KSIĄŻKA, KOMIKS, PEŁNOMETRAŻOWY FILM FABULARNY. rys. Dariusz Rygiel (autor grafiki komiksu Szod oraz storyboardu do filmu Szod )

Transkrypt

1 SZOD KSIĄŻKA, KOMIKS, PEŁNOMETRAŻOWY FILM FABULARNY rys. Dariusz Rygiel (autor grafiki komiksu Szod oraz storyboardu do filmu Szod ) MARAT DAKUNIN autor@szod.pl tel. kom

2 OGÓLNY OPIS PROJEKTU Słowa kluczowe: II Wojna Światowa, magia, czas, bomba atomowa, matematyka, miłość, Bóg, tajemnica, Lwów, Polska, dwudziestolecie międzywojenne, historia, martyrologia, psychologia związku, filozofia, etyka, religia, surrealizm, fantastyka, Soren Kierkegaard, personalizm, kabała, judaizm, Żydzi, okupacja, anegdoty Projekt ma charakter konceptualny i będzie składał się z trzech samodzielnych całości: 1) książki eseistyczno - psychologicznej 2) komiksu 3) filmu pełnometrażowego Kluczowym wątkiem "Szod" jest wątek damsko - męski, związku miłosnego mężczyzny i kobiety, a ściśle rzecz biorąc jego ewolucji - narodzin, stagnacji i ponownego odrodzenia. Wątek ten rozwija szczegółowo i systematycznie przygotowywana książka pt. "Prolegomena do dialektyki związków miłosnych" traktat parafilozoficzny i psychologiczny pisany jednak z dużą dawką ironii, barwnym i przystępnym językiem. Projekt "Szod" posiada aspekty: 1) rozrywkowy (wg maksymy, że można jednocześnie się zbawić i zabawić, jakkolwiek kontrowersyjnej prima facie ale korespondującej z ezoteryczną zasadą jedności przeciwieństw oraz przekonaniem autora, że materia etyczna i religijna nie musi być ponura a filozoficzna nie musi być trudna czy nudna) 2) edukacyjno - terapeutyczny(m.in. psychologia związku, terapia odrzucenia i terapia tożsamości, afirmacja i negacja zmiany, nudy, stałości, dialektyka osobowości, empatia, narcyzm, granicze zaburzenia osobowości, egoizm i prawdziwa relacja z drugim (zobaczenie "Ja" - twarzy bliźniego) 3) filozoficzno - teologiczny, ezoteryczny (m.in. filozofia S. Kierkegaarda, egzystencjalizm via Kantyzm, etyka i metaetyka, metapraktyka, noumen i fenomen, personalizm chrześcijański, gnoza chrześcijańska, mikro - marko, doktryny Wschodu, okultyzm, gnoza, kabała i magia, odwieczne archetypy, psychologia głębii, Jung i alchemia) 4) etyczno psychologiczny (rozwój postaci etc.etc.) 5) humorystyczny (w innym sensie niż rozrywkowy czyli np. ironiczny)..tak, wg mnie nie ma ważniejszej rzeczy w kosmosie, ważniejszej pomiędzy kobietą i mężczyzną jak wspólny śmiech - ważniejszy nawet od seksu. Bóg, ważna postać w Szod, także, miejmy nadzieję, ma poczucie humoru, choć oczywiście kwestia ta daje podstawę do wielu wątpliwości teologicznych, w kierunku choćby dopatrywania się tzw. czarnego humoru. 2

3 ZARYS IDEI I NAJWAŻNIEJSZYCH WĄTKÓW FABUŁY (ELEMENTARNY SYNOPSIS FILMU) Uwaga: nie jest to standardowy synopsis filmu ani treatment. Ten film opowiada historię, lecz historia się w nim rozdwaja i zatrzymuje. Konflikt jest tęsknotą za konfliktem, zmianą, emocją, życiem pełną piersią i odważnym sercem, wiernym tożsamości. Lwowska kawiarnia, lata 30 XX wieku. Pianista dystyngowanie gra tango "Una cabezza". Nad stosem zapisanych drobnymi wzorami karteczek siedzi Leo, trzydziestoletni naukowiec, matematyk. Oblicza formułę Fausta. Sześć lat wcześniej włóczył się beztrosko z dwójką przyjaciół: Stachem Ulamem, także matematykiem oraz Bogolubovem, szachistą i bon vivantem. Razem gadali do nocy, rozważali tajemnice świata i człowieka, podrywali dziewczyny i robili głupie dowcipy. Trzy lata wcześniej, gdy zakochał się bez pamięci w Ewie, był najszczęśliwszym człowiekiem na ziemi. Teraz wszystko minęło. Ich związek stał się martwy, ale Leo żyje marzeniem o nieprzemijającej miłości. W codziennych stosunkach z Ewą zagubił radość, dręczą go wyrzuty sumienia, zatapia się w przeszłość, wspomnienia. Gdy poznaje rabbiego Horowitza (Żyda Wiecznego Tułacza), który do Polski przyjechał z Australii, ma go za dziwaka i hazardzistę (handlarza zdecydowaniem), gdyż stary Żyd, dla zabawy, korzystając z tajemnych metod, ogrywa na drobne sumy miejskie kasyna gry. Z czasem rabbi staje się mentorem Leo, wtajemnicza go w arkana kabały, inspiruje do matematycznych poszukiwań mających dowieść, że czas, zmiana, następstwo - to tylko złudzenia. Leo chce zatrzymać czas, stworzyć formułę nieprzemijającej namiętności, połączyć w okamgnieniu i spoić na zawsze, w wieczność, pasję i świadomy wybór: racjonalne trwanie przy wartościach z irracjonalnym automatyzmem (głosem serca). Nad Europą wiszą ciężkie chmury zbliżającej się wojny. Leo odnajduje Formułę, sprawdza ją w tajemniczym eksperymencie, który zaburza czasoprzestrzenne kontinuum. Linia czasu rozdwaja się, zaczyna biec w dwóch alternatywnych wersjach. W jednej z nich Leo staje się goniącym ciągle za nowością utracjuszem, skazanym na ciągłe "żabie skoki" ku nowym namiętnościom, rozstaje się z Ewą, pije i śpi z przygodnie poznawanymi kobietami. W drugiej wybiera stałość wartości, żeni się z Ewą, ale umiera w nim prawdziwa radość życia. Wybucha wojna. Leo - utracjusz angażuje się w konspirację, działalność podziemnego ruchu oporu, korzystając z bezpiecznych papierów karmiciela wszy sabotuje okupanta, zyskuje upragnioną adrenalinę, nieznajomość jutra. Leo - stateczny mąż i ojciec, dla bezpieczeństwa rodziny współpracuje z wrogiem, okupantem. Przyjaciel Lea - Ulam, który wyemigrował do USA, pracuje w Los Alamos nad bombą atomową i termojądrową. Oppenheimer notuje w notatniku: I stałem się śmiercią, niszczycielem światów. Ulam pisze: jest dla mnie źródłem nieustającego zdziwienia, 3

4 że kilka znaków nagryzmolonych na tablicy może zmienić bieg ludzkich spraw. Pewnego dnia stają Leo i Leo stają oko w oko, jako przeciwnicy. W gorączce potyczki Leo zabija swoje alter ego. Na niebie wybucha atomowy grzyb. Postać Lea, jego rozbite tożsamości, zlewają się w jedno. Budzi się z zonie. Przeskok czasowy. Czarnobyl. Prypeć - opuszczone miasto, z którego mieszkańcy uciekli po awarii elektrowni jądrowej, w kilka minut, pozostawiając książki i gazety na stronach, które otwarli w chwili alarmu, zamrożona pustka miasta. Rabbi Horowitz ostrzegł kiedyś Leo: Szod (co znaczy spustoszenie) powstaje gdy w imieniu Bożym - Szaddaj (Wszechmocny) zabraknie jednej malutkiej literki, kropeczki. Pogodzenia wieczności z okamgnieniem, srogości sprawiedliwego rozumu z miłosierdziem. Gdy czas staje, idea trwa wiecznie. A jednak ruch, zmiana - to życie. Bezruch, stałość- to śmierć. Leo musi zamknąć koło czasu, które przerwał, połączyć oba końce, odzyska wtedy i siebie i Ewę. I uratuje świat. 4

5 OCENA PROJEKTU FILMOWEGO (wg kryteriów PISF) Projekt "Szod" koncentruje się na dotknięciu, w języku filmowym, spraw nieprzemijających i leżących w sercu refleksji nad człowiekiem: ludzkiej świadomości i samoświadomości, możliwości prawdziwego poznania i relacji z drugim, istoty ludzkich wyborów, natury uczuć wyższych (miłości), istoty i źródła zła. Poniższe uwagi opierają się o schemat oceny projektu filmowego stosowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. 1. Walory artystyczne, poznawcze i etyczne. a) walory artystyczne Kiedyś stawiano przed sztuką wysokie zadania - miała zbawiać ludzi i narody. Cel ten nie jest mrzonką. Film poprzez umiejętne operowanie symbolem i metaforą, odniesienie do znanych i mniej znanych wydarzeń, tła historycznego i użycie linii fabularnej o dużej pojemności i nośności przekazu może w niehermetyczny sposób opowiedzieć o sprawach podstawowych. Punkt niniejszy może zostać rozwinięty w wielostronicowym eseju. b) walory poznawcze Projekt "Szod", choć jest projektem fabularnym bazującym na fikcji ma bogate odniesienia realistyczne, historyczne, antropologiczne, religijne, meta - artystyczne. - odniesienia realistyczne i historyczne (przykładowo: wojna i okupacje sowiecka i niemiecka we Lwowie w latach , sylwetki przedstawicieli słynnej na cały świat lwowskiej szkoły matematycznej, postawy ludności w czasach wojny, fascynująca historia lwowskich karmicieli wszy prof. Weigla, kulisy projektu budowy bomby atomowej w Los Alamos, katastrofa w Czarnobylu) - odniesienia antropologiczne (konstrukcja psychologiczna postaci, filozofia człowieka ukazana w filmie, szereg wątków o charakterze archeokulturowym) - odniesienia religijne (koegzystencja duchowości kilku wyznań w przedwojennym i wojennym Lwowie, religijne postawy postaci, symbolizm użyty w filmie) - odniesienia meta-artystyczne (refleksja nad sztuką samą w sobie, nawiązania do znanych i mniej znanych arcydzieł. c) walory etyczne Materia etyczna jest solą projektu. Historia opowiedziana w filmie bazuje na koncepcji posiadającej bogate odniesienia filozoficzne, przede wszystkim etyczne. Nawiązuje do koncepcji wolności człowieka Sorena Kierkegaarda, a także późniejszej myśli egzystencjalnej, filozofii, doktryny a także gnozy chrześcijańskiej, personalizmu, filozofii dialogu (Martin Buber, Józef Tischner), judaizmu, chasydyzmu, kabały, niektórych szkół ezoterycznych. 5

6 2. Znaczenie dla kultury narodowej oraz umacniania tradycji polskiej i języka ojczystego. Znaczenie projektu dla polskiej kultury narodowej jest nie do przecenienia. Tło historyczne w filmie ukazuje przedwojenny polski Lwów, przede wszystkim środowisko młodej inteligencji. W rolach drugoplanowych w filmie pojawiają się wybitni polscy uczeni i artyści: Stefan Banach, Stanisław Ulam (matematycy), miga Tadeusz Boy - Żeleński, Leon Chwistek i inni. Podstawowym tłem filmu jest życie wielokulturowej przedwojennej Polski, ujawniają się postawy narodowościowe w mieście na styku kultur i religii, Wschodu i Zachodu. Przedstawiony jest świat nieistniejący - a jednak decydujący w pewnej mierze o polskiej świadomości narodowej, po części przechowywany w pamięci żyjącego jeszcze pokolenia, w znacznej mierze skazany na zapomnienie u młodszych Polaków. Drugi aspekt to aspekt wojenny: próba oryginalnego dotknięcia sowieckiej i niemieckiej okupacji, np. przypomnienie o hitlerowskiej zbrodni dokonanej na lwowskich profesorach, niezwykłej historii karmicieli wszy itd. 3. Wzbogacenie europejskiej różnorodności kulturalnej. Tło i wydarzenia przedstawione w filmie, są często zapomniane i pomijane w Europie i na świecie (przed wojną lwowscy uczeni a w szczególności matematycy mieli status światowy). Różnorodność społeczna, narodowa i kulturowa przedwojennej Polski, oryginalne ukazanie wątku wojennego powinno zostać szerzej przypomniane i zaakcentowane, bez przesadnego popadania w martyrologię narodową, mesjanizm i fatalizm polski, który Europa już zna.. 4. Warunki planistyczno - finansowe realizacji. Prima facie projekt może zdawać się obliczony na wysoki budżet (tło historyczne, wojna, przeskoki czasowe, zdjęcia za granicą itd.). Tak jednak nie jest z kilku względów. Opowiedziana historia, choć niepozbawiona wątku sensacyjnego, ma charakter w znacznej mierze symboliczny i kameralny. Człowiek - mikrokosmos i świat - makrokosmos opowiedziane są tutaj wielorakim spleceniem wątków, metaforą i nastrojem obrazu filmowego. Lokalizacje we Lwowie i na Ukrainie nie należą do najdroższych. Ze względu na fikcyjny charakter historii, biorąc pod uwagę pojawiające się w niej postaci, stylizowane na autentyczne, nie ma potrzeby zakupu licencji do wspomnień czy innych utworów (np. wspomnień Stanisława Ulama "Przygody matematyka"). Projekt ma w całości charakter oryginalny i autorski a znajdujące się w nim nawiązania nie przekraczają granic luźnej inspiracji. 6

7 OSOBY ZWIĄZANE Z PROJEKTEM Autor: Mateusz Droba Urodzony w sierpniu 1977 r. w Krakowie. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie, Filia w Rzeszowie. Wykładowca akademicki na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego, a następnie na Wydziale Prawa i Administracji UR. Autor ogólnopolskiego podręcznika prawniczego "Podstawy prawa", pierwszego w nowatorskiej linii podręczników graficznych. Twórca linii wydawniczej "Plansze Becka" w wydawnictwie prawniczo - ekonomicznym C.H. Beck. Autor kilkunastu artykułów naukowych z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego, teorii i filozofii prawa oraz etyki. Eseista w ogólnopolskiej w prasie prawniczej, stały współpracownik miesięcznika "Edukacja Prawnicza". Od roku 2002 niezależny filmowiec. Autor krótkometrażowych i średniometrażowych filmów fabularnych, dokumentalnych oraz eksperymentalnych, nagradzanych w kraju i za granicą. Reżyser, scenarzysta, dramaturg (sztuka multimedialna "Przedostatni seans Cut'a" nawiązująca do monodramu S. Beckett'a, otrzymała pozytywną recenzję lektora w Laboratorium Dramatu Tadeusza Słobodzianka), autor zdjęć filmowych, montażysta filmowy, scenograf oraz prozaik (w przygotowaniu książka psychologiczno-eseistyczna o współczesnych relacjach damsko - męskich w odniesieniu do filozofii Sorena Kierkegaarda). Obecnie rozwija scenariuszowo projekt "Szod", sensacyjną, miłosną i apokaliptyczną historię miedzywojennego Fausta - lwowskiego matematyka. Jest pełnomocnikiem właścicieli praw autorskich oraz koproducentem adaptacji kultowego polskiego komiksu Funky Koval. Autor grafiki: Dariusz Rygiel, malarz i rysownik, absolwent plastyki. Niektóre inne osoby wspierające Projekt: Bogusław Polch, jeden z najwybitniejszych polskich artystów grafików, autor m.in. serii "Funky Koval", "Wiedźmin", "Ekspedycja", "Kapitan Żbik" i wielu innych dzieł literatury graficznej i komiksowej. prof. zw. dr hab. Arkadiusz Jadczyk, specjalista fizyki matematycznej, kwantowej i wielowymiarowej, publicysta, myśliciel, laureat Nagrody Humboldta, wybitny dydaktyk, humanista i propagator rozwoju duchowego. Polecamy strony związane z prof. Jadczykiem, m.in. jego autorskiego bloga, stronę Cassiopaea oraz stronę niezależnego serwisu informacyjnego Sott.net. Scenarzysta, reżyser i pisarz Ben Hopkins (strona domowa Bena), autor m.in. filmu "Szymon Mag" oraz jednego z moich ulubionych filmów, bezkompromisowego punkowo - anarchistyczno - teologiczno - kabalistyczno - mistyczno - gnostycznego filmu "9 żywotów Tomasza Katza". 7

8 dr hab. Aleksy Schubert, matematyk i informatyk (pracujący przy ul. im. Stefana Banacha), poeta, publicysta kulturalny, poliglota, naukowy pra-prawnuk m.in. Brentano i Kanta, niestrudzony propagator kultury w polskim Internecie (np. poewiki) osoby związane z filmem W ciemności Agnieszki Holland (konkrety niebawem) 8

9 CIEKAWOSTKI Nazwa projektu "Szod" wzięła się z pewnej anegdoty, przytaczanej przez Martina Bubera w powieści "Gog i Magog". Gdy w hebrajskim imieniu Bożym: Szaddaj (Wszechmogący) zabraknie malutkiej literki, nieznacznej, przypominającej przecinek (literki "jod") powstaje "szod", co znaczyć może: spustoszenie, zniszczenie, a także napad rabunkowy, grabież, rabunek, rozbój. Przyszło mi na myśl (wpierw ustalając, iż chodzi o imię mocy "Wszechmogący), że ten malutki punkcik to punkt miłosierdzia, utrzymujący wszechmoc Bożą, która inaczej zniszczyła by nieposkromioną potęgą Stworzenie. Siła tej metafory jest dla mnie tak duża, i bezpośrednio odnosi się do głównego tematu naszej historii, że postanowiłem uczynić z niej wątek tytułowy. Opinia specjalisty z zakresu jęz. hebrajskiego: "Jesli od słowa szaddaj odejmiemy jod, to zostanie szin i dalet (szod - przemoc, dewastacja, zniszczenie, rozbój itp.). Jesli chodzi o szaddaj to etymologia tego imienia jest bardzo trudna do określenia, słowo wyprowadza się od różnych rdzeni, z których najbardziej przekonywającym wydaje się akadyjskie šadu - góra (W.F. Albright). El Szaddaj oznaczałoby Boga góry. Na podstawie starożytnych przekładów (Septuaginta, Wulgata) imię najczęściej tłumaczy się jako Bóg Wszechmocny. W założonym przez prof. R. Weigla we Lwowie Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami, w czasie okupacji niemieckiej jako karmiciele wszy zatrudniani byli, pozbawieni innych środków do życia, liczni lwowscy inteligenci (także np. matematyk Stefan Banach). Zatrudnienie w instytucie dawało specjalną ochronę, możność swobodnego poruszania się po mieście, a co za tym idzie stwarzało możliwości działalności konspiracyjnej. 9

10 Mateusz Droba