podróż polsko-włoska viaggio polacco-italiano

Transkrypt

1

2 opracowanie: Agnieszka Urbanowska konsultacja merytoryczna: prof. Włodzimierz Bolecki tłumaczenie: Silvia Bruni, Italicus, konsultacja Marta Herling Realizzazione Agnieszka Urbanowska Supervisione testi prof. Włodzimierz Bolecki Traduzione Silvia Bruni, Italicus, rivista da Marta Herling podróż polsko-włoska viaggio polacco-italiano

3 G ustaw Herling-Grudziński, jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy, urodził się w 1919 roku w folwarku Skrzelczyce, kilkadziesiąt kilometrów od Kielc. Jego ojciec był właścicielem niewielkiego majątku oraz młyna w miejscowości Suchedniów. Uczęszczał do gimnazjum w Kielcach. Debiutował jeszcze jako uczeń reportażem o Górach Świętokrzyskich opublikowanym w warszawskim piśmie Kuźnia Młodych. W latach był studentem polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim i znakomicie zapowiadającym się krytykiem literackim, który mimo młodego wieku miał w swoim dorobku wybitne eseje i recenzje. G ustaw Herling-Grudziński, uno dei più grandi scrittori polacchi, nacque nel 1919 nella campagna di Skrzelczyce, a poche decine di chilometri da Kielce. Suo padre era proprietario di un podere e di un mulino nella località di Suchedniów. Herling-Grudziński frequentò il ginnasio di Kielce e debuttò ancora studente con un reportage sulle montagne di Santa Croce, pubblicato nella rivista di Varsavia «Kuźnia Młodych». Negli anni fu studente di polonistica all Università di Varsavia e si fece apprezzare come acuto critico letterario: nonostante la giovane età, fu già autore di saggi e recensioni di rilievo. Gustaw Herling-Grudziński w Dragonei / A Dragonea Pierwszą moją ważną decyzją życiową był wybór kierunku studiów, co zrobiłem wbrew mojej rodzinie, która uważała, że powinienem wybrać kierunek bardziej praktyczny. Następną ważną decyzją było wstąpienie do jednej z pierwszych podziemnych organizacji niepodległościowych o nazwie PLAN (Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa). Gustaw Herling-Grudziński, Najkrótszy przewodnik po sobie samym La prima importante decisione della mia vita è stata la scelta del corso degli studi: la presi contro la volontà dei miei familiari i quali ritenevano che avrei dovuto optare per un indirizzo più pratico. La successiva importante decisione è stata quella di entrare in una delle prime organizzazioni clandestine della resistenza: la PLAN (Azione Popolare Polacca per l Indipendenza). Po wybuchu II wojny światowej, jako emisariusz tajnej organizacji niepodległościowej PLAN, w październiku 1939 roku Herling-Grudziński znalazł się na wschodnich terenach Rzeczypospolitej (Lwów, Grodno). Tam został aresztowany przez NKWD. Po przesłuchaniach trafił do so- Gustaw Herling-Grudziński, Breve racconto di me stesso Dopo lo scoppio della seconda guerra mondiale, come delegato dell organizzazione clandestina per l indipendenza PLAN, nell ottobre del 1939, Herling-Grudziński si trovò nei territori orientali della Polonia (Leopoli, Grodno). Qui venne arrestato dall NKWD. Dopo aver subito gli inter- 5

4 6 order Virtuti Militari / Ordine Virtuti Militari wieckiego obozu pracy w Jercewie k. Archangielska nad Morzem Białym. W łagrze spędził półtora roku, pracując przy wyrębie lasu i rozładunku pociągów. Zwolniony na początku 1942 roku, dołączył do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa, z którą przez Persję i Egipt dotarł do Włoch, gdzie walczył pod Monte Cassino. Za udział w tej bitwie otrzymał order Virtuti Militari. Koniec wojny i włączenie Polski do systemu sowieckiego oznaczało dla pisarza konieczność pozostania na emigracji. W 1946 roku Herling- -Grudziński był współzałożycielem, razem z Jerzym Giedroyciem, najważniejszego polskiego pisma emigracyjnego miesięcznika Kultura. Pierwszym miejscem zamieszkania pisarza był Rzym, potem Londyn, a w latach Monachium (po śmierci pierwszej żony, Krystyny). W 1955 roku Herling-Grudziński ożenił się z Lidią Croce, córką słynnego włoskiego filozofa Benedetta Crocego, i osiadł na stałe w Neapolu. zaświadczenie zakończenia służby wojskowej / certificato di congedo del servizio militare rogatori da parte della polizia sovietica, fu trasferito nel campo di lavoro di Ercevo, nella regione di Arcangelo, sul Mar Bianco. Trascorse nel gulag un anno e mezzo lavorando come tagliaboschi e allo scarico dei treni. Rimesso in libertà all inizio del 1942 si unì al II Corpo d Armata Polacco del generale Władysław Anders con il quale, attraverso la Persia e l Egitto, giunse in Italia e combatté a Montecassino. Per aver preso parte a questa battaglia è stato insignito dell onorificenza Virtuti Militari. La fine della guerra e l inclusione della Polonia nel sistema sovietico costrinsero lo scrittore all esilio. Nel 1946 Herling-Grudziński fu co-fondatore, insieme a Jerzy Giedroyc, della più importante rivista dell emigrazione polacca il mensile «Kultura». Visse inizialmente a Roma, poi a Londra e, negli anni , a Monaco (dopo la scomparsa della prima moglie Krystyna). Nel 1955 Herling-Grudziński sposò Lidia Croce, terzogenita di Benedetto Croce, stabilendosi definitivamente a Napoli. we własnym gabinecie w Neapolu / Nel suo studio a Napoli

5 Dom na via Crispi ma dwa poziomy, gabinet ojca mieścił się wciąż się mieści na parterze. Ojciec spędzał w nim większość dnia, szukając tam samotności, skupienia na pisarstwie. Gabinet ten nie był jednak zwykłym pokojem do pracy, lecz miejscem, gdzie Gustaw Herling-Grudziński zbudował swój świat. Być może stworzył w nim nawet własną Polskę. Marta Herling La casa di via Crispi ha due piani, lo studio di mio padre era ed è tuttora al pianoterra. Vi passava la maggior parte della giornata cercandovi solitudine, raccoglimento nella scrittura. ( ) Questo studio non era tuttavia una semplice stanza di lavoro ma il luogo in cui Gustaw Herling-Grudziński costruiva il suo mondo. Forse vi ha creato persino la sua Polonia. Marta Herling Dopo la fine della guerra Herling-Grudziński divenne uno degli scrittori polacchi in esilio più attivi e più noti. Pubblicò su riviste polacche (la londinese «Wiadomości» e la parigina «Kultura») e periodici italiani, fra cui «Tempo Presente», «Il Mondo», il «Corriere della sera», «Il Giornale». Nello stesso periodo strinse amicizia e stretta collaborazione con Nicola Chiaromonte e Ignazio Silone. Negli anni , dopo un periodo di intenso lavoro presso l Emittente Polacca Radio Wolna Europa, Herling-Grudziński continuò la collaborazione con la stessa emittente fino alla fine degli anni Sessanta con scritti pubblicistici, recensioni e rassegne stampa. D altro lato le opere letterarie dello scrittore, spietatamente critiche nei confronti dell ideologia comunista (come Un mondo a parte), sono state assolutamente vietate nella Polonia comunista e hanno cominciato ad apparire soltanto grazie all avvio, nel 1976, del cosiddetto drugi obieg (secondo circuito), cioè al di fuori del sistema della censura statale. Po zakończeniu wojny Herling-Grudziński stał się jednym z najaktywniejszych i najbardziej znanych polskich pisarzy emigracyjnych. Publikował w pis mach polskich ( Wiadomości londyńskie i Kultura paryska) oraz w czasopismach włoskich, takich jak Tempo Presente, Il Mondo, Corriere della sera, Il Giornale. Przyjaźnił się i blisko współpracował w tym czasie z pisarzami włoskimi Nicola Chiaromonte oraz Ignazio Silone. Po okresie intensywnej pracy w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach Herling-Grudziński kontynuował współpracę z tą rozgłośnią do końca lat 60., przygotowując felietony, recenzje i przeglądy prasy. Natomiast utwory literackie pisarza, bezlitośnie krytykujące ideologię komunistyczną (np. Inny Świat), w Polsce komunistycznej były całkowicie zakazane zaczęły się ukazywać dopiero dzięki powstaniu w 1976 roku tzw. drugiego obiegu, czyli poza systemem cenzury państwowej. Ruch Solidarności i wydarzenia stanu wojennego Herling-Grudziński komentował w Dzienniku pisanym nocą oraz w opowiadaniach Cud i Dżuma w Neapolu. Złożyły się one na jego pierwszą książkę opublikowaną (w roku 1997) w Wydawnictwie Literackim, z którym nazwisko pisarza pozostaje związane do dziś. Po upadku komunizmu Herling-Grudziński trzykrotnie odwiedził ojczyznę. Przestałem być pisarzem emigracyjnym, a stałem się pisarzem polskim mieszkającym w Neapolu stwierdził. Był doktorem honoris causa trzech uniwersytetów: w Poznaniu, Lublinie i w Krakowie. Zmarł we Włoszech 4 lipca 2000 roku. Podstawowymi tematami jego twórczości były: problem totalitaryzmu, kwestie etyczne (problem zła jako doświadczenia XX wieku), refleksje nad istotą chrześcijaństwa oraz miejscem sztuki w kulturze i życiu człowieka. Gustaw Herling-Grudziński przed siedzibą Wydawnictwa Literackiego / Davanti alla sede della casa editrice Wydawnictwo Literackie Il movimento di Solidarność e gli eventi legati alla legge marziale (o stato di guerra) sono stati commentati da Herling-Grudziński nel Diario scritto di notte e nei racconti Il miracolo e La peste a Napoli. Essi sono raccolti nel suo primo libro pubblicato nel 1997 da Wydawnictwo Literackie, la casa editrice alla quale il nome dello scrittore è tuttoggi legato. Dopo la caduta del comunismo Herling-Grudziński è ritornato nel suo paese natale tre volte. Ho smesso di essere uno scrittore in esilio, ma sono diventato uno scrittore polacco che vive a Napoli affermò. È stato insignito del titolo di dottore honoris causa da tre università: a Poznan, Lublino e a Cracovia. Si è spento a Napoli il 4 luglio I temi centrali della sua opera furono: il totalitarismo, le questioni etiche (il problema del male come esperienza del XX secolo), le riflessioni sull essenza del cristianesimo e sull arte nella cultura e nella vita dell uomo. Wydawca, właścicielka Wydawnictwa Literackiego Vera Michalski- Hoffmann (z prawej) oraz Anna Zaremba, Prezes WL / L, editore, la proprietaria di Wydawnictwo Literackie Vera Michalski-Hoffmann (a destra) e Anna Zaremba, direttrice editoriale di WL 8 9

6 >>> Inny Świat. Zapiski sowieckie >>> Un mondo a parte. S woje H erling-grudziński scrisse la sua opera più celebre negli anni , quasi senza cancellature. Il libro è stato pubblicato nel 1951 a Londra, tradotto in inglese, e soltanto due anni più tardi nell originale polacco. Per la prima edizione in Polonia (nel secondo circuito) ha dovuto attendere il 1980, mentre per la prima pubblicazione ufficiale, il Fino ad allora Un mondo a parte ha costituito uno dei titoli più popolari del movimento editoriale clandestino in Polonia. Dopo la caduta del comunismo è entrato a far parte delle letture scolastiche. Forte di una popolarità inesauribile, il libro ha visto più volte la ristampa presso Wydawnictwo Literackie: nel 2000 (serie Lekcja Literatury, edizione preceduta da un colloquio di Włodzimierz Bolecki con l autore) e nel 2010 (con un introduzione curata da Anne Applebaum, che nel suo celebre libro Gulag fa più volte riferimento a Un mondo a parte). Fino ad oggi sono apparse in tutto il mondo 45 edizioni diverse del libro nell originale polacco e nelle traduzioni in inglese, svedese, argentino, arabo, cinese, giapponese, tedesco, italiano, francese, russo, ceco, spagnolo, bulgaro, ungherese, olandese e ucraino. In Un mondo a parte Herling-Grudziński ha riportato le esperienze vissute in un campo di lavoro della Russia sovietica. Descrivendo la vita quotidiana nel mondo a parte del gulag e i destini najbardziej znane dzieło Herling-Grudziński napisał w latach , prawie bez skreśleń. Opublikowane zostało w 1951 roku w Londynie w tłumaczeniu na język angielski, a dopiero dwa lata później w oryginale, po polsku. Na pierwsze wydanie krajowe (w drugim obiegu) przyszło mu czekać do roku 1980, a na pierwsze oficjalne do Do tego czasu Inny Świat stał się jednym z najpopularniejszych tytułów podziemnego ruchu wydawniczego w Polsce. Po upadku komunizmu został lekturą szkolną. Ciesząca się niesłabnącą popularnością książka ukazała się w Wydawnictwie Literackim w roku 2000 (seria Lekcja Literatury, wydanie poprzedzone rozmową Włodzimierza Boleckiego z autorem) oraz w 2010 (ze wstępem Anne Applebaum, która w swojej znanej książce Gułag wielokrotnie powołuje się na Inny Świat). Dotychczas na całym świecie ukazało się 45 różnych wydań książki w polskim oryginale oraz w tłumaczeniach na języki: angielski, szwedzki, argentyński, arabski, chiński, japoński, niemiecki, włoski, francuski, rosyjski, czeski, hiszpański, bułgarski, węgierski, holenderski i ukraiński. Herling-Grudziński w Innym Świecie podzielił się swoimi doświadczeniami z obozu pracy w sowieckiej Rosji. Opisując życie codzienne w innym świecie łagru oraz losy współwięźniów, stworzył nawiązującą do Dostojewskiego opowieść o istocie totalitaryzmu, granicach człowieczeństwa, o upadku i zdziczeniu człowieka, ale również o heroicznym usiłowaniu ocalenia zasad moralnych wolnego świata; o przetrwaniu, nadziei, wolności, prawdzie, miłości i przyjaźni. dei compagni di prigionia, ha creato un racconto che, richiamandosi a Dostoevskij, tocca l essenza del totalitarismo, i limiti dell umanità, la caduta e l abbrutimento dell uomo ma anche il tentativo eroico di salvataggio dei principi morali del mondo libero; la costanza, la speranza, la libertà, la verità, l amore e l amicizia. Zawsze zachowywałem się tak, żeby mówić prawdę i służyć prawdzie. Mój Inny Świat powstał z potrzeby prawdy. Moi współwięźniowie mnie do tego zobowiązali. Żegnali mnie słowami: napisz o nas prawdę. Gustaw Herling-Grudziński, Najkrótszy przewodnik po sobie samym Sono sempre stato guidato nella mia vita dal desiderio di dire la verità e di servire la verità. Il mio Un mondo a parte nacque da una esigenza di verità. ( ) Sono stati i miei compagni di prigionia a indurmi a questo. Mi hanno salutato con le parole: scrivi su di noi la verità. Gustaw Herling-Grudziński, Breve racconto di me stesso Okładki wydań,,innego Świata,, / Copertine di varie edizioni di,,un mondo a parte,, 10 11

7 >>> Opowiadania >>> Racconti P ierwszym opowiadaniem Herlinga-Grudzińskiego był opublikowany w 1956 roku w Kulturze Książę Niezłomny (osnuty wokół tematu emigracji włoskiej w okresie faszyzmu). Dwa ostatnie utwory, niedokończone, odnalezione w archiwum Wędrowiec cmentarny oraz Wiek biblijny i śmierć ukazały się w Wydawnictwie Literackim już po śmierci pisarza. Łącznie Herling-Grudziński napisał ponad pięćdziesiąt opowiadań. Ogłaszał je w zbiorach, na łamach prasy, a niektóre włączał do Dziennika pisanego nocą. I l primo racconto di Herling-Grudziński, intitolato Il principe Costante (sul tema dell emigrazione italiana durante il fascismo) fu pubblicato nel 1956 in «Kultura». I due ultimi racconti, rimasti incompiuti e rinvenuti nell archivio Il vagabondo per i cimiteri e L età biblica e la morte sono usciti presso Wydawnictwo Literackie dopo la scomparsa dello scrittore. Herling-Grudziński è autore di più di cinquanta racconti. Li pubblicò in raccolte, su giornali e riviste, inserendone la maggior parte nel Diario scritto di notte. Okładki polskich i włoskich wyborów opowiadań:,,wędrowiec cmentarny,,,,,wiek biblijny i śmierć,,,,,skrzydła ołtarza,,,,,l, Isola,,,,,Dwie historie -,Wieża. Cud,, / Copertine di racconti in edizioni polacche e italiane Już wczesne opowiadania, takie jak Wieża i Pieta dell Isola, wydane w tomie Skrzydła ołtarza, odsłoniły nowe oblicze autora Innego Świata pisarza metafizycznego i religijnego, artysty zafascynowanego sztuką i pejzażem Włoch. Già i primi racconti, come La torre e Pietà dell Isola, editi nel volume Pale d altare, svelano un nuovo volto dell autore di Un mondo a parte quello di uno scrittore metafisico e religioso, di un artista preso dal fascino per l arte e il paesaggio italiani. Nie tworzę opowiadań nieosobistych, co przecież od wieków robią inni pisarze. W każdym moim opowiadaniu jest pępowina łącząca je z moim życiem. Gustaw Herling-Grudziński, Rozmowy w Neapolu Non creo racconti impersonali, come fanno invece da secoli altri scrittori. In ogni mio racconto vi è un cordone ombelicale che lo lega alla mia vita. Gustaw Herling-Grudziński, Conversazioni a Napoli Zło, zdaniem Herlinga, jest nieusuwalną częścią ludzkiej natury i każdy z nas w sprzyjającej sytuacji, każdy tzw. przyzwoity człowiek może stać się bestią. Świadomość tego nie oznacza kapitulacji, przeciwnie jest częścią gorzkiej i pozbawionej złudzeń wiedzy o naturze człowieczej. Zdzisław Kudelski Il male, secondo Herling, è una parte irremovibile della natura umana e in una situazione scatenante ognuno di noi, ogni persona per bene, può trasformarsi in una bestia. La consapevolezza di questo fatto non significa una resa ma, al contrario, è parte di una nozione amara e priva di illusioni sulla natura umana. Zdzisław Kudelski 12 13

8 >>> Dziennik pisany nocą: >>> Dario scritto di notte: D ziennik Herlinga-Grudzińskiego zastąpił na łamach paryskiej Kultury Dziennik zmarłego w 1969 roku Witolda Gombrowicza. Publikowany był nieregularnie od roku 1971 do połowy lat 90.; fragmenty przedrukowywano również (po roku 1989) w Tygodniku Powszechnym. Od 1996 roku zaczął się ukazywać w weekendowym dodatku do gazety codziennej Rzeczpospolita. W latach Dziennik pisany nocą został wznowiony w trzytomowej edycji przez Wydawnictwo Literackie. Pisany przez niemal trzydzieści lat, aż do śmierci, i ogłaszany na bieżąco Dziennik... był dla Herlinga-Grudzińskiego formą spontanicznego reagowania na rzeczywistość. Pisarz komentował w nim wydarzenia polityczne, analizował historię, rozważał problemy sztuki i religii, w centrum uwagi umieszczając Sulla rivista «Kultura», pubblicata in polacco a Parigi, il diario di Herling-Grudziński ha sostituito il Diario di Witold Gombrowicz, scomparso nel Fu pubblicato a cadenza irregolare a partire dal 1971 fino alla metà degli anni Novanta; alcuni frammenti hanno visto la ristampa anche (dopo il 1989) su «Tygodnik Powszechny». Dal 1996 è stato pubblicato sul supplemento domenicale del quotidiano «Rzeczpospolita». Negli anni il Diario scritto di notte è stato ristampato da Wydawnictwo Literackie in una edizione integrale in tre volumi. Scritto nell arco di circa trent anni, fino alla morte e pubblicato all istante, il Diario scritto di notte è stato per Herling- Grudziński una forma di reazione spontanea alla realtà. Lo scrittore ha commentato in esso gli eventi politici, ha analizzato la storia, ha riflettuto su problemi legati all arte e alla religione, concentrando l attenzione Marta Herling z ojcem w jego gabinecie / Marta Herling con il padre nel suo studio Kiedyś, nie pamiętam ile mogłam mieć lat, obudziło mnie szybkie, rytmiczne bum, bum, bum. Niekończące się, niemal biegnące kroki. Jak na więziennym spacerniaku. W pierwszej chwili przeraziłam się: coś się stało. W końcu zorientowałam się, że to są kroki ojca. Tak pracował. Chodził godzinami, głośno, szybko i nerwowo maszerował. Często te kroki cichły nad ranem Marta Herling Una volta, non ricordo quanti anni avessi, fui svegliata da un veloce e ritmico bum, bum, bum. Passi incessanti, quasi di corsa. Come nella passeggiata in un carcere. Dapprima mi spaventai: cosa è successo? Alla fine mi resi conto che quelli erano i passi di mio padre. Lui lavorava così. Camminava per ore, marciando forte, velocemente e con nervosismo. Spesso questi passi cessavano al mattino Marta Herling 14

9 sprawy o wymiarze uniwersalnym, a nie osobistym. Idealny dziennik wyobrażał sobie tak: Obok Dziennika Gombrowicza, Dziennik pisany nocą jest najwybitniejszym utworem diarystycznym w literaturze polskiej XX w. su questioni di portata universale, non personale. Egli così immaginava un diario ideale: Przesuwa się w nim raz szybciej, raz wolniej, raz na scenie, raz w tle, historia spuszczona z łańcucha. (...) A w lewym dolnym rogu, wzorem niektórych malowideł renesansowych, miniaturowy i ledwie naszkicowany autoportret obserwatora i kronikarza. Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą, 3 II 1979 Si fa avanti in esso ora più velocemente, ora più lentamente, ora sulla scena, ora dietro le quinte, una storia sciolta dalle catene. (...) E nell angolo in basso a sinistra, come in certi dipinti rinascimentali, l autoritratto in miniatura e schizzato appena dell osservatore e cronista. Gustaw Herling-Grudziński, Diario scritto di notte, 3 II 1979 Accanto al Diario di Gombrowicz, il Diario scritto di notte è l opera diaristica di maggior spicco nella letteratura polacca del XX secolo. Gustaw Herling-Grudziński z żoną Lidią Croce / Gustaw Herling-Grudziński con la moglie Lidia Croce 16

10 >>> Dzieła zebrane >>> Opere complete Wierzę, że ta monumentalna edycja stanie się wielkim wydarzeniem literackim. Ojcu W ydawnictwo Literackie podjęło się wydania Dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, w wielotomowej krytycznej edycji pod redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego, historyka literatury i wybitnego znawcy twórczości autora Innego Świata. Dzieła zebrane opracowuje zespół złożony z kilkunastu edytorów. Pierwszy tom ukazał się w 2009 roku w 90. rocznicę urodzin pisarza. Zakończenie serii planowane jest na rok W ydawnictwo Literackie ha intrapreso la pubblicazione delle Opere complete (Dzieła zebrane) di Gustaw Herling-Grudziński con un edizione critica in più volumi a cura del prof. Włodzimierz Bolecki, storico della letteratura ed eminente conoscitore della sua produzione letteraria. Le Opere complete sono curate da una équipe composta da diversi redattori. Il primo volume è apparso nel 2009, nella ricorrenza del 90 anniversario della nascita dello scrittore. La conclusione della serie è prevista per il niezmiernie zależało na pełnym wydaniu jego pism i przed śmiercią powierzył swojej rodzinie zadanie, by czuwać nad realizacją tego projektu. Mam głęboką nadzieję, że przygotowywana przez WL edycja przyczyni się do odkrycia pisarza, którego nie całkiem jeszcze znamy. Pierwsze dwa tomy Dzieł zawierają bowiem jego mniej znane utwory z lat przedwojennych i powojennych. Porządkując archiwum ojca, odnaleźliśmy zupełnie nieznane teksty Wędrowca cmentarnego oraz Wiek biblijny i śmierć, które WL opublikował w osobnych edycjach, pozostałe ukażą się drukiem już niebawem. Marta Herling Credo che questa edizione monumentale costituirà un grande evento letterario. A mio padre premeva molto che i suoi scritti venissero pubblicati integralmente e ci ha affidato il compito di seguire la realizzazione di questo progetto. È mia profonda speranza che l edizione pubblicata da Wydawnictwo Literackie contribuisca alla scoperta di uno scrittore che ancora non conosciamo del tutto. I primi due volumi delle Opere contengono infatti i suoi scritti meno noti risalenti agli anni prima e dopo la guerra. Ordinando l archivio di mio padre abbiamo rinvenuto testi finora inediti Il vagabondo per i cimiteri e L età biblica e la morte, che WL ha già pubblicato in volumi separati; altri vedranno a breve la stampa. Marta Herling Z Czesławem Miłoszem i Włodzimierzem Boleckim.,,Trzy zimy,, były dla młodego Herlinga-Grudzińskiego wielkim literackim przeżyciem. Z Czesławem Miłoszem łączyła go długoletnia znajomość i wzajemny szacunek, ale dzieliły zasadnicze różnice zdań. / Con Czesław Miłosz e Włodzimierz Bolecki.,,Tre inverni,, furono recensiti dal giovane Herling-Grudziński come una grande esperienza letteraria. Fu legato a Czesław Miłosz da una lunga amicizia e rispetto reciproco, anche se vi furono fra di loro fondamentali differenze di opinioni. Dotychczas w serii Dzieł zebranych ukazały się: 1. Recenzje, szkice, rozprawy literackie , tom 1 (2009) 2. Recenzje, szkice, rozprawy literackie , tom 2 (2010) Finora nella serie Opere complete sono usciti: 1. Recensioni, saggi, discussioni letterarie , volume 1 (2009) 2. Recensioni, saggi, discussioni letterarie , volume 2 (2010) 18 19

11 W przygotowaniu kolejne tomy: 3. Recenzje, szkice, rozprawy literackie , tom 3 (ukaże się w 2013) 4. Inny Świat, Dziennik podróży do Burmy 5. Opowiadania wszystkie 6. Dziennik pisany nocą 7. Szkice o literaturze rosyjskiej ( Upiory rewolucji ) 8. Eseje 9. Pisma o sztuce 10. Pisma włoskie 11. Najkrótszy przewodnik po sobie samym oraz inne szkice 12. Rozmowy z Dragonei oraz Rozmowy w Neapolu 13. Wywiady 14. Wybór korespondencji 15. Varia Volumi successivi in preparazione: 3. Recensioni, saggi, discussioni letterarie , volume 3 (uscirà nel 2013) 4. Un mondo a parte, Diario di viaggio in Birmania 5. Tutti i racconti 6. Diario scritto di notte 7. Saggi sulla letteratura russa ( I fantasmi della rivoluzione ) 8. Saggi 9. Scritti sull arte 10. Scritti italiani 11. Breve racconto di me stesso e altri saggi 12. Conversazioni da Dragonea e Conversazioni a Napoli 13. Interviste 14. Corrispondenza scelta 15. Varia W latach na polskim rynku ukazało się także wydanie popularne najważniejszych utworów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, pod redakcją Zdzisława Kudelskiego. Negli anni le principali opere di Gustaw Herling-Grudziński sono apparse sul mercato polacco anche nelle edizioni popolari, curate da Zdzisław Kudelski. Książki Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Wydawnictwie Literackim (Kraków): Libri di Gustaw Herling-Grudziński editi da Wydawnictwo Literackie: Cud. Dżuma w Neapolu (1997) Il miracolo. La peste a Napoli (1997) Podróż do Burmy (1999) Viaggio in Birmania (1999) Inny Świat (Lekcja Literatury z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim i Włodzimierzem Boleckim) (2000, 2002) Un mondo a parte (2000) Najkrótszy przewodnik po sobie samym (2000) Breve racconto di me stesso (2000) Skrzydła ołtarza (Lekcja Literatury z Włodzimierzem Boleckim) (2001, 2004) Pale d altare (2001) Wędrowiec cmentarny (2006) Il vagabondo per i cimiteri (2006) Wiek biblijny i śmierć (2007) L età biblica e la morte (2007) Recenzje, szkice, rozprawy literackie , Dzieła Zebrane, tom 1 (2009) Recensioni, saggi, discussioni letterarie , Opere riunite, volume 1 (2009) Recenzje, szkice, rozprawy literackie , Dzieła Zebrane, tom 2 (2010) Recensioni, saggi, discussioni letterarie , Opere riunite, volume 2 (2010) Inny Świat (2010) (wstęp Anne Applebaum) Un mondo a parte (2010) (prefazione di Anne Applebaum) Dziennik pisany nocą, tom 1: (2011) Diario scritto di notte, volume 1: (2011) 20 21

12 Dziennik pisany nocą, tom 2: (2012) Diario scritto di notte, volume 2: (2012) Dziennik pisany nocą, tom 3: (2012) Diario scritto di notte, volume 3: (2012) Tra le sue opere edite in italiano ricordiamo: Przekłady dzieł Herlinga-Grudzińskiego na język włoski (wybór): Due racconti. La Torre Il Miracolo (Scheiwiller, Milano 1990) Dwa opowiadania. Wieża Cud (Scheiwiller, Mediolan 1990) Gli spettri della rivoluzione (Il ponte alle grazie, Firenze 1991) Widma rewolucji (Ponte alle Grazie, Florencja 1991) Diario scritto di notte (scelta di brani da Dziennik pisany nocą, a cura di Gustaw Herling e Francesco M. Cataluccio, Feltrinelli, Milano 1992) Dziennik pisany nocą (wybór tekstów z Dziennik pisany nocą pod red. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Francesca M. Catalucciego, Feltrinelli, Mediolan 1992) Un mondo a parte (Feltrinelli, Milano1994, 2003, 2010) Inny Świat (Feltrinelli, Mediolan1994, 2003, 2010) L isola (Mondadori, Milano 1994) Wyspa (Mondadori, Mediolan 1994) I due volumi di racconti: Dwa tomy opowiadań: Ritratto veneziano (Feltrinelli, Milano 1995) e Don Ildebrando (Feltrinelli, Milano 1999) Portret wenecki (Feltrinelli, Mediolan 1995) i Don Ildebrando (Feltrinelli, Mediolan 1999) (con Titti Marrone) Controluce, Pironti, Napoli 1995 Pod światło (we współpracy z Titti Marrone, Neapol 1995) Le perle di Vermeer, Fazi editore, Roma 1997 Perły Vermeera (Fazi editore, Rzym 1997) Ricordare, raccontare. Conversazione su Šalamov (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 1999) Wspominać, opowiadać. Rozmowa o Šalamovie (L Ancora del Mediterraneo, Neapol 1999) Variazioni sulle tenebre. Conversazione sul male (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2000) Wariacje o mroku. Rozmowa o złu (L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2000) Breve racconto di me stesso, a cura di M. Herling (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2001) Najkrótszy przewodnik po sobie samym (pod red. Marty Herling, L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2001) L isola (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2003) Wyspa (L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2003) Requiem per il campanaro (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2003) Podzwonne dla dzwonnika (L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2003) La notte bianca dell amore (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2004) Biała noc miłości (L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2004) Il pellegrino della libertà. Saggi e racconti, a cura di M. Herling (L Ancora del Mediterraneo, Napoli 2006) Pielgrzym wolności. Eseje i opowiadania (pod red. Marty Herling, L Ancora del Mediterraneo, Neapol 2006) 22 23

13 24 I libri di Gustaw Herling-Grudziński sono stati fino ad oggi tradotti in lingua inglese, francese, tedesca, ungherese, russa, spagnola, ucraina, olandese, bulgara, croata, ceca, serba, italiana e slovena. Książki Gustaw Herlinga-Grudzińskiego przełożono dotychczas m.in. na język angielski, francuski, niemiecki, węgierski, rosyjski, hiszpański, ukraiński, holenderski, bułgarski, chorwacki, czeski, serbski, włoski oraz słoweński. Gustaw Herling-Grudziński na schodach Pałacu Filomarino, w dawnym mieszkaniu Benedetta Crocego. / Gustaw Herling-Grudziński sulla scalinata di Palazzo Filomarino, dimora in cui risiedette Benedetto Croce. W wydanym niedawno dzienniku Crocego znajduję pod datą od 21 marca do 1 kwietnia 1944 króciutką wzmiankę o sobie: że przyszedłem do willi Tritone ; że czytałem przed wojną dzieła Crocego po niemiecku i należałem w Warszawie do grona studentów interesujących się jego filozofią; i że chciałem przekładać jego książki na polski. Gustaw Herling-Grudziński, Willa Tritone. Interludium wojenne we Włoszech Nel diario di Croce recentemente pubblicato, in data dal 21 marzo al 1 aprile 1944 trovo una breve menzione a mio riguardo: che ero arrivato a villa Tritone, che prima della guerra avevo letto le opere di Croce in tedesco, che a Varsavia appartenevo a un gruppo di cultori della sua filosofia e cehe desideravo tradurre in polacco i suoi libri. Gustaw Herling-Grudziński, Villa Tritone. Interludio bellico in Italia

14 >>> Indeks fotografii >>> Indice delle fotografie s. 1, 7, 15, 17, 25 fot. B. Paczowski, Neapol 1988 foto: B. Paczowski, Napoli 1988 s. 4 fot. B. Paczowski, Dragonea 1988 foto: B. Paczowski, Dragonea 1988 s. 9 fot. W. Bolecki, Kraków 2000 foto: W. Bolecki, Cracovia 2000 s. 18 fot. E. Lempp, Kraków 1994 foto: E. Lempp, Cracovia 1994 s. 27 fot. S. Ruocco, Neapol 2012 foto: S. Ruocco, Napoli listopada 2012 roku w fasadę kamienicy przy ul. Crispi w Neapolu wmurowana zostanie tablica upamiętniająca życie i twórczość Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W uroczystości weźmie udział Prezydent Rzeczypospolitej Polskie, Bronisław Komorowski oraz prezydent Republiki Włoskiej Giorgio Napolitano. / Il 20 novembre 2012 sulla facciata esterna dell, edificio situato in via Crispi a Napoli verra apposta una lapide che ricordera la vita e l, opera di Gustaw Herling-Grudziński. Assisteranno alla cerimonia inaugurale il Presidente della Repubblica di Polonia Bronisław Komorowski e il Presidente della Repubblica Italiana Giorgio Napolitano.,,

15 infolinia: