Biblioteki cyfrowe na wiecie powstanie i rozwój
|
|
- Alicja Rosińska
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1 Wadysaw Marek Kolasa 1. Wstp Biblioteki cyfrowe na wiecie powstanie i rozwój Biblioteki cyfrowe, jakkolwiek s zjawiskiem stosunkowo modym, maj za sob dug i rozbudowan histori. Wprawdzie ich rozwój w obecnym ksztacie liczy sobie dopiero niespena dekad, lecz wnikliwa analiza przekonuje, e poprzedzio j szereg dowiadcze i eksperymentów, bez których obecna forma byaby niemoliwa. W sensie porzdkujcym mona wskaza kilka etapów, w których skrystalizoway si kluczowe wizje i podjto udane projekty. Pierwszy okres, który rozpocz si od literackiej wizji G. H. Wellsa z 1937 roku trwa do pocztku lat 90. XX wieku; w czasie tym powstaway rozmaite koncepcje, budowano prototypy urzdze i pojawiy si kolekcje eksperymentalne. Drugi okres trwa ca dziesit dekad XX wieku i przesun si o kilka lat na wiek XXI. W czasie tym powstay ju pierwsze biblioteki cyfrowe, które szybko zaistniay w rodzcej si sieci Internet oraz podjto badania podstawowe nad ich modelem i funkcj; w efekcie podjtych prac powstay pierwsze standardy i skrystalizoway si grupy wsparcia. Trzeci okres zwizany immanentnie z ide web 2.0 rozpocz si u progu pierwszej dekady XXI wieku i trwa do dzi. Trudno wprawdzie wskaza konkretn dat, ale analiza danych czoowego najwikszego wiatowego serwisu OAISTER (rys. 1) przekonuje, e proces ów rozpocz si ok roku i uleg przyspieszeniu w Rys. 1, Biblioteki cyfrowe w serwisie OAISTER w latach Liczba repozytoriów Liczba obiektów Przeliczenia wasne na podstawie OAIster Statistics [ ].
2 2 Ostatni okres mona okreli jako przejcie do fazy dojrzaej; w sensie praktycznym charakteryzuje si on silnym trendem w kierunku budowy serwisów rozproszonych i orientacj w kierunku mediów spoecznociowych. 2. Pierwsze próby i dowiadczenia Ide biblioteki cyfrowej znale mona ju w opublikowanych przed wojn esejach Herberta George Wellsa. W zbiorze World brain (Wells 1938) powiconym rozwaaniom na temat przyszoci organizacji wiedzy i edukacji zamieci autor szkic The Idea of a Permanent World Encyclopaedia, w którym opisa ide globalnej encyklopedii opartej na mikrofilmach. Miaa ona wedle wizji autora obejmowa uniwersum ludzkiej wiedzy i sta si motorem jednoczenia rasy ludzkiej. O krok dalej poszed znany amerykaski wynalazca Vannevar Bush, uwaany za ojca idei sieci komputerowych i hipertekstu. Bush by zaniepokojony nadmiarem informacji, na jaki napotykaj naukowcy i zaproponowa kilka rozwiza technologicznych, które w przyszoci mogyby rozwiza ten problem. W sawnym artykule As We May Think opublikowanym na amach Atlantic Monthly w 1945 roku przedstawi idee urzdzenia Memex [Memory Extender], które skadao si biurka (pulpitu) ze skonymi ekranami, które umoliwiao wygodne czytanie. Mechanizm by swego rodzaju inteligentnym czytnikiem mikrofilmów, z których obrazy byy inteligentnie wyszukiwane, dekodowane i transportowane na ekran z du prdkoci, nade wszystko jednak byy zdolne do automatycznego przechodzenia od zawartych w nich odniesie do innych prac, czyli hipertekstowe (Tedd & Large 2005). Kolejne wane pomysy pojawiy si ju w czasie, gdy istniay komputery; rozwija je twórczo m.in. amerykaski cybernetyk Joseph Licklider w systemem przetwarzania wiedzy Procognitive i uwieczni m.in. w sawnej ksice Libraries of the future (1965) (Hauben 2004). Zapewne take pod wpywem idei Busha by Douglas Engelbart, twórca licznych wynalazków (np. myszy komputerowej), uwaany za pioniera w dziedzinie interfejsów. Uczony ten prowadzi intensywne prace w zakresie hipertekstu i szuka rozwiza w zakresie komunikacji naukowej dla zespoów geograficznie rozproszonych (Engelbart 1963); prace te uwieczyo pierwsze wdroenie pod nazw on- Line System (NLS). W grudniu 1968 Engelbart z grup 17 naukowców pracujcych w Augmentation Research Center (Stanford Research Institute), przedstawi udan 90-minutow prezentacj NLS na ywo 2 ; system by warto doda wyposaony w interfejsy audio i 2 Zapis filmowy eksperymentu [ ].
3 3 wideo. Niebagatelny wpyw na rozwój technologii miay take prace Theodora Nelsona prowadzone w ramach projektu Xanadu. Póniejszy autor terminu hipertext rozwija w ramach projektu ide idealnej przestrzeni pamici literackiej, która bya w swej istocie zalkiem obecnego systemu www. Koncepcje swe Nelson uwieczni w dwu ksikach: Literary Machines [Maszyny literackie] (1981) oraz Computer Lib/Dream Machines [Maszyny snów] (1974). Ukoronowaniem idei, któr rozpocz Wells i Engelbart byy podjte w latach prace Tima Bernersa-Lee dajce podstawy teoretyczne i praktyczne wspóczesnych systemów hipertekstowych, czyli www. Przeomowe idee wyej wspomnianych uczonych w sferze systemów informatycznych stworzyy grunt dla pierwszych dowiadcze w zakresie organizacji i manipulacji duych iloci danych, które mona uzna za prekursorów bibliotek cyfrowych (Tedd & Large 2005). Odrbny tor rozwaa obejmowa rozwój technologii (gownie sprztu) oraz realizowane w tym czasie pierwsze projekty biblioteczne. Warto zauway, e a do koca lat 70. dostpna infrastruktura informatyczna bya dopiero w fazie szkieletowej, co nie tworzyo sprzyjajcych warunków do jej wykorzystania. Przypomnijmy te, e a do pocztku lat 80. dominoway komputery klasy mainframe, które byy uywane jedynie w duych orodkach badawczych; niewielka bya take liczba komputerów wpitych do sieci (23 hosty w 15 wzach w 1971, która wzrosa do 1000 dopiero w 1984), za przepustowo sieci niska. Ogromnym problemem byo te przechowywanie danych; pierwsze dyski produkcyjne twarde (Segate) pojawiy si w 1980, a pyty CD dopiero na przeomie 1982 i 1983 roku. W efekcie potencjalna liczba uytkowników by niewielka. Mimo owej niesprzyjajcej aury ju w 1971 roku pojawi si pierwszy projekt biblioteki cyfrowej student Uniwersytetu w Illinois Michael Hart rozpocz tworzenie zbioru tekstów, które z czasem przerodziy si w Gutenberg Project [ Z uwagi na brak uregulowa prawnych Hart postanowi umieszcza jedynie utwory z domeny publicznej, które a do pocztku lat 90. rozpowszechnia poczt elektroniczn w formacie tekstowym. Rczne przepisywanie byo pracochonne, stad mimo udziau woluntariuszy zbiór powiksza si wolno: w 1989 kolekcja liczya 10 pozycji i wzrosa do 100 w Okres intensywnego rozwoju rozpocz si dopiero po 1995, gdy na szersz skal wykorzystano OCR; w kolejnych latach kolekcja rosa dynamiczniej i ju w 1997 przekroczono 1000 pozycji ( , ), za w (Lebert 2008). Pod koniec lat 90. zwikszono te liczb dostpnych wersji (pojawiy si m.in. formaty multimedialne i mobilne), rozbudowano system metadanych oraz interfejs (wyszukiwarka od 1994). Ju w latach 90. projekt znalaz pierwszych naladowców; bliniacze inicjatywy powoano m.in. w Niemczech (1994) [
4 4 Australii (2001) [ i in. W 2004 pojawia si równie poszerzona wersja projektu Project Gutenberg Consortia Center [ (75 tys. poz.), która podja cis wspóprac z WorldLibaryt.net. Z dzisiejszej perspektywy Gutenberg Project reprezentuje nico przestarzae podejcie do zasobu i prymitywn technologi, niemniej sama idea, któr wdroy Hart przez wiele lat inspirowaa nastpców, zapisujc si tym samym trwale w historii. Prócz opisywanego projektu do koca lat 80. pojawio si jeszcze kilka innych inicjatyw, np. Perseus Digital Library [ zaoona w 1987 na Tufts University; zbiór ten pocztkowo deponowano na pytach CD, a od 1994 udostpniono w sieci. Z innych waniejszych inicjatyw wczesnego etapu warto jeszcze wymieni: serwis skandynawski Project Runeberg [ (od 1992) oraz Bartleby [ The On-Line Books Page [ pierwsze pene wydanie on-line dzie Szekspira [ MUSE [ (od 1993), czy The Humanities Text Initiative [ (1994) 3. Z zupenie z innych powodów ogromn rol odegra take serwis preprintowy arxiv [ uruchomiony w 1991 roku. System ten bowiem zapocztkowa pewien model naukowych zachowa publikacyjnych okrelanych potem jako kultura reprintu, które nastpnie znalazy szeroki odzew w wiecie nauki (szczególnie w naukach cisych). System arxiv naley podkreli otworzy take drog do idei Open Access, co znalazo fina m.in. w póniejszej Deklaracji Berliskiej z 2003 roku i szeregu innych uregulowaniach z tego zakresu, intensywnie potem promowanych przez wiele urzdów i agencji np. Rad Unii Europejskiej. arxiv sta si zatem prototypem instytucjonalnych repozytorium, czyli systemów, które realizuj funkcje self-publishing (skadanie, przegldanie, edytowanie, itd.) oraz rozpowszechniania dokumentów w formacie cyfrowym. Pierwsze tego typu systemy byy nieskomplikowane i miay prost architektur; prócz arxiv byy to m.in. baza dysertacji Electronic Thesis and Dissertations Repositories (od 1996) i ekonomiczny RePEc [ (od 1997). Z kolei pierwszym systemem, który oferowa usugi w zakresie self-publishing z wykorzystaniem PDF (od 1996) by istniejcy od 1991 roku Networked Digital Library of Theses and Dissertations (NDLTD) [ Systemy te po licznych ewolucjach przetrway do wspóczesnoci i obecnej perspektywy mog by uwane za prototypy bibliotek cyfrowych (Candela, Castelli & Pagano 2011). 3 Por. P. Sauber: Timeline of the Open Access Movement - [ ].
5 5 Obraz wczesnej fazy rozwoju bibliotek cyfrowych byby niepeny, gdyby pomin pierwsze serwisy czasopism elektronicznych i inicjatywy z tym zwizane. Istotn rol odegray tu w szczególnoci projekty Mercury, CORE, TULIP i Red Sage. Projekt Mercury ( ) prowadzony w Mellon University w Pittsburgu by jednym z pierwszych prób udostpnienia na terenie kampusu artykuów z czasopism naukowych z zakresu informatyki 4. Kolejnym duym przedsiwziciem sta si prowadzony w latach projekt Chemistry Online Retrieval Experiment (CORE), w który zaangaowane by m.in. Cornell University, Chemical Abstracts Service i OCLC; owocem prac bya digitalizacja i udostpnienie 20 czoowych czasopism chemicznych. Teksty te przygotowano w dwu wersjach: jako obrazy rastrowe oraz jako pliki tekstowe ze znacznikami SGML (razem 425 tys. stron tekstu). Wielkie znaczenie mia take koordynowany przez Elsevier Science projekt TULIP ( ) 5, w czasie którego testowano rozmaite modele dystrybucji i rozwizania techniczne. Na uytek testów i bada zeskanowano i poddano OCR ponad 500 tys. stron tekstu. Projekt ów prowadzony we wspópracy w 15 czoowymi amerykaskimi uniwersytetami zakoczy si spektakularnym sukcesem i z czasem sta si zalkiem obecnego serwisu ScieneceDirect (Nahotko 2007). Wyliczone projekty, jakkolwiek nie byy bibliotekami cyfrowymi sensu stricto pomogy wskaza korzyci, jakie mona osign poprzez cyfrow dystrybucj wydawnictw oraz przyczyniy si do postpu technologicznego w zakresie techniki skanowania i OCR (Tedd & Large 2005). W pierwszej poowie lat 90. podjto take pierwsze próby refleksji teoretycznej nad bibliotekami cyfrowymi. Due znaczenie w tym zakresie miay zorganizowane w 1991 roku warsztaty Future Directions in Text Analysis, Retrieval and Understanding. W latach odbyo si kilka kolejnych konferencji i spotka, na których kontynuowano i rozwijano zainicjowane w 1991 wtki. Pokosiem wspomnianych imprez prac wydana sumptem National Science Foundation obszerna elektroniczna ksika pt. Source Book on Digital Libraries (Fox 1993). Prac t mona postrzega jako swoist syntez stanu wiedzy na temat bibliotek cyfrowych u schyku 1993 roku; zawiera ona zarówno rozwaania teoretyczne, jak i szczegóowe opisy projektów i kalendaria oraz bibliografi przedmiotu (28 pozycji). Najwaniejszym jednak efektem wspomnianych wyej spotka byo przygotowanie gruntu pod due projekty; ukoronowaniem tych stara by rozpoczty w 1994 Digital Library Initiative, który zapocztkowa nowy okres rozwoju bibliotek cyfrowych. 4 The Mercury Electronic Library and Library Information System II. Mercury Technical Reports Series, No 6 (1992). Dostp: [ ]. 5 Informacje o projekcie [ ].
6 6 3. Prace badawczo-rozwojowe i ewolucja bibliotek cyfrowych w latach Od pocztku lat 90. XX wieku, czyli wraz z narodzinami www rozpoczyna si okres dynamicznego rozwoju bibliotek cyfrowych i ich stopniowa ewolucja. Pierwsze z nich w sensie technicznym byy nieskomplikowane; zwykle tworzono je jako proste witryny HTML zawierajce wykazy hiperczy do publikacji (tzw. model strona www), które z czasem, w miar powikszania si zbiorów, wyposaono w mechanizmy wyszukiwawcze i system metadanych (tzw. model katalog obiektów cyfrowych). Wadami tych rozwiza by jednak brak mechanizmów konserwacyjnych oraz brak kontroli dostpu, zarzdzania zasobem i metadanymi. Obydwa modele odzwierciedlay wic filozofi pierwszych bibliotek cyfrowych (np. Gutenberg Project); charakterystycznym ich rysem byo programowe ukierunkowanie na udostpnienie kanonu kulturowego (klasyka literacka, dziedzictwo historyczne) oraz zaoenie, e dostp do zbiorów winien by nielimitowany. W efekcie biblioteki te realizoway przede wszystkim cel archiwalny (nie biblioteczny); z drugiej za strony udostpniane zasoby nie wymagay stosowania adnych mechanizmów zabezpiecze i kontroli dostpu, gdy byy z natury swej wolne od ogranicze wynikajcych z ochrony praw autorskich. Warto doda, e nie interesowano si te szerzej problematyk uytkowania (interfejs) ani mechanizmami wyszukiwawczymi. Takie usytuowanie celów nie sprzyjao rozwojowi bibliotek cyfrowych. Byo bowiem niewystarczajce do realizacji funkcji bibliotecznych, gdy stao w sprzecznoci z jedn z zasadniczych cech biblioteki, zakadajcej, e proces gromadzenia jest permanentny (stay, cigy, powtarzalny), a take otwarty na nowe formy dokumentów. Z drugiej za strony istniaa uzasadniona niech wydawców do nielimitowanego udostpniania, gdy nie zabezpieczao to ich interesu ekonomicznego (Kolasa 2009). Czynniki te stay si motorem podjcia licznych prac zmierzajcych do zmiany istniejcej sytuacji i rozpocza si stopniowa ewolucja systemów do form bardziej zaawansowanych. Prace te nabray tempa w drugiej poowie ostatniej dekady XX wieku, gdy podjto wiele wanych inicjatyw majcych charakter bada podstawowych. W ich wyniku powstao szereg standardów i rozwiza, które jak czas pokaza okazay si trwae. Rozmach w tym obszarze najlepiej ilustruje krótki wykaz wybranych dokona tego okresu: uruchomiono due projekty badawczo-rozwojowe ukierunkowane na biblioteki cyfrowe (Digital Library Initiative [ i ]; elib [ ]); narodowe i
7 7 midzynarodowe strategie digitalizacji (np. amerykaski National Digital Library Program 6 [1995], czy Memory of the World Programme [1992]); powstay pierwsze stowarzyszenia bibliotek cyfrowych (Digital Library Federation [1995]) i organizacje koordynujce (np. Joint Information Systems Committee JISC [1993], Electronic Information for Libraries Direct - eifl [1999]); tematyczne konferencje (Joint Conference on Digital Libraries [1994]; European Conference on Digital Libraries (ECDL) [1997]; International Conference on Asian Digital Libraries [1998]); czasopisma fachowe (D-Lib Magazine [1995]; Ariadne [1996]) oraz standardy i specyfikacje (Dublin Core [1995]; DIENST [1995]; RDF [1999]; OAI-PMH [2001]). Atmosfer charakteryzowanego okresu wiernie obrazuj materiay zbierane przez profesora Edwarda A. Foxa cyklicznie udostpniane na stronie Virginia Tech w latach [ Dokumenty te zebrane w formie silva rerum zawieraj wiele informacji historycznych, w tym zrzuty nieistniejcych ju serwisów. Interesujcy jest te wachlarz rozwaanych wówczas problemów. Ich analiza przekonuje, e ju u progu XXI wieku wiedza na temat bibliotek cyfrowych osigna wysoki poziom dojrzaoci. Udowadnia to krótki wykaz tematów z opracowa E. A. Foxa (2001): 1. Podstawy (definicje, publikacje, projekty); 2. Wyszukiwanie, przegldanie (metody, indeksowanie, wyszukiwanie rozproszone, roboty/pajki, integracja linków); 3. Multimedia (tekst, audio, obraz, film, grafika, animacja, JPEG, MPEG, wyszukiwanie oparte na treci dokumentu); 4. Architektura (komponenty, protokoy, InfoBus, protokoy porednie, ramki, OAI); 5. Interfejs (psychologia, rodowisko, taksonomia elementów, wizualizacja, design, uyteczno); 6. Metadane (ontologie, RDF, MARC, DublinCore, IMS, mapowanie, konwersja); 7. Publikacje elektroniczne (autorstwo, prezentacja, obiektowy model DOM, równolege publikowanie, style XLS, e-ksiki, struktura, adiustacja, tagowanie); 8. Problemy baz danych (technologia, struktura informacji, dane multimedialne i hipermedialne, replikacja, magazynowanie); 9. Oprogramowanie agentowe do zarzdzania informacj (problemy, protokoy, automatyczne indeksowanie); 10. Handel, ekonomia, wydawcy (zabezpieczenia, ochrona, problemy Open Access, modele patnoci); 11. Prawa wasnoci intelektualnej (ochrona praw autorskich, copyright, zarzdzanie prawami); 12. Problemy spoeczne (wspópraca, ocena, uytek w edukacji, dziedzictwo kulturowe, organizacje). Blisza analiza wyliczonych tematów pozwala stwierdzi, e ju w II poowie lat 90. podjto niemal wszystkie wtki rozwane wspóczenie. Przez cae lata 90. równolegle ze wzrostem liczby repozytoriów (byo ich wówczas ok ) nastpowaa ewolucja systemów i doskonalenie standardów zwizanych z wspieraniem zapisu cyfrowego, nastpowa rozwój formatów i noników danych. Z czasem podjto take próby udostpnienia modeli i narzdzi oferujcych zakres usug zblionych do tradycyjnej biblioteki (gromadzenie, opracowanie, udostpnianie) oraz zainteresowano si interfejsem. Typowy model biblioteki cyfrowej tego okresu obrazuje rys. 2. Wyróniono w nim najczciej trzy poziomy: 1. poziom tworzenia (skanowanie i edycja metadanych), 2. 6 National Digital Library Program [ ].
8 8 poziom bazy danych: system archiwalny i prezencyjny oraz 3. poziom uytkownika (przegldarka). Na styku poszczególnym poziomów wskazywano na rozmaite problemy, np.: jako kopii archiwalnej i uytkowej, typy metadanych, mechanizmy wyszukiwawcze. Warto zwróci uwag, e w modelu tym zupenie marginalne znaczenie miaa wspópraca z innymi systemami (XML, new formats), w efekcie system dziaa niejako w pojedynk. Zmiana tej perspektywy dokonywaa si jednak stopniowo od 1999 roku, za po 2002 wesza na trwae. Rys. 2, Model biblioteki cyfrowej w 2001 roku (McCray, Gallagher 2001) Jakkolwiek prace badawczo-wdroeniowe nad bibliotekami cyfrowymi podjto w wielu orodkach, jedynie trzy inicjatywy pozostawiy trwae lady w historii informatyki: Digital Library Initiative (DLI1 [ ] i DLI2 [ ]) oraz elib. Bez wtpienia najwikszy wpyw na liczb wdroe i postp w zakresie bada nad bibliotekami cyfrowymi miay projekty amerykaskie. Rozpocz je w 1994 roku pierwszy etap Digital Library Initiative [DLI1], którego gównym inicjatorem bya agencja rzdowa National Science Foundation wspierana przez Department of Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) oraz National Aeronautics and Space Administration (NASA). Projekt trwa 4 lata i obejmowa finansowanie prac realizowanych na szeciu uczelniach. Gównym celem DLI1 byy i rozwój podstawowych technologii na rzecz bibliotek cyfrowych. Rozwijano w jej ramach trzech grup problemowych, które obejmoway: 1. utrwalanie, kategoryzacja i
9 9 porzdkowanie informacji; 2. wyszukiwanie, przegldanie, filtrowanie, prezentacja i wizualizacja; 3. protokoy i standardy sieciowe. Wykonawcami byy czoowe amerykaskie uniwersytety: University of California w Berkeley, University of California w Santa Barbara, Carnegie Mellon University, University of Illinois w Urbana, University of Michigan oraz Stanford University. DLI1 okazaa si sporym osigniciem, std w roku 1999 ogoszono jej drugi etap [DLI2], trwajcy kolejne sze lat. W fazie drugiej skoncentrowano si na wdroeniach wczeniej badanych technologii i testowaniem poszczególnych rozwiza. Czas pokaza, e szczególne znaczenie miay prace z zakresu architektury i problemów uytecznoci. Najistotniejsze za wydaje si przyjcie koncepcji, w której architektura systemu jest zorientowana na uytkownika. W trakcie realizacji DLI2 do grona uczestników doczyli nowi wykonawcy, m.in.: Library of Congress, National Library of Medicine, National Endowment for the Humanities i wielu innych (Fox 1999; Madalli 2003). Po obu odsonach projektu pozostay trwae osignicia. Sze z nich jak podkrelaj znawcy technologii (Candela, Castelli & Pagano 2011) byo szczególnie istotnych: 1. Projekt California Environmental Digital Library 7, który wniós wiele w zakresie technologii obsugi duych, rozproszonych zbiorów ikonograficznych (fotografii, zdj satelitarnych, wideo, map); 2. Alexandria Digital Library [ gdzie rozwijano problemy bibliotek rozproszonych oraz zagadnienia tworzenia kolekcji zawierajcych obiekty geograficzne (mapy, zdjcia lotnicze, obrazy satelitarne) oraz badano zapytania zdefiniowane geograficznie; 3. Projekt Digital Video Library [ który zrealizowa udan koncepcj duej cyfrowej kolekcji wideo obsugujcej wyszukiwanie oparte na wiedzy; 4. Projekt The Interspace, koncentrujcy si na budowie duych kolekcji z zakresu techniki inynieryjnej i fizyki, które byy jednoczenie skutecznie przeszukiwane z poziomu jednolitego interfejsu; 5. The University of Michigan Digital Library [ specjalizujcy si w tworzeniu architektury systemów bibliotecznych, wykorzystujcych oprogramowanie agentów; 6. The Stanford Digital Library Project [ badajcy zastosowanie zasad interoperacyjnoci w rodowisku heterogenicznych usug i zbiorów, z uyciem specjalnego protokou [InfoBus], który zapewnia dostp do usug i informacji z rónych róde poprzez agentów. Mimo e wikszo wspomnianych projektów nie dziaa wspóczenie w pierwotnej formie stanowiy one w ówczesnym okresie ogromny wkad do wiedzy informatycznej. 7 Aktualnie: California Environmental Digital Library Network (CalEDLN) [ ].
10 10 Na marginesie warto podkreli, e jednym z najwaniejszych sukcesów wynikajce z historii tych projektów jest Google. Póniejsi twórcy wyszukiwarki Lawrence Page i Sergey Brin rozpoczli prace nad jej silnikiem w czasie, gdy byli doktorantami na Uniwersytecie Stanforda w trakcie realizacji Stanford Digital Library Project. DLI wykracza daleko poza konkretne prace i wynalazki; ze wspóczesnej perspektywy mona oceni, e projekty te day podstaw do wspóczesnego oblicza bibliotekarstwa cyfrowego, jako nowej dyscypliny badawczej, która staa si sum wysików teoretycznych kilku specjalnoci: informatyki, informacji naukowej, jzykoznawstwa, psychologii i in. (Candela, Castelli & Pagano 2011). Równolegle poza projektem DLI podjto w USA szereg innych inicjatyw i prac z interesujcego nas zakresu, m.in. na University of Arizona badano wydajne systemy klasyfikacyjne realizujce postulat od wyszukiwania informacji do zarzdzania wiedz; na Carnegie Mellon University rozpoczto prace nad koncepcj póniejszego serwisu Universal Library [ na University of South Carolina testowano oprogramowanie do bibliotek; na Stanford University badano techologie na rzecz bibliotek cyfrowych za w Tufts University kontynuowano rozwój The Perseus Digital Library Project. Du rol w konsolidacji wysików odegrao zaoone w 1995 konsorcjum Digital Library Federation (DLF) [ Inicjatorami przedsiwzicia byy m.in. due biblioteki realizujce wasne projekty cyfrowe, m.in. New York Public Library [ Library of Congress (American Memory [ oraz instytucje nadzorujce dostp do dokumentów, m.in. National Archives and Records Administration i Commission on Preservation and Access (CPA); ostatnia z nich zapewniaa finansowanie pozyskane od IBM. W krótkim czasie liczba czonków DLF urosa do 37, zrzeszajc czoowe amerykaskie biblioteki oraz kilka ksinic zagranicznych. Cele strategiczne DLF byy jasno sformuowane: rozwój standardów, promocja najlepszych praktyk, stymulacja rozwoju poprzez wpyw na instytucje finansujce, ochrona wasnoci intelektualnej, a nade wszystko budowa wspólnej infrastruktury 8. Ostatni z celów dalece wybiega w przyszo i zaowocowa pracami ukierunkowanymi na rzecz tworzenia bibliotek rozproszonych (wspópraca przy tworzeniu OAI-PMH oraz jego impementacji w serwisie OAISTER afiliowanym w University of Michigan od 2002 roku) (Greenstein, Thorin 2002). Nie sposób przeceni take prac prowadzonych w ramach Open Archive Initiative, organizacji finansowanej przez Fundacj Mellona, powoanej wspólnie przez DLF i 8 Szczegóowy wykaz projektów [ ].
11 11 partnerów spoecznych. Owocem prowadzonych prac by wspomniany wyej protokó OAI- PMH, którego pierwsz wersj opublikowano w Rozwizanie to wychodzio naprzeciw idei interoperacyjnoci, czyli zdolnoci sieci do efektywnej wspópracy w celu zapewnienia wzajemnego dostpu uytkowników do usug poprzez dedykowany model wymiany danych. Warto doda, e podjcie prac nad OAI-PMH wizao si z kontrowersyjn decyzj zarzucenia eksperymentów z uyciem wczeniejszych standardów, m.in. z39.50, InfoBus [1995] oraz Dienst Protocol [1995] 9. Istotn rol odegray te prace grupy zaangaowanej w rozwój metadanych. Gówn rol odegraa w tym zakresie wspólna grupa OCLC i NCSA, która w 1995 roku zainicjowaa powstanie Dublin Core Metadata Initiative (DCMI). Rozwijany w ramach DCMI standard Dublin Core, który prezentowano na cyklicznych warsztatach szybko wzbudzi zainteresowanie spoecznoci midzynarodowej i du popularno wród twórców bibliotek cyfrowych. Fakt ów sprawi, e Dublin Core zacz w zastosowaniach cyfrowych stopniowo wypiera wczeniejsze specyfikacje (np. MARC21 i jego odmiany) jeszcze na dugo przed jego oficjaln premier (2001). Istotn rol w rozwoju bibliotek cyfrowych speniy projekty realizowane m.in. przez Virginia Tech i partnerów, szczególnie dwa repozytoria: baza reprintów z zakresu informatyki Networked Computer Science Technical Reference Library [ oraz midzynarodowa baza dysertacji The Networked Digital Library of Theses and Dissertation [ dziaajca od 1996 roku. Ogromny wpyw na kierunki rozwoju bibliotekarstwa cyfrowego wywar te projekt edukacyjny The National Science Digital Library [ realizowany przez kilka organizacji i udostpniony w 2000 roku (Madalli 2003). Prace wdroeniowe na wyspach brytyjskich koncentroway si wokó projektów koordynowanych przez Joint Information Systems Committee (JISC) [ od 1993 roku. Pierwsza faza prac (do 1998 roku) pod nazw elib - The Electronic Libraries Programme [ obejmowaa kilkanacie projektów dotyczcych szeroko pojtej digitalizacji, m. in. bibliotek hybrydowych (np. Agora, Malibu), systemów zabezpiecze (CEDRAS) oraz szeroko pojtej technologii dokumentów cyfrowych (czasopisma elektroniczne, druk na zadanie, reprinty). W 1996 roku powoano te specjalny dwumiesicznik Ariadne [ Inne prace ogniskoway si take w 9 DIENST funkcjonuje w trzech znaczeniach: 1. koncepcja architektoniczna rozproszonych bibliotek cyfrowych; 2. protokó komunikacyjny w tej architekturze; 3. oprogramowanie, które realizuje funkcje tego protokou. Zasadniczo Dienst to system konfiguracji szeregu indywidualnych usug na serwerach rozproszonych do wspópracy midzy bibliotekami cyfrowymi [ ].
12 12 ramach powoanej przez JISC Resource Discovery Network [ 10. Szersz dziaalno JISC rozwina jednak dopiero po 2003 roku. W Europie w latach najwaniejsze prace koncentroway si w ramach II etapu projektu UE Telematics for Libraries Program [109 projektów] 11 oraz grupy roboczej DELOS (Raitt 2000). Wysiki tej grupy skupiy si pocztkowo nad pracami koncepcyjnymi, które twórczo rozwinito w latach póniejszych, dopiero po 2001 roku, czyli po przeksztaceniu w sie DELOS Thematic Network (Candela, Castelli & Pagano 2011). W innych krajach wysiki koordynacyjne podejmoway najczciej biblioteki narodowe, np. w Kanadzie rol t peni afiliowany przy bibliotece narodowej spis - Canadian Inventory of Digital Initiatives (1999) [ w Australii - Australian digitisation Project [ (od 1998); w Azji i Pacyfiku doroczna konferencja ICADL [ (1998), zrzeszajca rozwinite pastwa regionu (Australia, Japonia, Chiny, Korea, Indie, Tajlandia, Wietnam, Indonezja). Osobno wysiki Indii i Chin wspierao kilka projektów amerykaskich, szczególnie inicjatywa Universal Digital Library [ rozpoczta przez Carnegie Mellon University oraz wspomniany wczeniej NTDL [ wspierany przez Science and Technology Collaboration. Inne projekty azjatyckie to m.in. pilotaowy program malezyjski prowadzony przez Malaysian National Digital Library [ (od 2000) oraz koreaski rozwijany od 1996 przez National Digital Library of Korea [ Due znaczenie w rozwoju wiedzy o bibliotekach cyfrowych miay take midzynarodowe konferencje, które odbyway si cyklicznie ju od poowy lat 90. Najaktywniejsze byo rodowisko badaczy amerykaskich, kanadyjskich i australijskich, które od 1994 roku cyklicznie urzdzao branowe imprezy. Najpierw organizowano je spontanicznie ( ), potem osobno przez IEEE Computer Society ( ) oraz Association for Computing Machinery ( ), a nastpnie wspólne pt. Joint Conference on Digital Libraries (JCDL) [ (razem 24 konferencje). Równie bogate tradycje ma zwizana z DELOS impreza pt. European Conference on Digital Libraries (ECDL) [ która jest gównym europejskim forum z zakresie bibliotek cyfrowych; od 1997 roku odbyo si 14 edycji, których efektem byy powane prace teoretyczne zdeponowane w Springer Verlag. Region Azji i Pacyfiku reprezentuje natomiast 10 Hiom, D. (2006): Retrospective on the RDN. Ariadne. Iss. 47 (April). Dostp: [ ]. 11 Telematics for Libraries / Project [ ].
13 13 doroczna International Conference on Asian Digital Libraries [ która odbywa si od 1998 (razem 13 edycji). Prócz wyliczonych uprzednio projektów zbiorowych (zwykle inspirowanych przez rzdy lub organizacje naukowe) warto wspomnie osobno o niektórych duych realizacjach. Wród ok bibliotek cyfrowych dziaajcych w latach najwyszy poziom reprezentoway amerykaskie projekty czonków DLF 12. Biblioteki te bowiem jako pierwsze testoway i wdraay najnowsze rozwizania oraz szybko powikszay zbiory. Sporód duych przedsiwzi, które nieznacznie zmienione dziaaj wspóczenie na uwag zasuguj m.in. projekty prowadzone przez Library of Congress (gownie American Memory), cz serwisu Internet Archive oraz francuska Galica. Prace pilotaowe nad projektem American Memory (AM) [ prowadzono w Library of Congress ju w latach , za oficjalny debiut nastpi w Portal gromadzi zasób, który odzwierciedla kanon kulturowy USA (gownie teksty i ikonografia) i skada si ze 140 czci. Charakterystycznym rysem AM jest heterogeniczno kolekcji. Poniewa poszczególne czci AM realizoway róne zespoy w czasach, gdy nie istniay jeszcze stabilne standardy, prawie kada kolekcja nosi na sobie indywidualne pitno twórców. Fakt ten utrudnia nawigacj i jest uciliwy dla czytelnika. Aby nieco zagodzi t uomno z czasem cao wyposaono w dedykowan wyszukiwark. Drug wad AM jest archaiczne podejcie do formatów dokumentów, gdy nawet w zbiorach typowo tekstowych s one prezentowano albo jako grafika rastrowa, albo HTML. Mimo pewnych uomnoci projekt zyska wysok renom i szybko si rozwija (ponad 9 milionów jednostek), dajc przykad innym. Podobne podejcie lego u podstaw narodowego projektu francuskiego Gallica [ zainicjowanego w 1997 roku przez Bibliothèque nationale de France (BnF). Serwis prezentuje podejcie typowe dla ksinicy narodowej i gromadzi szeroko pojt literatur oraz multimedia francuskie i Francji dotyczce (razem ponad 1,4 mln jednostek). W odrónieniu od AM Gallica jest jednak serwisem nowoczeniejszym, który od niemal samego pocztku jest blisko zwizany z innymi serwisami BnF, oferuje doskonae mechanizmy 12 Wykaz czonków: Bibliotheca Alexandrina; British Library; California Digital Library; Carnegie Mellon University; Columbia University; Cornell University; Council on Library and Information Resources; Dartmouth College; Emory University; Harvard University; Indiana University; Johns Hopkins University; Library of Congress; Massachusetts Institute of Technology; New York Public Library; New York University; North Carolina State University; Oxford University; Pennsylvania State University; Princeton University; Rice University; Stanford University; University of California, Berkeley; University of California, Los Angeles; University of Chicago; University of Illinois - Urbana-Champaign; University of Michigan; University of Minnesota; University of Pennsylvania; University of Southern California; University of Tennessee; University of Texas - Austin; University of Virginia; University of Washington; U.S. National Archives and Records Administration; U.S. National Library of Medicine; Yale University ródo: [ ].
14 14 wyszukiwawcze oraz dostp do zasobu w kilku wariantach i wspiera idee wspópracy z uyciem protokou OAI. Zupenie inny model reprezentuje dziaajce od 1996 roku serwis Interent Archive (IA) [ którego znaczc czci jest kolekcja ksiek (IA/Texts). Serwis ten nie wytwarza wasnych zasobów, lecz gromadzi kopie lustrzane z bibliotek wspópracujcych, które s replikowane w wielu formatach. Waciwy rozwój IA nastpi dopiero od 2005, gdy zaoyciel przystpi do Open Content Alliance, od tego czasu jego zasoby wzrosy z nieco ponad 150 tys. do ok. 2,8 mln. i nastpia integracja z Open Library [ Warto te doda projekty, które inspirowaa inicjatywa UNESCO Memory of the World; wród nielicznych owoców tego przedsiwzicia pozytywnym wyjtkiem jest m.in. czeski serwis udostpniajcy ksiki historyczne Manuscriptorum [ (od 1992) oraz kolekcja historyczna Memory of the Netherlands [ która moe uchodzi za wzór narodowego repozytorium historycznego (od 1999). Sporód innych serwisów o zasigu globalnym warto wymieni przedsiwzicie komercyjne World Public Library [ dziaajce od 1996 roku (2 mln jednostek); serwis ten co warto podkreli wyprzedzi podobne przedsiwzicia o niemal pen dekad. 4. Biblioteki cyfrowe po 2002 roku. Wspóczesno U progu XXI wieku w bibliotekarstwo cyfrowe wkroczyo w nowy etap rozwoju. Tendencja ta staje si atwo uchwytna jeli za miernik postpu przyj liczb funkcjonujcych serwisów i wzrost dostpnych obiektów (rys. 1). róde tego zjawiska mona dopatrywa si w kilku paszczyznach. Z jednej strony zadziaa tu pozytywnie rozwój technologii i osignicia organizacyjne w sferze bibliotek cyfrowych, czyli tendencje, które przedstawiono wyej. Z drugiej jednak naoy si na to ogólny trend rozwoju usug on-line, którego obiektywnym miernikiem wydaje si by wzrost liczby uytkowników. Na przestrzeni nastpi bowiem proces, który mona nazwa przekroczeniem progu umasowienia, gdy z usug sieciowych korzystao ju ponad 50% populacji w najbogatszych krajach wiata (rys. 3). Fakt ów by niewtpliwie motorem dalszych zmian, w szczególnoci przeobrae sposobu komunikacji w internecie i mechanizmów generowania treci. Signum temporis tego przeomu jest symboliczna data narodzin internetu okrelanego jako web 2.0 (2001). Z technicznego punktu widzenia idea web 2.0 oznaczaa stosowanie nowych technologii zorientowanych na uytkownika, cho jak czas pokaza najistotniejszy okaza si aspekt spoeczny, który oznacza zrównanie uytkowników i twórców. W rodowisku
15 15 web 2.0 pojawiy si te inne zjawiska, istotne dla bibliotek cyfrowych, jak: tworzenie spoecznoci sieciowych, trend do uywania folksonomii, nowy rodzaj komunikacji i zachowa; od strony technicznej za powszechn droenie do integracji wszelkich usug sieciowych oraz komunikacja maszynowa. Nie ulega wtpliwoci, e idea web 2.0 postawia bibliotekarzy w nowej sytuacji. Niekontrolowany zalew atwo dostpnych informacji generowanych przez uytkowników sta si realnym zagroeniem dla tradycyjnego modelu biblioteki. Aby temu przeciwdziaa twórcy serwisów bibliotecznych zaczli aktywnie uczestniczy w rodowisku web 2.0 oferujc informacj kwalifikowan. Pierwszym i najatwiej uchwytnym aspektem przemian w tym zakresie by powszechny trend do tworzenia serwisów rozproszonych. Rys. 3, Uytkownicy internetu w krajach G8 ( ) 13 %% populacji United States Canada United Kingdom Germany Japan France Italy Russia Nad ide komunikacji pomidzy bibliotekami cyfrowymi podjto prace ju w poowie lat 90., za ich ukoronowaniem by opracowany w ramach Open Archive Initiative dedykowany protokó OAI-PMH (1999). Protokó ten [Open Archive Initiative Protocol for Metadata Harvesting] suy do selektywnego pobierania metadanych opisujcych obiekty cyfrowe; umoliwia on automatyczn wymian informacji pomidzy systemami gromadzcymi takie metadane, a systemami chccymi te dane uzyska. Jest przy tym bardzo elastyczny, gdy dane s zapisane w otwartym standardzie XML (zwykle RDF). Idea jego 13 Przeliczenia na podstawie danych: The United Nations Statistics Division [ ].
16 16 dziaania jest zatem zupenie inna ni z39.50 czy SRU, gdy nie dziaa on w trybie rzeczywistym. Rys. 4, Model biblioteki rozproszonej OAI-PMH (Hunter, 2005) W praktyce centrum serwisu rozproszonego [service provider] peni w tym rozwizaniu dedykowany serwer [harvester], który okresowo pobiera metadane z okrelonych bibliotek [data provider] (rys. 4). Serwis providera indeksuje wasnymi mechanizmami metadane i peni rol bramki dostpowej dla uytkownika. Warto doda, e mog istnie dwa rodzaje dostawców: pojedynczy serwis lub tzw. agregator czyli lokalny porednik. Drugi typ dostawcy stwarza wielkie moliwoci, gdy biblioteki mog si czy w dowolne grupy i elastycznie wspópracowa. Najwiksz udana realizacja serwisu opartego na OAI-PMH by portal OAISTER, uruchomiony w lipcu 2002 roku na University of Michigan. Do padziernika 2009 dziaa samodzielnie, nastpnie sta si czci serwisu OCLC Worldcat [ istnieje te odrbna bramka dostpowa [ Rozwój portalu nastpowa szybko (rys. 1). W grudniu 2006 roku zrzesza ju 726 dostawców oferujcych prawie 10 mln jednostek (Garrison 2010), najwicej dostawców pochodzio z USA (272), Wielkiej Brytanii (78), Niemiec (72), Francji (32), Kanady (27), Brazylii (23), Woch i Australii (po 21), Holandii (19), Hiszpanii (18), Japonii (16), Szwecji (14), Polski (12) oraz
17 17 innych pastw Europy (55) 14. Obecnie (maj 2011) zrzesza ponad 1100 dostawców, oferujc ponad 25 mln rekordów. Zaprezentowany rozkad, ze wzgldu na reprezentatywno moe stanowi dobr podstaw do uogólnie geograficznych (rys. 5). Z przedstawionych danych wynika w szczególnoci lapidarna teza, e biblioteki cyfrowe funkcjonuj jedynie w pastwach rozwinitych i rozwijajcych si oraz daleko od ognisk konfliktów zbrojnych. Rys. 5, Biblioteki cyfrowe na wiecie w rozkadzie terytorialnym (2006) 15 Prócz bazy OAISTER powstao wiele innych serwisów rozproszonych o rónej wielkoci. Oficjalny wykaz na stronach OAI 16 wylicza ich ponad 30, lecz z caa pewnoci jest ich znacznie wicej, niektóre za pen wycznie funkcj agregatóworów dla innych portali. Wród samodzielnych serwisów na szczególn uwag zasuguj portale naukowe, m.in.: serwis Scirius [ nalecy do Elseviera (410 mln jednostek, gownie artykuów); ScientificCommons [ zaoony w 2007 roku na szwajcarskim Universität St. Gallen (38 mln jednostek, 1269 dostawców), repozytorium dysertacji DART-Europe [ (338 dostawców) czy rozbudowana w 2006 wersja serwisu Perseus [ która scala zasoby filologiczne. Nadto liczne serwisy narodowe: holenderski DARE (od 2004), norweska NORA [ (2004); hiszpaska sie muzealna Hispana 14 OAIster Repositories: Argentina (3), Australia (21), Austria (6), Belgium (9), Brazil (23), Bulgaria (1), Canada (27), Chile (5), China (2), Columbia (2), Croatia (1), Denmark (3), England (63), Estonia (1), Finland (7), France (32), Germany (72), Greece (2), Hong Kong (3), Hungary (3), Iceland (1), India (11), Indonesia (1), Ireland (3), Italy (21), Japan (16), Lithuania (1), Namibia (1), Netherlands (19), New Zealand (3), Northern Ireland (1), Norway (1), Peru (3), Poland (12), Portugal (5), Russia (1), Scotland (13), Serbia (1), Slovenia (1), South Africa (4), Spain (18), Sweden (14), Switzerland (6), Taiwan (2), Turkey (1), United States (272), Venezuela (2), Wales (2), West Indies (1) - [ ]. 15 ródo: OAISTER [ ]. 16 Registered Service Providers [ ].
18 18 [ (2006; 148 dostawców, 3 mln jednostek) czy polska sie Federacja Bibliotek Cyfrowych [ (2007; 69 dostawców, 648 tys. jednostek). Z kolei spisy dostawców, których aktualna liczba siga zapewne 2-3 tysicy gromadzi kilka dedykowanych serwisów, m.in.: OpenDOAR [ (1966 dostawców) czy Openarchives.eu: [ (1200 dostawców). Na osobn uwag zasuguje jedna z najwikszych realizacji tego typu serwis Europeana [ który uruchomiony w listopadzie Projekt sta si realizacj inicjatywy i2010 finansowanej przez Komisj Europejsk w ramach w ramach programu econtentplus ( ) i ma na celu zgromadzenie caego dziedzictwa kulturowego Europy (zbiory biblioteczne, muzealne i archiwalne). Warto doda, e projekt funkcjonowa w postaci pilotaowej ju od 2006 roku jako EDLnet [ (Ayris 2009). Podstaw Europeany byy zasoby nieudanego przedsiwzicia UE The European Library, które realizowano w latach [ Aktualnie Europeana zrzesza ok instytucji (ok. 200 dostawców oferujcych ponad 15 mln obiektów). Znaczn grup partnerów (16) stanowi narodowi agregatorzy, m.in.: francuska Culture.fr/Collections (480 instytucji, w tym np. Luwr), brytyjska Collections Scran (380); polska Federacja Bibliotek Cyfrowych (250); niemiecka Bayerische Staatsbibliothek (158); rumuska cimec - Institutul de Memorie Culturala (59); holenderska Het Geheugen van Nederland (57) i in. 17. Na marginesie warto doda, e omawiany protokó OAI-PMH by szeroko wykorzystywany do lokalizacji zasobów przez popularne wyszukiwarki (Google, Yahoo) oraz do aktualizacji danych w portalach spoecznociowych (np. Wikipedii). Realizacje projektów rozproszonych opartych na OAI-PMH maj jednak pewn sabo. Protokó ten nie potrafi poprawnie reprezentowa struktury obiektu wielopoziomowego i powiza z innymi obiektami oraz wizualizowa tych zalenoci. Wyjciem naprzeciw temu problemowi jest nowa specyfikacja OAI-ORE (ang. Open Archive Initiative Object Reuse and Exchange) 18 ogoszona w 2008 roku. Specyfikacja ta (rys. 6) wprowadza nowy typ zasobu agregacj, która identyfikuje oraz reprezentuje zbiór powizanych obiektów. Ma ona wasny URI, lecz nie zgodnie z postulatami sieci semantycznej, nie posiada swojej reprezentacji. W tym zakresie agregacj uzupenia mapa zasobu utrzymana w postaci czytelnej do przetwarzania maszynowego czyli RDF. 17 Europeana / partnerzy [ ]. 18 OAI-ORE [ ].
19 19 Rys. 6, Schemat komunikacji przy uyciu OAI-ORE (Lewandowska, Werla 2009) W praktyce wic mapa zasobu kieruje do agregacji, za ta na wskazuje na konkretny zasób. W mapie zasobu mona zawrze: 1. opis relacji midzy obiektami; 2. informacje o wasnociach konkretnych zasobów; 3. informacje o wasnociach samej mapy zasobu (Lewandowska, Werla 2009). Protokó nie doczeka si wprawdzie jeszcze wikszych wdroe, lecz jego moliwoci s obiecujce i szeroko dyskutowane w krgach specjalistów, np. DELOS i Google. Innym przykadem duego systemu rozproszonego jest projekt DRIVER [ scalajcy zasoby naukowe. Jest to wynik prac dwóch projektów finansowanych przez Komisj Europejsk w latach Z technicznego punktu widzenia jest on najbardziej innowacyjny, gdy opiera si na tzw. D-Net technology, czyli architekturze zorientowanej na usugi. Aktualnie serwis ten daje dostp do ok. 3,5 mln z 38 krajów (295 repozytoriów). Poza systemami rozproszonymi czoow rol odgrywaj wspóczenie due serwisy midzynarodowe, które mona okreli, jako megaprojekty. Do grupy tej naley zaliczy: Google Books (2004), Internet Archive/OCA (2005), Universal Digital Library Million Book Collection (2001) oraz omówion wczeniej European. Istnieje nadto znaczna liczba projektów narodowych, regionalnych, specjalistycznych oraz trudna do oszacowania liczba projektów instytucjonalnych. Jedn z najwikszych wspóczesnych inicjatyw digitalizacyjnych by projekt Google Print, rozpoczty formalnie jesieni 2004 roku (od 2005 pod nazw Google Books). Na wstpie warto przypomnie, e zainteresowanie bibliotekami twórców Googla Lawrence a Page i Sergeya Brina nie byo przypadkowe. Obaj rozpoczynali bowiem sw karier naukow jako doktoranci w Stanford pracujc przy projekcie Stanford Digital Library Project (cz
20 20 Digital Library Initiative). Google tu po ogoszeniu planu uruchomienia nowej usugi intensywnie zabiega o wspópracowników posiadajcych zasoby i w przecigu trzech lat ( ) pozyska jako partnerów 19 duych bibliotek amerykaskich i europejskich 19. Szczegóy umów nie s znane, lecz wiadomo, e biblioteka partnerska otrzymywaa cyfrow kopi kadej skanowanej przez Google ksiki z jej zbiorów. Prócz wyliczonych bibliotek do projektu w kolejnych latach przyczyo si wiele innych podmiotów, w szczególnoci wydawców, którym Google oferowa korzystne warunki wspópracy (Toobin 2007). Udostpniany zasób rós szybko: w listopadzie 2008 osignito 7 mln, za w czerwcu mln; wynik ten omieli twórców do karkoomnej deklaracji, wg której serwis zobowiza si do zeskanowania w cigu nastpnej dekady ( ) wszystkich znanych ksiek na wiecie czyli ok. 130 mln. Serwis Google Books od pocztku swego dziaania wzbudza liczne kontrowersje natury prawnej (Franke 2007). Ju rok po debiucie skierowano przeciw portalowi pierwsze pozwy zbiorowe w Stanach Zjednoczonych (w 2008 zakoczyy si one ugod); w nastpnych latach kolejne procesy (instytucje w Niemczech, Francji i due korporacje, np. Microsoft). Cze z nich zostaa zakoczona ugodami, inne s w toku. System Google Books wydaje si by jednak skutecznie zabezpieczony przed amaniem prawa, gdy udostpnia ksiki w trzech trybach: penym tylko pozycje z domeny publicznej; oraz ograniczonym widoczne s fragmenty lub cytaty z zawartoci. Abstrahujc od innych cech serwisu warto podkreli, e Google Books nie jest bibliotek cyfrow sensu stricto, lecz hybryd (ksigarnio-bibliotek), gdy ksiki inne ni z domeny publicznej mog by na wniosek wydawcy w kadej chwili usunite z serwisu. Niemniej liczba pozycji z domeny publicznej jest znaczna (ok. 1 mln w 2008 roku i ok. 1,7 mln w 2010), co sprawia e Google Books jest liczcym si graczem w omawianym obszarze. Niezaprzeczalnym walorem serwisu jest przytaczajca popularno samego serwisu matki wyszukiwarki Googe (ok % rynku) 20, jak i innych usug specjalistycznych, wród których wschodzcy Google Scholar zaczyna peni coraz doniolejsz rol w wiecie nauki. W padzierniku 2005 roku w odpowiedzi na inicjatyw Google podjto konkurencyjny projekt pod auspicjami konsorcjum Open Content Alliance (OCA), które zostao utworzona w wyniku porozumienia pomidzy serwisem Internet Archive, Yahoo! oraz Adobe System, European Archive, University of Kalifornia, HP Labs, brytyjskim The 19 M.in. Bavarian State Library, Princeton University, University of California, The National Library of Catalonia, University Complutense of Madrid, Harvard University, University of Michigan, The New York Public Library, Oxford University, Stanford University, University of Texas at Austin, University of Virginia, University of Wisconsin Madison [ ]. 20 Search Engine Barometer [ ].
Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe
Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Udostępnienie danych w formatach i w sposób umożliwiający użycie ich w Europeanie Podstawowy protokół to OAI-PMH Treść obiektu
Bardziej szczegółowoGdzieś w bibliotece jeleniogórskiej, 14 grudnia Wirtualna biblioteka e-pogranicze
Gdzieś w bibliotece jeleniogórskiej, 14 grudnia 19... Wirtualna biblioteka e-pogranicze Jelenia Góra, 14.12.2012, Joanna Broniarczyk Związane tradycyjnie z bibliotekami media i procesy powstają już tylko
Bardziej szczegółowoRozwój polskich bibliotek cyfrowych. Tomasz Parkoła Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe
Rozwój polskich bibliotek cyfrowych Tomasz Parkoła Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Plan prezentacji Wprowadzenie Historia rozwoju bibliotek cyfrowych w Polsce Aktualny stan bibliotek cyfrowych
Bardziej szczegółowoMarcin Heliński, Cezary Mazurek, Tomasz Parkoła, Marcin Werla
Biblioteka cyfrowa jako otwarte, internetowe repozytorium publikacji Marcin Heliński, Cezary Mazurek, Tomasz Parkoła, Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Biblioteka cyfrowa Podstawowe
Bardziej szczegółowoWyzwania techniczne związane z prezentacją dziedzictwa kulturowego w Internecie
Wyzwania techniczne związane z prezentacją dziedzictwa kulturowego w Internecie Tomasz Parkoła, Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe II konferencja i3: internet infrastruktutry innowacje
Bardziej szczegółowoFederacja Bibliotek Cyfrowych w sieci PIONIER
Federacja Bibliotek Cyfrowych w sieci PIONIER Dostęp p do otwartych bibliotek cyfrowych i repozytoriów Agnieszka Lewandowska, Cezary Mazurek, Marcin Werla {jagna,mazurek,mwerla}@man.poznan.pl Historia
Bardziej szczegółowoRola polskich bibliotek cyfrowych w zapewnianiu otwartego dostępu
Rola polskich bibliotek cyfrowych w zapewnianiu otwartego dostępu Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, Dział Bibliotek Cyfrowych i Platform Wiedzy Prezentacja
Bardziej szczegółowoBiblioteki cyfrowe i ich kolekcje
Biblioteki cyfrowe i ich kolekcje Elżbieta Szymańska Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu Cel lekcji - przedstawienie historii powstania Bibliotek Cyfrowych; definicja - zapoznanie uczniów
Bardziej szczegółowoWstp. Odniesienie do podstawy programowej
! " 1 Wstp Praca dotyczy projektu midzyprzedmiotowego, jaki moe by zastosowany na etapie nauczania gimnazjum specjalnego. Powyszy projekt moe zosta przeprowadzony na zajciach z przedmiotów: informatyka
Bardziej szczegółowoBudowanie repozytorium
Budowanie repozytorium Zarządzanie treścią w bibliotekach cyfrowych ryzyka prawne, problemy prawa autorskiego, 26 czerwca 2012 r., Warszawa Emilia Karwasińska Małgorzata Rychlik Biblioteka Uniwersytecka
Bardziej szczegółowoThe University of Michigan Digital Library Production Service Collection http://www.umdl.umich.edu/
1 The University of Michigan Digital Library Production Service Collection http://www.umdl.umich.edu/ 1. Zawartość Biblioteka elektroniczna Uniwersytetu w Michigan, która oferuje elektroniczne dane i usługi.
Bardziej szczegółowoSpis treci. Dzie 1. I Wprowadzenie (wersja 0911) II Dostp do danych biecych specyfikacja OPC Data Access (wersja 0911)
I Wprowadzenie (wersja 0911) Kurs OPC Integracja i Diagnostyka Spis treci Dzie 1 I-3 O czym bdziemy mówi? I-4 Typowe sytuacje I-5 Klasyczne podejcie do komunikacji z urzdzeniami automatyki I-6 Cechy podejcia
Bardziej szczegółowoInternet Archive (IA) ogólne informacje. ebooks and Texts prezentacja polskojęzycznych dokumentów
Internet Archive (IA) ogólne informacje i główne projekty BookServer Open Library kolekcja ebooks and Texts ebooks and Texts prezentacja polskojęzycznych dokumentów Internet Archive amerykański projekt
Bardziej szczegółowoThe Office of Scientific and Technical Information (OSTI)
The Office of Scientific and Technical Information (OSTI) Repozytorium wiedzy z dziedziny nauki i techniki http://www.osti.gov/ 1. Repozytorium wiedzy z dziedziny nauki i techniki (OSTI) jest częścią biura
Bardziej szczegółowoTworzenie bazy danych Biblioteka tworzenie tabel i powiza, manipulowanie danymi. Zadania do wykonani przed przystpieniem do pracy:
wiczenie 2 Tworzenie bazy danych Biblioteka tworzenie tabel i powiza, manipulowanie danymi. Cel wiczenia: Zapoznanie si ze sposobami konstruowania tabel, powiza pomidzy tabelami oraz metodami manipulowania
Bardziej szczegółowoWolne oprogramowanie w zakresie tworzenia i publikacji metadanych
Wolne oprogramowanie w zakresie tworzenia i publikacji metadanych Piotr Pachół WODGiK Katowice Metadane standardy (historia) 2003.02.26 opublikowanie standardu ISO 15836:2003 Information and documentation
Bardziej szczegółowoJolanta Łukowska Małgorzata Pakowska Stanisław Stanek Mariusz ytniewski
Zastosowanie systemu agentowego dla wspomagania pracy Biura Obsługi Mieszkaców w Urzdzie Miejskim ze szczególnym uwzgldnieniem funkcjonowania Powiatowego (Miejskiego) Orodka Dokumentacji Geodezyjnej i
Bardziej szczegółowoEuropeana Cloud: Wykorzystanie technologii chmurowych do współdzielenia on-line baz danych dziedzictwa kulturowego
Europeana Cloud: Wykorzystanie technologii chmurowych do współdzielenia on-line baz danych dziedzictwa kulturowego Cezary Mazurek, Aleksandra Nowak, Maciej Stroiński, Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe
Bardziej szczegółowoBiblioteki cyfrowe wstęp do problematyki
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Władysław Marek Kolasa Biblioteki cyfrowe wstęp do problematyki VIII Ogólnopolska konferencja "Automatyzacja bibliotek
Bardziej szczegółowoThe Online Books Page
The Online Books Page http://onlinebooks.library.upenn.edu/ 1. Zawartość serwisu The Online Books Page zawiera ponad 25.000 dokumentów z różnych dziedzin w języku angielskim. Warunkiem umieszczenia dokumetu
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Dygitalizacja i biblioteki cyfrowe MSIW 01 1400-IN23D-SP. Wydział Administracji i Nauk Społecznych Instytut/Katedra
OPIS PRZEDMIOTU Kod przedmiotu Dygitalizacja i biblioteki cyfrowe MSIW 01 1400-IN23D-SP Wydział Wydział Administracji i Nauk Społecznych Instytut/Katedra Katedra Informacji Naukowej i Bibliologii Kierunek
Bardziej szczegółowoRola i miejsce szkół w tym obszarze działa, zadania dla krajów kandydujcych.
! " Opracował Krzysztof Trzak dyrektor Szkoły Podstawowej w Alojzowie 23.05.2002. Rola i miejsce szkół w tym obszarze działa, zadania dla krajów kandydujcych. Unia Europejska tworzy sprzyjajce warunki,
Bardziej szczegółowoMarcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe
Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe 4 główne cele użytkowników wg specyfikacji funkcjonalnej Europeany Rozrywka Użytkownik nie ma ściśle określonego celu, surfuje
Bardziej szczegółowoVII Forum Młodych Bibliotekarzy w Łodzi Biblioteka jako marka
VII Forum Młodych Bibliotekarzy w Łodzi Biblioteka jako marka Olena Himos Biblioteka Naukowa Uniwersytetu Narodowego Akademia Kijowsko-Mohylańska (Kijów, Ukraina) 11-12 września, 2012 Biblioteka uniwersytetska
Bardziej szczegółowo"Do aduj si do wiadczeniem Tieto"
Firma Tieto Poland przy wspópracy z Wydziaem Informatyki i Zarzdzania PWR ma przyjemno zaprosi studentów Politechniki Wrocawskiej na letni program praktyk 2011 "Doaduj si dowiadczeniem Tieto" Dla 5 najlepszych
Bardziej szczegółowoAltiumLive Dashboard - sownik. AltiumLive Dashboard - Glossary. Language. Contents
AltiumLive Dashboard - sownik Language AltiumLive Dashboard - Glossary Contents Konto (Account) Aktywacja (Activation) Kod aktywacji (Activation Code) Kontakt (Contact) Grupa (Group) Administrator grupy
Bardziej szczegółowoRepozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego
Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego droga ku otwartości Leszek Szafrański Konferencja, Rozwój umiejętności cyfrowych, Gdańsk 10-11122015 Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa repozytorium Uniwersytetu
Bardziej szczegółowo1. WSTP. 2. Koncepcja platformy bezpieczestwa publicznego
Koncepcja Platformy Bezpieczestwa Wewntrznego do realizacji zada badawczo-rozwojowych w ramach projektu Nowoczesne metody naukowego wsparcia zarzdzania bezpieczestwem publicznym w Unii Europejskiej 1.
Bardziej szczegółowoCALIFORNIA DIGITAL LIBRARY CYFROWA BIBLIOTEKA KALIFORNIJSKA
CALIFORNIA DIGITAL LIBRARY CYFROWA BIBLIOTEKA KALIFORNIJSKA http://www.cdlib.org/ 1. Zawartości serwisu Kalifornijska Biblioteka Cyfrowa = California Digital Library (CDL) jest serwisem, który umożliwia
Bardziej szczegółowoWyszukiwanie pełnotekstowe w zasobach bibliotek cyfrowych
Arkadiusz Pulikowski Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytet Śląski Wyszukiwanie pełnotekstowe w zasobach bibliotek cyfrowych X Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej, Zakopane
Bardziej szczegółowoWIADECTWO INNOWACYJNOCI PRODUKTU
WIADECTWO INNOWACYJNOCI PRODUKTU I. ZAKRES wiadectwo innowacyjnoci produktu dla ASTEC Sp. z o.o. dotyczy prototypu produktu MDT (Magik Development Tools) w fazie studium wykonalnoci. ASTEC Sp. z o.o. ul.
Bardziej szczegółowoSystem Connector Opis wdrożenia systemu
System Connector Opis wdrożenia systemu Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Spistre ci Wymagania z perspektywy Powiatowego Urzdu Pracy... 3
Bardziej szczegółowoZBIERANIE MATERIAŁÓW DO PRACY. Bazy danych
ZBIERANIE MATERIAŁÓW DO PRACY Bazy danych Materiały dostępne poprzez Bibliotekę Uniwersytecką Większość licencjonowanych baz danych i czasopism elektronicznych dostępna jest z komputerów uczelnianych Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoIntegracja wyszukiwania w bibliotekach cyfrowych
1 Integracja wyszukiwania w bibliotekach cyfrowych Dr hab. Marek Nahotko 2 Dotychczasowe prace dla integracji Potrzeba współdziałania (interoperability) na wielu poziomach: Celem współdziałania jest umożliwienie
Bardziej szczegółowoWIEDZA EFEKTY KSZTA CENIA z Ustawy o ZSK 1 :
Zacznik 2. OPIS EFEKTÓW KSZTACENIA W OBSZARZE NAUK CISYCH NazwaStudiówDoktoranckich:MidzywydziaoweinterdyscyplinarnestudiadoktoranckieChemiazFizykrealizowanew UniwersytecieGdaskim() MACIERZ (ZESTAWIENIE
Bardziej szczegółowoFederacja Bibliotek Cyfrowych: wsparcie instytucji kultury w udostępnianiu zbiorów on-line, agregacja metadanych na potrzeby Europeany
Federacja Bibliotek Cyfrowych: wsparcie instytucji kultury w udostępnianiu zbiorów on-line, agregacja metadanych na potrzeby Europeany Justyna Walkowska, Marcin Werla Zespół Bibliotek Cyfrowych, Dział
Bardziej szczegółowoInfrastruktura bibliotek cyfrowych
Infrastruktura bibliotek cyfrowych w sieci PIONIER C. Mazurek, M.Stroiński, M.Werla, J.Węglarz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Polskie Biblioteki Cyfrowe, Poznań, 25.11.2008r. Polski Internet
Bardziej szczegółowo72 Beata STACHOWIAK Uniwersytet Miko!aja Kopernika w Toruniu POTRZEBY EDUKACYJNE MIESZKA!CÓW WSI A RYNEK PRACY W SPO"ECZE!STWIE INFORMACYJNYM Pocz"tek XXI wieku dla Polski to czas budowania nowego spo!ecze#stwa,
Bardziej szczegółowoCyfrowe dokumenty muzyczne w Internecie
Cyfrowe dokumenty muzyczne w Internecie Biblioteki cyfrowe w pracy biblioteki muzycznej Maciej Dynkowski Biblioteka Główna Akademii Muzycznej Im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Zalety dokumentów cyfrowych
Bardziej szczegółowoWiesław Serewi Anna Owczarek Piotr Pachół WODGiK Katowice
Przegld urzdowych geoportalilskich na tle wybranych geoportali polskich Wiesław Serewi Anna Owczarek Piotr Pachół WODGiK Katowice Geoportal - definicja Geoportal - witryna internetowa, zapewniajca dostp
Bardziej szczegółowoUpowszechnianie dorobku naukowego w repozytoriach i bazach danych działania komplementarne czy konkurencyjne?
Upowszechnianie dorobku naukowego w repozytoriach i bazach danych działania komplementarne czy konkurencyjne? Małgorzata Rychlik Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu Bibliograficzne bazy danych : perspektywy
Bardziej szczegółowoOdkrywanie niewidzialnych zasobów sieci
Odkrywanie niewidzialnych zasobów sieci Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy II seminarium z cyklu INFOBROKER: Wyszukiwanie i przetwarzanie cyfrowych
Bardziej szczegółowoProjekt DIR jako przykład praktycznej realizacji idei Open Access. Marek Niezgódka, Alek Tarkowski ICM UW marekn@icm.edu.pl altar@icm.edu.
Projekt DIR jako przykład praktycznej realizacji idei Open Access Marek Niezgódka, Alek Tarkowski ICM UW marekn@icm.edu.pl altar@icm.edu.pl Konferencja EBIB, Toruń, 7 grudnia 2007 Rozwój napędzany przez
Bardziej szczegółowoInnowacyjne narzędzia w procesie digitalizacji
Innowacyjne narzędzia w procesie digitalizacji Tomasz Parkoła tparkola@man.poznan.pl Konferencja i3, 16.04.2013, Poznań Agenda Wprowadzenie Obszary działania Narzędzia i zasoby Podsumowanie Kontekst projekt
Bardziej szczegółowoEnergia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy
Energia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy Podstaw rozwoju kadego społeczestwa jest jego rozwój gospodarczy, a energia stanowi wan rol w jego realizacji. Z uwagi na cigły
Bardziej szczegółowomgr inż. Mariusz Jarocki Forum Nauczycieli Bibliotekarzy Szkolnych
mgr inż. Mariusz Jarocki Forum Nauczycieli Bibliotekarzy Szkolnych na temat Nowe formy książki Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK Olsztyn 2011 Książka jest jednym z najstarszych sposób wyrażania
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE FUNDUSZY UNIJNYCH PRZEZ BIBLIOTEKĘ GŁÓWNĄ AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE
WYKORZYSTANIE FUNDUSZY UNIJNYCH PRZEZ BIBLIOTEKĘ GŁÓWNĄ AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE Elżbieta Edelman IV Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Organizacja Czytelni Multimedialnej Europejski Fundusz Rozwoju
Bardziej szczegółowoInfrastruktura bibliotek cyfrowych w sieci PIONIER
POLSKIE BIBLIOTEKI CYFROWE 2008 str. 9-13 Infrastruktura bibliotek cyfrowych w sieci PIONIER CEZARY MAZUREK, MACIEJ STROIŃSKI, MARCIN WERLA, JAN WĘGLARZ Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe {mazurek
Bardziej szczegółowoNazwa biblioteki (w języku oryginalnym) National Library of Scotland Biblioteka Narodowa Szkocji
1 Nazwa biblioteki (w języku oryginalnym) National Library of Scotland Biblioteka Narodowa Szkocji http://www.nls.uk/digitallibrary/index.html 1. Zawartość The National Library of Scotland jest największą
Bardziej szczegółowoWładysław Marek Kolasa Artur Paszko. Biblioteki cyfrowe konteksty, tendencje, perspektywy
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Władysław Marek Kolasa Artur Paszko Biblioteki cyfrowe konteksty, tendencje, perspektywy Plan wykładu Konteksty
Bardziej szczegółowoBiblioteka Główna GUMed
Biblioteka Główna GUMed http://biblioteka.gumed.edu.pl Biblioteka Główna GUMed http://biblioteka.gumed.edu.pl Biblioteka Główna GUMed http://biblioteka.gumed.edu.pl Problem badawczy Czy odpowiednio prezentujemy
Bardziej szczegółowoThe New York Public Library Digital Library Collections Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku Cyfrowe Kolekcje Biblioteczne
The New York Public Library Digital Library Collections Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku Cyfrowe Kolekcje Biblioteczne http://www.nypl.org/ 1. Cyfrowa Kolekcja NYPL znajduje się na stronie głównej Biblioteki
Bardziej szczegółowoSystem opieki zdrowotnej na tle innych krajów
System opieki zdrowotnej na tle innych krajów Dr Szczepan Cofta, Dr Rafał Staszewski Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego im. K. Marcinkowskiego
Bardziej szczegółowoProjekt e-repozytorium prac naukowych Uniwersytetu Warszawskiego. dr Aneta Pieniądz, KBSI Ewa Kobierska-Maciuszko, BUW
Projekt e-repozytorium prac naukowych Uniwersytetu Warszawskiego dr Aneta Pieniądz, KBSI Ewa Kobierska-Maciuszko, BUW E-repozytorium instytucji definicja Gromadzi systematycznie, zachowuje długoterminowo
Bardziej szczegółowoPODSTAWY TECHNOLOGII WYTWARZANIA I PRZETWARZANIA
im. Stanisława Staszica w Krakowie WYDZIAŁ INŻYNIERII METALI I INFORMATYKI PRZEMYSŁOWEJ Prof. dr hab. inż. Andrzej Łędzki Dr inż. Krzysztof Zieliński Dr inż. Arkadiusz Klimczyk PODSTAWY TECHNOLOGII WYTWARZANIA
Bardziej szczegółowoArchitektury i protokoły dla budowania systemów wiedzy - zadania PCSS w projekcie SYNAT
Architektury i protokoły dla budowania systemów wiedzy - zadania PCSS w projekcie SYNAT A. Dudczak, C. Mazurek, T. Parkoła, J. Pukacki, M. Stroiński, M. Werla, J. Węglarz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe
Bardziej szczegółowoEP io default website
26-01-2015 Od regulacji Internetu po bezpieczestwo publiczne debata na temat dylematów ochrony danych Nowoczesna gospodarka opiera si w duej mierze na przetwarzaniu danych, dlatego potrzebne s jasne reguy,
Bardziej szczegółowoDr Sabina Cisek Instytut Studiów Informacyjnych Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński
Dr Sabina Cisek Instytut Studiów Informacyjnych Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński 1 Nie wszystkie a wybrane organizacje narodowe, zrzeszające bibliotekarzy/biblioteki
Bardziej szczegółowoMetadane w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej. Piotr Myszkowski
Metadane w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej Piotr Myszkowski Informacje o obiektach w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej Dwa poziomy strukturyzacji informacji o obiektach odpowiadają dwóm podstawowym
Bardziej szczegółowoThe Humanities Text Initiative Inicjatywa Tekstów Ludzkości (w dosłownym tłumaczeniu)
The Humanities Text Initiative Inicjatywa Tekstów Ludzkości (w dosłownym tłumaczeniu) http://www.hti.umich.edu/ 1) The Humanities Text Initiative to archiwum zawierajace teksty wielu dzieł literatury światowej,
Bardziej szczegółowoBazy danych Podstawy teoretyczne
Pojcia podstawowe Baza Danych jest to zbiór danych o okrelonej strukturze zapisany w nieulotnej pamici, mogcy zaspokoi potrzeby wielu u!ytkowników korzystajcych z niego w sposóbs selektywny w dogodnym
Bardziej szczegółowoBiblioteka Cyfrowa czy Biblioteka 2.0 czyli co przechowuje biblioteka
Biblioteka Cyfrowa czy Biblioteka 2.0 czyli co przechowuje biblioteka dr inż. Marek Szepski Krakowska Akademia mszepski@afm.edu.pl Inspiracje Na półce stoją obok siebie 2 książki. Mają tego samego autora
Bardziej szczegółowo" # # Problemy budowy bezpiecznej i niezawodnej globalnej sieci szerokopasmowej dla słub odpowiadajcych za bezpieczestwo publiczne
!! " # # Problemy budowy bezpiecznej i niezawodnej globalnej sieci szerokopasmowej dla słub odpowiadajcych za bezpieczestwo publiczne Sie PIONIER Sieci regionalne i miejskie rodowiska naukowego baz dla
Bardziej szczegółowoRozwój bibliotek cyfrowych w Polsce. Cezary Mazurek Tomasz Parkoła Marcin Werla
Rozwój bibliotek cyfrowych w Polsce Cezary Mazurek Tomasz Parkoła Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Założone w 1993 roku Afiliowane przy Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN Obecnie
Bardziej szczegółowoOPEN ACCESS Polskie projekty otwarte
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu OPEN ACCESS Polskie projekty otwarte Bożena Bednarek-Michalska Chronologia ruchów open Free Software Movement Ruch wolnego oprogramowania 1985, Open Access materiały
Bardziej szczegółowoCzytelnik w bibliotece cyfrowej
Czytelnik w bibliotece cyfrowej Adam Dudczak Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe IV Warsztaty Biblioteki Cyfrowe Poznań, 2007 Do czego służy Aplikacja Czytelnika? Udostępnianie zasobów cyfrowych
Bardziej szczegółowoPrzetwarzanie danych osobowych pracowników w grupie przedsiębiorstw w świetle zasady rozliczalności
Przetwarzanie danych osobowych pracowników w grupie przedsiębiorstw w świetle zasady rozliczalności Dr Dominika Dörre- Kolasa- Katedra Prawa Pracy i Polityki Społecznej UJ radca prawny, partner 4 grudnia
Bardziej szczegółowoDziedzinowa Baza Wiedzy w zakresie Nauk Technicznych
Jak Nas widzą, tak Nas piszą Dziedzinowa Baza Wiedzy w zakresie Nauk Technicznych Warszawa Maj 2013 Plan prezentacji 1. Stan informacji naukowej w zakresie nauk technicznych w Polsce 2. Koncepcja systemu
Bardziej szczegółowoSposoby wyszukiwania multimedialnych zasobów w Internecie
Sposoby wyszukiwania multimedialnych zasobów w Internecie Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy e-mail: lidka@utp.edu.pl III seminarium z cyklu INFOBROKER:
Bardziej szczegółowoSystem SINUS otwarte narzędzie do budowy bibliograficznych baz danych
System SINUS otwarte narzędzie do budowy bibliograficznych baz danych Marzena Błaszczyńska, Michał Kozak, Cezary Mazurek, Marcin Szymczak, Marcin Werla Wyzwania dla Instytucji Naukowej Parametryzacja i
Bardziej szczegółowoWykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych
Wykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych dr inż. Adam Iwaniak Infrastruktura Danych Przestrzennych w Polsce i Europie Seminarium, AR Wrocław
Bardziej szczegółowoOznaczenia odzieży i produktów tekstylnych na świecie (obowiązkowe i dobrowolne)
Page 1 of 6 Oznaczenia odzieży i produktów tekstylnych na świecie (obowiązkowe i dobrowolne) Na podstawie opracowania EURATEX'u przedstawiamy w tabelach stan prawny dotyczący oznaczania odzieży i produktów
Bardziej szczegółowowww.pwc.pl Czego oczekuje Pokolenie Y od procesu rekrutacji w firmach #rekrutacjainaczej
www.pwc.pl Czego oczekuje Pokolenie Y od procesu rekrutacji w firmach #rekrutacjainaczej Spain Hiszpania Greece Grecja Italy Włochy Portugalia Slovak Republic Słowacja Ireland Irlandia Polska Poland France
Bardziej szczegółowoCzwarte warsztaty Biblioteki cyfrowe dzień 1. Poznań 12 listopada 2007 r.
Czwarte warsztaty Biblioteki cyfrowe dzień 1 Poznań 12 listopada 2007 r. Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Założone w 1993 roku Afiliowane przy Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN Obecnie 5
Bardziej szczegółowoInstrukcja Obsugi Programu
sprawozdania jednostkowe Instrukcja Obsugi Programu cz administracyjna ód 2004 Spis treci 1. Jak zainstalowa program Budet JB Plus?... 2 1.1 Pena instalacja... 2 1.2 Aktualizacja... 3 1.3 Odinstalowanie
Bardziej szczegółowoSpis lektur Lektura obowiązkowa Lektury uzupełniające A. Publikacje drukowane: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Spis lektur Lektura obowiązkowa S t a n i s ł a w s k a K l o c S., Prawo autorskie a biblioteka cyfrowa - opinia prawna : sporządzona w ramach projektu KPBC finansowanego z Funduszy Strukturalnych UE
Bardziej szczegółowoWewnętrzne Zewnętrzne Wewnętrzne Zewnętrzne SD-1, 15.00* SD-1, 15.00* SD, SD, N/A N/A SD, 15,00 SD, 14,30 SD, 14,30 SD, 14,00 N/A N/A
Terminy przekazywania do Banku instrukcji rozrachunkowych 1.1 Godziny graniczne czas przekazywania instrukcji rozrachunkowych na rynku polskim Tablica. Terminy przekazywania do Banku instrukcji rozrachunkowych
Bardziej szczegółowoSustainability Collection nowe źródło badań
Sustainability Collection nowe źródło badań na platformie JSTOR Krzysztof Kowalczyk ABE-IPS WTK, 18.05.2017 Organizacja not-for-profit wspomagająca społeczność akademicką w digitalizacji i archiwizacji
Bardziej szczegółowoZadania do wykonaj przed przyst!pieniem do pracy:
wiczenie 3 Tworzenie bazy danych Biblioteka tworzenie kwerend, formularzy Cel wiczenia: Zapoznanie si ze sposobami konstruowania formularzy operujcych na danych z tabel oraz metodami tworzenia kwerend
Bardziej szczegółowoPrzyszłość bibliotek cyfrowe treści w cyfrowej sieci?
Przyszłość bibliotek cyfrowe treści w cyfrowej sieci? Dr Marek Nahotko Warszawa, 22-24.11.2006 1 Narastające problemy Niezadowolenie ze sposobu działania systemu komunikacji: Wzrost cen publikacji; Problemy
Bardziej szczegółowoOpen Acces Otwarty dostęp
Open Acces Otwarty dostęp Open Acces Otwarty dostęp do treści naukowych zakłada: swobodny dostęp w internecie, każdy użytkownik może je zapisywać na dysku komputera lub innym nośniku danych, kopiować,
Bardziej szczegółowoZintegrowany System Wiedzy oraz Wielofunkcyjne Repozytorium Danych Źródłowych podstawy technologiczne. Marcin Werla, PCSS
Zintegrowany System Wiedzy oraz Wielofunkcyjne Repozytorium Danych Źródłowych podstawy technologiczne Marcin Werla, PCSS Etapy PCSS w projekcie SYNAT Cztery etapy w części INFINITI A9. Badania w zakresie
Bardziej szczegółowoEwa Piotrowska. Projekty biblioteczne realizowane w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
Ewa Piotrowska Projekty biblioteczne realizowane w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie Plan prezentacji Pozabudżetowe źródła finansowania bibliotek akademickich Środki pozabudżetowe
Bardziej szczegółowoWyszukiwanie w czasie rzeczywistym sposób na zwiększenie widoczności zasobów bibliotek cyfrowych w wyszukiwarkach internetowych Karolina Żernicka
Wyszukiwanie w czasie rzeczywistym sposób na zwiększenie widoczności zasobów bibliotek cyfrowych w wyszukiwarkach internetowych Karolina Żernicka Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoNarodowe repozytorium dokumentów elektronicznych
Narodowe repozytorium dokumentów elektronicznych Joanna Potęga Biblioteka Narodowa VIII Ogólnopolska Konferencja Automatyzacja bibliotek publicznych Warszawa 26-28 listopada 2008 r. Dokumenty elektroniczne
Bardziej szczegółowoUdostępnianie i przechowywanie obiektów cyfrowych w kontekście biblioteki akademickiej
Udostępnianie i przechowywanie obiektów cyfrowych w kontekście biblioteki akademickiej Tomasz Parkoła (tparkola@man.poznan.pl) Agenda Wprowadzenie Biblioteka cyfrowa Etapy tworzenia cyfrowych zasobów proces
Bardziej szczegółowoBiblioteki cyfrowe w środowisku sieciowym
Biblioteki cyfrowe w środowisku sieciowym Marcin Werla Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe V Warsztaty Biblioteki cyfrowe Poznań, 2008 Rozwój infrastruktury bibliotek cyfrowych w sieci PIONIER
Bardziej szczegółowoRaportów o Stanie Kultury
Raport został opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury, podsumowujących zmiany, jakie dokonały się w sektorze kultury w Polsce w ciągu
Bardziej szczegółowoM G R M A R L E N A B O R O W S K A
M G R M A R L E N A B O R O W S K A W Y Ż S Z A S Z K O Ł A B I Z N E S U W D Ą B R O W I E G Ó R N I C Z E J zmiana modelu finansowania publikacji naukowych zmiany w ocenach parametrycznych publikacji
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW II STOPNIA ŚCIEŻKA ARCHITEKTURA INFORMACJI I WIEDZY. NAZWA PRZEDMIOTU L. godzin ECTS Forma ST NST
PROGRAM STUDIÓW II STOPNIA ŚCIEŻKA ARCHITEKTURA INFORMACJI I WIEDZY NAZWA PRZEDMIOTU L. godzin ECTS Forma ST NST zaliczenia Blok I: seminaria magisterskie Seminarium magisterskie 0 80 0 egzamin magisterski
Bardziej szczegółowoWykorzystanie regionalnej biblioteki cyfrowej do tworzenia repozytorium instytucjonalnego
Wykorzystanie regionalnej biblioteki cyfrowej do tworzenia repozytorium instytucjonalnego Jakub Bajer Krzysztof Ober Polskie Biblioteki Cyfrowe Poznań, 18-22 października 2010 r. Plan prezentacji Wstęp
Bardziej szczegółowoProgramowanie Obiektowe
Programowanie Obiektowe dr in. Piotr Zabawa IBM/Rational Certified Consultant pzabawa@pk.edu.pl WYKŁAD 1 Wstp, jzyki, obiektowo Cele wykładu Zaznajomienie słuchaczy z głównymi cechami obiektowoci Przedstawienie
Bardziej szczegółowoOtwarty Dostęp do publikacji naukowych
Otwarty Dostęp do publikacji naukowych Karolina Grodecka Centrum e-learningu AGH 16 czerwca 2015 Otwarty dostęp (ang. Open Access) to model, w którym prace naukowe, wyniki badań i materiały dydaktyczne
Bardziej szczegółowoMŚP w 7. Programie Ramowym UE. Badania na Rzecz Małych i Średnich Przedsiębiorstw specjalny program dedykowany MŚP
MŚP w 7. Programie Ramowym UE Badania na Rzecz Małych i Średnich Przedsiębiorstw specjalny program dedykowany MŚP Capacities Możliwości Działania podejmowane w programie Capacities mają na celu pomoc w
Bardziej szczegółowoMarcin Werla mwerla@man.poznan.pl
Dobre praktyki udostępniania on-line baz bibliograficznych i pełnotekstowych Marcin Werla mwerla@man.poznan.pl Udostępnianie on-line baz bibliograficznych i pełnotekstowych Budując i udostępniając bazę
Bardziej szczegółowoRynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska
Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek cz!"ci motoryzacyjnych nierozerwalnie #$czy si! z parkiem samochodowym, dlatego te% podczas oceny wyników sprzeda%y samochodowych cz!"ci zamiennych nie mo%na
Bardziej szczegółowoTwoja instrukcja użytkownika PHILIPS JR32RWDVK http://pl.yourpdfguides.com/dref/1003823
Możesz przeczytać rekomendacje w przewodniku, specyfikacji technicznej lub instrukcji instalacji dla PHILIPS JR32RWDVK. Znajdziesz odpowiedź na wszystkie pytania w instrukcji dla PHILIPS JR32RWDVK (informacje,
Bardziej szczegółowoStruktura sektora energetycznego w Europie
Struktura sektora energetycznego w Europie seminarium Energia na jutro 15-16, września 2014 źródło: lion-deer.com 1. Mieszkańcy Europy, 2. Struktura wytwarzania energii w krajach Europy, 3. Uzależnienie
Bardziej szczegółowoudostępnianie zasobów naukowych i dydaktycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego
Wiedz@UR udostępnianie zasobów naukowych i dydaktycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego Program Operacyjny Polska Cyfrowa na lata 2014-2020 Działanie 2.3. Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora
Bardziej szczegółowoKoła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie
https://www. Koła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 4 grudnia 2018 Do ko?ca grudnia w Biurach Powiatowych ARiMR powinny zarejestrowa? si? ju? dzia?aj?ce Ko?a Gospody? Wiejskich.
Bardziej szczegółowo