zachodzi na DNA, a substratami do syntezy mrna są ogromne ilości cząsteczek ATP, GTP, UTP i CTP). Właśnie na tym poziomie odbywa się zwykle regulacja procesu syntezy białek. Weźmy dla przykładu cytochrom c, niewielkie białko, zbudowane z 104 aminokwasów. Występuje ono w łań-

4 8 cuchu oddechowym mitochondriów, przenosząc elektrony, a więc uczestniczy w procesie wytwarzania energii potrzebnej do biegania. Jeżeli dany osobnik nie jest biegaczem długodystansowym, to w jądrach jego komórek mięśniowych syntetyzuje się mała ilość mrna dla cytochromu c. Odnosząc to do naszego przykładu, oznacza to, że mając mało foremek, wytworzymy jedynie ograniczoną ilość ciasteczek, czyli cząsteczek cytochromu c. Co się stanie, gdy zaczniemy uprawiać biegi? Otóż pod wpływem treningu biegowego pojawi się w naszych komórkach jakaś substancja, jakiś hipotetyczny związek chemiczny, mający właściwości induktora. Działanie induktora polega na tym, że zwiększa on syntezę mrna, czyli foremek. Jeżeli będziemy codziennie biegać dystans 10 km, to początkowo wzrośnie w naszych komórkach ilość mrna dla cytochromu c (foremek do syntezy tego białka), a następnie - przy wystarczającym dostarczaniu aminokwasów w diecie (czyli ciasta) - będzie można te dodatkowe foremki wypełnić ciastem, czyli aminokwasami i w konsekwencji doprowadzić do powstania nowych dodatkowych cząsteczek cytochromu c. (Tak naprawdę to substratami tego procesu nie są jednak wolne aminokwasy, ale cząsteczki aminoacylo-trna, czyli aminokwasy, połączone ze specyficznymi dla siebie cząsteczkami trna, co pozwala na dopasowywanie się takich kompleksów trna-aminokwas do mrna na zasadzie komplementarności pomiędzy kodonem mrna i antykodonem na aminoacylo-trna. Proces nazywamy translacją. Produktami translacji są białka i wolne trna, ale są to już sprawy szczegółowe). Reasumując: trening wytrzymałościowy powoduje, że pojawia się jakiś induktor, substancja x, która zwiększa syntezę mrna, ale nie tylko mrna dla cytochromu c, lecz mrna dla wielu innych cząsteczek białkowych, biorących udział w procesie oddychania komórkowego. Przy odpowiednim żywieniu (zapotrzebowanie na białko w diecie przy tego rodzaju treningu jest rzędu 1,4 g na kg masy ciała na dobę) wszystkie te foremki mrna zostaną wypełnione aminokwasami (ciastem), powstaną dodatkowe cząsteczki białek, osobnik stanie się lepiej wytrenowany. W eksperymencie, opisanym w recenzowanej pracy, zastosowano trening siłowy, który miał spowodować powstanie nieznanej substancji z, która z kolei - działając bezpośrednio, czy też pośrednio, na poziomie jądra komórkowego - miała spowodować, że w tym jądrze zsyntetyzuje się więcej cząsteczek mrna (foremek), na których - po ich wyjściu do cytozolu i umieszczeniu się na rybosomach - będzie zachodziła synteza dwóch podstawowych białek mięśniowych: aktyny i miozyny. Załóżmy, że obciążenia treningowe były prawidłowe i rzeczywiście w wyniku treningu pojawiły się w zwiększonej ilości cząsteczki mrna dla aktyny i cząsteczki mrna dla miozyny. Cząsteczki te, czyli foremki, oczekiwały na wypełnienie ich aminokwasami, aby utworzyć białka. Ale czy owe foremki zostały odpowiednio wypełnione aminokwasami? W recenzowanej pracy brakowało jakiejkolwiek informacji o żywie-

5 O potrzebie koegzystencji biochemii sportu i teorii treningu 9 niu i ilości spożywanego przez badane osoby białka. A skoro tak, to znaczy, że podaż białka nie była kontrolowana i eksperymentem rządził przypadek. Wśród zawodników, uczestniczących w opisanych doświadczeniach, znajdowali się zapewne tacy, którzy spożywali odpowiednie ilości białek, i tacy, którzy zjadali ich za mało. Ci zawodnicy, którzy spożywali odpowiednie ilości białka (a zapotrzebowanie przy treningu siły jest ogromne, wynosi 2 g na kg masy ciała na dobę), mogli wypełniać foremki aminokwasami, syntetyzować białka i stawać się wytrenowanymi. Natomiast ci, których dieta była uboższa w białko, mogli zupełnie nie reagować na trening. Aby organizm zawodnika stał się wytrenowany, muszą te dodatkowe, powstałe w wyniku treningu, foremki mrna zostać wypełnione aminokwasami - sportowiec musi więc otrzymać w pożywieniu odpowiednią ilość białka i rozłożyć je na aminokwasy. Jeżeli tego nie uczyni, to tak jakby te dodatkowe foremki zostały wstawione do piekarnika bez wypełnienia ich ciastem. Efekt wiadomy - ciasteczek nie będzie. Zawodnicy niepotrzebnie się trudzili, zwiększyli wprawdzie ilość mrna dla aktyny i miozyny, ale szansę na to, aby stać się wytrenowanymi, zaprzepaścili, spożywając zbyt małą ilość białka (mają foremki, ale nie wypełnili ich ciastem). Gdy chodzi o mechanizm działania kreatyny, warto przypomnieć, że praca która dokonała rewolucji w poglądach na rolę kreatyny, ukazała się w 1974 (Ingwall J.S., Weiner C. D., Morales M. F., Davis E., Stockdale F. E.: Specificity of creatine in the control of muscle protein synthesis. Journal of Cell Biology 1974, 62, ). Jej autorzy dowiedli, że kreatyna, (którą od 1928 roku uważano głównie za substrat do gromadzenia wiązań wysokoenergetycznych), zwiększa także syntezę białek mięśniowych. Obecnie uważa się ją za typowego induktora biosyntezy tych białek, działa identycznie jak hipotetyczna substancja z, powstająca pod wpływem treningu siłowego. Na ten mechanizm działania wskazują pewne dane doświadczalne, z których wynika, że kreatyna zwiększa ilość dojrzałego mrna dla aktyny i miozyny (oczywiście dla innych białek też). Należy więc założyć, że jądra komórek mięśniowych zawodnika poddanego treningowi siłowemu i otrzymującego doustną suplementację kreatyną, wytwarzają o wiele więcej cząsteczek mrna ( foremek ) aniżeli osoby, która tylko trenuje. Teraz jest już rzeczą całkowicie zrozumiałą, że aby uzyskać korzystny efekt końcowy, foremki te należy wypełnić ciastem - aminokwasami, na które zapotrzebowanie w warunkach suplementacji organizmu kreatyną wzrasta ogromnie. Ponieważ trening i kreatyna współdziałają ze sobą w zwiększaniu ilości cząsteczek mrna ( foremek czekających na wypełnianie ich aminokwasami), okresowo zapotrzebowanie na białka w diecie może sięgać nawet powyżej 2 g na kg masy ciała na dobę. Gdy ten warunek zostanie spełniony, dochodzi u zawodników do spektakularnych przyrostów masy mięśniowej. Richard Kreider (USA) w swoim referacie Przetrenowanie i suplementacja ( Overtraining and Supplementation ),

6 10 wygłoszonym na III ANNUAL ME- ETING: NUTRITION AND SUPPLE- MENTATION w 2000 roku w Pesaro (Włochy), podał, że u jego zawodników futbolu amerykańskiego (finalisty Super Bowl w 1999 roku) przy stosowaniu kreatyny jako dietetycznego suplementu, przyrost masy mięśni w ciągu 3 miesięcy wyniósł około 3,5 kg! Poprawiły się u nich także wyniki wszystkich testów wysiłkowych. Należy pamiętać, że nadmierna podaż białka nie jest wskazana, może utrudniać adaptację i zmniejszać zdolności wysiłkowe. Jednak znacznie częściej u sportowców spotykamy zbyt małe spożycie białka. Zwraca na to uwagę Andrzej Matuszkiewicz w swojej pracy habilitacyjnej pt. Wyczynowe uprawianie sportu przy ograniczonej podaży białka w diecie a potencjalne możliwości antyoksydacyjne organizmu (Wyd. AWF w Gdańsku, 2000). Wskazuje on, że u wielu badanych przez niego zawodników, uprawiających różne dyscypliny sportu spożycie białka jest zbyt niskie, co może ograniczać efekty treningu. Ażeby dobrze zrozumieć podłoże zjawiska, jakim jest proces treningowy, należy naświetlić jego poszczególne warstwy. Do tego potrzeba wiedzy psychologicznej, fizjologicznej i biochemicznej. To biochemia zdolna jest objaśnić, na czym polegają różne efekty treningowe (jedne mrna powstają pod wpływem treningu wytrzymałościowego, inne pod wpływem treningu szybkościowego, a jeszcze inne pod wpływem treningu siłowego). To biochemia wyjaśnia - dlaczego ważne są informacje o bilansach azotowych zawodników, ile białka oni spożywają, ile katabolizują i wydalają (głównie w postaci mocznika). Prof. Jerzy Żołądź opowiadał mi, że austriackiemu narciarzowi, zjazdowcowi, Hermanowi Meierowi, bardzo często oznacza się bilans azotowy. Ma to służyć kontroli prawidłowości odżywiania i przebiegu działań treningowych. Biosynteza białka w zjawiskach adaptacji organizmu odgrywa zasadniczą rolę i dlatego na Zachodzie bardzo szybko się rozwija, oparta na biochemii, wiedza o wspomaganiu treningu sportowego. Przykłady? W internecie za pomocą wyszukiwarki NORTHERN LIGHT Czytelnicy mogą sprawdzić, że pod hasłem protein supplementation znajduje się przeszło 40 tysięcy informacji. Tam, między innymi, w recepcie, określanej nazwą post training formula, nakazuje się, aby po treningu (nie później jednak jak 15 min po jego ukończeniu), wypić drink, składający z określonych ilości białka, zmieszanego z cukrami. Takie postępowanie uważa się jako podnoszące efektywność treningu, ponieważ powstałe w trakcie danej jednostki treningowej foremki mrna mają krótki okres życia (zaledwie kilka godzin), a dla osiągnięcia celu potrzebne jest wypełnienie ich białkiem. Aby białko, używane jako suplement, miało jak najmniejszą zawartość tłuszczu, zaleca się stosowanie whey protein, czyli białka serwatki (w NOR- THERN LIGHT jest też około 40 tysięcy informacji na ten temat). Zawarte w drinku białko ma dostarczyć aminokwasów, natomiast zadaniem cukrów jest nie tylko podaż substratu do natychmiastowej

7 O potrzebie koegzystencji biochemii sportu i teorii treningu 11 resyntezy glikogenu, ale także zwiększenie wyrzutu insuliny do krwi, hormonu ułatwiającego transport zarówno cukrów, jak i aminokwasów do mięśnia. Studiując dalej ten problem, można się dowiedzieć, że te dodatkowe, powstałe w wyniku treningu, cząsteczki białka można ochronić przed samostrawieniem przez organizm sportowca w fazie katabolicznej, występującej w nocy, przez podanie mu do wypicia przed snem innego drinka, zawierającego tzw. night protein, mieszaninę dłużej trawionego białka, co zablokuje enzymy proteolityczne. Im dalej w las tym więcej drzew, im więcej chcemy się dowiedzieć o istocie i mechanizmach treningu, tym więcej potrzeba wiedzy biochemicznej. Nie należy się jednak dziwić, już mamy wiek XXI i trzeba się do tego powoli przyzwyczajać. Czytelników, gruntownie znających problem biosyntezy białka i jego rolę w zjawisku adaptacji, pragnę przeprosić za zastosowane uproszczenia. Wiadomo także, że aktywność ruchowa, trening sportowy nie ogranicza się do wywoływania zmian jedynie w syntezie białek mięśnia, o których pisałem. Zmiany adaptacyjne dotyczą białek całego ustroju, tj. białek wątroby, serca, nerki, mózgu, białek, występujących w ścianach naczyń krwionośnych, białek, które odpowiadają za transmisję sygnałów w układzie nerwowym, cząsteczek białkowych które warunkują adaptację na poziomie więzadeł i ścięgien, także takich, które decydują o naszej pamięci, uczeniu się itd., itd.

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

DIETETYKA W SPORCIE I ODNOWIE BIOLOGICZNEJ

DIETETYKA W SPORCIE I ODNOWIE BIOLOGICZNEJ OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Umiejscowienie w obszarach kształcenia: studia podyplomowe w zakresie Dietetyki w sporcie i odnowie biologicznej lokują się w obszarze nauk medycznych nauk o zdrowiu i nauk o kulturze

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE.

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE. ZAGADNIENIA KIERUNKOWE www.ams.wroclaw.pl Trening personalny Trener personalny Kulturystyka Sporty siłowe Trening motoryczny Zajęcia funkcjonalne Wysiłek fizyczny Zmęczenie Zakwasy; glikogen TRENING PERSONALNY

Bardziej szczegółowo

Jak ocenić jakość białek

Jak ocenić jakość białek Jak ocenić jakość białek NPU- Net Protein Utilization = Wykorzytanie Białka Netto określa ilość azotu zatrzymanego w ustroju. NPU= Nb - Nbo Nspoż X 100% Nb-N oznaczony w tuszkach zwierząt na badanej diecie,

Bardziej szczegółowo

Best Body. W skład FitMax Easy GainMass wchodzą:

Best Body. W skład FitMax Easy GainMass wchodzą: Gainery > Model : - Producent : Fitmax Easy GainMass - to produkt przeznaczony jest szczególnie dla sportowców trenujących dyscypliny siłowe, szybkościowo-siłowe oraz wytrzymałościowe. Doskonale dopracowany

Bardziej szczegółowo

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie:

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Zakwaszenie: -Glikogen: Trening personalny: Indywidualnie

Bardziej szczegółowo

Podstawy diety i wspomagania w sporcie - przedmiotowe zasady oceniania.

Podstawy diety i wspomagania w sporcie - przedmiotowe zasady oceniania. Podstawy diety i wspomagania w sporcie - przedmiotowe zasady oceniania. W czasie zajęć ocenie podlegają wyłącznie zaangażowanie i aktywność ucznia na zajęciach. Planowane są w semestrze: - 3 oceny z zadań

Bardziej szczegółowo

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda

Bardziej szczegółowo

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Czym jest odżywianie sportowe? Witaj w module 2! W tym module omówimy szczegółowo odżywianie sportowe, proces metabolizmu i pory, w jakich należy spożywać

Bardziej szczegółowo

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II 10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona

Bardziej szczegółowo

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin Suplementy Wilkasy 2014 Krzysztof Gawin Suplementy diety - definicja Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub

Bardziej szczegółowo

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE Podstawy żywienia w sporcie Antropometria Pracownia dietetyczna I, II Fizjologia sportu Wybrane zagadnienia z metabolizmu wysiłku Diagnostyka laboratoryjna w sporcie Genetyka dietetyce i sporcie Żywienie

Bardziej szczegółowo

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką

Bardziej szczegółowo

Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek

Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania

Bardziej szczegółowo

Wykład 14 Biosynteza białek

Wykład 14 Biosynteza białek BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH

Bardziej szczegółowo

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia Aktywność fizyczna - jest to dowolna forma ruchu ciała

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedmiotu. Kod przedmiotu

Nazwa przedmiotu. Kod przedmiotu PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne Nazwa przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Cena : 159,00 zł Producent : Dorian Yates Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl

Cena : 159,00 zł Producent : Dorian Yates Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl DORIAN YATES FORMASS 2250g Cena : 159,00 zł Producent : Dorian Yates Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji Utworzono 06-09-2017 Legendarna odżywka węglowodanowo-białkowa (gainer)

Bardziej szczegółowo

TIENS L-Karnityna Plus

TIENS L-Karnityna Plus TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego

Bardziej szczegółowo

Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?

Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,

Bardziej szczegółowo

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

Bardziej szczegółowo

6. Z pięciowęglowego cukru prostego, zasady azotowej i reszty kwasu fosforowego, jest zbudowany A. nukleotyd. B. aminokwas. C. enzym. D. wielocukier.

6. Z pięciowęglowego cukru prostego, zasady azotowej i reszty kwasu fosforowego, jest zbudowany A. nukleotyd. B. aminokwas. C. enzym. D. wielocukier. ID Testu: F5679R8 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Na indywidualne cechy danego osobnika ma (maja) wpływ A. wyłacznie czynniki środowiskowe. B. czynniki środowiskowe i materiał genetyczny. C. wyłacznie

Bardziej szczegółowo

Szkolenia. Przygotowanie fizyczne zawodnika

Szkolenia. Przygotowanie fizyczne zawodnika Szkolenia Przygotowanie fizyczne zawodnika Przygotowanie fizyczne zawodnika szkolenie (Budowa kompleksowego programu treningowego) Istotą szkolenia jest umiejętność łączenia różnych elementów wpływających

Bardziej szczegółowo

Plan suplementacji ukierunkowany na redukcję tkanki tłuszczowej i kształtowanie rzeźby mięśni.

Plan suplementacji ukierunkowany na redukcję tkanki tłuszczowej i kształtowanie rzeźby mięśni. Plan suplementacji ukierunkowany na redukcję tkanki tłuszczowej i kształtowanie rzeźby mięśni. Dane otrzymane od Klienta, przez specjalny formularz: Rafał, wiek: 30 lat, waga: 84kg, wzrost: 179cm BMI:

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne SYLABUS Nazwa przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu

Bardziej szczegółowo

WHEY CORE BCAA Amino Mega Strong - 2,3kg + 500ml

WHEY CORE BCAA Amino Mega Strong - 2,3kg + 500ml Utworzono: 2017-01-20 19:50:01 WHEY CORE 100 + BCAA Amino Mega Strong - 2,3kg + 500ml Cena produktu: 198,90 PLN 157,00 PLN Wyjątkowy w smaku koktajl proteinowy ze 100% białkiem serwatkowym (WPC, WPI) o

Bardziej szczegółowo

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w WYKŁAD III Struktura obciąŝeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŝy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy

Bardziej szczegółowo

Ekstrakt z Chińskich Daktyli

Ekstrakt z Chińskich Daktyli Ekstrakt z Chińskich Daktyli Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle Pomagają zachować sprawność Poprawiają odporność Wspomagają pracę żołądka

Bardziej szczegółowo

Cena : 249,00 zł Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl

Cena : 249,00 zł Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl FA Core Mass 7000 gramów Cena : 249,00 zł Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji Utworzono 02-03-2017 MassCore to wysokiej jakości klasyczna, skuteczna i sprawdzona w działaniu odżywka

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Nazwa studiów podyplomowych Poradnictwo dietetyczne w sporcie Kod studiów podyplomowych

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO

FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO Dr hab. Andrzej Klusiewicz Zakład Fizjologii Instytutu Sportu Tematyka wykładu obejmuje trzy systemy energetyczne generujące

Bardziej szczegółowo

Dietetyka w sporcie. Dietetics in sport Wychowanie fizyczne Stacjonarne, I-go stopnia licencjackie Ogólnoakademicki 1 - - - - 1

Dietetyka w sporcie. Dietetics in sport Wychowanie fizyczne Stacjonarne, I-go stopnia licencjackie Ogólnoakademicki 1 - - - - 1 I. KARTA PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu/modułu: Nazwa angielska: Kierunek studiów: Poziom studiów: Profil studiów: Jednostka prowadząca: Prowadzący przedmiot: Dietetyka w sporcie Dietetics in sport Wychowanie

Bardziej szczegółowo

MassCore g - Wanilia

MassCore g - Wanilia Utworzono: 2017-03-18 14:56:34 MassCore - 7000g - Wanilia Cena produktu: 179,00 PLN 159,00 PLN MassCore to wysokiej jakości klasyczna, skuteczna i sprawdzona w działaniu odżywka do budowy masy mięśniowej

Bardziej szczegółowo

Cena : 169,00 zł Producent : Olimp Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl

Cena : 169,00 zł Producent : Olimp Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji. superodzywki.pl Olimp Bcaa XPLODE 500 g + Glutamine XPLODE 500 g Cena : 169,00 zł Producent : Olimp Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji Utworzono 10-01-2017 BCAA Xplode to produkt, który wreszcie

Bardziej szczegółowo

PHARMA FREAK ANABOLIC FREAK - DAA

PHARMA FREAK ANABOLIC FREAK - DAA PHARMA FREAK ANABOLIC FREAK - DAA Bardzo silny booster testosteronu. Nowa, specjalnie zaprojektowana formuła suplementu diety zawiera składniki wspomagające powysiłkową produkcję naturalnych hormonów.

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

BCAA Core pozwala zabezpieczyć białka mięśniowe przed rozpadem

BCAA Core pozwala zabezpieczyć białka mięśniowe przed rozpadem FA Nutrition BCAA Core Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA) w proszku. Najważniejsza odżywka na mięśnie dla sportowców wszystkich dyscyplin. Suplement diety z aminokwasami rozgałęzionymi w proszku

Bardziej szczegółowo

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja

Bardziej szczegółowo

Materiały z wykładu ŻYWIENIE OSÓB AKTYWNYCH FIZYCZNIE

Materiały z wykładu ŻYWIENIE OSÓB AKTYWNYCH FIZYCZNIE Materiały z wykładu ŻYWIENIE OSÓB AKTYWNYCH FIZYCZNIE dr n. med. Emilia Korek Katedra i Zakład Fizjologii Zapotrzebowanie energetyczne Zapotrzebowanie na energię jest definiowane jako ilość energii zawarta

Bardziej szczegółowo

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany 1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy

Bardziej szczegółowo

ACTIVLAB Recovery 2.0

ACTIVLAB Recovery 2.0 ACTIVLAB Recovery 2.0 Doskonała odżywka regeneracyjna typu post-workout stworzona w oparciu o najnowsze badania dotyczące regeneracji powysiłkowej. Zawiera specjalnie dobrane, aktywne składniki o działaniu

Bardziej szczegółowo

Vitarade Recovery Gel - 45g (Węglowodany)

Vitarade Recovery Gel - 45g (Węglowodany) Utworzono: 2017-02-12 20:53:36 Vitarade Recovery Gel - 45g (Węglowodany) Cena produktu: 4,90 PLN 4,49 PLN Vitarade Recovery Gel fueled by Vitargo jest przeznaczony dla sportowców wyczynowych oraz wszystkich

Bardziej szczegółowo

INFORMATOR SZKOLENIOWY. Warszawa, 5 grudnia 2015 r.

INFORMATOR SZKOLENIOWY. Warszawa, 5 grudnia 2015 r. INFORMATOR SZKOLENIOWY Warszawa, 5 grudnia 2015 r. INFORMACJE OGÓLNE TEMAT SZKOLENIA: ŻYWIENIE I SUPLEMENTACJA W SPORTACH WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH DATA SZKOLENIA: 5 GRUDNIA 2015 r. (sobota) MIEJSCE SZKOLENIA:

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Czy priony zawsze są szkodliwe? SPIS TREŚCI: Wprowadzenie. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. Karty pracy. 1.

Bardziej szczegółowo

Vitarade Recovery Gel

Vitarade Recovery Gel Vitarade Recovery Gel Vitarade Recovery Gel to nowa odżywka regeneracyjna w postaci żelu. Dostarcza optymalną dawkę węglowodanów i białek. Zapewnia bardzo szybką i efektywną regenerację. Idealny żel węglowodanowy

Bardziej szczegółowo

Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia

Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu Kod modułu Język Efekty dla modułu Wychowanie fizyczne Zakład Fizjologii, Katedra Nauk Fizjologiczno- Medycznych Fizjologiczne podstawy treningu

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Edyta Balejko Przedmiot: Żywienie człowieka Ćwiczenie nr 5 Temat: Wskaźniki oceny wartości odżywczej białek

Bardziej szczegółowo

Fizjologia, biochemia

Fizjologia, biochemia Fizjologia, biochemia sportu 17 Kreatyna okazała się jedną z najsilniej działających odżywek, stosowanych przez sportowców. Kreatyna Autorzy obszernie przedstawiają zagadnienia związane z wykorzystywaniem

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Żywienie w sporcie Cykl: np.2015/2018 r.a.: np.2017/2018

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Żywienie w sporcie Cykl: np.2015/2018 r.a.: np.2017/2018 YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Żywienie w sporcie Cykl: np.2015/2018 r.a.: np.2017/2018 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów

Bardziej szczegółowo

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,

Bardziej szczegółowo

INFORMATOR SZKOLENIOWY

INFORMATOR SZKOLENIOWY INFORMATOR SZKOLENIOWY Żywienie w kulturystyce & fitness Warszawa, 19 marca 2016 r. INFORMACJE OGÓLNE TEMAT SZKOLENIA: ŻYWIENIE I SUPLEMENTACJA W KULTURYSTYCE & FITNESS DATA SZKOLENIA: 19 marca 2016 r.

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2 KARTA KURSU Nazwa Podstawy zdrowego żywienia Nazwa w j. ang. Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Mgr inż. Ewelina Trojanowska Zespół dydaktyczny Mgr inż. Ewelina Trojanowska Opis kursu (cele kształcenia)

Bardziej szczegółowo

Czy żywność GMO jest bezpieczna?

Czy żywność GMO jest bezpieczna? Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich

Bardziej szczegółowo

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D.

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D. I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Zadanie Napisz, czym zajmuje się anatomia............................................................................................................................

Bardziej szczegółowo

DIETETYKA SPORTOWA (Z FIZJOLOGIĄ SPORTU)

DIETETYKA SPORTOWA (Z FIZJOLOGIĄ SPORTU) www.olimpiakos.org.pl OLIMPIAKOS Centrum Kształcenia Kadr Sportowych to ceniony w Polsce ośrodek szkoleniowy. Placówka wpisana do CEiDG oraz ewidencji szkół i placówek niepublicznych nr 1076K jak również

Bardziej szczegółowo

Geny i działania na nich

Geny i działania na nich Metody bioinformatyki Geny i działania na nich prof. dr hab. Jan Mulawka Trzy królestwa w biologii Prokaryota organizmy, których komórki nie zawierają jądra, np. bakterie Eukaryota - organizmy, których

Bardziej szczegółowo

Substancje o Znaczeniu Biologicznym

Substancje o Znaczeniu Biologicznym Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów

Bardziej szczegółowo

Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia

Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Wychowanie fizyczne Zakład Fizjologii, Katedra Nauk Fizjologiczno-

Bardziej szczegółowo

Whey C6-1000g (Whey C-6) + BCAA POWDER - 500g

Whey C6-1000g (Whey C-6) + BCAA POWDER - 500g Utworzono: 2016-12-27 03:56:36 Whey C6-1000g (Whey C-6) + BCAA POWDER - 500g Cena produktu: 159,90 PLN 121,99 PLN Whey C-6 to megaanaboliczny, wysokobiałkowy preparat (85% białka w suchej masie), zawierający

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)

Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

Mając na względzie poprawienie kondycji oraz wzmocnienie układu krążenia powinniśmy się kierować podczas treningu następującymi wartościami;

Mając na względzie poprawienie kondycji oraz wzmocnienie układu krążenia powinniśmy się kierować podczas treningu następującymi wartościami; Trening z pulsometrem dla początkujących Często można usłyszeć, że pulsometr to urządzenie przydatne tylko w treningu profesjonalistów. Nie jest to jednak pogląd słuszny. Początkujący, a zwłaszcza osoby

Bardziej szczegółowo

Szkolenia. Przygotowanie fizyczne zawodnika

Szkolenia. Przygotowanie fizyczne zawodnika Szkolenia Przygotowanie fizyczne zawodnika Przygotowanie fizyczne zawodnika szkolenie (Budowa kompleksowego programu treningowego) Istotą szkolenia jest umiejętność łączenia różnych elementów wpływających

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum. Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne

Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum. Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne Czas trwania lekcji: 2x 45 minut Cele lekcji: 1. Ogólny zapoznanie

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU CO TO JEST ŻYCIE. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. Części lekcji. 1. Część wstępna.

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU CO TO JEST ŻYCIE. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. Części lekcji. 1. Część wstępna. SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU CO TO JEST ŻYCIE. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III. Karty pracy. 1.

Bardziej szczegółowo

Szkolenia Dietetyka i suplementacja

Szkolenia Dietetyka i suplementacja Szkolenia Dietetyka i suplementacja Dietetyka i suplementacja Powszechnie wiadomo jest, że prawidłowe odżywianie jest jednym z najważniejszych czynników szeroko rozumianego zdrowia. Zapewnia prawidłowy

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KURSU PZBad TRENER BADMINTONA

PROGRAM KURSU PZBad TRENER BADMINTONA Lp. PROGRAM KURSU PZBad TRENER BADMINTONA Liczba godzin - 40 (część ogólna i specjalistyczna) + 0 (praktyki) + egzamin Przedmiot CZĘŚĆ OGÓLNA Anatomia funkcjonalna z elementami antropologii 4 Teoria Liczba

Bardziej szczegółowo

Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie

Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana poprzecznie prążkowana serca gładka Tkanka mięśniowa Podstawową własnością

Bardziej szczegółowo

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach 4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach JESTEŚ RODZICEM MŁODEGO SPORTOWCA? Czy Twoje dziecko uczęszcza na treningi minimum 2 razy w tygodniu? Zdarzyło się, że

Bardziej szczegółowo

Fizjologia, biochemia

Fizjologia, biochemia 50 Fizjologia, biochemia sportu Krioterapia powoduje lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej przez zawodników sportów wytrzymałościowych.

Bardziej szczegółowo

FIT WITH FOOD. Joanna Szurkowska DIETETYK SPORTOWY MoveOnsport Team

FIT WITH FOOD. Joanna Szurkowska DIETETYK SPORTOWY MoveOnsport Team FIT WITH FOOD Nie ma dobrego treningu bez dobrego odżywienia i dostarczonych w odpowiedniej ilości kalorii oraz makroskładników. Tylko dzięki odpowiedniej kontroli, świadomości i wiedzy możesz być pewien

Bardziej szczegółowo

Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad

Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad Takao Ishikawa Faculty of Biology, University of Warsaw, Poland Performance of Polish students at IBO Gold Silver Bronze Merit

Bardziej szczegółowo

Cena : 15,00 zł Nr katalogowy : VITAMIN B Producent : TREC NUTRITION Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : wysoki Średnia ocena : brak recenzji

Cena : 15,00 zł Nr katalogowy : VITAMIN B Producent : TREC NUTRITION Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : wysoki Średnia ocena : brak recenzji Informacje o produkcie VITAMIN B COMPLEX 60 KAPSUŁEK Cena : 15,00 zł Nr katalogowy : VITAMIN B Producent : TREC NUTRITION Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : wysoki Średnia ocena : brak recenzji VITAMIN

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS. Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów

Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS. Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle pomagają zachować sprawność, poprawiają odporność, wspomagają

Bardziej szczegółowo

Cena: 16. ACE24 Michał Kleszcz Straszęcin 295k Straszęcin VAT: PL TREC Vitamin B Complex.

Cena: 16.  ACE24 Michał Kleszcz Straszęcin 295k Straszęcin VAT: PL TREC Vitamin B Complex. www.twoje-odzywki.pl ACE24 Michał Kleszcz Straszęcin 295k 39-218 Straszęcin VAT: PL8722344523 TREC Vitamin B Complex [Support Energy Production and Food Assimilation!] Energia, koncentracja i efektywny

Bardziej szczegółowo

Szafy, garderoby, zabudowy wnęk Rydułtowy ul. Bema 3 Turza Śląska ul.. Bogumińska 21 tel./fax (032) 451-41-29

Szafy, garderoby, zabudowy wnęk Rydułtowy ul. Bema 3 Turza Śląska ul.. Bogumińska 21 tel./fax (032) 451-41-29 Odżywianie w konkurencjach wytrzymałościowych..część 2 Odżywianie jest nieodłącznym elementem procesu treningowego. Pozostałe elementy to trening i regeneracja. Wszystkie te elementy są jednakowo ważne

Bardziej szczegółowo

WHEY g Trec Nutrition

WHEY g Trec Nutrition Dane aktualne na dzień: 19-11-2017 12:23 Link do produktu: https://sportowesuplementy.pl/whey-100-2000g-trec-nutrition-p-677.html WHEY 100-2000g Trec Nutrition Cena Cena poprzednia Dostępność Czas wysyłki

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI CHEMII LUB BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU SPOSÓB NA IDEALNĄ PIANĘ

SCENARIUSZ LEKCJI CHEMII LUB BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU SPOSÓB NA IDEALNĄ PIANĘ SCENARIUSZ LEKCJI CHEMII LUB BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU SPOSÓB NA IDEALNĄ PIANĘ SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III.

Bardziej szczegółowo

Znaczenie właściwego żywienia i suplementacji w sportach walki

Znaczenie właściwego żywienia i suplementacji w sportach walki Znaczenie właściwego żywienia i suplementacji w sportach walki dr n. zdr. inż.krzysztof Durkalec-Michalski 1,2 1 Zakład Dietetyki, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM część II dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki METABOLIZM KATABOLIZM - rozkład związków chemicznych

Bardziej szczegółowo

OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena

OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena Blossom genetycznych: 13 predyspozycie do otyłości, genetyczne uwarunkowania efektu jo-jo, wykluczenia produktów,

Bardziej szczegółowo

Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A...

Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A... 1. Zadanie (0 2 p. ) Porównaj mitozę i mejozę, wpisując do tabeli podane określenia oraz cyfry. ta sama co w komórce macierzystej, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety, komórki budujące

Bardziej szczegółowo

Translacja i proteom komórki

Translacja i proteom komórki Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum

Bardziej szczegółowo

CIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK

CIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK CIAŁ I ZDRWIE WSZECHŚWIAT KMÓREK RGANIZM RGANY TKANKA SKŁADNIKI DŻYWCZE x x KMÓRKA x FUNDAMENT ZDRWEG ŻYCIA x PRZEMIANA MATERII WSZECHŚWIAT KMÓREK Komórki są budulcem wszystkich żywych istot, również nasze

Bardziej szczegółowo

10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające):

10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające): KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Specjalizacja instruktorska Dietetyka w sporcie KOD S/I/st/38 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III rok/v semestr 5. LICZBA

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne)

Scenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne) Joanna Wieczorek Scenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne) Strona 1 Temat: Budowa i funkcje kwasów nukleinowych Cel ogólny lekcji: Poznanie budowy i funkcji: DNA i RNA Cele szczegółowe:

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2 TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Geny, a funkcjonowanie organizmu

Geny, a funkcjonowanie organizmu Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji

Bardziej szczegółowo

Badanie profilu sportowego Fit Sport

Badanie profilu sportowego Fit Sport Badanie profilu sportowego Fit Sport Talent sportowca to jedna strona medalu, Druga to ciężka praca, oparta na ocenie indywidualnych uwarunkowań organizmu. Fit Sport określa predyspozycje genetyczne niezbędne

Bardziej szczegółowo

KURS DIETETYKI SPORTOWEJ

KURS DIETETYKI SPORTOWEJ KURS DIETETYKI SPORTOWEJ SZCZEGÓŁOWY OPIS SZKOLENIA EDYCJA 2019/2020 www.akademiads.pl kontakt@akademiads.pl +48 606 641 881 Drogi Kursancie! W dobie internetu jesteśmy atakowani ogromem informacji, za

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS 1 Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil kształcenia: Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: Forma studiów: Nazwa przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych:

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych: Zmęczenie Zmęczenie jako jednorodne zjawisko biologiczne o jednym podłożu i jednym mechanizmie rozwoju nie istnieje. Zmęczeniem nie jest! Zmęczenie po dniu ciężkiej pracy Zmęczenie wielogodzinną rozmową

Bardziej szczegółowo

TEST Z CYTOLOGII GRUPA II

TEST Z CYTOLOGII GRUPA II TEST Z CYTOLOGII GRUPA II Zad. 1 (4p.) Rysunek przedstawia schemat budowy pewnej struktury komórkowej. a/ podaj jej nazwę i określ funkcję w komórce, b/ nazwij elementy oznaczone cyframi 2 i 5 oraz określ

Bardziej szczegółowo