ISSN PODSTAWOWE I POSPOLITE GÓRNICTWA SKALNEGO. Luty /2008 (50) MATERIAŁY KONFERENCYJNE XI FORUM GÓRNICTWA KOPALIN POSPOLITYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ISSN 1428-4715 PODSTAWOWE I POSPOLITE GÓRNICTWA SKALNEGO. Luty 2008 1/2008 (50) MATERIAŁY KONFERENCYJNE XI FORUM GÓRNICTWA KOPALIN POSPOLITYCH"

Transkrypt

1 K O P A L I N Y PODSTAWOWE I POSPOLITE GÓRNICTWA SKALNEGO C Z A S O P I S M O P R Z E Z N A C Z O N E D L A Z A K Ł A D Ó W G Ó R N I C T W A O D K R Y W K O W E G O 1/2008 (50) Luty 2008 ISSN MATERIAŁY KONFERENCYJNE XI FORUM GÓRNICTWA KOPALIN POSPOLITYCH

2 2 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O KOPALINY PODSTAWOWE I POSPOLITE GÓRNICTWA SKALNEGO Redaguje zespół redaktor naczelny Bogusław Burnat burnat@go2.pl, tel. kom zastępca redaktora naczelnego Jan I. Korzeniowski jankorzeniowski@wp.pl, tel. kom współpraca naukowa prof. zw. dr hab. inż. Artur Bęben prof. zw. dr hab. inz. Zbigniew Onderka Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Nakład 300 egzemplarzy Adres redakcji Wydawnictwa i Szkolenia Górnicze Burnat & Korzeniowski ul. Skarbowców 89A/2, Wrocław tel./fax (071) burnat@go2.pl dyżury redakcyjne pn-czw. w godz Skład i druk Mediacom Sp. z o.o. ul. Oleśnicka 15b, Wrocław tel./fax (071) mediacom@mediacom.com.pl Warunki prenumeraty Prenumerata półroczna: 40 zł (0% VAT) Kwotę należy przelać na konto: Bank Zachodni WBK S.A. 17 Oddział Wrocław DO SPRZEDANIA: Kruszarki szczekowe, udarowe, mobilne, stacjonalne: 1 Kruszarka szczekowa udarowa - stacjonalna typ HAZEMAG APKV 1005R. Wlot 200 x 510mm, przystosowana dla twardych materialow. 1 Kruszarka stacjonalna typ Hazemag AP4BR. Wlot 1400x850mm Silnik 225 kw. 1 Kruszarka szczekowa stacjonalna dla twardych materialow typ KRUPP 56, wsad 800x630mm 1 Węzeł kruszący usytuowany w Hali stacjonarny typ Hazemag AP S 1313, wlot 1360x700mm. Rynny wibracyjne z rusztami taśmociągi podający i odprowadzający 1000 i 800mm szer., konstrukcja stalowa, silnik spalinowy 242 kw, przesiewacze 2-pokładowe, pełne sterowanie i instalacje. 1 Kruszarka szczękowa mobilna na gąsienicach Typ Nordberg Lt Kruszarka Udarowa Mobilna z 3 oddzielnymi taśmociągami typ Svedala Kruszarka Hazemag SAP 5 wlot 1500x1000mm wydajność od m3/h, cieżar 29t. 1 Kruszarka Hazemag typ APKR 1005silnik 132 kw. 1 Kruszarka Hazemag typ APK-40 wydajność ok. 80t/h 1 Kruszarka Metso 50 B6150 Se, wsad 43mm wydajność od t, Silnik 160kW. 1 Kruszarka Calibrator 700/80, silnik 55kW, wlot 50mm, wydajność 30t/h, szczelina 3mm Taśmociągi poziome lądowe: 1 Taśmociąg poziomy kpl. o szer. taśmy 650mm, 3 odcinki, stacje napędowe i napinające 2xpo 30kW, prędkość m/s ilość: 800m 1 Jw. lecz 3 odcinki, przykręcana na poprzeczki betonowe, napęd 22 kw, dobrze konserwowana i pomalowana ilość 410m 1 Jw. lecz o szer. 800mm jeden napęd 45 kw, szybkość będzie obliczona do obciążenia i odebrane obroty, turbosprzęgło, bez tasmociagu gumowego. Ilość 150m 1 Jw. lecz bez rolek, napędy i przekładnie będą obliczone w zależności od potrzeb. Ilość 1000 m 1 Taśmociąg poziomy o szer mm przykrycie tunelowe, 3 odcinki, napęd 50kW predkosc-2.09 m/s, stacje napinające, ilość 650m 1 Jw. o szer. 1000mm ilość 7.070m 1 J.w lecz o szer. 1200mm ilość 4.100m MOBILNY ZAKŁAD PŁUCZĄCO-SORTUJĄCY Typ Finley Przesiewacz 2-pokładowy z dyszami wodnymi typ Finley 312 o wym. 4 x 1,25 m. Taśmociąg typ 524, odwadniacz typ 200E, kosz podający Dwumiesięcznik. Warunki reklamy i ogłoszeń Ogłoszenia należy przysłać (najlepiej na nośniku CD-R) na adres Redakcji lub internetem na adres mediacom@mediacom.com.pl Prosimy o podanie proponowanego wymiaru ogłoszenia. Cennik dostępny w Redakcji. Ponadto: Przesiewacze stacjonarne i mobilne, kompletne zaklady sortujaco-pluczaco-kruszace. Maszyny wydobywające z pod wody (poglebiarki, zgarniarki chwytakowe), węzły betoniarskie oraz prawie wszystkie linie do produkcji wyrobow betonowych; pompy samochodowe do betonu itp. Kontakt: e.gawlitta@t.online.de, fax: ,

3 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 3 prof. dr hab. Wojciech Radecki Instytut Nauk Prawnych PAN Odpowiedzialność za wykroczenia górnicze Odpowiedzialność za wykroczenia górnicze należy do tej gałęzi prawa, którą określa się mianem prawa karnego sensu largo obejmującego: 1) prawo karne sensu stricto dotyczące odpowiedzialności za przestępstwa, 2) prawo wykroczeń. W ramach prawa karnego sensu largo wyróżnia się zwykle: 1) prawo karne materialne, którego podstawowymi źródłami są: a) w odniesieniu do przestępstw ustawa z 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm) dalej w skrócie k.k., b) w odniesieniu do wykroczeń ustawa z 20 maja 1971 Kodeks wykroczeń (Dz.U Nr 109, poz. 756) dalej w skrócie k.w., 2) prawo procesowe, którego podstawowymi źródłami są: a) w odniesieniu do przestępstw ustawa z 6 czerwca 1997 Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) dalej w skrócie k.p.k., b) w odniesieniu do wykroczeń ustawa z 24 sierpnia 2001 Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz ze zm.) dalej w skrócie k.p.w. Kodeksy nie są jedynymi źródłami prawa karnego materialnego. Obok nich obowiązuje kilkadziesiąt ustaw zawierających przepisy typizujące przestępstwa oraz ponad sto ustaw zawierających przepisy typizujące wykroczenia. Te ustawy tworzą to, co zwykle określa się mianem pozakodeksowego prawa karnego i pozakodeksowego prawa wykroczeń. Do przestępstw przewidzianych w takich ustawach stosuje się przepisy części ogólnej k.k., a do wykroczeń przepisy części ogólnej k.w. Ich ściganie następuje odpowiednio na podstawie przepisów k.p.k. (przestępstwa) i k.p.w. (wykroczenia). W ramach pozakodeksowego prawa wykroczeń znajdują się m.in. wykroczenia przewidziane w następujących przepisach: 1) art c ustawy z 4 lutego 1994 Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U Nr 228, poz ze zm.) dalej w skrócie PrGG, 2) art. 92 i 93 ustawy z 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz.U Nr 156, poz ze zm.) dalej w skrócie PrBud, 3) art ustawy z 26 czerwca 1974 Kodeks pracy (Dz.U Nr 21, poz. 94 ze zm.) dalej w skrócie k.p. Przez wykroczenie ustawodawca w art. 1 1 k.w. nakazuje rozumieć czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany, dodając w art. 1 2 k.w., że nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Między przestępstwami z jednej strony a wykroczeniami z drugiej nie ma różnic, które uzasadniałyby przekonanie o ich jakościowej odrębności. Są to czyny jakościowo tożsame ze względu na wspólną cechę społecznej szkodliwości i zagrożenie karą, różnią się zaś ilościowo przestępstwa są czynami o wyższym niż wykroczenia stopniu społecznej szkodliwości. Konsekwencją tej różnicy są inne kary grożące za przestępstwa i wykroczenia oraz inny tryb ścigania. Najdobitniejszym wyrazem jakościowej tożsamości przestępstw i wykroczeń jest to, że jedynym organem uprawnionym do karania tak za przestępstwa, jak i za wykroczenia jest sąd (z wyjątkiem postępowania mandatowego w sprawach o wykroczenia, które jako uproszczony i zastępczy tryb postępowania istnieje w każdym sensownym systemie prawnym). Jeśli chodzi o wykroczenia pozakodeksowe, to ustawodawca stosuje dwie podstawowe metody pozwalające na bezbłędne odróżnienie wykroczeń od przestępstw: - poddaje orzekanie regułom k.p.w.; taką metodę ustawodawca zastosował w art. 127 PrGG i w art. 94 PrBud odesłanie do k.p.w. nie pozostawia żadnych wątpliwości, że czyny z art c PrGG oraz z art. 92 i 93 PrBud są wykroczeniami, a nie przestępstwami, - używa nazwy własnej wykroczenie ; taką metodę ustawodawca zastosował w tytule działu trzynastego k.p. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, co nakazuje uznać czyny przewidziane w art k.p. za wykroczenia, mimo że wymierza się za nie grzywnę do zł, czyli sześciokrotnie przekraczającą maksymalny kodeksowy wymiar kary grzywny. Za wykroczenia mogą być przewidziane następujące kary: 1) areszt w wymiarze od 5 do 30 dni, 2) ograniczenie wolności zawsze w wymiarze jednego miesiąca, 3) grzywna w wymiarze: a) zasadniczo od 20 zł do 5000 zł, a w postępowaniu mandatowym od 20 zł do 500 zł, wyjątkowo do 1000 zł, b) w sprawach o wykroczenia z k.p. od 1000 zł do zł, a w postępowaniu mandatowym do 2000 zł, wyjątkowo do 5000 zł, 4) nagana. Ściganie przestępstw następuje według zasady legalizmu obowiązku ścigania, która oznacza, że organ powołany do ścigania przestępstw ma obowiązek przeprowadzenia postępowania, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, oraz skierowania do sądu aktu oskarżenia, jeżeli zarzuty znajdą potwierdzenie. Ściganie wykroczeń następuje według zasady ograniczonego oportunizmu, dokładniej społecznej celowości ścigania, która oznacza, że organ powołany do ścigania wykroczeń może (ale nie musi) skierować do sądu grodzkiego wniosek o ukaranie za wykroczenie albo nałożyć grzywnę mandatem karnym, jeżeli wykroczenie podlega postępowaniu mandatowemu, a organ ten ma uprawnienia mandatowe i zachodzą warunki stosowania tego postępowania, zawsze jednak może sięgnąć do art. 41 k.w. i poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. Organ ma wprawdzie obowiązek zareagowania na stwierdzone wykroczenie, ale specyfiką prawa wykroczeń jest, że ta reakcja nie musi polegać na wdrożeniu odpowiedzialności prawnej w postępowaniu przed sadem lub w trybie mandatowym, ale zawsze jeżeli organ uzna, że wystarczy zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego, nawet w postaci tylko zwrócenia uwagi można poprzestać na stosowaniu takich środków i nie kierować sprawy z wnioskiem o ukaranie do sądu ani nie nakładać grzywny mandatem karnym. Systematyka wykroczeń górniczych Analiza przepisów art c PrGG pozwala na przeprowadzeniu kilku klasyfikacji wykroczeń górniczych, przy zastosowaniu różnych kryteriów. Ze względu na istotę czynów zabronionych pod groźbą kary można wyróżnić następujące grupy wykroczeń:

4 4 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O Grupa I bezprawne korzystanie ze środowiska: 1. Poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji lub składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych bez wymaganej koncesji lub wbrew warunkom w niej określonym art. 119 PrGG 2. Wydobywanie kopalin poza koncesjonowaną działalnością gospodarczą art. 119a PrGG. Grupa II wykroczenia geologiczne: 1. Wykonywanie, dozorowanie lub kierowanie pracami geologicznymi bez wymaganych kwalifikacji art. 120 PrGG 2. Naruszenie obowiązków przez: a) dopuszczenie do prac geologicznych osób bez kwalifikacji art. 121 pkt 1 PrGG, b) wykonywanie prac geologicznych bez zatwierdzonego projektu lub niezgodnie z nim art. 121 pkt 2 PrGG, c) wykonywanie prac geologicznych bez wymaganego zgłoszenia art. 121 pkt 2a PrGG, d) niezawiadamianie właściwych organów o zamiarze przystąpienia do wykonywania robót geologicznych art. 121 pkt 3 PrGG. 3. Niewykonywanie decyzji organu administracji geologicznej dotyczącej: a) wstrzymania działalności lub podjęcia określonych czynności art. 126c pkt 1 PrGG, b) zakazu wykonywania określonych czynności przez osoby bez kwalifikacji art. 126c pkt 2 PrGG. Grupa III wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu: 1. Wykroczenia przeciwko zawartym w przepisach wykonawczych nakazom lub nakazom dotyczącym zagrożeń pożarowych, tąpaniami, gazowych, pyłowych, wodnych, pozostających w związku z jazdą ludzi szybem albo w związku z nabywaniem, przechowywaniem i używaniem materiałów wybuchowych i sprzętu strzałowego art. 122 ust. 1 i 3 PrGG 2. Prowadzenie ruchu zakładu górniczego bez zatwierdzonego planu ruchu albo niezgodnie z planem bądź niesporządzenie planu w terminie art. 122 ust. 2 i 3 PrGG 3. Wykroczenia przeciwko innym nakazom lub nakazom zawartym w przepisach wykonawczych bądź nakazom lub zakazom dotyczącym rozpoznawania zagrożeń, posiadania ratownictwa górniczego, udzielania pomocy innemu zakładowi górniczemu, likwidacji zakładu górniczego art. 122 ust. 4 pkt 1 PrGG 4. Niedopełnienie obowiązku przeszkolenia pracownika zakładu górniczego w zakresie przepisów i wymagań bezpieczeństwa art. 122 ust. 4 pkt 2 PrGG. Grupa IV wykroczenia polegające na braku reakcji na zagrożenie: 1. Niezawiadomienie organu nadzoru górniczego o wypadku lub zagrożeniu art. 123 PrGG 2. Nieostrzeżenie o niebezpieczeństwie art. 124 ust. 1 i 3 PrGG 3. Niepodjęcie środków uchylających niebezpieczeństwo art. 124 ust. 2 i 3 PrGG. Grupa V wykroczenia związane z kwalifikacjami: 1. Wykonywanie czynności kierownictwa lub dozoru ruchu albo ratowniczych bez wymaganych kwalifikacji art. 125 PrGG 2. Dopuszczenie do czynności w zakładzie górniczym osoby bez wymaganych kwalifikacji art. 122 ust. 4 pkt 3 PrGG. Grupa VI wykroczenie niedopełnienia obowiązków w zakresie dokumentacji i ewidencji art. 126 PrGG. Grupa VII Niewykonywanie decyzji organu nadzoru górniczego dotyczącej: a) usunięcia nieprawidłowości art. 126a pkt 1 PrGG b) wstrzymania ruchu lub podjęcia środków zapobiegawczych art. 126a pkt 2 PrGG c) zakazu wykonywania określonych czynności art. 126a pkt 3 PrGG. Grupa VIII Niedopełnienie obowiązków związanych z funduszem likwidacyjnym zakładu górniczego art. 126b PrGG. Do tych wykroczeń przewidzianych w samym PrGG dochodzą jeszcze: - wykroczenia przewidziane w art. 93 PrBud, jeżeli dotyczą obiektów budowlanych zakładu górniczego, - wykroczenia z art. 283 k.c., jeżeli naruszenie przepisów lub zasad bhp ma miejsce w górnictwie. Kryterium drugiej klasyfikacji będzie strona podmiotowa wykroczenia, wprawdzie w obowiązującym stanie prawnym oddzielona od winy, ale praktycznie oznaczająca winę. Chodzi o art. 5 k.w., według którego wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne. Przepis ten wyraża zasadę równowartości form winy [1], która oznacza, że wprawdzie bez winy nie ma wykroczenia (art. 1 2 k.w.), ale w zasadzie (wyjątki są nieliczne) do odpowiedzialności wystarczy nieumyślność. Pojęcia umyślności i nieumyślności wyjaśnia kolejny art. 6 k.w. I tak według art. 6 1 k.w. wykroczenie umyślne zachodzi wtedy, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego, to jest chce go popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi (zamiar ewentualny). Według art. 6 2 k.w. wykroczenie nieumyślne zachodzi, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek niezachowania należytej ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (świadoma nieumyślność, tradycyjnie zwana lekkomyślnością) albo mógł przewidzieć (nieświadoma nieumyślność, tradycyjnie zwana niedbalstwem). Na podstawie tego kryterium można wyróżnić: 1. Wykroczenia, które mogą być popełnione umyślnie lub nieumyślnie art. 119, art. 119a, art. 120, art. 121, art. 122 ust. 4, art. 123, art. 125, art. 126, art. 126a, art. 126b, art. 126c PrGG oraz art. 93 PrBud i art. 283 k.p. 2. Wykroczenia, które mogą być popełnione tyko umyślnie art. 122 ust. 1 i 2, art. 124 ust. 1 i 2 PrGG. 3. Wykroczenia, które mogą być popełnione tylko nieumyślnie art. 122 ust. 3, art. 124 ust. 3 PrGG. W odniesieniu do wykroczeń z grupy trzeciej mamy sformułowanie: Jeżeli sprawca dopuszcza się nieumyślnie wykroczenia określonego w ust. 1 lub 2, a to oznacza, że wykroczenia z art. 122 ust. 1 i 2 oraz z art. 124 ust. 1 i 2 mogą być popełnione tylko umyślnie, natomiast wykroczenia z art. 122 ust. 3 i art. 124 ust. 3 tylko nieumyślnie. Trzecia klasyfikacja, której kryterium stanowi grożąca kara za wykroczenia pozwala wyróżnić: 1. Wykroczenia zagrożone alternatywnie karą aresztu albo grzywny art. 119, art. 122 ust. 1 i 2, art. 123, art. 124 ust. 1 i 2 PrGG 2. Wykroczenia zagrożone wyłącznie karą grzywny art. 119a, art. 120, art. 121, art. 122 ust. 3 i 4, art. 124 ust. 3, art. 125, art. 126, art. 126a, art. 126b, art. 126c PrGG, art. 93 PrBud, art. 283 k.p. Kara aresztu jest w prawie wykroczeń karą wyjątkową, na co wskazuje art. 35 k.w. W myśl tego przepisu, jeżeli ustawa daje możność wyboru między aresztem a inną karą (a daje zawsze; nie ma w prawie wykroczeń takich czynów, które byłyby zagrożone tylko karą aresztu), areszt można orzec wtedy, gdy czyn popełniono umyślnie, a zarazem za orzeczeniem kary aresztu przemawia waga czynu lub okoliczności sprawcy świadczą o demoralizacji sprawcy albo sposób jego działania zasługuje na szczególne potępienie. Wreszcie czwarta klasyfikacja oparta na kryterium procesowym wynikającym przede wszystkim z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 15 października 2002 w sprawie nadania pracownikom zatrudnio-

5 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 5 nym na stanowiskach inspekcyjno-technicznych w okręgowych urzędach górniczych oraz specjalistycznych urzędach górniczych uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 174, poz. 1421) pozwala wyróżnić: 1. Wykroczenia podlegające postępowaniu mandatowemu: art. 121 pkt 3, art. 122 ust. 4, art. 125, art. 126, art. 126a pkt 1-3, art. 126b PrGG i art. 93 PrBud 2. Wykroczenia niepodlegające postępowaniu mandatowemu art. 119, art. 119a, art. 120, art. 121 pkt 1, 2 i 2a, art. 122 ust. 1, 2 i 3, art. 123, art. 124, art. 126b. W pierwszej grupie wykroczeń podlegających postępowaniu mandatowemu należy dodatkowo wyróżnić wykroczenia podlegające tzw. taryfikatorowi mandatowemu przewidzianemu rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 24 listopada 2003 w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz.U. Nr 208, poz. 2023). W tabeli A załącznika do rozporządzenia zostały wykazane: - wykroczenia z art. 122 ust. 4 pkt 2 PrGG w postaci niedopełnienia obowiązku przeszkolenia pracownika zakładu górniczego w zakresie wymagań bezpieczeństwa i przepisów regulujących bezpieczne wykonywanie pracy w zakładzie górniczym mandat w wysokości 200 zł, - wykroczenia z art. 122 ust. 4 pkt 3 PrGG w postaci dopuszczenia do wykonywania czynności wymagających szczególnych kwalifikacji: 1) w podziemnym zakładzie górniczym osoby, która takich kwalifikacji nie posiada mandat w wysokości 200 zł, 2) w odkrywkowym zakładzie górniczym osoby, która takich kwalifikacji nie posiada mandat w wysokości 150 zł, 3) w zakładzie górniczym wydobywającym kopaliny otworami wiertniczymi osoby, która takich kwalifikacji nie posiada mandat w wysokości 150 zł, wykroczenia z art. 125 PrGG w postaci wykonywania bez kwalifikacji przewidzianych ustawą: 1) czynności kierownictwa ruchu zakładu górniczego mandat w wysokości 300 zł, 2) mierniczego górniczego lub geologa górniczego mandat w wysokości 300 zł, 3) dozoru ruchu zakładu górniczego mandat w wysokości 250 zł, 4) innych czynności w zakładzie górniczym mandat w wysokości 200 zł, - wykroczenia z art. 126 PrGG w postaci niedopełnienia obowiązków w zakresie: 1) sporządzania wymaganej dokumentacji mierniczo-geologicznej mandat w wysokości 300 zł, 2) aktualizowania wymaganej dokumentacji mierniczo-geologicznej mandat w wysokości 250 zł, 3) posiadania w zakładzie górniczym wymaganej dokumentacji mierniczo-geologicznej mandat w wysokości 200 zł, 4) bieżącego prowadzenia ewidencji zasobów złoża mandat w wysokości 300 zł. Poza ta klasyfikacją pozostają wykroczenia z art. 283 k.p., które wprawdzie podlegają postępowaniu mandatowemu, ale innemu niż przewidziane w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 15 października 2002, mianowicie postępowaniu mandatowemu prowadzonemu przez inspektorów pracy, którzy mogą nakładać grzywny mandatem karnym za wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej określone w k.p. i kilku innych ustawach, na zasadach nieco odmiennych od rządzących zwykłym postępowaniem mandatowym. Spoglądając bardziej syntetycznie na cztery przedstawione klasyfikacje zauważamy charakterystyczną prawidłowość polegającą na tym, że postępowaniu mandatowemu nigdy nie podlegają wykroczenia zagrożone karą aresztu oraz te, co do których niezbędne jest dokładne zbadanie winy sprawcy; chodzi tu o wykroczenia z art. 122 ust. 3 i art. 124 ust. 3 PrGG, które są zagrożone wyłącznie grzywną, ale gdyby wchodziła w rachubę umyślność, to nastąpiłoby przejście do art. 122 ust. 1 i 2 bądź art. 124 ust. 1 i 2 PrGG i pojawiłby się areszt. Możliwymi komplikacjami można uzasadnić nieobjęcie postępowaniem mandatowym wykroczeń z art. 119a PrGG. W zasadzie nie zostały poddane trybowi mandatowemu wykroczenia geologiczne, z wyjątkiem jedynie wykroczenia z art. 121 pkt 3 PrGG. Zagadnienia prawa materialnego Aby pociągnąć sprawcę wykroczenia do odpowiedzialności, należy ustalić, że popełniony przez niego czyn (działanie lub zaniechanie) wyczerpuje znamiona wykroczenia, tj. odpowiada określonym w ustawie cechom (znamionom) owego wykroczenia. Te ustawowe znamiona dzieli się na cztery kategorie, wyróżniając znamiona przedmiotu ochrony, strony przedmiotowej, podmiotu i strony podmiotowej. Znamiona przedmiotu ochrony dają wyobrażenie o tym, jakie dobro prawne zamierzał ustawodawca chronić ustanawiając odpowiedzialność za takie czy inne wykroczenie, np. zasoby naturalne środowiska przed korzystaniem z nich bez koncesji lub z naruszeniem warunków koncesji (art. 119 PrGG) czy też bezpieczeństwo w górnictwie przed różnymi możliwymi zagrożeniami (art. 122 PrGG). Znamiona przedmiotu ochrony w istocie nie podlegają dowodzeniu w postępowaniu, takiemu dowodzeniu podlegają pozostałe znamiona. Znamiona strony przedmiotowej wykroczenia obejmują zachowanie się sprawcy, niekiedy skutek choćby w postaci zagrożenia (na tej podstawie wyróżnia się wykroczenia materialne zależne od skutku, w tym zagrożenia, i wykroczenia formalne niezależne od jakiegokolwiek skutku), czasem okoliczności zachowania i inne elementy. Wszystkie wykroczenia przewidziane w PrGG należą do kategorii wykroczeń formalnych, które nie są uzależnione od skutku, lecz od samego naruszenia przepisów. PrGG często posługuje się metodą blankietową, odsyłając do innych przepisów, nie tylko ustawy, lecz także aktów wykonawczych. Aby np. ustalić, że sprawca dopuścił się wykroczenia z art. 122 ust. 1 PrGG, należy sięgnąć do przepisów wydanych na podstawie art. 78 PrGG i wykazać, że któryś z zakazów w nich przewidzianych został złamany bądź sprawca nie podporządkował się jakiemuś nakazowi. Znamiona podmiotu wskazują, kto może dopuścić się wykroczenia. I tak np. za wykroczenie z art. 123 PrGG może odpowiadać tylko kierownik ruchu zakładu górniczego, a za wykroczenie z art. 124 PrGG każdy pracownik zakładu górniczego, ale już nie inna osoba. Znamiona strony podmiotowej obejmują umyślność lub nieumyślność, a praktycznie winę. Należy ustalić, że sprawca co najmniej mógł przewidzieć, że swoim zachowaniem dopuszcza się wykroczenia. Nie ma odpowiedzialności za wykroczenie, jeżeli zachodzi któraś z okoliczności wyłączających czy to bezprawność (np. stan wyższej konieczności), czy to winę (np. niepoczytalność bądź niezawiniony błąd). To wszystko musi mieć na uwadze nie tylko sąd wydając orzeczenie, lecz także funkcjonariusz nakładający grzywnę w drodze mandatu karnego. Zagadnienia proceduralne Według art. 2 1 k.p.w. orzekanie w sprawach o wykroczenia następuje w postępowaniu: 1) zwyczajnym, 2) przyspieszonym, 3) nakazowym, przy czym według art. 2 1a k.p.w. orzekanie w postępowaniu zwyczajnym następuje wówczas, gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym albo nakazowym. Kolejny 2 w art. 2 k.p.w. stanowi, że w wypadkach wskazanych w ustawie i na zasadach w niej określonych uprawniony organ może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego. Nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego nie jest orzekaniem, ponieważ do orzekania jest uprawniony wyłącznie sąd. Jednakże jest rozstrzyganiem w przedmiocie odpowiedzialności za wykroczenie. Postępowanie mandatowe jest zatem swoistym

6 6 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O pozasądowym postępowaniem zastępczym, prowadzonym za zgodą karanego (przy braku tej zgody sprawę kieruje się do sądu). Dlatego postępowanie mandatowe jest zaliczane do postępowań szczególnych w sprawach o wykroczenia [2]. Jak to ujął Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń, mandat karny jest obok jedynie wyroku postacią rozstrzygnięcia merytorycznego o głównym przedmiocie postępowania, to jest odpowiedzialności karnej za wykroczenie [3]. Przesłanki postępowania mandatowego Aby było możliwe nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego muszą być spełnione ustawowo określone przesłanki pozytywne i nie mogą zachodzić żadne przesłanki negatywne wykluczające takie rozstrzygnięcie procesowe. Z przepisów art k.p.w. wyłaniają się następujące przesłanki pozytywne postępowania mandatowego: 1. Objęcie wykroczeń postępowaniem mandatowym na podstawie bądź samej ustawy, bądź rozporządzenia. W odniesieniu do wykroczeń górniczych chodzi o powoływane już rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 15 października 2002, a zatem postępowanie mandatowe jest dopuszczalne tylko w stosunku do wykroczeń przewidzianych w 2 rozporządzenia, który obejmuje: a) wykroczenia z art. 121 pkt 3, art. 122 pkt 4, art. 125, art. 126, art. 126a pkt 1-3 i art. 126b PrGG, b) wykroczenia z art. 93 PrBud dotyczące obiektów budowlanych zakładu górniczego. Jeżeli wykroczenie nie zostało wykazane w 2 rozporządzenie, nałożenie grzywny mandatem karnym nie jest możliwe. 2. Upoważnienie funkcjonariusza do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego. W odniesieniu do wykroczeń górniczych takimi funkcjonariuszami są pracownicy zatrudnieni na stanowiskach inspekcyjno-technicznych (zwani w rozporządzeniu inspektorami ): a) w okręgowych urzędach górniczych upoważnienie wydaje im dyrektor właściwego urzędu górniczego, b) w Urzędzie Górniczym do Badań Kontrolnych Urządzeń Energomechanicznych upoważnienie wydaje im dyrektor tego Urzędu. 3. Ujawnienie popełnienia wykroczenia w następstwie: a) schwytania sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia nałożenie grzywny mandatem karnym może nastąpić po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających trwających nie dłużej niż 14 dni od daty ujawnienia czynu, b) naocznego stwierdzenia popełnienia wykroczenia pod nieobecność sprawcy albo urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, jeżeli nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy nałożenie grzywny mandatem karnym może nastąpić po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających trwających nie dłużej niż 30 dni od daty ujawnienia czynu. 4. Zgoda sprawcy wykroczenia na poddanie się ukaraniu. Polega to na tym, że inspektor nakładający grzywnę jest obowiązany określić jej wysokość, wykroczenie, za które ją nakłada, oraz pouczyć sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu i o skutkach prawnych takiej odmowy. Jeżeli sprawca zgodzi się przyjąć mandat (tj. poddać się karze), sprawa się kończy i już nigdy nie będzie możliwe prowadzenie postępowania sądowego o ten sam czyn. Jeżeli sprawca odmawia przyjęcia mandatu (a do tego ma zawsze prawo, o którym musi być pouczony), należy skierować wniosek o ukaranie do sądu. Przepis art k.p.w. określa dwie przesłanki negatywne postępowania mandatowego, którego nie stosuje się: 1) jeżeli za wykroczenie należałoby orzec środek karny; w odniesieniu do wykroczeń górniczych jest to bezprzedmiotowe, gdyż żadne z tych wykroczeń nie jest zagrożone środkiem karnym, 2) jeżeli zachodzi zbieg idealny przestępstwa i wykroczenia w rozumieniu art k.w., tj. gdy jeden czyn wyczerpuje jednocześnie znamiona i przestępstwa, i wykroczenia; tytułem przykładu: sprawca nie dopełnia obowiązku prowadzenia ewidencji zasobów złoża, a przy tym ewidencję tę fałszuje jego czyn jest jednocześnie wykroczeniem z art. 126 PrGG i przestępstwem z art k.k., w takim wypadku nie można nałożyć grzywny za wykroczenie mandatem karnym. Jeżeli inspektor górniczy ujawnia wykroczenie górnicze, jego reakcja na wykroczenie składać się będzie z następujących etapów: Etap pierwszy, sprawdzenie czy ujawniony przez niego czyn wyczerpuje wszystkie znamiona któregoś z wykroczeń górniczych jeżeli nie, to nie ma o czym mówić, nałożenie grzywny mandatem bądź skierowanie wniosku o ukaranie jest wykluczone; jeżeli tak, tj. gdy czyn wyczerpuje znamiona wykroczenia, to inspektor przechodzi do następnych etapów. Etap drugi, zastanowienie się, czy popełnienie wykroczenia w ogóle wymaga ukarania; przypominam, że inspektor zawsze może poprzestać na zastosowaniu środka oddziaływania wychowawczego przewidzianego w art. 41 k.w. w postaci choćby zwrócenia uwagi jeżeli zastosowanie środka wychowawczego jest zdaniem inspektora wystarczające, to poprzestaje na tym, jeżeli jego zdaniem to nie wystarczy, przechodzi do następnych etapów. Etap trzeci, sprawdzenie, czy wykroczenie podlega postępowaniu mandatowemu i ocenienie, czy nałożenie grzywny mandatem karnym jest wystarczające. Jeżeli tak, to inspektor jest obowiązany zbadać, czy wykroczenie jest objęte taryfikatorem ustalonym rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów ze 24 listopada Wynik owego badania może być dwojaki: a) albo wykroczenie jest objęte taryfikatorem wtedy inspektor nakłada mandatem karnym grzywnę w wysokości taryfikatorem tym określonej, dokładnie takiej, ani mniej, ani więcej, b) albo wykroczenie nie jest objęte taryfikatorem wtedy inspektor nakłada mandatem karnym grzywnę według swego uznania od 20 zł do 500 zł. Jeżeli inspektor stwierdzi, że wykroczenie nie podlega postępowaniu mandatowemu albo że według jego oceny nałożenie grzywny mandatem karnym nie jest wystarczające, przechodzi do następnego etapu. W tym miejscu wszakże należy zwrócić uwagę na problem, czy inspektor jedynie może, czy też musi nałożyć grzywnę mandatem karnym, jeżeli istnieją wszelkie przesłanki pozytywne postępowania mandatowego i nie istnieją przesłanki negatywne. Jest to sprawa ważna, ponieważ w literaturze specjalistycznej można spotkać się z poglądem, że uprawnienie udzielone inspektorom do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego na sprawców wykroczeń ujętych w rozporządzeniu ma moc zobowiązującą inspektora. Ponieważ nie można karać sprawcy za jeden czyn dwukrotnie, na dwa rodzaje sposobów, należy uznać, że postępowanie mandatowe jest jedyną możliwością ukarania w stosunku do tych wykroczeń [4]. Pogląd ten jest błędny. Nie wolno inspektorowi górniczemu odmawiać prawa do oceny, że ze względu na okoliczności popełnienia czynu nawet maksymalna grzywna, jaką w ramach postępowania mandatowego dysponuje inspektor (500 zł), jest nieadekwatna do stopnia szkodliwości społecznej czynu i winy sprawcy wykroczenia. Inspektor zawsze może ocenić, że niezbędne jest wymierzenie wyższej grzywny aż do 5000 zł, ale to może uczynić tylko sąd. Dlatego moim zdaniem kolejny etap reakcji inspektora na wykroczenie otwiera się w dwóch wariantach: nie tylko wtedy, kiedy wykroczenie nie podlega postępowaniu mandatowemu, ale także wtedy, kiedy zdaniem inspektora istnieje potrzeba wymierzenia kary grzywny w wysokości przekraczającej 500 zł. Etap czwarty, zwrócenie się do dyrektora okręgowego urzędu górniczego lub specjalistycznego urzędu górniczego o

7 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 7 skierowanie do sądu wniosku o ukaranie za wykroczenie. Załóżmy jednak, że inspektor górniczy decyduje się na nałożenie grzywny mandatem karnym i rozważmy kolejne zagadnienia związane z postępowaniem mandatowym. Rodzaje mandatów Przepis art. 98 k.p.w. rozróżnia trzy rodzaje mandatów: 1) gotówkowy, wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny, 2) kredytowany, wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru, 3) zaoczny, jeżeli sprawcy wykroczenia nie zastano na miejscu jego popełnienia, wobec czego mandat pozostawiono w takim miejscu, aby sprawca mógł go odebrać i uiścić grzywnę w terminie 7 dni. W odniesieniu do wykroczeń górniczych mandat gotówkowy jest praktycznie bezprzedmiotowy, ponieważ może być stosowany tylko w odniesieniu do osób jedynie czasowo przebywających w Polsce oraz do osób niemających stałego miejsca zamieszkania lub pobytu. Wchodzą przeto w rachubę mandaty kredytowane i ewentualnie zaoczne. Różnica między nimi jest zasadnicza. Otóż mandat kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego, a ściągnięcie grzywny nałożonej takim mandatem następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Natomiast mandat kredytowany nie jest mandatem przyjętym, a zatem jeżeli sprawca nie uiści grzywny w terminie 7 dni, należy skierować do sądu wniosek o ukaranie. Kwestionowanie zasadności nałożonego mandatu Od mandatu nie ma, co oczywiste, odwołania. Niemniej jednak ustawodawca przewidział nadzwyczajny tryb pozwalający podważać zasadność mandatu. Stanowi o tym art. 101 k.p.w., według którego prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie mandatu następuje na wniosek ukaranego złożony w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu. Mandat uchyla postanowieniem sąd, na którego obszarze działania mandat został nałożony. Sąd może zarządzić dokonanie czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu. Uchylając mandat sąd nakazuje zwrot kwoty już uiszczonej grzywny. W teorii prawa procesowego przyjmowano raczej zgodnie, że podstawy uchylenia mandatu zostały ujęte bardzo wąsko, w szczególności bezprzedmiotowe są rozważania w przedmiocie winy [5], mimo że bez winy nie ma wykroczenia (art. 1 2 k.w.). Jedno z nowszych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego zdaje się wszakże podważać dotychczasową jednolitą linię interpretacyjną. Wprawdzie Trybunał umorzył postępowanie w sprawie pytania prawnego jednego z sądów, który miał wątpliwości co do konstytucyjności art. 101 k.p.w., ale w uzasadnieniu postanowienia dał wyraz przekonaniu, że to nie jest całkiem tak, że w postępowaniu o uchylenie mandatu kwestia winy nie jest brana pod uwagę. Trybunał zaakcentował, że bez winy nie ma wykroczenia, a postępowanie mandatowe, którego zasadniczym celem jest szybka reakcja na popełnienie czynu o stosunkowo niewielkim stopniu szkodliwości społecznej, należy widzieć przez pryzmat dwuetapowości. Pierwszy etap to postępowanie mandatowe prowadzone przez organy pozasądowe, którego zasadniczym celem jest szybkość i sprawność rozstrzygania, etap drugi to postępowanie sądowe o charakterze wyjątkowym, którego celem jest rozważenie zasadności uchylenia prawomocnego mandatu. Istota postępowania mandatowego konsumuje się w pierwszym etapie. Natomiast w drugim etapie należy dać prymat wartościom wyrażonym w istocie sądowego postępowanie kontrolnego wszechstronne i rzetelne rozważenie istnienia podstaw do uchylenia mandatu [6]. W ten sposób Trybunał Konstytucyjny otworzył drogę do kwestionowania winy w trybie nadzwyczajnym z art. 101 k.p.w., mimo przyjęcia mandatu, które jest wyrazem właśnie uznania winy. Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego budzi poważne wątpliwości, ale ocena jego praktycznych skutków byłaby jeszcze przedwczesna. Postępowanie przed sądem Wystąpienie z wnioskiem o ukaranie za wykroczenie górnicze do sądu grodzkiego (a jeżeli takiego sądu nie utworzono, do sądu rejonowego) aktualizuje się w następujących wariantach: 1) wykroczenie górnicze nie podlega postępowaniu mandatowemu, 2) wykroczenie górnicze wprawdzie podlega postępowaniu mandatowemu, ale: a) organ uprawniony do nałożenia grzywny mandatem karnym uznał, że grzywna nawet w maksymalnej wysokości 500 zł będzie zbyt łagodna, albo b) sprawca odmówił przyjęcia mandatu, albo c) sprawca nie uiścił grzywny nałożonej mandatem zaocznym w terminie 7 dni. We wszystkich wariantach organem uprawnionym do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie jest oskarżyciel publiczny. W myśl art k.p.w. jest organ administracji publicznej, który w zakresie swojego działania ujawnił wykroczenie. Takim organem jest dyrektor okręgowego urzędu górniczego bądź specjalistycznego urzędu górniczego, który zgodnie z załącznikiem do ustawy z 5 czerwca 1998 o administracji rządowej w województwie (Dz.U Nr 80, poz. 872 ze zm.) jest organem administracji rządowej niezespolonej. Temu organowi przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego, przy czym zrozumiałe jest, że dyrektor może te uprawnienia wykonywać sam, lecz może także do ich wykonywania upoważnić inspektora. Postępowanie przed sądem toczy się według reguł procesowych przewidzianych w k.p.w. Na tle omawianych przepisów prawnych wyłania się kilka zagadnień szczególnych, które wymagają odrębnej analizy prawniczej. Zbieg przepisów o wykroczeniach Kodeks wykroczeń zna instytucję jednoczynowego zbiegu przepisów o wykroczeniach, stanowiąc w art. 9 1, że jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów. W odniesieniu do wykroczeń górniczych wchodzi przede wszystkim w rachubę ewentualny zbieg przepisów art. 122 PrGG (naruszenie zasad bezpieczeństwa w górnictwie) oraz art k.p., według którego wykroczenie popełnia, kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezsporne jest, że także w górnictwie obowiązują przepisy bhp, ujęte w rozporządzeniach wydanych na podstawie art. 78 PrGG. Bezsporne jest także, że inspektor pracy może kontrolować przestrzeganie tych przepisów. Jeżeli zatem inspektor pracy stwierdzi, że górnicze przepisy bhp nie są przestrzegane, a winą za ich nieprzestrzeganie należy obciążyć odpowiedzialnego za stan bhp albo kierującego pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, to może wszcząć postępowanie o ukaranie za wykroczenie, ale nie z art. 122 PrGG (do karania za takie wykroczenie inspektor pracy nie jest upoważniony), ale z art k.p., do czego właśnie jest upoważniony. Problem polega na tym, że wykroczenia z art. 122 PrGG są zagrożone aresztem albo grzywną do 5000 zł (art. 122 ust. 1 i 2 PrGG) bądź tylko grzywną do 5000 zł (art. 122 ust. 3 i 4 PrGG), natomiast wykroczenia z art k.p. są zagrożone wprawdzie tylko grzywną, ale w granicach od 1000 zł do zł. W analizowanej sytuacji mamy do czynienia także za zbiegiem kompetencji mandatowych. Inspektor górniczy może nakładać grzywnę mandatem karnym za wykroczenia z art. 122 ust. 4 PrGG, inspektor pracy może

8 8 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O nakładać grzywnę za wykroczenia z art k.p., ale górna granica mandatu leżącego w kompetencji inspektora górniczego to 500 zł, natomiast inspektor pracy może nałożyć mandat w wysokości nawet 2000 zł. Czy zatem inspektor pracy stwierdzając, że został popełniony czyn wyczerpujący znamiona także wykroczenia z art k.p., może nałożyć mandatem karnym grzywnę do 2000 zł? Nie jest to całkiem oczywiste. Sam jestem zwolennikiem poglądu, że między przepisami art. 122 PrGG i art k.p. nie ma zbiegu w rozumieniu art. 9 1 k.w., lecz art. 122 PrGG jest szczególny względem art k.p., wobec czego należy posłużyć się zasadą specjalności ujmowanej w łacińskiej premii Lex specialis derogat legi generali (przepis szczególny wyłącza stosowalność przepisu ogólnego) i uznać, że czyn wyczerpuje tylko znamiona wykroczenia z art. 122 PrGG [7]. Nie jest to jednak całkiem jasne i można znaleźć argumenty przemawiające za zbiegiem tych przepisów. W każdym razie, jeżeli nawet kierować się zasadą specjalności, to jeśli inspektor pracy nałoży mandatem grzywnę (nawet w wysokości 2000 zł) i sprawca mandat przyjmie, a dodać trzeba, że inspektor pracy nie musi nałożenia mandatu uzgadniać z organem nadzoru górniczego, nie stosuje się bowiem art. 117 PrGG, ponieważ nałożenie mandatu nie jest decyzją, to nie będzie żadnych podstaw do uchylenia mandatu w trybie nadzwyczajnym przewidzianym w art. 101 k.p.w. z tego prostego powodu, że czyn był wykroczeniem, a z punktu widzenia art. 101 k.p.w. jest zupełnie obojętne, czy było to wykroczenie z art. 122 PrGG, czy z art k.p., czy z obu tych zbiegających się przepisów jednocześnie. Wykroczenia a przestępstwa Wykroczenia są niekiedy określane mianem przedpola przestępczości, co jest trafne w odniesieniu do co najmniej niektórych wykroczeń. Na gruncie wykroczeń górniczych posłużę się dwoma przykładami. Przykład pierwszy to wykroczenia z art. 119 PrGG polegające na poszukiwaniu lub rozpoznawaniu złóż kopalin, wydobywaniu kopalin ze złóż, bezzbiornikowym magazynowaniu substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych bez koncesji lub wbrew warunkom w niej określonym. Prowadzenie takiej działalności jest wykroczeniem z art. 119 PrGG pod warunkiem, że nie wyrządziło poważnej szkody w mieniu ani nie doprowadziło do bezpośredniego niebezpieczeństwa poważnej szkody w mieniu. Gdyby bowiem prowadzenie takiej działalności: - wyrządziło poważną szkodę w mieniu czyn byłby przestępstwem z art. 118 ust. 1 PrGG (w razie nieumyślności przestępstwem z art. 118 ust. 3 PrGG), - sprowadziło bez[pośrednie niebezpieczeństwo poważnej szkody w mieniu czyn byłby przestępstwem z art. 118 ust. 2 PrGG (w razie nieumyślności przestępstwem z art. 118 ust. 3 PrGG). Przykład drugi to wykroczenia z art. 122 PrGG polegające na naruszeniu przepisów bezpieczeństwa w górnictwie. Takie zachowanie jest wykroczeniem z art. 122 PrGG pod warunkiem, że nie doszło ani do zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego w górnictwie, ani do wypadku polegającego na spowodowaniu śmierci lub uszkodzenia ciała człowieka ani do narażanie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Gdyby bowiem nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa w górnictwie: - spowodowało zagrożenie bezpieczeństwa powszechnego w górnictwie, to sprawca odpowiadałby za przestępstwo z art. 163 bądź 164 k.k., - spowodowało wypadek, to w zależności od skutku czyn byłby kwalifikowany jako przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka (art. 155 k.k.), ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art k.k.), innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia (art k.k.), - sprowadziło bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, to czyn byłby kwalifikowany jako przestępstwo narażenia na takie niebezpieczeństwo pracownika (art. 220 k.k.) lub innej osoby (art. 160 k.k.). Przedmiotem sporu teoretycznego jest, czy w opisanych sytuacjach mamy do czynienia z jednoczynowym idealnym zbiegiem przestępstwa i wykroczenia w rozumieniu art k.w. (sprawca odpowiada i za wykroczenie z art. 122 PrGG, i za przestępstwo z art. 163 lub 164 k.k., art. 155, art , art , art. 160 bądź art. 220 k.k.), czy też kierując się zasadą konsumpcji Lex consumens derogat legi consumptae (przepis pochłaniający wyłącza stosowalność przepisu pochłanianego) należy uznać, że sprawca odpowiada tylko za przestępstwo [8]. Niezależnie wszakże od tego, czy przyjmiemy stanowisko pierwsze czy drugie, nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenie z art. 122 PrGG jest wykluczone z uwagi na przesłankę negatywną ujętą w art k.p.w. nie nakłada się grzywny za wykroczenie, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa. Uwaga końcowa Przedstawione rozważania dotyczące wykroczeń górniczych pokazują, że ściganie wykroczeń górniczych tak ze względu na kwestie prawa materialnego, jak i prawa procesowego nie jest wcale takie proste, jak mogłoby się na pierwszy rzut oka wydawać. Temperatura sporów doktrynalnych wokół wykroczeń górniczych nie jest wprawdzie tak wysoka, jaką obserwujemy to na gruncie przestępstw, ale także wykroczenia górnicze są przedmiotem znaczących analiz teoretycznych [9]. Obowiązkiem inspektorów górniczych nakładających grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenia górnicze jest kierowanie się wyłącznie brzmieniem ustawy, z wykorzystaniem ustaleń teorii prawa wykroczeń oraz prawa geologicznego i górniczego odnoszących się do wykroczeń górniczych. Przepisy prawa i ustalenia doktryny nie mogą być zastępowane jakimiś wskazówkami czy też instrukcjami urzędów górniczych, które niekiedy odnajdując luki w przepisach próbują zapełnić je sformułowaniami należy, trzeba itp., traktując swoje wskazówki czy instrukcje tak, jakby to były przepisy prawa wiążące inspektorów górniczych. Tak jednak nie jest. Inspektor ma kierować się wyłącznie prawem, a wyjaśnień szukać przede wszystkim w ustaleniach doktryny prawa wykroczeń. Udzielane mu przez urzędy górnicze wskazówki czy instrukcje mogą być tylko materiałem pomocniczym, który musi być krytycznie konfrontowany z brzmieniem przepisów prawnych i ustaleniami teorii prawa. Literatura [1] Kodeks wykroczeń. Komentarz, pod red. T. Bojarskiego, Warszawa 2007, s. 36. [2] T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2003, s. 64. [3] Uchwała Sądu Najwyższego z 30 września 2003 I KZP 25/03, Orzecznictwo Sądu Najwyższego /seria karna/ 2003, z. 9-10, poz. 81. [4] B. Burnat, Postępowanie mandatowe i sądowe w uprawnieniach okręgowych urzędów górniczych, Kopaliny Podstawowe i Pospolite Górnictwa Skalnego 2007, nr 3 (46), s [5] J. Lewiński, Mandat karny, Warszawa 2003, s. 34. [6] Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 15 maja 2007 P 13/06, Orzecznictwo dodatek do Prokuratury i Prawa 2007, nr 11, poz. 44. [7] W. Radecki, Przestępstwa i wykroczenia przeciwko prawom pracownika, Warszawa 1999, s. 77. [8] Bliżej w przedmiocie tych sporów zob. M. Bojarski, W. Radecki, Oceny prawne obszarów stycznych wykroczeń i przestępstw, Wrocław 1989, zwłaszcza s. 59 i nast. [9] Zob. m.in. M. Bojarski, W. Radecki, Przewodnik po pozakodeksowym prawie wykroczeń, Wrocław 1999, s ; A. Lipiński, R. Mikosz, Ustawa Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, Warszawa 2003, s ; W. Kotowski, B. Kurzępa, Wykroczenia pozakodeksowe. Komentarz, Warszawa 2006, s

9 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 9 Zasady wydawania oraz cofania pozwoleń na nabywanie oraz przechowywania materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego zawarte są w rozdziale drugim tejże ustawy. Zgodnie z art. 10 organem właściwym do wydawania, odmawiania i cofania pozwoleń jest co do zasady wojewoda właściwy ze wzglądu na siedzibę przedsiębiorstwa lub jednostki naukowej. Decyzje dotyczące pozwoleń dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie poszukiwania lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż oraz bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze (w tym w podziemmgr inż. Mariusz Ogórek BlastExpol, Duninów Prowadzenie robót strzałowych w odkrywkowych zakładach górniczych w świetle obowiązujących przepisów Celem artykułu jest przedstawienie tych przepisów, których treść budzi pewne wątpliwości, stwarza niedomówienia lub nie obejmuje swym zakresem nowych technologii wdrażanych w tej chwili na terenie zakładów górniczych. W tym celu chcę odwołać się do przepisów, które regulują prowadzenie robót strzałowych, poczynając od uzyskania koncesji, poprzez pozwolenia na przemieszczanie i używanie materiałów wybuchowych, a na regulacjach dotyczących prowadzenie prac w kopalniach skończywszy. Wszelkie prace związane z ruchem zakładów górniczych wykonywane są w oparciu o odpowiednie przepisy. Ustawa o prawie geologicznym i górniczym z dnia 4 lutego 1994 określa m.in. zasady i warunki wydobywania kopalin ze złóż. Tego typu działalność gospodarcza wymaga posiadania koncesji. W zależności od jej przedmiotu i zakresu działalności koncesji udziela minister właściwy do spraw środowiska, marszałek województwa lub starosta. Dokładnie precyzuje to art. 16 ustawy. Prowadzenie robót strzałowych w zakładach górniczych jest jednym z podstawowych sposobów urabiania kopalin. Zakres regulacji ustawy z dnia 21 czerwca 2002 o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego obejmuje m.in. zasady wydawania oraz cofania pozwoleń na nabywanie oraz przechowywanie materiałów wybuchowych, zasadnicze wymagania dla wprowadzanych do obrotu materiałów wybuchowych zaliczonych do klasy I materiałów niebezpiecznych, zasady ich przemieszczania i kontroli, procedury oceny zgodności oraz sposób oznaczania tych materiałów. nych wyrobiskach górniczych) wydaje dyrektor okręgowego urzędu górniczego. Warunki, jakie spełnić musi przedsiębiorca, by udzielono mu pozwolenia, określone są w art. 11 ustawy. Dla przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną takim warunkiem jest m.in. posiadanie co najmniej wykształcenia średniego. Dla przedsiębiorcy innego niż osoba fizyczna oraz dla jednostek naukowych takiego wymagania nie ma. W związku z tym pozwolenie może zostać udzielone także osobie nieposiadającej wykształcenia średniego, jeśli działa jako organ osoby prawnej. Zgodnie z art. 14 ust.1 pkt.4 we wniosku o wydanie pozwolenia należy określić rodzaj i ilości materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, jakie mogą być nabywane lub przechowywane w okresie roku, natomiast w pozwoleniu, którego treść określa Art.15, nie pojawiają się ilości materiałów wybuchowych. Wniosek na nabywanie lub przechowywanie materiałów w pkt3. zawiera dane osoby organu zarządzającego, prokurentów lub pełnomocników. Osoby te są sprawdzane przez służby komendy wojewódzkiej policji przed wydaniem opinii w sprawie wniosku. W związku z tym tylko one mogą de facto nabywać materiały wybuchowe albo upoważniać pracownika związanego z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego do nabywania materiału wybuchowego w ich imieniu. Należy się zastanowić, czy nie powinno się wrócić do sprawdzonej już formy, w której przedsiębiorca uzyskuje decyzję na nazwisko kierownika ruchu zakładu, który przecież razem ze służbą strzałową odpowiada za całokształt spraw związanych z obrotem materiałami wybuchowymi oraz ich ewidencjonowaniem. Przemieszczanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego wymaga uzyskania przez odbiorcę zgody ministra właściwego do spraw gospodarki. Art.24 ust. 3 wymaga przedstawienia potwierdzenia, że odbiorca posiada pozwolenie lub koncesję na wytwarzanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego lub obrót materiałami wybuchowymi. W artykule tym nie jest określone, o jakie pozwolenie chodzi. Wcześniej było to dokładnie określone jako pozwolenie na nabywanie lub przechowywanie materiałów wybuchowych. W rozdziale 4. stanowiącym o zasadniczych wymaganiach dotyczących materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego wprowadzanych do obrotu, w art. 44 ujęte są materiały wybuchowe kruszące, lonty detonujące, prochowe zapalające, rurki detonujące, zapalniki oraz prochy i paliwa rakietowe. W ustępie 3 tego artykułu mówiącym o zapalnikach nie ma jednakże żadnych wzmianek zarówno o zapalnikach nieelektrycznych, jak i elektronicznych. Uzyskanie pozwolenia na używanie środków strzałowych i sprzętu strzałowego jest kolejnym dokumentem wymaganym przed rozpoczęciem prac z użyciem materiałów wybuchowych. Warunki uzyskania tego pozwolenia określa rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 w sprawie przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych. W rozporządzeniu tym jest określony wykaz dokumentów ścisłej ewidencji. Są to książka obrotu środkami strzałowymi składu materiałów wybuchowych, książka obrotu środkami strzałowymi zakładu górniczego, dziennik strzałowy, awizo wysyłkowe środków strzałowych oraz ewidencja zużycia saletrolu, która określa ilość składników użytych do jego sporządzenia z podaniem ich producenta i zachowaniu dowodów ich dostaw. Saletrol jest w tej chwili jedynym materiałem wybuchowym, który produkowany jest na terenia zakładów górniczych bez konieczności posiadania odpowiedniej koncesji. 10 rozporządzenia stanowi, że kierownik ruchu zakładu górniczego dla każdego miejsca wykonywania robót strzałowych ustala bezpieczny sposób przewożenia i przenoszenia środków strzałowych, przechowywania i zabezpieczania środków strzałowych w pobliżu miejsca wykonywania robót strzałowych, wykonywania prac przygotowawczych poprzedzających wykonywanie właściwych robót strzałowych, ochrony ludzi i mienia przed ich skutkami oraz utrzymania ciągłości ruchu zakładu górniczego podczas ich wykonywania. Zgodnie z 40 dla każdego miejsca wykonywania robót strzałowych sporządza się metrykę strzałową albo dokumentację strzałową, w zależności od rodzaju robót strzałowych ich złożoności oraz warunków, w których roboty te są wykonywane.

10 10 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O Dokumentację i metrykę sporządzają służby strzałowe zakładu górniczego, przy czym dokumentację strzałową zatwierdza kierownik ruchu zakładu, a metrykę kierownik działu robót górniczych. Zgodnie z 12 rozporządzenia ministra gospodarki z dnia 17 czerwca 2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciw pożarowego na odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe przedsiębiorca oraz podmiot, który przystępuje do wykonywania prac w ruchu zakładu górniczego szczegółowo określają na piśmie podział obowiązków w celu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i koordynacji prac. Określając obowiązki, o których mowa w ust.1., należy uwzględnić w szczególności zasady współpracy osób kierownictwa i dozoru ruchu oraz podmiotu w sprawach organizacji pracy, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i zapobiegania ryzyku zawodowemu, a także wzajemnego informowania się o istniejącym ryzyku. Określa się także organizację przeszkolenia pracowników wykonujących prace w zakresie obowiązujących w zakładzie górniczym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz bezpieczeństwa pożarowego, występujących zagrożeń porządku i dyscypliny pracy, zasad łączności i alarmowania, a także zgłaszania wypadków i zagrożeń. Przepis ten jest o tyle istotny, że w tej chwili jest tendencja przekazywania części prac na terenie zakładów górniczych firmom zewnętrznym, w tym również prowadzenia robót wiertniczo-strzałowych systemem zleconym. W myśl 5 kierownik ruchu zakładu górniczego jest odpowiedzialny m.in. za właściwy oraz zgodny przeznaczeniem dobór maszyn, urządzeń, materiałów, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz środków strzałowych i sprzętu strzałowego tak, aby nie stwarzały zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia osób oraz środowiska. Przepis ten stwarza kierownikowi ruchu zakładu górniczego możliwość ustalenia z podmiotem świadczącym usługę najbardziej optymalnego doboru sprzętu oraz środków. W 58 i 58a omówione zostały zasady odpalania ładunku środków strzałowych przy użyciu elektrycznych i nieelektrycznych zapalników. Przepisów dotyczących zasad stosowania zapalników nieelektrycznych nie znajdziemy jednak w rozporządzeniu ministra gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite, a przecież w tych zakładach też stosowane są te systemy. Wokół miejsc wykonywania robót strzałowych wyznacza się strefy zagrożenia ze wzglądu na występowanie powietrznej fali uderzeniowej, rozrzut odłamków skalnych i drgania sejsmiczne górotworów. Zasady obliczania tych stref przedstawione są w załączniku nr 4 rozporządzenia ministra gospodarki pracy i polityki społecznej z dnia 1 kwietnia Ustawodawca stwarza też możliwość weryfikacji tych obliczeń przez rzeczoznawcę. Niewątpliwie istotnym elementem pomocnym osobie prowadzącej roboty strzałowe jest sprzęt laserowy stosowany do projektowania robót wiertniczych, który pozwala zaprojektować i skontrolować najbardziej optymalne parametry strzelania. Pomiar ten pozwala dokładnie określić m.in. wysokość ściany, zabiór oraz nachylenie ściany. Profile otworów wiertniczych Dzięki tym informacjom inżynier strzałowy może zaprojektować siatkę otworów, w której bardzo dokładnie zostaną określone: rzeczywisty zabiór, kąt nachylenia otworów, przewiert oraz średnice wierconych otworów. We wspomnianym rozporządzeniu z 1 kwietnia 2003 w 51 ust.1 stanowi, że osoba wykonująca roboty strzałowe osobiście przygotowuje, załadowuje i przyłącza do sieci strzałowej oraz odpala ładunki materiałów wybuchowych. Jednakże ust.2 łagodzi tę dyrektywę dając możliwość odstąpienia od tych wymagań w organizacji robót strzałowych w odkrywkowych zakładach górniczych oraz zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi. Daje to osobie wykonującej roboty strzałowe możliwość uzyskania technicznej pomocy przez inne upoważnione osoby, co jest istotne zwłaszcza przy strzelaniu dużej ilości otworów oraz dużymi ładunkami materiałów wybuchowych. 80 ust. 1. stanowi, że w związku z odpalaniem ładunku materiału wybuchowego, osoba wykonująca roboty strzałowe powinna nadać cztery ostrzegawcze sygnały dźwiękowe słyszalne w całej strefie zagrożenia. Sygnał pierwszy to jeden ciągły ton, oznaczający uprzedzenie, nadawany po ukończeniu ładowania materiałów wybuchowych, lecz przed wykonaniem obwodu strzałowego. Na sygnał ten wszystkie osoby niezatrudnione do wykonywania czynności odpalania powinny udać się do schronów lub poza strefę rozrzutu odłamków, a posterunki zabezpieczające zająć wyznaczone stanowiska. Sygnał drugi to dwa ciągłe, bezpośrednio po sobie następujące tony, oznaczające przygotowanie do odpalania, nadawane po stwierdzeniu wycofania ludzi do schronów. Na sygnał ten osoba wykonująca roboty strzałowe przygotowuje się do zapalania lontów lub bada opór obwodu strzałowego, a następnie przyłącza zapalarkę do linii strzałowej. Sygnał trzeci to jeden krótki ton, oznaczający odpalanie, nadawany tuż przed zapaleniem lontów lub uruchomieniem zapalarki. Sygnał czwarty to trzy ciągłe, bezpośrednio po sobie następujące tony, oznaczający odwołanie. Nadawany jest po upewnieniu się, że wszystkie ładunki materiału wybuchowego odpaliły, jednak nie wcześniej niż po upływie 5 minut od momentu odpalenia. Na sygnał ten posterunki zabezpieczające oraz pozostali pracownicy mogą opuścić schrony. Od chwili nadania pierwszego sygnału do chwili nadania czwartego sygnału ruch w strefie zagrożenia wstrzymuje się, a dojście do tej strefy obstawia się posterunkami zabezpieczającymi. Drogi o większym nasileniu ruchu zabezpiecza się dodatkowo zaporami. Powyższy system informacyjno-ostrzegawczy w pełni sprawdza się w przypadku prowadzenia robót strzałowych z zastosowaniem zapalników elektrycznych. W przypadku stosowania systemów nieelektrycznych racjonalne wydaje się wprowadzenie w nim pewnych modyfikacji. Moim zdaniem przy odpalaniu dużej ilości otworów przy zastosowaniu zapalników nieelektrycznych należałoby dać możliwość połączenia sieci strzałowej jeszcze przed nadaniem pierwszego sygnału. Za takim rozwiązaniem przemawiałyby dwa niebagatelne argumenty. Po pierwsze łączenie zapalników nieelektrycznych nie powoduje otwierania obwodu strzałowego tak jak ma to miejsce

11 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 11 w przypadku stosowania zapalników elektrycznych. Po drugie spokojne połączenie daje możliwość lepszego wizualnego skontrolowania sieci strzałowej, co w przypadku stosowania tych systemów jest jedynym sposobem kontroli. Wnioski Uwagi do niektórych przepisów lub ewentualne propozycje mają na celu przede wszystkim stworzenie osobom, które uczestniczą w całym procesie uzyskiwania pozwoleń, prowadzenia oraz nadzorowania robót strzałowych, warunków pozwalających na lepsze przygotowanie i wykonie tych prac. Jednocześnie chcę zwrócić uwagę na nowe technologie i środki takie jak: systemy do mechanicznego załadunku, laserowy sprzęt pomiarowy, zapalniki nieelektryczne i zalety wynikające z ich zastosowania. Przede wszystkim w przypadku stosowania systemów do mechanicznego załadunku drogami publicznymi nie jest przewożony materiał wybuchowy tylko półprodukty służące do jego wytworzenia. Materiał wybuchowy powstaje dopiero w otworze strzałowym. Systemy te umożliwiają też lepszą organizację prowadzenia robót strzałowych poprzez ograniczenie ilości osób zatrudnionych przy załadunku materiałów wybuchowych do otworów, ograniczają również problem zagospodarowania opakowań, który bywa szczególnie uciążliwy w przypadku ich zabrudzenia materiałów wybuchowych. Pozwalają na uzyskanie najniższej z możliwych zawartości składników toksycznych w gazach postrzałowych dzięki homogeniczności wymieszania półproduktów w systemach mieszalniczo załadowczych, ograniczają czas realizacji robót strzałowych oraz zwiększają bezpieczeństwo przez zastosowanie materiałów wybuchowych o wysokich odporności na bodźce mechaniczne. Laserowe sposoby projektowania siatki wiertniczej pozwalają na optymalny dobór parametrów wiertniczych ze szczególnym zwróceniem uwagi na wielkość zabioru, umożliwiają dobór materiałów wybuchowych w zależności od potrzeby, np. słabszy materiał w miejscach spękanych lub z mniejszym zabiorem. Zapalniki nieelektryczne nie są wrażliwe na prądy błądzące, dają możliwość odpalania większej ilości otworów, zmniejszają drgania sejsmiczne oraz podwyższają bezpieczeństwo tej niewątpliwie trudnej i niebezpiecznej części prac związanych z ruchem zakładu górniczego. Niestety pomimo nowelizacji przepisów nadal brakuje regulacji dotyczącej stosowania nowych technologii. Stwarza to pewne problemy interpretacyjne, gdyż nie we wszystkich kwestiach wymagających rozstrzygnięcia stosowanie zasady analogii wydaje się słuszne i racjonalne. Nasuwa się też pytanie czy nie należałoby dać możliwości firmom, które posiadają koncesje na produkcję i obrót materiałami wybuchowymi, pozwolenia na nabywanie, przechowywanie i przemieszczanie materiałów wybuchowych, aby ich wyspecjalizowane służby mogły wykonywać roboty strzałowe na terenie zakładów górniczych w oparciu o własne koncesje i pozwolenia. Budowlą jest każdy obiekt budowlany, nie będący budynkiem lub obiektem mamgr inż. Aleksander Kabziński??? Aleksander Targosz Polski Związek Pracodawców Producentów Kruszyw Czy przejezdne urządzenia do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw są obiektami budowlanymi zakładu górniczego? W roku 2007 niektóre organy nadzoru górniczego uznały, że mobilne (przestawne, przewoźne, przejezdne), maszyny krusząco - sortujące są obiektami budowlanymi zakładu górniczego. Postawa taka, jest przyczyną napisania niniejszego artykułu. Obiektami budowlanymi zakładu górniczego zgodnie z art. 58 pr. g i g są obiekty budowlane zdefiniowane w art. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U r. Nr 207 poz z pozn. zm). Zgodnie z tym przepisem, przez obiekt budowlany należy rozumieć budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi (pkt 1 lit a), jak również budowlę stanowiącą całość techniczno użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami (pkt 1 lit b), a także obiekt małej architektury (pkt 1 lit c). Budynkiem jest obiekt budowlany, trwale związany z gruntem, wydzielony za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach (pkt 2). łej architektury jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową (pkt 3). Obiektami małej architektury (pkt 4) są niewielkie obiekty, a w szczególności: a) kultu religijnego jak kapliczki, krzyże przydrożne, figury, b). posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej, c) użytkowe, służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki; Przez tymczasowy obiekt budowlany rozumie się obiekt budowlany przeznaczony do czasowego użytkowania w okresie krótszym od jego trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub rozbiórki, a także obiekt budowlany niepołączony trwale z gruntem, jak: strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaży ulicznej i wystawowe, przekrycia namiotowe i powłoki pneumatyczne, urządzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty kontenerowe (pkt 5). Pomimo tego, że urządzenia te, ze względu na specyficzną ich konstrukcję, oraz to, że są obiektami samojezdnymi lub są przewożone i przemieszczane nie będąc w związku z tym w żaden sposób trwale związane z gruntem oraz nie posiadające fundamentów, czyli nie spełniają kryteriów wyżej wymienionych definicji obiektu budowlanego, zostały zaliczone arbitralnie przez organy nadzoru górniczego do budowli, jako: wolnostojące instalacje. Stanowisko organu nadzoru górniczego, nie tylko, że jest nielogiczne, ale daje świadectwo nieprzygotowania do interpretacji przepisów pgg i innych ustaw.

12 12 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O W przypadkach wątpliwych, przed wydaniem decyzji, organ decyzyjny powinien zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, dające stronie możliwość przedstawienia swojego stanowiska w przedmiocie sprawy. Niedopuszczalne jest narzucanie przedsiębiorcy (kierownikowi ruchu zakładu górniczego) nadinterpretacji obowiązujących przepisów. Przedsiębiorca w takich przypadkach powinien korzystać z prawa wniesienia odwołania do organu II instancji nie wykluczając skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kontrowersje i wątpliwości budzi też interpretacja drugiego członu przedmiotu omawiania. Co to jest zakład górniczy, którego definicja, zawarta jest w art. 6 pkt 7 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (pr. g.g.) (Dz. U. Nr 27 poz. 96 z póz. zm.) Wątpliwości wynikają z braku jednoznacznego rozumienia, które środki przedsiębiorcy należy uznać za bezpośrednio służące do wydobywania kopaliny, co należy rozumieć pod pojęciem technologicznego związku obiektów i urządzeń przeróbczych z obiektami budowlanymi zakładu górniczego. Z historycznej analizy prawa górniczego, od wejścia w życie Dekretu z dnia 6 maja 1965 r. Prawo górnicze (Dz. U. z 1961 r. Nr 23, poz. 113 z pozn. zm.), wynika, że po raz pierwszy w oparciu o 5 ust 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1969 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego w podziemnych zakładach górniczych (wydanego na podstawie art. 82 dekretu), Prezes Wyższego Urzędu Górniczego w wykazie Podstawowych Obiektów i Urządzeń Zakładu Górniczego, stanowiącym załącznik do Zarządzenia z dnia 29 stycznia 1970 r. w sprawie wydawania przez okręgowe urzędy górnicze, zezwoleń na oddanie do ruchu podziemnego zakładu górniczego lub jego części w pozycji 18, ujął Zakłady Przeróbki mechanicznej i wzbogacania W roku 1977 Prawo górnicze zostało znowelizowane przez upoważnienie Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego do określenia rodzajów obiektów budowlanych zakładu górniczego art. 13 ust 4 dekretu (Dz. U. z dn. 3 marca 1978 r. Nr 4, poz. 12). Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, Zarządzeniem z dnia 3 maja 1978 r. w sprawie określenia rodzajów obiektów budowlanych zakładu górniczego (Monitor Polski z dn. 24 maja 1978 r. Nr 17, poz 59) w 1 pkt 1, ustalił następujące rodzaje obiektów budowlanych zakładu górniczego: 1) stałe, tymczasowe budynki na powierzchni, jak budynki maszyn wyciągowych, nadszybi, rozdzielni energoelektrycznych, zakładów przeróbczych, zakładów oczyszczania (uzdatniania) wód, kotłowni, stacji ratownictwa górniczego, stacji odmetanowania, stacji aparatury kontrolno-pomiarowej, stacji sprężarek, stacji wentylatorów, stacji pomp odnawiania, lub pomp przetłaczania kopaliny, łaźni pracowniczych, lampiarni i ujęć wody leczniczej. Z treści i formy zapisu wynika jednoznacznie, że odnosi się on tylko do podziemnych zakładów górniczych i jest w zasadzie powtórzeniem obiektów i urządzeń zakładu górniczego wymienionych w wykazie do Zarządzenia Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego z dnia 29 stycznia 1970 r. Rozciągnięcie obowiązywania tych przepisów na odkrywkowe zakłady górnicze, było więc nadinterpretacją, jeśli nie wykroczeniem poza ustawową podstawę ich wydania. Taki stan prawny obowiązywał do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96), w którym podano definicję zakładu górniczego w art. 6 pkt 7. Natomiast w art. 58 ust 1 pr g.g. wyszczególniono obiekty budowlane zakładu górniczego, do których zaliczono także obiekty i urządzenia służące wydobywaniu kopalin metodą odkrywkową lub otworów wiertniczych. (pkt 7) oraz obiekty i urządzenia przeróbcze (pkt 8). Nie znaczy to jednak, że wszystkie obiekty i urządzenia przeróbcze mogły być zaliczone do obiektów budowlanych zakładu górniczego, lecz tylko te, które są technologicznie związane ze środkami służącymi do bezpośredniego wydobycia kopaliny. Nowelizacja ustawy Prawo geologiczne i górnicze w 2001, mimo zrezygnowania w art. 58 z wyszczególniania rodzajów obiektów budowlanych zakładu górniczego, nie usunęła wątpliwości interpretacji tego przepisu. Przeciwnie, nowy zapis wzbudził nowego rodzaju wątpliwości, dotyczące dowolności uznawania przez organa nadzoru górniczego, które obiekty budowlane zakładu górniczego, zwłaszcza wydobywającego kopaliny metodą odkrywkową, w rozumieniu prawa budowlanego, służą do bezpośredniego wydobywania kopaliny ze złoża. Problemu tego nie rozwiązują także przepisy rozporządzeń Ministra Gospodarki z dnia 17 czerwca 2002 roku z pózn. zm. oraz z dnia 28 czerwca 2002 r. z pozn. zm. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych, wydobywających kopaliny podstawowe i pospolite, w których dokonano podziału na: - podstawowe obiekty i urządzenia zakładu górniczego 29 ust 2, 34 ust 2, - obiekty budowlane zakładu górniczego usytuowane poza wyrobiskiem górniczym 29 ust 4, 34 ust 4. Do tych pierwszych zaliczono: głównie rozdzielnie elektryczne wysokiego i średniego napięcia, centrale telefoniczne i dyspozytornie wraz z systemem łączności i alarmowania, stacje sprężarek powietrza, główne urządzenia i układy odwadniania. Z zapisu należy wnioskować, że obiekty te mogą znajdować się gdziekolwiek i niezależnie od tego podlegają wymogom uzyskania zezwolenia właściwego organu nadzoru górniczego. Zaś do obiektów budowlanych zakładu górniczego, usytuowanego poza wyrobiskiem górniczym zaliczono: drogi technologiczne, składy materiałów wybuchowych, obiekty i urządzenia przeróbcze, rurociągi technologiczne, obiekty stacji zakładowych i wyładowczych i budynki głównych stacji sprężarek powietrza wraz z rurociągami, budynki stacji elektroenergetycznych oraz głównie urządzenia i sieci rozdzielcze wysokiego i średniego napięcia, obiekty i urządzenia odwadniania, wolno stojące budynki centrali telefonicznych i dyspozytornie, zbiorniki przeciwpożarowe oraz mosty i estakady technologiczne. Ponieważ oddanie do ruchu tych obiektów i urządzeń wymaga zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego, wnosić należy, że są to obiekty budowlane i urządzenia nie służące do bezpośredniego wydobywania kopaliny ze złoża, a zatem nie powinny podlegać przepisom wydanym na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, tylko przepisom ogólnie obowiązującym tj. wydawanym z delegacji Prawa budowlanego i Kodeksu pracy. Jedynie w przypadku usytuowania obiektów budowlanych w wyrobiskach górniczych, powinny one być poddane przepisom Prawa geologicznego i górniczego i nadzorowi urzędów górniczych, ze względu na zachowanie bezpieczeństwa ruchu i załogi w procesie wydobywania kopaliny. Należy postawić pytanie czy proces wydobywania kopaliny ze złoża obejmuje także procesy technologiczne, sortowania, uszlachetniania i produkcji kruszyw? Odpowiedzią negatywną na to pytanie są następujące argumenty: Jeżeli zakład górniczy nie tylko wydobywa kopalinę ze złoża, lecz wykonuje inne procesy produkcyjne np. produkuje z wydobytej kopaliny kruszyw, prowadzi dystrybucję, czy transport wydobytej kopaliny, wówczas jest on zakładem górniczym w rozumieniu prawa geologicznego i górniczego, ale tylko w zakresie procesu wydobywania kopaliny ze złoża. Inne kierunki działalności (produkcja, dystrybucja itp.), podlegają nie przepisom prawa geologicznego i górniczego, które normuje wydobywanie kopaliny ze złoża, lecz odpowiednim przepisom o produkcji, dystrybucji itp. Natomiast w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, będą obowiązywać przepisy wydane z delegacji Kodeksu pracy.

13 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 13 Kolejnym argumentem jest zakres obowiązywania ustawy, która w art. 1 pkt 2, określa zasady i warunki wydobywania kopaliny ze złoża oraz w art. 15 ust 1 pkt 2, że koncesji udziela się na wydobywanie kopalin ze złóż. Tak więc ustawa, a także przepisy wydane na jej podstawie, nie regulują zagadnienia bezpiecznego użytkowania tych urządzeń i obiektów oraz przetwarzania wydobytej kopaliny na produkty handlowe. Należy z całą stanowczością zwrócić uwagę że przeróbka wydobytej kopaliny podlegała będzie rygorom ustawy pr. g i g. wyłącznie wówczas, gdy wyraźnie wynikało to będzie z jego przepisów. Przywołać można jako przykład prawo górnicze z 1930 roku (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r., Dz. U. Nr 85, poz. 654), jego rygorom poddano niektóre tylko wyraźnie określone urządzenia służące do obróbki wydobytych minerałów, jak sortowanie, płuczki, amalganiarnie, urządzenia do ługowania i krystalizacji, koksiarnie, brykieciarnie, prażalnie, urządzenia do wzbogacania rud drogą utleniania lub itp. (art 76. 1). Wprowadzanie zatem wymogów podporządkowania przepisom Pr. g i g. obiektów i urządzeń przeróbczych bez określenia rodzaju, jest wyraźnym błędem prawnym. Związek nasz zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o uznanie za niekonstytucyjne określone obowiązki przedsiębiorców górniczych. W uzasadnieniu do wyroku z dnia 9 lutego 1999 r. Sygnatura U.4/98 Trybunał Konstytucyjny, stwierdził że w Polsce nie obowiązują żadne przepisy, które nakładałyby na przedsiębiorców obowiązek dokonywania przeróbki kopalin oraz że swobodną decyzją przedsiębiorcy jest przetwarzanie kopaliny przed wprowadzeniem jej na rynek, na przykład w celu zwiększenia zysku. Jednocześnie Trybunał podzielił stanowisko ekspertów, a także argumentację zawartą w piśmie Rady Ministrów z dnia 8 lipca 1998 r. w których podkreślono, że: przedmiotowy zakres ustawy Prawo geologiczne i górnicze nie obejmuje działalności produkcyjnej. Stwierdzenie to powinno stać się podstawą do wprowadzenia zmian w ustawie, w szczególności zaś przepisów art. 6 pkt 7 w związku z art. 58 oraz przepisów wydanych z delegacji tej ustawy. Rozwijająca się dynamicznie gospodarka, w tym szeroko rozumiany sektor budownictwa, spowodowały wzrost zapotrzebowania na mineralne materiały budowlane dla których wsadem są wydobywane kopaliny. Łączy się to z koniecznością modernizacji przestarzałych systemów przeróbczych i budową nowych, umożliwiających dostosowanie się do potrzeb rynku pod względem jakości wytwarzanych produktów, spełniających wymagania obowiązujących norm. Wykorzystanie do przetwarzania wydobytej kopaliny nowoczesnych systemów mobilnych, kruszących i sortujących, jest zgodne z ogólną tendencją światową i wynika z wielu zalet tego typu urządzeń podlegających m.in. na niezależności od źródła zewnętrznego zasilania. Jednak najważniejszą zaletą tych urządzeń jest to, że posiadają niezależnie systemy jezdne, przewoźne, przestawne (kołowe, gąsienicowe), pozwalające na stosowanie ich w dowolnym miejscu, warunkach, czasie. Zastosowanie tych urządzeń do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw naturalnych w zakładach górniczych, wywołało na nowo dyskusję dotyczącą kwestii, czy można je uznać za obiekty budowlane służące do bezpośredniego wydobywania kopaliny ze złoża. Z przytoczonej analizy faktów oraz przedłożonych argumentów, wynikają stwierdzenia i wnioski. 1. Podstawowym stwierdzeniem wynikającym z opracowań jest: mobilne (przejezdne, przewoźne, przestawne) maszyny krusząco sortujące nie są obiektami budowlanymi w rozumieniu Prawa budowlanego, a tym samym, nie są obiektami budowlanymi zakładu górniczego. W tej sytuacji decyzje wydane zostały z naruszeniem prawa, są z mocy prawa nieważne. Takie stanowisko potwierdzone zostało podczas spotkania w Wyższym Urzędzie Górniczym w Katowicach w dniu 12 grudnia 2007 r. 2. Wobec ustawicznie powtarzających się problemów niestosowania w praktyce przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze, w szczególności odnośnie rozumienia użytych w art. 6 pkt 7 pojęć bezpośrednio oraz technologicznie związane, a także w art. 58 służące do bezpośredniego wydobywania kopaliny, konieczne jest niezwłoczne podjęcie prac legislacyjnych nad zmianą tych przepisów, tak, aby uwzględniały one warunki różnych zakładów górniczych oraz prawa przedsiębiorców. 3. Ponieważ ustawa Prawo geologiczne i górnicze nie obejmuje działalności produkcyjnej, co w uzasadnieniu do wyroku z dnia 9 lutego 1999 r. Sygn. Akt U.4/98 potwierdził Trybunał Konstytucyjny, należy uaktualnić przepisy ustawy, przez zniesienie przepisów dotyczących obiektów i urządzeń przeróbczych. 4. W przepisach wydawanych z delegacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze, a dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych, wydobywających kopaliny podstawowe i pospolite, należy wprowadzić przepis w brzmieniu: Przy wykonywaniu prac w odkrywkowych zakładach górniczych stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy bezpieczeństwa pożarowego, jeżeli przepisy mniejszego rozporządzenia nie stanowią inaczej. 4 Sprzedam w drugiej polowie roku: Poglebiarke ssaca o napedzie spalinowym z Pompa Worman rury tloczne DN -250mm 4 Sprzedam od zaraz: Zaklad Sortujaco-Pluczacy Stacjonalny o wydajnosci 200t/h Rocznik Konstrukcja stalowa ocynkowana i skrecana Kontakt: e.gawlitta@t-online.de, fax ZAKŁAD ŚLUSARSKI Jerzy Lewandowski Raciążek, ul. Brzozowa 34 woj. kujawsko-pomorskie, pow. Aleksandrów Kujawski tel./fax , , , Produkcja wszystkich rodzajów krążników (rolek) i bębnów do przenośników taśmowych, 2. Kompletne przenośniki taśmowe, 3. Części zamienne do przenośników taśmowych, 4. Konstrukcje stalowe, roboty tokarskie, frezerskie i spawalnicze.

14 14 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O dr inż. Włodzimierz Kiełbasiewicz ZP-P PROTEGO Wrocław Uproszczone plany ruchu zakładów górniczych w świetle niejasności w uregulowaniach prawnych W referacie przedstawiono uwagi i propozycje zmian w przepisach, głównego projektanta około 70 planów ruchu zakładów górniczych, wydobywających kopaliny pospolite ze zróżnicowaną intensywnością od kilkunastu tysięcy do ponad milion ton rocznie w tym: kruszywa naturalne na sucho i spod lustra wody, surowce ilaste oraz surowce skalne z użyciem i bez użycia materiałów wybuchowych. Referat z założenia ma być dyskusyjny, a przedstawione opinie i propozycje pochodzą wyłącznie od autora. Autor liczy na żywą, merytoryczną dyskusję wokół poruszonych problemów i propozycji. 1. Wstęp Przystępując do omówienia zagadnień związanych z planami ruchu na początek warto się zastanowić co to jest plan ruchu oraz dla jakiego podmiotu się go sporządza. Plan ruchu sporządza przedsiębiorca dla zakładu górniczego. Zgodnie z art. 6 ust. 7 ustawy prawo geologiczne i górnicze [1] zakładem górniczym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wydobywania kopaliny ze złoża, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane oraz technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze. Niektórzy przedsiębiorcy mają więcej niż jedną koncesję na wydobywanie kopalin ze złóż, oddzielnie udokumentowanych, w różnym czasie, lecz często przylegających granicami bezpośrednio do siebie lub położonych w niewielkiej odległości od siebie. Organizacyjnie jest jeden przedsiębiorca, jeden kierownik ruchu, te same osoby dozoru ruchu, te same obiekty budowlane i technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze a surowiec wydobywa się ze złóż oddzielnie udokumentowanych i posiadających odrębne koncesję. Obecnie najczęściej opracowuje się oddzielnie plany ruchu dla każdego złoża, co skutkuje tym, że powiela się zakresy obowiązków, zarządzenia itd. tworząc fikcyjny podział organizacyjny. W kilku przypadkach opracowano i zatwierdzono plany ruchu obejmujące np. dwa przylegające do siebie złoża. W rozporządzeniu w sprawie planów ruchu zakładów górniczych [2] paragraf 6.2 określa, że w przypadku gdy zakład górniczy obejmuje więcej niż jedną część prowadzącą samodzielnie ruch, plan ruchu powinien być tak sporządzony, aby dane objęte planem ruchu były zestawione odrębnie w odniesieniu do poszczególnych części zakładu górniczego. Takie plany ruchu sporządzane były w przeszłości w firmach wielozakładowych, w których przedsiębiorca prowadził eksploatację na wielu złożach, często bardzo oddalonych od siebie, na podstawie odrębnych koncesji, lecz kierownictwo ruchu oraz część dozoru wyższego zakładów górniczych było wspólne. Od pewnego czasu zrezygnowano opracowywania takich planów ruchu. W tych firmach opracowuje się plany ruchu odrębnie dla zakładów prowadzących samodzielnie ruch, mimo że, podobnie jak poprzednio, kierownikiem ruchu w poszczególnych zakładach jest ta sama osoba, a także np. kierownikami działów ruchu w poszczególnych zakładach są także te same osoby, zaś pozostałe osoby dozoru ruchu znajdują się na miejscu w zakładzie górniczym. Aby uniknąć wątpliwości przy zatwierdzaniu planów ruchu dla zakładu górniczego wydobywającego zasoby z np. dwóch złóż, moim zdaniem warto zmienić definicję zakładu górniczego zmieniając słowa ze złoża na z jednego lub większej liczby złóż. Wtedy definicja zakładu górniczego by brzmiała: zakładem górniczym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wydobywania kopaliny z jednego lub większej liczby złóż, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane oraz technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze. Taka definicja zakładu górniczego nie oznacza wcale, że przedsiębiorca nie mógłby mieć, tak jak dotychczas, kilku zakładów górniczych, lecz jednoznacznie określona by była sytuacja przy łączeniu wydobycia z kilku złóż przez jeden zakład tam gdzie jest to organizacyjnie i technologicznie uzasadnione. O tym jakie złoża mają być eksploatowane przez dany zakład górniczy decyduje przedsiębiorca posiadający koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż. Zgodnie z art. 63 ustawy prawo geologiczne i górnicze [1] ruch zakładu górniczego odbywa się na podstawie planu ruchu, zgodnie z zasadami techniki górniczej. W art. 64 ust. 2 określono zaś, że plan ruchu określa szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia: bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zakładu górniczego, ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi, zapobiegania szkodom i ich naprawiania. Plan ruchu zakładu górniczego wydobywającego kopalinę pospolitą może być sporządzony w formie uproszczonej. Jak się wydaje ustawodawca pozostawił przedsiębiorcy (z pewną nieśmiałością) decyzję co do formy opracowania planu ruchu. Jak dotąd nie znam przypadku aby przedsiębiorca, który zamierza wydobywać kopalinę pospolitą opracował plan ruchu w formie innej niż uproszczona (tj. w formie pełnej składającej się z części podstawowej i szczegółowej). Nie znam także przypadku aby urząd górniczy kiedykolwiek kwestionował taką decyzję przedsiębiorcy. Skoro nikt nie widzi potrzeby opracowywania planów ruchu dla złóż kopalin pospolitych w formie pełnej, to może lepiej aby napisać w ustawie wprost, że plan ruchu zakładu górniczego wydobywającego kopalinę pospolitą sporządza się w formie uproszczonej. W art. 67a ustawodawca uznał, że nie zawsze dla prowadzenia ruchu zakładu górniczego konieczny jest plan ruchu, a mianowicie wtedy gdy: złoże ma powierzchnię do 2 ha, roczne wydobycie ze złoża jest mniejsze od 20 tys. m 3, a eksploatacja prowadzona jest bez użycia materiałów wybuchowych (tj. w warunkach określonych w art. 16 ust. 2a ustawy). W takich okolicznościach wykonywanie robót albo prowadzenie ruchu zakładu górniczego odbywa się na podstawie projektu prac geologicznych lub warunków określonych w koncesji, uwzględniających wymagania art. 64 ust. 2 ustawy [1]. Żeby była jasność wywodu w art. 64 ust. 2 ustala się, że plan ruchu określa szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia: bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa i higieny pracy

15 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 15 pracowników zakładu górniczego, ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi, zapobiegania szkodom i ich naprawiania. Z tego wynika, że np. w projekcie prac geologicznych dla najmniejszych złóż będą określone szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia: bezpieczeństwa powszechnego, pożarowego itd. podczas przyszłej eksploatacji! Można powiedzieć, że w tym miejscu na projekt prac geologicznych nałożono wymagania jak na uproszczony plan ruchu i ma to zaprojektować np. geolog dokumentator! Moim zdaniem wystarczy odwołać się do instytucji kierownika ruchu zakładu górniczego, który i tak zobowiązany jest określić zarządzeniami warunki prowadzenia eksploatacji w zakładzie górniczym, które zapewnią bezpieczeństwo (np. kąty nachylenia skarp, pasy bezpieczeństwa) oraz zorganizować wydobycie w taki sposób aby spełnione były inne wymagania określone w przepisach dotyczących ruchu zakładu górniczego. Czyli w ustawie (lub gdzie indziej) wystarczyłby zapis że: kierownik ruchu zakładu górniczego określi (zarządzeniami) szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu... Szczegółowe wymagania dotyczące części i treści planu ruchu, okresy na jakie mogą być sporządzane plany ruchu oraz tryb sporządzania planów ruchu i jego zmiany reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 roku w sprawie planów ruchu zakładów górniczych [2]. W dalszej części referatu będę próbował opisać i skomentować szereg niejasności i ewidentnych błędów w przepisach, utrudniających sporządzanie i zatwierdzanie planów ruch, a niekiedy pozwolę sobie także na zaproponowanie kierunku zmian w przepisach. W odniesieniu do zakładów górniczych wydobywających kopalinę pospolitą, szczegółowe wymagania dotyczące treści planu ruchu zawarte są załączniku nr 2 do wyżej wymienionego rozporządzenia. Plan ruchu zawiera część tekstową pogrupowaną w 21 punktach (punkty 1-19 oraz 15a i 19a) oraz załączniki 1-13, które zawierają schematy, mapy, przekroje geologiczne, profile wyrobisk i zwałowisk, kopie decyzji administracyjnych oraz dokumentacje i metryki strzałowe. Plan ruchu w formie uproszczonej sporządza się na okres pięciu lat albo na cały planowany okres prowadzenia ruchu, jeżeli jest on krótszy. 2. Część tekstowa planów ruchu w formie uproszczonej Zgodnie z paragrafem 8.1 rozporządzenia [2], sporządzenie planu ruchu w formie uproszczonej polega na opracowaniu danych ujętych w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia. Warto zwrócić uwagę na paragraf 8.2 rozporządzenia [2], w którym zapisano, że planem ruchu powinny być objęte tylko te zagadnienia, które występują lub mogą występować w zakładzie górniczym, dla którego sporządza się plan ruchu. Ten przepis jest notorycznie łamany przez urzędy górnicze, nakazujące np. umieszczanie punktu dotyczącego robót strzałowych w zakładach górniczych, które takich robót nie stosują lub załącznika nr 13 z adnotacją, że robót strzałowych nie prowadzi się mimo, że już to napisano w punkcie 17 planu ruchu, a także zapisów np. że nie przewiduje się zmian w jakimś zakresie. W dalszej części omówię kolejno problemy z opracowaniem niektórych punktów planu ruchu. Punkt 2. Z tytułu punktu 2 wynika, że należy podać nazwę złoża kopaliny oraz obszaru i terenu górniczego a następnie wskaźniki charakteryzujące zakład górniczy (według wzoru nr 1). Okazuje się, że w tabeli wg wzoru nr 1 ponownie należy powtórzyć te dane. Według mnie tytuł punktu 2 powinien brzmieć: Dane charakteryzujące zakład górniczy. Tabela powinna być zatytułowana: Dane charakteryzujące zakład górniczy, gdyż w tabeli tej znajdują się dane a nie tylko wskaźniki charakteryzujące zakład górniczy. Np. nazwa złoża to nie jest wskaźnik, ale z pewnością jakaś dana. W pozycji nr 21 tabeli należy podać: Wymagany generalny kąt nachylenia zboczy poszczególnych zwałowisk. Użyte tu słowo Wymagany jest niezrozumiałe. Nie wiadomo przez kogo lub przez co wymagany kąt generalny? Domyślamy się że chodzi o maksymalną wartość projektowanego kąta generalnego zboczy zwałowisk. Ale może o co innego? W sprawie kąta generalnego zboczy zwałowisk dochodzi od nieporozumień. Pojęcie kąta generalnego zboczy dotyczy jedynie zwałowisk zbudowanych z co najmniej dwóch pięter. Przy zwałowisku zbudowanym z jednego piętra (jedna skarpa) nie ma zastosowania pojęcie kąta generalnego, bo wystarczy podać kąt nachylenia skarpy zwałowiska. Urzędy górnicze żądają wypełnienia rubryki niezależnie od tego czy dotyczy to zwałowiska jedno czy wielopiętrowego. Nie przyjmują do wiadomości, że kąt generalny nie dotyczy zwałowisk zbudowanych z jednego piętra. Może w pozycji 21 tabeli trzeba napisać: Projektowany maksymalny kąt nachylenia skarpy - dla zwałowiska jednopiętrowego lub projektowany maksymalny kąt generalny zboczy - dla zwałowisk wielopiętrowych. Punkt 3. planu ruchu dotyczy Opisu terenu górniczego oraz jego zagospodarowania, w tym charakterystyka obiektów budowlanych zakładu górniczego i zmiany w okresie ważności planu ruchu. W przypadku kopalin pospolitych zwykle teren górniczy jest słabo zagospodarowany, często także nie ma żadnych obiektów budowlanych zakładu górniczego. W tym punkcie opisuje się także planowane zmiany w obiektów budowlanych w okresie ważności planu ruchu. Podobnej problematyki dotyczy punkt 18. Projektowane zmiany w podstawowych obiektach zakładu górniczego (budowa nowych, przebudowa, rozbudowa i likwidacja) według wzoru nr 6. Widać z tego, że punkty te dotyczą podobnych zagadnień. W celu uniknięcia powtórzeń części informacji, według mnie powinno to być ujęte w jednym punkcie planu ruchu. Warto jednak zwrócić uwagę na dwa pojęcia: podstawowe obiekty i urządzenia zakładu górniczego oraz obiekty budowlane zakładu górniczego. Oba pojęcia zdefiniowane są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite [3] w paragrafie 34. W ustępie 2 tego paragrafu określono, że do podstawowych obiektów i urządzeń zakładu górniczego zalicza się: 1) główne rozdzielnie elektryczne wysokiego i średniego napięcia, 2) centrale telefoniczne i dyspozytorskie wraz z systemami łączności i alarmowania, 3) stacje sprężarek powietrza, 4) główne urządzenia i układy odwadniania. Z kolei w ustępie 4 paragrafu 34 zdefiniowano, że do obiektów budowlanych zakładu górniczego usytuowanych poza wyrobiskiem zalicza się w szczególności: 1) drogi technologiczne, 2) składy materiałów wybuchowych, 3) obiekty i urządzenia przeróbcze, 4) rurociągi technologiczne, 5) obiekty stacji załadowczych i wyładowczych, 6) budynki głównych stacji sprężarek powietrza wraz z rurociągami, 7) budynki stacji elektroenergetycznych oraz główne urządzenia i sieci rozdzielcze wysokiego i średniego napięcia, 8) obiekty i urządzenia odwadniania, 9) wolno stojące budynki centrali telefonicznych i dyspozytornie, 10) zbiorniki przeciwpożarowe, 11) mosty i estakady technologiczne. Stosując te definicje kwalifikuje się poszczególne obiekty zakładu górniczego. Niestety jest wiele wątpliwości. Np. co to jest główna rozdzielnia elektryczna? Czy jak jest w zakładzie jedna rozdzielnia wysokiego to jest gówna czy nie? Czy żeby wyróżnić główną rozdzielnię musi być kilka w tym jedna główna itd. Wydaje się, że bez podania dodatkowych kryteriów ( np. technicznych) rozstrzygnięcie, która rozdzielnia jest główną a która nie, będzie subiektywne.

16 16 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O W kopalniach wydobywających kopaliny pospolite mamy duże zróżnicowanie w wyposażeniu w środki łączności oraz systemy łączności i alarmowania: od systemu za pomocą gońca do nowoczesnych systemów łączności np. centrali telefonicznej wielkości małej skrzyneczki za biurkiem sekretarki obsługującej kopalnię. Czy taka centrala telefoniczna jest podstawowym obiektem lub urządzeniem zakładu górniczego? A jeżeli nie jest taka to jaka jest i dlaczego? A może w przepisach dotyczących kopalin pospolitych zapomnieć o takich wspaniałych wynalazkach jak centrale telefoniczne i dyspozytorskie wraz z systemami łączności i alarmowania, bo przecież i tak w razie potrzeby każdy operator maszyny zadzwoni ze służbowego lub prywatnego telefonu komórkowego gdzie trzeba to jest system! Przecież telefony komórkowe są za złotówkę! Następny punkt i następna wątpliwość stacje sprężarek powietrza. Co to jest stacja sprężarek? Jedna, dwie? Czy może powyżej określonej wydajności? W zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite stosuje się sprężarki do napędzania wiertarek, wiertnic, młotków pneumatycznych, a także używane są sprężarki do pompowania powietrza w kołach samochodów. Awaria lub wyłączenie takich sprężarek nie powoduje żadnego zagrożenia. Według obowiązującego przepisu każda stacja sprężarek powietrza (cokolwiek by to znaczyło) jest podstawowym obiektem lub urządzeniem zakładu górniczego. A może tak: kiedy ja byłbym skłonny nazwać stację sprężarek, podstawowym obiektem lub urządzeniem zakładu górniczego? Coś mi chodzi po głowie - może stacje sprężarek, które tłoczą powietrze do wyrobisk w celu ich przewietrzania. Ale w kopalniach odkrywkowych takich systemów przewietrzania wyrobisk się nie stosuje szkoda! Wiele dyskusji wzbudza zaliczanie obiektów i urządzeń przeróbczych do obiektów budowlanych zakładu górniczego. Spotyka się zakłady przeróbcze zbudowane ewidentnie jako stacjonarne, na fundamentach, zabudowane itd. Spotykamy jednak bardzo często urządzenia przeróbcze ustawiane na podporach nie związanych trwale z gruntem, które po pewnym czasie przestawia się w inne miejsce, bliżej przodka, albo bliżej drogi, gdzie ponownie przerabia się kopalinę a także urządzenia kruszące i sortujące przejezdne (które mają podwozie jezdne zamocowane na stałe lub montowane na czas transportu). Ze zdziwieniem przyjmuję informacje o nacisku niektórych inspektorów urzędów górniczych, skłaniających skutecznie przedsiębiorców do wpisania takich urządzeń na listę obiektów budowlanych zakładu górniczego! Według mnie zarówno urządzenia przeróbcze przestawne, na płozach i na podporach nie związanych z gruntem a już bezwzględnie na podwoziu jezdnym powinny być traktowane jako urządzenia, które przecież powinny spełniać określone warunki techniczne i bezpieczeństwa lecz nie powinny być klasyfikowane jako obiekty budowlane. Istotnym kryterium czy dane urządzenia są stacjonarne czy mobilne powinien być czas potrzebny na opuszczenie miejsca po wykonaniu zadania, sposób oddzielenia od podłoża (np. bez wyburzania, bez odcinania, bez odpalania), udokumentowana technologia przestawiania, przewożenia itp. Urządzenia na podwoziu jezdnym lub samojezdne są poza jakąkolwiek poważną dyskusją na temat zaliczania ich jako obiekty budowlane. A czy rurociągi, np. wodne o średnicy np. 32 mm, którymi tłoczy się wodę do płukania kruszywa na przesiewaczu są rurociągami technologicznymi (płynie w nich woda technologiczna) i czy zasługują na dumne miano obiektu budowlanego zakładu górniczego? A jeżeli nie, to jakie zasługują? Punkt 5. Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna złoża. W punkcie tym opisuje się budowę geologiczną złoża, jest to oczywiste. Ale w dalszej części planu ruchu jest punkt 13, w którym należy przedstawić Opis przewidywanych warunków geologicznych i hydrogeologicznych partii złoża, w których prowadzone będą roboty górnicze. Wpływ eksploatacji na stosunki wodne. Według mnie te dwa punkty powinny być połączone. Opis byłby bardziej zwarty i nie wymagał powtórzeń. Bardzo często złoża są małe o nieskomplikowanej budowie i warunki w całym złożu są takie same jak w miejscu projektowanej eksploatacji. W związku z tym konieczne są powtórzenia. Łatwo odgadnąć skąd wziął się taki podział opisu warunków geologicznych: jest to kalka schematu z planów ruchu dla kopalin podstawowych, gdzie w części podstawowej znajduje się opis ogólny warunków geologicznych a w części szczegółowej opis warunków geologicznych eksploatacji ujętej w części szczegółowej planu ruchu. Z całą pewnością dla kopalin pospolitych znacznie prościej można opisać to w jednym miejscu planu ruchu, i o taką zmianę postuluję. Już jesteśmy przy punkcie 6 planu ruchu - Charakterystyka występujących zagrożeń naturalnych w zakładzie górniczym. W tym punkcie planu ruchu zwykle zaczynamy tak: W kopalni nie występują zagrożenia naturalne: tąpaniami, metanowe, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, wodne, erupcyjne, siarkowodorowe, radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, a także działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, podlegających zaliczeniu do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożeń w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 roku, w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych [7]. Spośród zagrożeń naturalnych wymienionych w rozporządzeniu (uznanych za istotne), w kopalniach odkrywkowych występuje jedynie zagrożenie wodne np. zagrożenie wdarcia się wód cieków powierzchniowych, szczególnie podczas wezbrania powodziowego do wyrobiska, lub dopływy wód z poziomów wodonośnych do wyrobiska odkrywkowego. W tym punkcie opisujemy także inne zagrożenia, które są charakterystyczne dla kopalin pospolitych, a mianowicie zagrożenia osunięciami mas ziemnych lub skalnych (choć na ogół nie mają one charakteru zagrożeń naturalnych lecz technogennych). Piszemy także o sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom bo uważamy że jest to ważne, choć formalnie nie obejmuje tego treść punktu 6. planu ruchu. Wydaje się, że lepiej by było gdyby rozdział dotyczył po prostu charakterystyki występujących zagrożeń (bez dodawania przymiotnika naturalnych) podczas eksploatacji złoża i sposobów przeciwdziałania zagrożeniom. Punkt 7. Typy i rodzaje głównych maszyn i urządzeń urabiających, ładujących oraz zwałujących. Opis transportu wewnątrzzakładowego, urządzeń odstawy i innych systemów transportu. Uważamy, że treść tego punktu powinna wskazywać ogólnie jakiego rodzaju i jakiego typu maszyny będą stosowane, bez podawania marki maszyny i symbolu fabrycznego typu maszyny. Przy czym np. przez rodzaj maszyn rozumiemy: koparki, ładowarki, zwałowarki, a przez typy maszyny rozumiemy dokładniejsze określenie cech maszyny np. hydrauliczna, linowa, łyżkowa, nasiębierna, z napędem elektrycznym lub spalinowym itd. Niestety prawie wszyscy inspektorzy okręgowych urzędów górniczych nie akceptują tego rodzaju rozumowania, domagając się wymienienia oznaczeń fabrycznych typów maszyn. Prowadzi to do absurdów. Jedna z kopalń nie posiada własnych koparek a prace wydobywcze miały być prowadzone koparkami wynajmowanymi. Odmówiono zatwierdzenia planu ruchu z ogólnym opisem rodzajów i typów głównych maszyn urabiających, w związku z tym w tekście planu ruchu wypisano oznaczenia fabryczne typów wszystkich koparek dwóch firm, które były brane pod uwagę jako potencjalni wykonawcy razem 20 koparek. W kopalni używane będą maksymalnie dwie koparki jednocześnie. Podczas sprawdzania planów ruchów, inspektorzy wpisują uwagi, aby podawać parametry maszyn. W obecnie obowiązujących przepisach nie ma takiego wymogu (był w poprzednich przepisach). Wielu przedsiębiorców godzi się na dopisanie takich danych. Zapytałem kiedyś dlaczego inspektorzy chcą aby umieszczać dane maszyn - i usłyszałem odpowiedź: bo w użyciu jest tyle różnych maszyn, że nie są w stanie nadążyć w gromadzeniu informacji o maszynach, a i tak na podstawie symbolu fabrycznego typu maszyny, trzeba określić cechy fizyczne aby ocenić przydatność maszyny do prowadzenia ruchu w danych warunkach.

17 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O 17 Ze zdumieniem przeczytałem uwagę, do jednego z planów ruchu opracowanego w ubiegłym roku napisaliśmy tak jak od wielu lat (zgodnie wiedzą dotyczącą wymagań tego urzędu górniczego), że eksploatacja prowadzona będzie koparką pływającą wieloczerpakową, i dalej symbol fabryczny. A tu uwaga: symbol fabryczny jest zbędny, wystarczy ogólne określenie typu i rodzaju maszyny. A więc jest ktoś w urzędzie górniczym, który odczytuje przepis tak jak my! Cieszymy się! Faktycznie jest nowy inspektor, który tak jak my odczytuje przepis. Druga część punktu dotyczy transportu. W tym przypadku, jako nieuprawnione uważamy powszechne żądania urzędów górniczych wpisywania typów fabrycznych urządzeń odstawy. Np. piszemy, że urobek odstawiany będzie samochodami samowyładowczymi o ładowności do około 30 ton, a urząd górniczy żąda aby podać typ samochodu i jego ładowność! Uważamy, że jest to zbędne i nie wynika z treści załącznika do rozporządzenia [2]. Wpisywanie w planie ruchu marek maszyn oraz oznaczeń fabrycznych typów maszyn prowadzi także do tego, że zmiana jakiejkolwiek maszyny powoduje konieczność zmiany planu ruchu. W razie awarii maszyny, przedsiębiorca nie może wynająć innej maszyny (umożliwiającej bezpieczną eksploatację) i prowadzić wydobycie, przed wykonaniem i zatwierdzeniem dodatku do planu ruchu! Przecież chyba nie o to chodzi. Jesteśmy przekonani, że w planie ruchu powinny być podane ogólnie rodzaje i typy maszyn (określające cechy maszyn istotne dla prowadzenia eksploatacji w danych warunkach). W 33, rozporządzenia [2] określono, że oddanie do ruchu maszyn... zakładu górniczego następuje na podstawie pisemnego zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego a w 74 ustalono, że dla każdej maszyny kierownik ruchu zakładu górniczego określa szerokość pasa bezpieczeństwa od górnej i dolnej krawędzi poszczególnych skarp. Oznacza to, że faktycznie kierownik ruchu odpowiada za to, czy dana maszyna może wykonać bezpiecznie określoną pracę w danym miejscu i na jakich warunkach. Punkt 8. Zasilanie zakładu górniczego i jego podstawowych obiektów w energię elektryczną. W tym punkcie powinna być opisana dostawa energii elektrycznej do zakładu górniczego (jako całości tj. z jakiej linii zakładu energetycznego, do jakiego punktu w zakładzie górniczym) oraz sposób zasilania podstawowych obiektów zakładu górniczego w energię elektryczną. A podstawowymi obiektami zakładu górniczego są (zgodnie z 34 ustęp 2 rozporządzenia [3]): 1) główne rozdzielnie elektryczne wysokiego i średniego napięcia, 2) centrale telefoniczne i dyspozytorskie wraz z systemami łączności i alarmowania, 3) stacje sprężarek powietrza, 4) główne urządzenia i układy odwadniania. W związku z tym nie powinno się opisywać zasilania zakładu przeróbczego, zaplecza technicznego, zaplecza biurowo- -socjalnego, koparek elektrycznych itp. Niestety wielu inspektorów interpretuje słowa podstawowych obiektów jako zwrot ogólny, tymczasem w górnictwie pojęcie podstawowe obiekty zakładu górniczego mają swoją definicję! Punkt 10. Czynniki szkodliwe dla zdrowia i miejsca ich występowania (w szczególności zapylenie, hałas, wibracja, temperatura, substancje toksyczne). Z treści tego punktu wynika, że w planie ruchu powinny być wymienione: czynniki szkodliwe dla zdrowia i miejsca ich występowania. I tylko tyle. Urzędy górnicze niesłusznie żądają opisu organizacji kontroli czynników szkodliwych oraz opisu profilaktyki przed czynnikami szkodliwymi dla zdrowia (ten dodatkowy zakres był w poprzednich przepisach). Zagadnienia te są uregulowane w odrębnych przepisach (np. w sprawie pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy) i obowiązują przedsiębiorców niezależnie od tego czy będzie to opisane w planie ruchu czy nie. Nie jest zrozumiałe dlaczego urzędy górnicze żądają rozszerzenia zakresu tego punktu planu ruchu? Punkt 12. Wielkość strat złożowych i przeróbczych. Uzasadnienie przewidywanych strat w zasobach i wskaźnik wykorzystania złoża. Zestawienie przewidywanych strat w zasobach. W nowelizacji rozporządzenia [2] z 2006 roku wprowadzono nową tabelę zestawienia strat (wzór nr 3). W kolumnie 12 należy wpisać wskaźnik wykorzystania złoża narastająco. Niestety nie zdefiniowano co to oznacza nie podano algorytmu obliczenia tych strat. Widziałem zatwierdzone plany ruchu, w których wskaźnik wykorzystania złoża narastająco był obliczany w różny sposób: a) jako stosunek zasobów wydobytych przed rozpoczęciem obowiązywania danego planu ruchu plus zasobów przewidywanych do wydobycia do końca obowiązywania planu ruchu, do zasobów przemysłowych objętych eksploatacją przed rozpoczęciem obowiązywania danego planu ruchu plus zasobów objętych eksploatacją w danym planie ruchu, b) jako stosunek zasobów wydobytych przed rozpoczęciem obowiązywania danego planu ruchu plus zasobów przewidywanych do wydobycia do końca obowiązywania planu ruchu, do zasobów przemysłowych całkowitych w złożu. Wskaźnik obliczony według algorytmu a) określa przewidywany średni wskaźnik wykorzystania złoża od momentu rozpoczęcia eksploatacji do momentu zakończenia obowiązywania rozpatrywanego planu ruchu, a wskaźnik obliczony wg algorytmu b) oznacza przewidywany stopień wyczerpania zasobów przemysłowych złoża do momentu zakończenia obowiązywania rozpatrywanego planu ruchu. Jak to się ma do określenia użytego w rozporządzeniu wskaźnik wykorzystania złoża narastająco nie wiem. Są także inne wątpliwości: czy obliczenia wykonać od początku eksploatacji danego złoża, czy od opracowania ostatniego dodatku do projektu zagospodarowania złoża, a jak liczyć wskaźniki gdy złoże o tej samej nazwie było poszerzone itd. Widać, że projektanci a także inspektorzy urzędów górniczych mają wątpliwości o co chodzi? Wszystko wyliczymy, tylko prosimy jaśniej określić o co chodzi! Pomijam milczeniem pytanie po co komu takie wskaźniki lub co się stanie jeżeli nie osiągnie się tych wskaźników? Punkt 15a. Organizacja i sposób zabezpieczenia zakładu górniczego na czas wstrzymania ruchu w przypadku eksploatacji sezonowej. Ten punkt wprowadzono niedawno. Są pewne wątpliwości po co? Czy zabezpieczenie zakładu górniczego na czas wstrzymania ruchu w przypadku eksploatacji sezonowej powinno być inne niż na zmianach, na których nie prowadzi się ruchu np. na drugiej, na trzeciej zmianie w dni robocze lub na wszystkich zmianach w dni wolne od pracy? Wg mnie wystarczyłby zapis, że sposób zabezpieczenia w takich okolicznościach określi przedsiębiorca. Czy zapis paragrafu 6.1. rozporządzenia [3], który określa, że przedsiębiorca, po uzgodnieniu z kierownikiem ruchu zakładu górniczego: 1) ustala zasady sprawowania nadzoru w zakładzie górniczym na zmianach, na których ruch nie jest prowadzony i w dni wolne od pracy. Jeżeli sezonowe wstrzymanie ruchu nie oznacza tego samego co zmiany, na których ruch nie jest prowadzony, to proponuję dopisać w w/w ustępie po słowach w dni wolne od pracy słowa oraz w okresie sezonowego wstrzymania ruchu. I w takiej sytuacji zbędny byłby punkt 15a planu ruchu. Punkt 17. Organizacja robót strzałowych, stosowane metody strzelania w zakładzie górniczym, dostawa środków strzałowych, przewidywany maksymalny zasięg zagrożeń rozrzutem odłamków, rozmieszczenie schronów strzałowych, działanie fal powietrza, drgań sejsmicznych, przewidywanych w okresie obowiązywania planu ruchu. Składowanie materiałów wybuchowych (typ składów materiałów wybuchowych ich lokalizacja i pojemność, opis stref zagrożenia). Jest to bardzo ważny punkt w planach ruchu, w kopalniach kopalin pospolitych, w których do urabiania złoża używa się mate-

18 18 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O riałów wybuchowych. Istotnym elementem tego punktu jest ustalenie przewidywanego zasięgu stref zagrożenia na skutek planowanych robót strzałowych. Zasięg stref ustala się na podstawie rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003r. w sprawie przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych [5], załącznik nr 4. Wokół miejsc wykonywania robót strzałowych wyznacza się strefy zagrożenia ze względu na działanie powietrznej fali uderzeniowej, rozrzut odłamków skalnych i drgania sejsmiczne. W punkcie 2 tego załącznika napisano, że wielkość promienia strefy zagrożenia, ze względu na działanie powietrznej fali uderzeniowej, oblicza się orientacyjnie dla ładunków materiałów wybuchowych umieszczonych w otworach strzałowych, według wzoru: gdzie: r p promień strefy zagrożenia w m, k p współczynnik określony w tabeli 1 rozporządzenia, Q maksymalna wielkość ładunku MW odpalanego w serii, wyrażona w kg. Punkt 3 tego załącznika brzmi: Rzeczoznawca ustala: 1) wielkość strefy działania powietrznej fali uderzeniowej w przypadku, gdy ładunki materiału wybuchowego inicjowane są lontem detonującym poza otworem strzałowym, 2) rzeczywistą wielkość strefy działania powietrznej fali uderzeniowej. Niestety nie określono jasno, w jakich okolicznościach powinno się ustalać rzeczywistą wielkość strefy działania powietrznej fali uderzeniowej (przez rzeczoznawcę) a kiedy wystarczy stosować promień strefy zagrożenia obliczony orientacyjnie. Niedawno usłyszałem interpretację tego przepisu, przedstawioną przez dwóch inspektorów urzędu górniczego, którzy uważają, że po rozpoczęciu eksploatacji rzeczoznawca powinien zawsze ustalić rzeczywistą wielkość strefy działania powietrznej fali uderzeniowej. Ja uważam, że wcale to nie wynika z treści przepisu. Samo pojęcie rzeczywista wielkość strefy działania powietrznej fali uderzeniowej jest niejasne. Ja np. chciałbym wiedzieć jaki jest zasięg szkodliwego działania powietrznej fali uderzeniowej (przy czym bez zdefiniowania co to jest szkodliwe działanie, rozwiązanie problemu nie jest możliwe). W sprawie ustalenia wielkości strefy zagrożenia ze względu na rozrzut odłamków skalnych jest zredagowany czytelnie: Minimalną bezpieczną wielkość strefy zagrożenia ze względu na rozrzut odłamków skalnych w zależności od metody wykonywania robót strzałowych określają tabele 2, 3 i 4. Wielkości określone w tabelach 2, 3 i 4 mogą być zmniejszone na podstawie opinii rzeczoznawcy. Sposób określenia strefy szkodliwych drgań sejsmicznych przedstawiono w punktach 7-8 załącznika nr 4 rozporządzenia [5]. Promień strefy szkodliwych drgań sejsmicznych, przy strzelaniu w otworach pionowych lub odchylonych od pionu, przy dwóch płaszczyznach odsłonięcia calizny oblicza się orientacyjnie według wzoru: gdzie: r s promień strefy w m, Q z - ładunek MW odpalany natychmiastowo lub maksymalna wielkość ładunku MW przypadająca na jedną zwłokę czasową odpalaną w serii, wyrażony w [kg], a współczynnik = 1,0 dla ładunku odpalanego natychmiastowo, oraz 1,5 dla ładunków odpalanych w serii. ϕ parametr zależny od prędkości podłużnej fali sejsmicznej, charakterystycznej dla podłoża ochranianego budynku (wg danych z zał. 4, do obliczeń można przyjmować wartość parametru ϕ z przedziału 0,015 0,030). W bardzo wielu kopalniach skalnych kopalin pospolitych: bazaltów, granitów, melafirów, itd., ustalono granice terenu górniczego w odległości 300 metrów od granic złoża. Problem wielkości szkodliwej strefy drgań sejsmicznych przedstawię na przykładzie jednej z kopalń bazaltu (której byłem właścicielem). W kopalni tej prowadzono wydobycie od 1975 roku. Granica terenu górniczego ustalona w roku 1975 znajdowała się w odległości 300 m od granicy złoża. Na podstawie obowiązujących wtedy przepisów ustalono dopuszczalny ładunek całkowity Q c = 2700 kg MW oraz ładunek na jedno opóźnienie milisekundowe Q z = 180 kg MW. Dawało to możliwość załadowania 2-3 długich otworów odpalanych na jedną zwłokę. Przez wiele lat wykonywano roboty strzałowe nie powodując żadnych szkód w budynkach mieszkalnych położonych w odległości około 30 m poza granicami terenu górniczego tj. w odległości około 330 m od granic złoża a także w budynkach administracyjnych i warsztatowych kopalni położonych w odległości m od miejsca strzelania. A jak to wygląda według obecnie obowiązujących przepisów? Zakładając, że strefa szkodliwych drgań sejsmicznych nie może przekroczyć promienia stanowiącego odległość od miejsca strzelania do granic terenu górniczego, można wyliczyć dopuszczalny ładunek na jeden stopień opóźnienia milisekundowego z zależności: Zakładając, że r s = 300m, na podstawie powyższego wzoru obliczono przykładowo, że dla skrajnych wartości parametru ϕ z rozporządzenia [5] dopuszczalne wartości ładunku Q z wyniosą: dla ϕ = 0,015, Q z = 9 kg, dla ϕ = 0,030, Q z = 36 kg. Okazuje się, że tak obliczone dopuszczalne wartości ładunku są od 5 do 20 razy mniejsze od poprzednio używanych, które nie powodowały żadnych szkód. Dopuszczalne ładunki nie pozwalają na załadowanie choćby jednego długiego otworu strzałowego, chyba że ładunkami dzielonymi! Tak się nie da strzelać! Jedynym wyjściem jest poprosić o ekspertyzę!!! Ale pójdźmy dalej w naszych rozważaniach dla przykładowej kopalni. Mamy zweryfikowaną empirycznie bezpieczną wartość ładunku Q z. Można wyliczyć jaka wartość parametru ϕ jej odpowiada: Podstawiając dane otrzymamy: Z tego wniosek, że aby można było uzyskać sprawdzoną przecież wartość Q z, w załączniku 4 powinien być rozszerzony zakres wartości parametru ϕ do wartości ϕ = 0,067. Szczegółowo przedstawiłem przykład jednostkowy. Obecnie mamy jednak bardzo bogaty zbiór danych empirycznych, zawartych w ekspertyzach. Każda znana mi ekspertyza potwierdza, że przedział wartości parametru ϕ podany w załączniku jest niewłaściwy i trzeba go koniecznie zmienić! Nie może być tak aby niewłaściwy przepis ograniczał możliwość stosowania wielkości ładunku 5 do 20 razy! W punkcie 8 załącznika nr 4 podano, że rzeczoznawca określa rzeczywisty zasięg szkodliwych drgań sejsmicznych. Ten zapis jest co najmniej niezręczny. Wydaje mi się, że chodzi o to, że promień szkodliwych drgań sejsmicznych, w zależności od wielkości ładunków MW, może określić rzeczoznawca. Punkt 19. Szkolenie załogi. Ten punkt zastał wprowadzony niedawno do planów ruchu. Na skutek nieprecyzyjnych wytycznych WUG, a następnie egzekwowania ich przez urzędy górnicze, w prawie wszystkich planach ruchu dla kopalin pospolitych wprowadzony został niepotrzebnie zapis dotyczący szkolenia pracowników powracających do pracy po przerwie dłuższej niż 6 miesięcy (który dotyczy faktycznie tylko kopalń podziemnych). Na pewno nie ma tych zapisów w planach ruchu, które opracowane były w naszej firmie.

19 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O Załączniki do planów ruchu w formie uproszczonej W tym miejscu zostaną omówione niektóre wątpliwości dotyczące załączników do planów ruchu. Załącznik 1. Schemat organizacyjny zakładu górniczego, z określeniem stanowisk kierownictwa i dozoru ruchu. W zależności od urzędu górniczego akceptowane są różne schematy organizacyjne. W jednych urzędach akceptowane są schematy, w których umieszcza się przedsiębiorcę, któremu podlega bezpośrednio kierownik ruchu zakładu górniczego oraz inspektor d.s. bhp. W innych urzędach górniczych nie dopuszcza się możliwości wpisania przedsiębiorcy w schemacie organizacyjnym. Nie rozumiemy dlaczego, przecież przedsiębiorca jest podmiotem prawa geologicznego i górniczego i gdyby nie było przedsiębiorcy, nie było by zakładu górniczego. W przypadku gdy nie dopuszcza się umieszczenia przedsiębiorcy w schemacie organizacyjnym inspektor d.s. bhp podporządkowany jest kierownikowi ruchu, co moim zdaniem nie jest do końca słuszne. Kwestionuje się np. stanowisko sztygar zmianowy, żądając wpisania uprawnień jakie posiada osoba pełniąca takie stanowisko. Niekiedy żąda się wpisywania w schematach zamiast stanowiska uprawnienia posiadane przez daną osobę np. zamiast sztygar górniczy (stanowisko, które dana osoba ma wpisane w umowie o pracę), osoba dozoru ruchu specjalności górniczej albo zamiast geolog górniczy osoba dozoru ruchu specjalności geologicznej! Przecież jest wyraźnie zapisane w przepisach np. stanowisko geolog górniczy. Często proponujemy przedsiębiorcą schemat organizacyjny, w którym wpisujemy np. sztygar górniczy a pod spodem w nawiasie posiadane uprawnienia np. osoba dozoru niższego specjalności górniczej. Załącznik 4. Odpis zawiadomienia organu koncesyjnego o przyjęciu bez zastrzeżeń dodatku do projektu zagospodarowania złoża. Ten załącznik powinien zawierać wszystkie decyzje dotyczące zatwierdzenia lub przyjęcia bez zastrzeżeń projektów zagospodarowania złóż oraz ich dodatków. Błędny zapis wynika prawdopodobnie ze skopiowania wymagań dotyczących zawartości załącznika z części szczegółowej planów ruchu kopalin podstawowych! Załącznik 12. Odpisy decyzji dotyczących zasilania zakładu górniczego w energię elektryczną. W obowiązującym stanie prawnym w odniesieniu do kopalin pospolitych nigdy nie będzie, żadnej decyzji administracyjnej w sprawie zasilania zakładu górniczego. Tego załącznika nie powinno być. Jest to błąd, w przepisie wynikający ze skopiowania treści załączników dotyczących kopalin podstawowych. W kopalniach kopalin podstawowych urząd górniczy wydaje decyzję w sprawie posiadania przez zakład górniczy dodatkowego zasilania w energię elektryczną a w kopalniach kopalin pospolitych nie. Inspektorzy urzędów górniczych żądają niesłusznie dołączania w tym miejscu umów dotyczących zasilania zakładów górniczych. W bardzo wielu planach ruchu przedsiębiorcy pod presją urzędów górniczych dołączyli takie umowy! W planach ruchu, które opracowujemy nie dołączamy umów nawet jak inspektorzy wpisują taką uwagę i cierpliwie tłumaczymy od lat, że umowa to nie jest decyzja. 4. Podsumowanie Przedstawione uwagi dotyczące opracowania uproszczonych planów ruchu kopalin pospolitych nie wyczerpują wszystkich uwag, które mamy odnotowane w naszym przepastnym segregatorze. Ale są to uwagi najważniejsze i wynikające z praktycznego stosowania prawa. Uwagi te były wielokrotnie zgłaszane np. na wcześniejszych naszych konferencjach, i przekazywane były do instytucji, które zdaniem organizatorów konferencji powinni je wykorzystać. Nigdy nie było żadnego odzewu w tej sprawie. Nie widać było także skutków wcześniejszych uwag w nowelizacjach rozporządzeń, które miały już miejsce. Mimo wielu niejasności i ewidentnych błędów w przepisach prawa kopalnie mają zatwierdzone plany ruchu i to jest ważne. Najwięcej problemów stwarza interpretacja niejasnych przepisów. Stąd, jako projektanci, spotykamy się wiele razy z nową interpretacją tego samego przepisu przez inspektorów urzędów górniczych. Często także w tym samym urzędzie jeden inspektor rozumie dany przepis tak a drugi inaczej, bo są one zredagowane w wielu miejscach bardzo niejasno od strony pojęciowej, językowej a także w wielu miejscach są one po prostu złe. Stosowanie złego prawa jest bardzo trudne zarówno dla urzędów górniczych a już w szczególności dla przedsiębiorców (którzy bardzo często nie mają w swoich firmach radców prawnych) oraz projektantów. Ale jest oczywiste, że przedsiębiorcy oraz projektanci, którzy podczas zatwierdzania planów ruchu są pod presją czasu, są w znacznie gorszej pozycji niż urzędy górnicze. Mam nadzieję, że spisane w jednym miejscu uwagi (niekoniecznie wszystkie do końca słuszne) staną się podstawą do merytorycznej dyskusji, która doprowadzi do ulepszenia i uproszczenia przepisów prawnych oraz wyeliminowania, zbyt długo tolerowanych, ewidentnych błędów w przepisach. Poważnie liczę na pomoc nowej instytucji, która powstała w celu ulepszenia także przepisów prawa, regulującego prowadzenie górniczej działalności gospodarczej w Polsce. Wybrane akty prawne regulujące sprawy uproszczonych planów ruchu. [1] Ustawa prawo geologiczne i górnicze z 4 lutego 1994 roku z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 27, poz. 96, Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 88, poz. 554, Nr 111, poz. 726 i Nr 133, poz. 885, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr 109, poz i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 110, poz. 1190, Nr 115, poz i Nr 154 poz. 1800, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 117, poz. 1007, Nr 153, poz. 1271, Nr 166, poz i Nr 240, poz. 2055, z 2003 r. Nr 223, poz. 2219, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 173, poz. 1808, Nr 273, poz oraz z 2005 r. Nr 90, poz. 758) [2] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 roku w sprawie planów ruchu zakładów górniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 94, poz. 840, Dz. U. z 2006 r. Nr 186. poz. 1378). [3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite (Dz. U. Nr 109, poz. 962 ze zmianami), [4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 czerwca 2002r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładów górniczych, mierniczego górniczego i geologa górniczego oraz wykazu stanowisk w ruchu zakładu górniczego, które wymagają szczególnych kwalifikacji (Dz. U. Nr 84, poz.755 ze zmianami), [5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003r. w sprawie przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 72, poz. 665). [6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz ze zmianami), [7] Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 roku, w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. nr 94 z 2002 r. poz. 841). [8] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks Pracy (Dz. U. Nr 21 poz.94 z 1998 r. ze zmianami). Autor jest właścicielem Zakładu Projektowo-Badawczego Produkcyjnego i Handlowego PROTE- GO, Wrocław, ul. Orkana 44a, tel , protego@neostrada.pl 4 Sprzedam w drugiej polowie roku: Poglebiarke ssaca o napedzie spalinowym z Pompa Worman rury tloczne DN -250mm 4 Sprzedam od zaraz: Zaklad Sortujaco-Pluczacy Stacjonalny o wydajnosci 200t/h Rocznik konstrukcja stalowa ocynkowana i skrecana. Kontakt: e.gawlitta@t-online.de, fax

20 20 K O P A L I N Y P O D S T A W O W E I P O S P O L I T E G Ó R N I C T W A S K A L N E G O dr inż. Wojciech Glapa Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej Terminologia w przepisach prawa geologicznego i górniczego Terminologia to ogół terminów i słownictwa używanego w danej dziedzinie wiedzy, zwłaszcza nauki lub techniki [1]. Z definicji tej wypływa oczywisty wniosek, że z rozwojem nauki i techniki następują zmiany terminologiczne. Jako przykład posłużyć się może termin kopalina: Rok normy (wytyczne projektowe), akty prawne (ustawy, rozporządzenia). Terminologia mająca swe początki w wielowiekowej tradycji polskiego górnictwa jest językiem publikacji naukowych, podręczników akademickich, poradników Dzisiejszy termin kopalina Minerały użyteczne zalegające pośród skał, jako ich części podrzędne, tworząc tzw. złoża wg H. Kondratowicza [2] Minerał znajdujący się w swych naturalnych złożach wg Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia r. Prawo górnicze [3] Kopalina użyteczna - ciało mineralne wydobywane z ziemi, które wprost albo po przeróbce jest użyteczne dla ludzkości wg S. Gismana [4] Złożem kopaliny jest takie naturalne nagromadzenie minerałów i skał oraz innych substancji stałych, gazowych i ciekłych, których wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą wg Ustawy z dnia r. Prawo geologiczne i górnicze [5] Kopalina stała skała, która dzięki swym właściwościom bądź w stanie naturalnym, bądź po przetworzeniu, może być surowcem mineralnym wg Zasad dokumentowania złóż kopalin stałych [6] W dwóch pierwszych wymienionych pozycjach termin kopalina w ogóle nie występuje, a w latach występuje zamiennie z terminem surowiec mineralny. W terminologii górniczej wyróżnić można ponadto pewne odmienności związane z branżami przemysłu wydobywczego: np. górnictwo węglowe, rudne, otworowe, morskie, czy górnictwo odkrywkowe. Górnictwo odkrywkowe obejmuje swą działalnością wydobywanie różnorodnych kopalin, a związana z nim dziedzina nauki zajmuje się wieloma procesami, w tym dokumentowania zasobów złóż, projektowania kopalń, obróbki i przeróbki; zagadnieniami eksploatacji, przetwarzania i wykorzystania surowców mineralnych, wreszcie rekultywacją zagospodarowaniem terenów poeksploatacyjnych. Obecnie zakłady górnicze prowadzące tę eksploatację są bardzo zróżnicowane pod względem wyposażenia technicznego i poziomu wydobycia; od największych kopalń węgla brunatnego do małych kamieniołomów czy piaskowni z wydobyciem kilku tysięcy ton w roku. W każdej branży górnictwa źródłami terminologii są: tradycja górnicza, dane literaturowe (opracowania naukowe, podręczniki), słowniki (encyklopedie, leksykony), metodycznych, a syntetyczne zestawienia terminologiczne obejmują liczne wydawnictwa encyklopedyczne i słownikowe. Źródła literaturowe i słownikowe z zakresu geologii, hydrogeologii, górnictwa, surowców mineralnych, sozologii i innych dziedzin pokrewnych uważa się za podstawowe zbiory terminologiczne pojęć [7-12]. Terminologia górnictwa odkrywkowego w Polskich Normach Pewną specyfiką górnictwa odkrywkowego jest to, że terminologia ta była i jest przedmiotem działalności normalizacyjnej. Obok istnienia tzw. norm branżowych (dziś już nieobowiązujących), w okresie dynamicznego rozwoju w latach powstała pierwsza polska norma ze słownictwem górnictwa odkrywkowego - PN-64/G Górnictwo odkrywkowe. Ogólne nazwy i określenia. Norma ta jest nadal obowiązującą, zdefiniowane tam pojęcia są nadal aktualne i powszechnie stosowane w praktyce i wykorzystywane w przepisach prawa. W geologicznym dokumentowaniu złóż oraz na wszystkich etapach projektowania i eksploatacji górniczej wykorzystywane są powszechnie wymagania wielu norm. Jest oczywistym, że symbolice normowej towarzyszy odpowiednie słownictwo, które trafia do wszelkich opracowań tekstowych i potocznie należy stwierdzić, a przepisodawca wykorzystuje to słownictwo w aktach prawnych. Jak stanowi definicja zaczerpnięta z ustawy o normalizacji [13] każda norma jest dokumentem przyjętym na zasadzie konsensu, zatwierdzonym przez upoważnioną jednostkę organizacyjną; ustalającym do powszechnego i wielokrotnego stosowania zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzającym do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. Na podstawie ww. ustawy stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne (art. 5 ust. 3), chyba, że są one przywołane w przepisach prawnych. I od 2005 r., dla potrzeb dokumentowania zasobów złóż i projektowania ich eksploatacji przypadki takie wystąpiły. Chodzi tu o rozporządzenia MŚ w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje geologiczne złóż kopalin oraz w sprawie projektów zagospodarowania złóż [15,16]. Wspomnieć tu należy również o przywołaniu normy PN-G-02100:1996 Szerokość pasów ochronnych wyrobisk odkrywkowych w znowelizowanym Rozporządzeniu MG w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe [14]. Z praktyki górniczej wiadomo, że wymagania tej właśnie normy, nawet bez jej ww. przywołania, stosowane były powszechnie w opracowaniach projektowych oraz w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Z przedstawionego zestawienia norm (tab. 1-3) wynika również, że w praktyce górnictwa odkrywkowego funkcjonują normy ponad czterdziestoletnie, a ich terminologiczna poprawność nie budzi zastrzeżeń. Na szczególne wyróżnienie zasługuje także norma sprzed trzydziestu lat dotycząca wymagań rekultywacyjnych PN-G/ Umowne znaki rekultywacji w górnictwie odkrywkowym oraz norma PN- -78/G Umowne znaki geologiczne różne. Podają one ciągle aktualną symbolikę działań rekultywacyjnych i odpowiednio granice dokumentowania złóż. Zaświadcza

ABC POSTĘPOWANIA MANDATOWEGO W RUCHU DROGOWYM

ABC POSTĘPOWANIA MANDATOWEGO W RUCHU DROGOWYM WYDZIAŁ DOSKONALENIA ZAWODOWEGO KSP Źródło: http://szkolenia.policja.waw.pl/wdz/prawo/26527,abc-postepowania-mandatowego-w-ruchu-drogowym.html Wygenerowano: Niedziela, 19 lutego 2017, 02:51 ABC POSTĘPOWANIA

Bardziej szczegółowo

Mandatowy system kar MARCIN WRÓBEL. w przewozie drogowym. WARSZAWA listopad 2015 r.

Mandatowy system kar MARCIN WRÓBEL. w przewozie drogowym. WARSZAWA listopad 2015 r. Mandatowy system kar w przewozie drogowym. MARCIN WRÓBEL WARSZAWA listopad 2015 r. Wstęp Niniejszy dokument przedstawia sytuację w jakiej znaleźli się kierowcy zawodowi oraz osoby zarządzające transportem

Bardziej szczegółowo

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Art. 18. Karami są: 1) areszt, 2) ograniczenie wolności, 3) grzywna, 4) nagana. Art. 19. Kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni; wymierza się ją w dniach. Art. 20. 1. Kara ograniczenia wolności

Bardziej szczegółowo

PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE STOSOWANIA MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH DLA CELÓW CYWILNYCH. 2. Podstawy prawne regulujące stosowanie materiałów wybuchowych

PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE STOSOWANIA MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH DLA CELÓW CYWILNYCH. 2. Podstawy prawne regulujące stosowanie materiałów wybuchowych Górnictwo i Geoinżynieria Rok 28 Zeszyt 3/1 2004 Andrzej Szulik*, Jan Krzelowski* PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE STOSOWANIA MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH DLA CELÓW CYWILNYCH 1. Wstęp Materiały wybuchowe stosowane

Bardziej szczegółowo

KW - Część ogólna - kary i środki karne. Katalog kar: 1. areszt 2. ograniczenie wolności 3. grzywna 4. nagana

KW - Część ogólna - kary i środki karne. Katalog kar: 1. areszt 2. ograniczenie wolności 3. grzywna 4. nagana Katalog kar: 1. areszt 2. ograniczenie wolności 3. grzywna 4. nagana Areszt: 1. wymiar - od 5 do 30 dni, wymierza się w dniach 2. nie można wymierzyć kary aresztu lub zastępczej kary aresztu, jeżeli warunki

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA dr n. med. Marta Rorat Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko,

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 240/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 października 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski

Bardziej szczegółowo

Art. 55. [Indywidualizacja kary] Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą.

Art. 55. [Indywidualizacja kary] Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. Część ogólna 2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności. Art. 55. [Indywidualizacja kary] Okoliczności wpływające

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1)

USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1) Kancelaria Sejmu s. 1/7 USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1) Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz. 889. Art. 1. W ustawie z dnia

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Grabowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Grabowska Sygn. akt IV KK 59/19 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 19 marca 2019 r. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Wąsek-Wiaderek SSN

Bardziej szczegółowo

KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia KW Kodeks wykroczeń KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Stan prawny na 13 sierpnia 2018 r. KW Kodeks wykroczeń KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Stan prawny na 13 sierpnia 2018

Bardziej szczegółowo

KODEKS karny Kontrola. skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE

KODEKS karny Kontrola. skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE KODEKS karny skarbowy Kontrola skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE KODEKS karny skarbowy Kontrola skarbowa TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 15. WYDANIE Stan prawny na 14 września 2016

Bardziej szczegółowo

1. Kodeks karny skarbowy

1. Kodeks karny skarbowy 1. Kodeks karny skarbowy z dnia 10 września 1999 r. (Dz.U. Nr 83, poz. 930) Tekst jednolity z dnia 27 listopada 2012 r. (Dz.U. 2013, poz. 186) 1 (zm.: Dz.U. 2013, poz. 1036, poz. 1149, poz. 1304; 2014,

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Puszkarski

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Puszkarski Sygn. akt IV KK 118/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 26 kwietnia 2016 r. SSN Zbigniew Puszkarski w sprawie P. Z. co do którego umorzono postępowanie karne o czyn z art. 157 2 k.k. po rozważeniu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt IV KK 626/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 czerwca 2019 r. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Michał Laskowski SSN Jerzy

Bardziej szczegółowo

Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów

Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów UWAGI DO PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA ZMIENIAJĄCEGO ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE WYKROCZEŃ, ZA KTÓRE STRAŻNICY STRAŻY GMINNYCH SĄ UPRAWNIENI DO NAKŁADANIA GRZYWIEN W DRODZE MANDATU KARNEGO Lp. Uwaga Podmiot zgłaszający

Bardziej szczegółowo

KODEKS wykroczeń KODEKS POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA

KODEKS wykroczeń KODEKS POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA KODEKS wykroczeń KODEKS POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA TEKSTY USTAW 17. WYDANIE KODEKS wykroczeń KODEKS POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jerzy Grubba (przewodniczący) SSN Jarosław Matras SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jerzy Grubba (przewodniczący) SSN Jarosław Matras SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 13/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 11 marca 2014 r. SSN Jerzy Grubba (przewodniczący) SSN Jarosław Matras SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca) Protokolant

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 15 czerwca 2018 r. Poz. 1160

Warszawa, dnia 15 czerwca 2018 r. Poz. 1160 Warszawa, dnia 15 czerwca 2018 r. Poz. 1160 OBWIESZCZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nakładania kary grzywny

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła Sygn. akt II KK 215/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 29 stycznia 2015 r. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek Protokolant

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 7 CZERWCA 2002 R. I KZP 17/02

POSTANOWIENIE Z DNIA 7 CZERWCA 2002 R. I KZP 17/02 POSTANOWIENIE Z DNIA 7 CZERWCA 2002 R. I KZP 17/02 Kwestia konstytucyjności ustawy nie może być przedmiotem zagadnienia prawnego przekazanego przez sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 411/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 stycznia 2015 r. SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) na posiedzeniu w trybie

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz Sygn. akt IV KK 54/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 14 marca 2018 r. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka Sygn. akt V KK 305/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 16 grudnia 2014 r. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

Bardziej szczegółowo

KODEKS KARNY SKARBOWY KONTROLA SKARBOWA. 10. wydanie

KODEKS KARNY SKARBOWY KONTROLA SKARBOWA. 10. wydanie KODEKS KARNY SKARBOWY KONTROLA SKARBOWA 10. wydanie Stan prawny na 18 lutego 2013 r. Wydawca: Magdalena Przek-Ślesicka Redaktor prowadzący: Roman Rudnik Opracowanie redakcyjne: Ilona Iwko, Dorota Wiśniewska

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000

UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000 UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000 Zawarte w art. 278 5 k.k. sformułowanie przepisy 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio, oznacza zastosowanie do wypadku kradzieży energii, wyłącznie znamion przestępstwa

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Michał Laskowski

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Michał Laskowski Sygn. akt II KK 370/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 stycznia 2016 r. SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Michał

Bardziej szczegółowo

Opinia do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (druk nr 989)

Opinia do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (druk nr 989) Warszawa, dnia 13 października 2010 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (druk nr 989) I. Cel i przedmiot ustawy W dniu 14 października 2009 r. Trybunał

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Dołhy (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Dołhy (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz Sygn. akt V KK 200/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 października 2014 r. SSN Józef Dołhy (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Jacek Błaszczyk SSN Paweł Wiliński (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Jacek Błaszczyk SSN Paweł Wiliński (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 678/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 maja 2019 r. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Jacek Błaszczyk SSN Paweł Wiliński (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

- podżeganie - pomocnictwo

- podżeganie - pomocnictwo FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA PRZESTĘPNEGO (ZJAWISKOWE FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA) sprawcze - sprawstwo pojedyncze - współsprawstwo - sprawstwo kierownicze - sprawstwo polecające niesprawcze - podżeganie -

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Eugeniusz Wildowicz

POSTANOWIENIE. SSN Eugeniusz Wildowicz Sygn. akt V KK 71/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 11 maja 2016 r. SSN Eugeniusz Wildowicz na posiedzeniu w trybie art. 535 3 k.p.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 11 maja 2016 r.,

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska Sygn. akt III KK 229/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 października 2013 r. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz SSN Józef

Bardziej szczegółowo

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń. opracowanie: redakcja ZapytajPrawnika.pl projekt okładki: Zbigniew Szeliga

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń. opracowanie: redakcja ZapytajPrawnika.pl projekt okładki: Zbigniew Szeliga Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń opracowanie: redakcja ZapytajPrawnika.pl projekt okładki: Zbigniew Szeliga Copyright BBNET Bartosz Behrendt ul. Wiślana 40, 44-119 Gliwice biuro@zapytajprawnika.pl

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt V KK 76/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 maja 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Michał Laskowski

Bardziej szczegółowo

3. Kodeks wykroczeń. z dnia 20 maja 1971 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 114) Tekst jednolity z dnia 1 marca 2018 r. (Dz.U. 2018, poz.

3. Kodeks wykroczeń. z dnia 20 maja 1971 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 114) Tekst jednolity z dnia 1 marca 2018 r. (Dz.U. 2018, poz. KW 3 3. Kodeks wykroczeń z dnia 20 maja 1971 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 114) Tekst jednolity z dnia 1 marca 2018 r. (Dz.U. 2018, poz. 618) 1 (zm.: Dz.U. 2017, poz. 2361; 2018, poz. 79, poz. 911, poz. 2077)

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R. II KK 184/11

WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R. II KK 184/11 WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R. II KK 184/11 Treść art. 244 k.k., zawierającego komplet znamion określonego w tym przepisie czynu, m.in. polegającego na niezastosowaniu się do orzeczonego przez sąd zakazu

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA. Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej

USTAWA. z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA. Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej Dz.U.97.88.553 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I Zasady odpowiedzialności karnej Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Protokolant Łukasz Biernacki

POSTANOWIENIE. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Protokolant Łukasz Biernacki Sygn. akt III KK 257/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 27 sierpnia 2015 r. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Protokolant Łukasz Biernacki

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2003 R. III KKN 513/00

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2003 R. III KKN 513/00 WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2003 R. III KKN 513/00 Nie każde naruszenie przez pracodawcę lub działającego w jego imieniu przepisów art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jedn. tekst: Dz.

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str Prawo wykroczeń sensu largo str. 14

Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str Prawo wykroczeń sensu largo str. 14 Spis treści Wykaz skrótów str. 9 Wstęp str. 11 Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str. 13 1.1. Pojęcie prawa wykroczeń str. 13 1.2. Prawo wykroczeń sensu largo str. 14

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Kowal

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Kowal Sygn. akt IV KK 258/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 grudnia 2016 r. SSN Roman Sądej (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Przemysław Kalinowski SSN Kazimierz

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc Sygn. akt IV KK 213/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 października 2012 r. SSN Józef Dołhy (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz SSA del. do SN

Bardziej szczegółowo

nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt

nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt Granice obowiązków, które mogą zostać nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt 3Ustawy Prawo ochrony środowiska Prof. dr hab. Krzysztof Płeszka Dr Michał Araszkiewicz Katedra Teorii Prawa WPiA UJ Źródła

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska Sygn. akt IV KK 76/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 sierpnia 2012 r. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Barbara

Bardziej szczegółowo

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r.

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. BL-112-265-TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 22 WRZEŚNIA 2015 R. (SYGN. AKT P 37/14) DOTYCZĄCYM USTAWY Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. - KODEKS KARNY I. METRYKA

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 )

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 ) WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 ) Sprawca, który znajdując się w stanie nietrzeźwości prowadzi pojazd i nie zachowując przy tym należytej ostrożności powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 29 kwietnia 2019 r. Poz. 807

Warszawa, dnia 29 kwietnia 2019 r. Poz. 807 Warszawa, dnia 29 kwietnia 2019 r. Poz. 807 ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 29 kwietnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nakładania grzywien w drodze mandatu karnego Na podstawie

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca) Sygn. akt IV KK 252/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 27 lipca 2017 r. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Tomasz Artymiuk

POSTANOWIENIE. SSN Tomasz Artymiuk Sygn. akt III KZ 37/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 lipca 2013 r. SSN Tomasz Artymiuk w sprawie S. S. ukaranego z art. 51 1 k.w., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 9

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz Sygn. akt V KK 252/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 października 2016 r. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) SSN Krzysztof

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski Sygn. akt III SK 7/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 maja 2011 r. SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z powództwa H. L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko Prezesowi Urzędu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc Sygn. akt IV KK 161/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 grudnia 2017 r. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński SSN Marian Buliński

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz

POSTANOWIENIE. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz Sygn. akt IV CZ 5/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 27 lutego 2013 r. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz w sprawie z powództwa T.

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca) Sygn. akt IV KK 55/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 września 2017 r. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

31 ZARZĄDZENIE NR 429 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI

31 ZARZĄDZENIE NR 429 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI 31 ZARZĄDZENIE NR 429 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI z dnia 17 kwietnia 2009 r. zmieniające zarządzenie w sprawie metodyki wykonywania przez Policję czynności administracyjno-porządkowych w zakresie wykrywania

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak Sygn. akt II KK 216/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 sierpnia 2017 r. SSN Andrzej Stępka (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Gierszon SSN Piotr Mirek

Bardziej szczegółowo

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt III KK 140/12 W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 czerwca 2012 r. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 10 września 1999 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy. Rozdział I Przepisy ogólne

USTAWA z dnia 10 września 1999 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy. Rozdział I Przepisy ogólne Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 10 września 1999 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy Opracowano na podstawie: Dz.U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931; 2004 r. Nr 68, poz. 623, z 2005 r. Nr 25,

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08

WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08 WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08 Przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w pierwotnym brzmieniu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt III KK 16/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 maja 2017 r. SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Michał Laskowski SSN Marek Pietruszyński

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 72/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 marca 2017 r. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz Sygn. akt IV KK 253/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 grudnia 2016 r. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Andrzej Stępka

POSTANOWIENIE. SSN Andrzej Stępka Sygn. akt V KK 230/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 14 września 2016 r. SSN Andrzej Stępka w sprawie P. P. skazanego z art. 13 1 k.k. w zw. z art. 279 1 k.k., art. 279 1 k.k. oraz z art.

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka Sygn. akt III KK 423/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 marca 2014 r. SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Andrzej

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05

UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05 UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05 Przedmiotem ochrony przepisu art. 45 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468, w brzmieniu przed nowelizacją

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak Sygn. akt II KK 348/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 stycznia 2014 r. SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Prezes SN Lech Paprzycki (przewodniczący) SSN Tomasz Artymiuk SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Prezes SN Lech Paprzycki (przewodniczący) SSN Tomasz Artymiuk SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 340/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 2 grudnia 2015 r. Prezes SN Lech Paprzycki (przewodniczący) SSN Tomasz Artymiuk SSN Przemysław Kalinowski

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak Sygn. akt II KK 10/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 stycznia 2014 r. SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R. I KZP 20/02

UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R. I KZP 20/02 UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R. I KZP 20/02 Dopuszczalne jest orzeczenie na podstawie art. 42 1 k.k. zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, kierowanie którymi nie wymaga posiadania uprawnień

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Małgorzata Gierczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Małgorzata Gierczak Sygn. akt IV KK 164/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 maja 2018 r. SSN Andrzej Stępka (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz SSN Michał Laskowski

Bardziej szczegółowo

Art. 7. [Zbrodnia i występek] Art. 8. [Sposoby popełnienia przestępstwa] Art. 9. [Umyślność oraz nieumyślność]

Art. 7. [Zbrodnia i występek] Art. 8. [Sposoby popełnienia przestępstwa] Art. 9. [Umyślność oraz nieumyślność] Część ogólna Art. 7. [Zbrodnia i występek] 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 290/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 września 2012 r. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz

POSTANOWIENIE. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz Sygn. akt II KK 100/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 kwietnia 2015 r. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Eugeniusz Wildowicz w sprawie G. T.

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Zbigniew Puszkarski

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Zbigniew Puszkarski Sygn. akt III KK 415/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 marca 2017 r. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Zbigniew Puszkarski w sprawie J.J. w

Bardziej szczegółowo

STOSOWANIE MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH W ZAKŁADACH GÓRNICZYCH. 1. Wstęp. Jan Krzelowski*, Andrzej Szulik* Górnictwo i Geoinżynieria Rok 28 Zeszyt 3/1 2004

STOSOWANIE MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH W ZAKŁADACH GÓRNICZYCH. 1. Wstęp. Jan Krzelowski*, Andrzej Szulik* Górnictwo i Geoinżynieria Rok 28 Zeszyt 3/1 2004 Górnictwo i Geoinżynieria Rok 28 Zeszyt 3/1 2004 Jan Krzelowski*, Andrzej Szulik* STOSOWANIE MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH W ZAKŁADACH GÓRNICZYCH 1. Wstęp Pod pojęciem materiały wybuchowe należy rozumieć zarówno

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska Sygn. akt III KK 256/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 września 2014 r. SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński SSN Dorota

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 407/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 lutego 2014 r. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Józef Dołhy (sprawozdawca) SSA del. do SN Dariusz Kala

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Józef Dołhy (sprawozdawca) SSA del. do SN Dariusz Kala Sygn. akt IV KK 162/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 października 2015 r. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Józef Dołhy (sprawozdawca) SSA del. do

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 2006 r. PROKURATURA KRAJOWA PR I 070/7/06

Warszawa, dnia 2006 r. PROKURATURA KRAJOWA PR I 070/7/06 PROKURATURA KRAJOWA Warszawa, dnia 2006 r. PR I 070/7/06 I N F O R M A C J A dotycząca prowadzenia w 2005 r. postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jacek Sobczak (przewodniczący) SSN Tomasz Grzegorczyk SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jacek Sobczak (przewodniczący) SSN Tomasz Grzegorczyk SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 137/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 grudnia 2012 r. SSN Jacek Sobczak (przewodniczący) SSN Tomasz Grzegorczyk SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 5 września 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW. z dnia 4 września 2017 r.

Warszawa, dnia 5 września 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW. z dnia 4 września 2017 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 5 września 2017 r. Poz. 1694 ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 4 września 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nakładania grzywien

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Steckiewicz. Protokolant : Anna Krawiec. przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej Romana Szubigi

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Steckiewicz. Protokolant : Anna Krawiec. przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej Romana Szubigi Sygn. akt: WZ 1/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 lutego 2016 r. SSN Jerzy Steckiewicz Protokolant : Anna Krawiec przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej Romana Szubigi

Bardziej szczegółowo

Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r.

Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. BIURO LEGISLACYJNE/ Materiał porównawczy Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego oraz ustawy Kodeks karny skarbowy (druk

Bardziej szczegółowo

stadium postępowania przygotowawczego stadium postępowania sądowego (jurysdykcyjnego) stadium postępowania wykonawczego

stadium postępowania przygotowawczego stadium postępowania sądowego (jurysdykcyjnego) stadium postępowania wykonawczego I. Prawo karne wykonawcze i jego nauka Definicja: Prawo karne wykonawcze to ogół norm prawnych, które regulują wykonywanie kar i innych środków penalnych (środków prawnych, środków probacyjnych, środków

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Stępka (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Stępka (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 126/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 4 października 2016 r. SSN Andrzej Stępka (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Marta Brylińska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Marta Brylińska Sygn. akt II KK 253/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 września 2014 r. SSN Andrzej Ryński (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Włodzimierz Wróbel SSN Małgorzata

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIE PRAWNE UZASADNIENIE

ZAGADNIENIE PRAWNE UZASADNIENIE Sygn. akt I KZP 16/12 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie zażalenia Prokuratora Rejonowego na postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 1-06-2012 roku, [ ] w przedmiocie umorzenia części należności z tytułu przepadku

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Grabowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Grabowska Sygn. akt IV KK 145/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 17 maja 2017 r. SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Dariusz Kala SSN Eugeniusz Wildowicz

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka

POSTANOWIENIE. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka Sygn. akt III KK 121/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 27 maja 2015 r. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Art. 1.

USTAWA z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Art. 1. USTAWA z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) wprowadza się

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność pracownika

Odpowiedzialność pracownika Odpowiedzialność pracownika Odpowiedzialność pracownika oznacza, że pracodawca może stosować wobec pracownika określone sankcje za naganne wywiązywanie się z obowiązków pracowniczych. Nazwa tej odpowiedzialności

Bardziej szczegółowo

ZAŻALENIE. na postanowienie o umorzeniu dochodzenia z dnia ( )

ZAŻALENIE. na postanowienie o umorzeniu dochodzenia z dnia ( ) Katowice, dnia ( ) r. L.Dz.W../2015 Sygn. RO-12/UPR4/2014/AF Sąd Rejonowy Zamiejscowy z siedzibą w P. za pośrednictwem: Prokuratura Rejonowa w T. Ośrodek Zamiejscowy w P. sygn. akt. 5 Ds 234/15 ZAŻALENIE

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR

ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR Ogólne założenia kodeksu karnego Art. 1.. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc Sygn. akt IV KK 31/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 lipca 2017 r. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Gierszon SSN Eugeniusz

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002

UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002 UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002 Względna przyczyna odwoławcza w postaci zarzutu rażącej niewspółmierności kary przewidziana w art. 438 pkt 4 zd. 1 k.p.k. może stanowić podstawę wniesienia

Bardziej szczegółowo

WINA jako element struktury przestępstwa

WINA jako element struktury przestępstwa WINA jako element struktury przestępstwa Art. 1 k.k. 1 Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 2. Nie

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt V KK 380/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 stycznia 2016 r. SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Gierszon SSN Jarosław

Bardziej szczegółowo

Karna Cywilna Dyscyplinarna

Karna Cywilna Dyscyplinarna Karna Cywilna Dyscyplinarna ukończone 17 lat czyn zabroniony, bezprawny, zawiniony, o stopniu szkodliwości społecznej większym niż znikomy wina umyślna wina nieumyślna (lekkomyślność świadomie narusza

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Jacek Sobczak SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Jacek Sobczak SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 370/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 listopada 2012 r. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący) SSN Jacek Sobczak SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo