PROGRAM OCHRONY RODOWISKA DLA POWIATU CZARNKOWSKO- TRZCIANECKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 Załcznik do Uchwały nr XXVII/184/2005 Rady Powiatu Czarnkowsko - Trzcianeckiego z dnia 5 kwietnia 2005 roku ZARZD POWIATU CZARNKOWSKO-TRZCIANECKIEGO PROGRAM OCHRONY RODOWISKA DLA POWIATU CZARNKOWSKO- TRZCIANECKIEGO NA LATA AKTUALIZACJA Czarnków, KWIECIE 2005

2 Zamawiajcy: Zarzd Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego ul. Rybaki Czarnków Wykonawca: Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o Wrocław ul. Tarnogajska 18 Główni autorzy opracowania: mgr in. Małgorzata Juchniewicz Prezes Zarzdu: mgr Marek Adamek mgr Joanna Sokół-Woniak mgr Jacek Chrzstek mgr Magdalena Wilk 1

3 1. WSTP Podstawa prawna opracowania Raport z wykonania Programu działa na rzecz ochrony rodowiska w latach Struktura Programu ochrony rodowiska Metodyka tworzenia Programu Zakres i elementy składowe Programu 8 2. ZAŁOENIA WYJCIOWE PROGRAMU Uwarunkowania zewntrzne wynikajce z polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego Uwarunkowania wynikajce ze Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego Uwarunkowania wynikajce ze Strategii rozwoju powiatu Nadrzdny cel Programu CELE I ZADANIA O CHARAKTERZR SYSTEMOWYM Edukacja ekologiczna Stan wyjciowy Cele długoterminowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Program działa z zakresu edukacji ekologicznej Wskaniki monitorowania celów Rozwój gospodarczy powiatu w aspekcie ochrony rodowiska Turystyka i rekreacja Rolnictwo Przemysł System transportowy Działania minimalizujce zagro enia rodowiska, wynikajce z rozwoju gospodarki_ OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY Ochrona przyrody i krajobrazu (PK) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona lasów (L) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona gleb Stan wyjciowy Cel redniookresowy do 2012 roku i strategia jego realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona zasobów kopalin (ZK) Stan wyjciowy Cel redniookresowy do 2012 roku i strategia jego realizacji POPRAWA JAKOCI RODOWISKA I BEZPIECZESTWA EKOLOGICZNEGO Ochrona jakoci wód i poprawa stosunków wodnych (W) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona powietrza atmosferycznego (OP) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona przed hałasem (OH) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji 38 2

4 Wskaniki monitorowania celów Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (PE) Stan wyjciowy 39 Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów Ochrona przed powa nymi awariami (AW) Stan wyjciowy Cele redniookresowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Wskaniki monitorowania celów PLAN OPERACYJNY NA LATA MONITORING REALIZACJI PROGRAMU Instrumenty polityki ochrony rodowiska Instrumenty prawne Instrumenty finansowe Instrumenty społeczne Instrumenty strukturalne Organizacja zarzadzania rodowiskiem Wprowadzenie Ogólne zasady zarzdzania rodowiskiem Zarzdzanie Programem ochrony rodowiska Monitoring wdra ania Programu Harmonogram wdra ania Programu Współpraca w ramach wdra ania Programu Wprowadzenie Jednostki szczebla wojewódzkiego Ssiednie powiaty i gminy Inspekcja Ochrony rodowiska - Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska Fundusze Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Inne jednostki finansujce inwestycje ekologiczne Organizacje pozarzdowe Podmioty gospodarcze Inne instytucje i organizacje Główne działania w ramach zarzdzania rodowiskiem ASPEKTY FINANSOWE WDRAANIA PROGRAMU Wprowadzenie Ramy finansowe wdra ania "Programu ochrony rodowiska" Koszty realizacji przedsiwzi w latach Wprowadzenie Koszty realizacji przedsiwzi w latach Prognoza podziału kosztów wg ródeł finansowania Spis literatury 80 3

5 1. WSTP 1.1. Podstawa prawna opracowania W celu realizacji polityki ekologicznej pastwa zarzd województwa, powiatu i gminy sporzdzaj odpowiednio, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony rodowiska. Podobnie jak polityk ekologiczn pastwa, programy ochrony rodowiska przyjmuje si na 4 lata a przewidziane w nim działania w perspektywie obejmuj kolejne 4 lata. Program ochrony rodowiska dla powiatu czarnkowsko trzcianeckiego został wykonany na przełomie lat 2000/2001 jako Programu zrównowa onego rozwoju i ochrony rodowiska z uwzgldnieniem gospodarki odpadami dla powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego przez ARCADIS Ekokonrem sp. z o.o. z siedzib we Wrocławiu. W zwizku z upływem 4 lat Zarzd Powiatu zwrócił si z prob o aktualizacj Programu i Planu do wczeniejszego wykonawcy. Poniewa w okresie od 2000 roku do 2004 uchwalono now Polityk ekologiczn pastwa na lata z uwzgldnieniem perspektywy na lata , oraz przyjto ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony rodowiska (Dz.U z dn. 20 czerwca 2001 z pón. zm) niniejszy dokument Programu pisany jest jako nowy dokument. Odniesieniem do Programu na lata jest raport z wykonania Programu zrównowa onego rozwoju i ochrony rodowiska z uwzgldnieniem gospodarki odpadami dla powiatu czarnkowskotrzcianeckiego w powiecie i gminach powiatu Raport z wykonania Programu działa na rzecz ochrony rodowiska w latach W latach wykonano szereg inwestycji, które w znacznym stopniu wpłynły na popraw stanu rodowiska w gminach powiatu. Szczególnie wa ne były inwestycje z zakresu porzdkowania gospodarki wodno-ciekowej: budowa i modernizacja oczyszczalni cieków, budowa sieci kanalizacyjnej i wodocigowej. Równie wykonano inwestycje termomodernizacyjne majce na celu zmniejszenie emisji zanieczyszcze do atmosfery oraz inwestycje z zakresu budowy i modernizacji dróg. Szereg inwestycji nie miało charakteru inwestycyjnego, np. powołanie nowych pomników przyrody, działania edukacyjne itp. Poni ej przedstawiono w formie tabelarycznej sprawozdanie z realizacji działa na rzecz ochrony rodowiska w latach Inwestycje wykonane w latach Koszt w tys. PLN ródła finansowania WZDP Budowa drogi Miały-Marylin-Piłka w gm. Drawsko 1 670,0 fundusze strukturalne, rodki własne, WFOiGW ZDP Modernizacja ul. Wronieckiej, Chodzieskiej, Zamkowej w m. Czarnków 695,0 współfinansowanie z bud etu miasta Rozpoczcie przedsiwzicia: Przebudowa drogi powiatowej 1 160,0 rodki własne, Przesieki-Wiele Przebudowa drogi powiatowej w miejscowoci Stajkowo 738,0 WFOiGW, SAPARD, bud et Rozpoczcie przebudowy drogi powiatowej wraz z wiaduktem 7 592,9 pastwa, fundusze Drawsko-Krzy strukturalne Rozpoczcie przebudowy drogi powiatowej w mieszkowie 144,0 4

6 Inwestycje wykonane w latach Koszt w tys. PLN ródła finansowania Starostwo Powiatowe Budowa oczyszczalni cieków przy ZSzL w Goraju 862,0 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na olejow w Goraju 237,0 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na olejow w Krzy u (ujte w zadaniach UM Krzy ) 206,0 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na gazow w MDK w Trzciance 96,49 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na gazow w Poradni Psychiczno-Pedagogicznej w Trzciance 110,71 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na gazow w Zespole Szkół w Trzciance 115,5 rodki własne, WFOiGW Modernizacja kotłowni wglowej na olejow w ZSR w Białej 237,25 rodki własne, WFOiGW Miejska Kanalizacja i Wodocigi Sp.z o.o. w Czarnkowie Wyznaczenie stref ochronnych dla ujcia miejskiego w 32,0 Czarnkowie Wykonywanie czynnoci minimalizujcych straty wody na przesyle 78,0 Kanalizacja sanitarna na ul. Brzeziskiej 191,0 Miasto Czarnków Modernizacja kotłowni wglowej na gazow i instalacji c.o. w budynku Miejskiego Centrum Kultury 180,0 WFOiGW, rodki własne Modernizacja kotłowni wglowej na gazow w budynku Szkoły Podstawowej nr 3 70,0 WFOiGW, rodki własne Modernizacja kotłowni wglowej na gazow w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 612,2 WFOiGW, rodki własne Termorenowacja budynków indywidualnych i u ytecznoci publicznej 300,0 WFOiGW, rodki własne Termomodernizacja budynków w Miejskim Zakładzie Komunalnym w Czarnkowie 148,7 WFOiGW, rodki własne Opracowanie Planu budowy obwodnic dla miasta Czarnków 130,0 rodki własne Działania modernizacyjne zwizane z ciepłownictwem (modernizacja układu ciepłej wody u ytkowej, wymiana odcinka sieci ciepłowniczej itp.) prowadzone przez GEOTERMI CZARNKÓW Sp. z o.o. Kanalizacja deszczowa i sanitarna na ul. Zamkowej z rozdzieleniem kanalizacji ogólnospławnej na ul. Zamkowej wraz z przepompowni 723,5 rodki unijne, rodki własne 317,7 rodki własne Kanalizacja sanitarna na ul. Chodzieskiej, Orłowskiego 896,1 rodki unijne, rodki własne Gmina Czarnków Budowa sieci wodocigowej w Gajewie, Ku nicy Czarnkowskiej, Jdrzejewie-Piaski 250,0 rodki unijne, rodki własne Budowa sieci wodocigowej w Bukowcu 200,0 rodki unijne, 5

7 Inwestycje wykonane w latach Koszt w tys. PLN ródła finansowania rodki własne Budowa sieci kanalizacyjnej Gbice-Sobolewo i Brzeno 1 300,0 rodki unijne, rodki własne Gmina Drawsko Modernizacja oczyszczalni cieków w Drawskim Młynie 4 500,0 PHARE, WFOiGW, rodki własne Budowa kanalizacji sanitarnej w Drawskim Młynie i Drawsku 2 500,0 PHARE, WFOiGW, rodki własne Budowa wodocigów w Chełcie, Kamienniku, Kawczynie, Pełczy, Moczydłach 1 240,0 Bank wiatowy, SAPARD Miasto i Gmina Krzy Wlkp. Rozbudowa sieci cieplnych w miecie oraz likwidacja lokalnej kotłowni wglowej w SzP w Kunicy elichowskiej wraz z modernizacj instalacji wewntrznej w budynku Modernizacja kotłowni wglowej na olejow w ZSZ w Krzy u to zadanie nale y wykreli realizowane przez SPowiat. 260,0 WFOiGW, rodki własne 420,0 WFOiGW, rodki własne Miasto i Gmina Krzy Wlkp. powtórzone wy ej Budowa i modernizacja nawierzchni dróg w miecie i gminie 300,0 WFOiGW, rodki własne Dokoczenie budowy sieci wodocigowej w Lubczu Wlk. i budowa sieci wodocigowej w Kunicy elichowskiej 412,0 rodki unijne, rodki własne Budowa sieci kanalizacyjnej (sanitarnej i deszczowej) w miecie i gminie (wykonane w czci) 700,0 rodki unijne, rodki własne Gmina Lubasz Budowa sieci wodocigowej z przyłczami dla wsi Antoniewo 307,0 rodki unijne, rodki własne Budowa kanalizacji i oczyszczalni dla wsi Jdrzejewo 896,4 rodki unijne, rodki własne Budowa kanalizacji sanitarnej z przykanalikami, kolektora tłocznego oraz przepompowni cieków wraz z lini kablowa 1 kv w Lubaszu w obrbie ulic Kocielnej i Bolesława Chrobrego Budowa sieci wodocigowej z przyłczami na terenie sołectwa Dbe-gmina Lubasz na bazie stacji uzdatniania wody w mieszkowie, gmina Czarnków Gmina Połajewo Budowa oczyszczalni cieków i kanalizacji sanitarnej w Połajewie 528,0 rodki unijne, rodki własne 477,0 rodki unijne (SAPARD), rodki własne 5 850,0 rodki własne, SAPARD, WFOiGW Budowa sieci wodocigowej 220,0 Termomodernizacja budynków, wymiana kotłowni na olejowe 170,0 rodki własne, WFOiGW Miasto i Gmina Trzcianka Budowa sieci wodocigowej tranzytowej: Siedlisko-Rychlik, Górnica, Przyłki, Biernatowo 605,5 rodki unijne, rodki własne Budowa sieci wodocigowej PGR Siedlisko 132,0 rodki unijne, 6

8 Inwestycje wykonane w latach Koszt w tys. PLN ródła finansowania rodki własne Budowa sieci wodocigowej Biernatowo-Przyłki 312,5 rodki unijne, rodki własne Budowa sieci wodocigowej Przyłki-Górnica 516,0 SAPARD 246,0 Budowa sieci wodocigowej Niekursko 803,5 SAPARD 393,7,0 Budowa sieci wodocigowej Rychlik-Siedlisko 706,7 SAPARD 346,2 Miasto i Gmina Wiele Budowa kanalizacji w Wieleniu 300,0 rodki gminy Nadlenictwo Krzy Budowa punktu edukacji ekologicznej abia Polana 30,0 rodki własne RAZEM ,45 Łczny koszt wykazanych wy ej inwestycji wyniósł ,45 PLN. W kosztach nie uwzgldniono działa z zakresu przebudowy drzewostanów, działa ochronnych w lasach oraz kosztów dot. gospodarki odpadami Struktura Programu ochrony rodowiska Koncepcja Programu oparta jest o zapisy dwóch dokumentów: 1. Prawo ochrony rodowiska z 27 kwietnia: Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony rodowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustaw (Art.14 ust.1 po), program ochrony rodowiska, na podstawie aktualnego stanu rodowiska, okrela w szczególnoci: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działa proekologicznych, rodki niezbdne do osignicia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. 2. Polityka ekologiczna pastwa na lata z uwzgldnieniem perspektywy na lata , dostosowana do wymaga ustawy Prawo ochrony rodowiska. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiowa cele redniookresowe (dla okresu 8- letniego) i zadania na okres najbli szych czterech lat oraz monitoring realizacji Programu i nakłady finansowe na jego wdro enie. Cele i zadania ujte w kilku blokach tematycznych: a). cele i zadania o charakterze systemowym b). ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u ytkowanie zasobów przyrody c). jako rodowiska i bezpieczestwo ekologiczne d). zrównowa one wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii. W Programie uwzgldniono tak e zapisy po (Art.14 ust.2, art. 18 ust.2) wskazujce, e program ochrony rodowiska przyjmuje si na 4 lata a zarzd powiatu zobowizany jest do sporzdzania co 2 lata raportów o wykonaniu Programu i przedstawiania ich Radzie Powiatu. W pracach nad Programem wzito równie pod uwag "Wytyczne do sporzdzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym", które podaj sposób i zakres uwzgldniania polityki ekologicznej pastwa w programach ochrony rodowiska oraz wskazówki dot. zawartoci programów. Kierujc si powy szymi zapisami, niniejszy Program zawiera: Cele ekologiczne redniookresowe do 2012 roku wraz z kierunkami działa, ujte w trzech blokach tematycznych, Przedsiwzicia przewidziane do realizacji w latach Monitoring realizacji Programu, Aspekty finansowe wdra ania Programu. 7

9 Nale y podkreli, e Program... ma otwart formuł co oznacza, e w przypadku zmiany wymaga prawnych, pojawiania si nowych problemów, bd nie wykonania niektórych przedsiwzi w terminach przewidzianych w tym Programie, dokument Programu opracowany w 2004 roku, bdzie cyklicznie aktualizowany (co 4 lata) Metodyka tworzenia Programu Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony rodowiska i Wytycznymi do sporzdzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym du y nacisk poło ono na proces opracowania programu i na elastyczno jego treci. Generaln zasad procesu jest włczanie społecznoci lokalnych zarówno w przygotowanie programu, jak i jego wdra anie. Dlatego w pracach nad Programem zwrócono szczególn uwag na wymian informacji i konsultacje pomidzy przedstawicielami instytucji / organizacji włczonych w zagadnienie ochrony rodowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu. W procesie tym zwanym procesem otwartego planowania wykorzystane były takie narzdzia jak: warsztaty robocze (1 x), spotkania robocze, bie ce konsultacje ze specjalistami lokalnymi, wizja lokalna gmin, ankietyzacja zakładów przemysłowych. Projekt Programu powiatowego, uzgodniony z Zarzdem Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego, a nastpnie zaopiniowany przez komisje Rady Powiatu i przez Zarzd Województwa Wielkopolskiego, zostanie przedstawiony Radzie Powiatu do przyjcia w formie uchwały Zakres i elementy składowe Programu Konstrukcja "Programu..." oparta jest o schemat dokumentu pt. Polityka ekologiczna pastwa na lata z uwzgldnieniem perspektywy na lata i jednoczenie dopasowana do specyficznych uwarunkowa powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Dokument Programu zawiera nastpujce rozdziały: Rozdział 1 Rozdział 2 Rozdział 3 Rozdział 4 Rozdział 5 Wstp Podstawa prawna opracowania, ogólna charakterystyka powiatu, struktura Programu, metodyka prac Zało enia wyjciowe Programu: Uwarunkowania wewntrzne i zewntrzne Programu, priorytety w zakresie ochrony rodowiska i racjonalnego u ytkowania zasobów naturalnych. Cele i zadania o charakterze systemowym: Rozwój społeczno-gospodarczy powiatu w kontekcie ochrony rodowiska, aktywizacja rynku do działa na rzecz ochrony rodowiska, edukacja ekologiczna. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u ytkowanie zasobów przyrody: Ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównowa ony rozwój lasów, ochrona gleb, ochrona zasobów kopalin Poprawa jakoci rodowiska i bezpieczestwa ekologicznego: Jako wód i stosunki wodne (w tym racjonalne korzystanie z wody i ochrona przed powodzi), gospodarowanie odpadami, ochrona powietrza atmosferycznego (w tym wykorzystanie energii odnawialnej), ochrona przed hałasem, pola elektromagnetyczne, powa ne awarie. 8

10 Rozdział 6 Plan operacyjny na lata Najwa niejsze przedsiwzicia realizowane w powiecie, z uwzgldnieniem kosztów i lat ich realizacji oraz potencjalnych ródeł finansowania. Rozdział 7 Monitoring realizacji Programu: Instrumenty zarzdzania rodowiskiem, wskaniki monitoringu celów, organizacja zarzdzania Programem (cykliczna ocena realizacji Programu, w tym harmonogram procesu wdra ania Programu) Rozdział 8 Aspekty finansowe wdra ania Programu: Ramy finansowe realizacji Programu, koszty wdro enia przedsiwzi przewidzianych do realizacji w latach (wg dziedzin ochrony rodowiska) oraz udział potencjalnych ródeł finansowania w ogólnych kosztach realizacji Programu Dla zagadnie ujtych w rozdziałach 3, 4, 5 zastosowano nastpujc kolejno omawiania tematu: Stan wyjciowy Cele długoterminowe do 2012 roku i strategia jego realizacji Wskaniki realizacji celu Dokument Programu bdzie si składał z: Dokumentu głównego, którym jest Program ochrony rodowiska, Załcznika, którym jest Stan rodowiska w powiecie w 2003/2004 roku 2. ZAŁOENIA WYJCIOWE PROGRAMU Zało enia wyjciowe do opracowania programu ochrony rodowiska opieraj si na uwarunkowaniach, zarówno tych, które dotycz wszystkich regionów i s uwarunkowaniami zewntrznymi jak i tych, które wynikaj z zamierze rozwojowych powiatu, determinujcych przyszły kształt rozwoju gospodarczo-społecznego, a tak e rodowiskowo-przestrzennego powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego Uwarunkowania zewntrzne wynikajce z polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego Zasady polityki ekologicznej pastwa s zasadami, na których oparta jest równie strategia ochrony rodowiska powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Oprócz zasady zrównowaonego rozwoju jako nadrzdnej uwzgldniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujcych, m.in.: Zasad prewencji, oznaczajc w szczególnoci: zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze poprzez stosowanie najlepszych dostpnych technik (BAT), recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze cieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, zintegrowane podejcie do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze i zagro e zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), wprowadzanie pro-rodowiskowych systemów zarzdzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnowiatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra onymi m.in. w standardach ISO i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care itp. Zasad zanieczyszczajcy płaci odnoszc si do odpowiedzialnoci za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro e. Odpowiedzialno t ponosi powinny wszystkie jednostki u ytkujce rodowisko a wic tak e konsumenci, zwłaszcza, gdy maj mo liwo wyboru mniej zagra ajcych rodowisku dóbr konsumpcyjnych. 9

11 Zasad integracji z politykami sektorowymi polityki ekologicznej, oznaczajc uwzgldnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasad regionalizacji, oznaczajc m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne). Zasad oszczdnego korzystania z zasobów naturalnych. Zasoby naturalne s najwa niejsz zmienn w koncepcji zrównowa onego rozwoju. Istotne jest oszczdne korzystanie z zasobów nieodnawialnych, ale du e znaczenie ma tak e oszczdne korzystanie z zasobów odnawialnych (drewno, czysta woda i czysta gleba). W tym zakresie szczególne miejsce zajmuje edukacja ekologiczna mieszkaców i przekazywanie informacji nt. oszczdnego korzystania z zasobów naturalnych. Zasad skutecznoci ekologicznej i efektywnoci ekonomicznej odnoszc si do wyboru planowanych przedsiwzi inwestycyjnych ochrony rodowiska, a nastpnie do oceny osignitych wyników a oznaczajc potrzeb minimalizacji nakładów na jednostk uzyskanego efektu Uwarunkowania wynikajce ze Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego Dokumentem bdcym podstaw programowania rozwoju województwa, a porednio równie rozwoju poszczególnych powiatów województwa jest strategia rozwoju. Strategiczne cele rozwoju województwa wielkopolskiego sformułowane zostały w czterech nastpujcych grupach: 1. Zapewnienie mieszkacom warunków do podwy szania poziomu ycia. Grupa obejmuje takie zagadnienia jak: praca, byt materialny, rozwój duchowy i bezpieczestwo. 2. Zwikszenie konkurencyjnoci gospodarki w stosunku do innych regionów Europy. Grupa obejmuje: unowoczenienie struktury gospodarki, wzrost efektywnoci gospodarki oraz trwało i harmoni rozwoju. 3. Wzrost wewntrznej integracji i istotna poprawa jakoci przestrzeni. Grupa obejmuje zagadnienia wewntrznej integracji regionu oraz właciwej struktury przestrzennej. 4. Dostosowanie potencjału, struktury i organizacji województwa do wyzwa XXI wieku i wymaga jednoczcej si Europy. W grupie tej wyszczególniono: partnersk rol województwa oraz trosk o to samo regionaln. Na licie podcelów wpisanych pod poszczególne kategorie s takie, które mog mie istotne znaczenie dla zmian jakoci rodowiska oraz dla stopnia wykorzystania jego zasobów. W szczególnoci podstaw dalszej poprawy rodowiska s nastpujce cele szczegółowe: zapewnienie warunków do satysfakcjonujcego bytu materialnego, w tym: wy ywienia, mieszkania, przebywania w zdrowym rodowisku, lecznictwa i wypoczynku, uzyskanie wysokiego poziomu obsługi mieszkaców (gospodarstw domowych) dotyczcych usług publicznych oraz dobrej dostpnoci przestrzennej w tym zakresie, konsekwentna restrukturyzacja gospodarki w kierunku zwikszania udziału przemysłów nowoczesnych technologii, a tak e specjalistycznych usług (komunikacyjnych, handlowych, naukowych i kulturalnych), znalezienie i wykorzystanie nowych kół napdowych gospodarki, w tym budownictwa mieszkaniowego, wielofunkcyjny rozwój wsi, zdecydowana modernizacja dziedzin tradycyjnych, w tym kompleksu rolno-spo ywczego, poprawa transferu technologii, wzrost konkurencyjnoci gospodarki, generowanie rozwoju uwzgldniajce oszczdne, racjonalne wykorzystywanie posiadanych zasobów i walorów, intensywny rozwój małych i rednich przedsibiorstw, harmonijny rozwój sieci osadniczej, przygotowanie głównych orodków miejskich do pełnienia funkcji biegunów rozwoju, 10

12 prowadzenie przyjaznej dla rodowiska przyrodniczego polityki inwestycyjnej i zagospodarowania przestrzennego (z systemem obszarów chronionych). Wród powy szych celów szczegółowych istotne dla programu ochrony rodowiska s te, które mog mie wpływ na zmian stanu rodowiska. Rozwój województwa zmierza równie do czciowego wyrównania dysproporcji midzy poziomem rozwoju poszczególnych obszarów. Strategia przewiduje rozwizanie polegajce na wspieraniu dalszej intensyfikacji rozwoju najbardziej aktywnych obszarów gospodarki Wielkopolski (tzn. głównie aglomeracji poznaskiej) z przełamywaniem impasu gospodarczego obszarów wymagajcych aktywizacji (biorc pod uwag wskaniki bezrobocia i braki w infrastrukturze s to powiaty wschodniej i północnej czci województwa). W przypadku polityki gospodarowania zasobami pracy w aspekcie przestrzennym strategia równie proponuje rozwizanie o charakterze porednim polegajce na poszukiwaniu aktywizacji gospodarczej obszarów o najwikszym bezrobociu z jednoczesnym wzmacnianiem niektórych miast (orodków subregionalnych), które mog by ogniskami napływu ludnoci. Powy sze cele i generalne tendencje rozwojowe prowadz do trzech rodzajów działa, które mog wywoływa niekorzystne zmiany w rodowisku. S to: intensyfikacja rozwoju aktywnych czci obszaru Wielkopolski, aktywizacja gospodarcza obszarów o ni szym poziomie rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich Uwarunkowania wynikajce ze Strategii rozwoju powiatu Podstaw rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego jest Strategia rozwoju. Okrela ona, misj, cele i kierunki działa na lata Misja powiatu czarnkowskotrzcianeckiego okrela, e: Powiat czarnkowsko-trzcianecki zintegrowany społecznie obszar zrównowa onego rozwoju gospodarczego, wykorzystujcy liczne walory przyrodniczo-krajobrazowe dla rozwoju ró nych form turystyki. Bezpieczny powiat, gwarantujcy dogodne warunki dla wielokierunkowego kształcenia si i osiedlania. Cele priorytetowe sformułowano dla 5-ciu obszarów: gospodarka, przestrze, społeczno, ekologia i infrastruktura. S one celami wspierajcymi prokonkurencyjno -prospołeczny wariant rozwoju. Oznacza to, e wol społecznoci lokalnej jest zrównowa ony rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich gmin poprzez rozwój infrastruktury przyjaznej dla rodowiska oraz poprzez budow i modernizacj sieci dróg, wykorzystanie linii kolejowych, naturalnych walorów przyrodniczych rzeki Note. Jednoczenie proces integracji społecznej i gospodarczej jest nadrzdny w stosunku do pozostałych celów. Poniewa Strategia powiatu realizowana jest od prawie czterech lat, poni ej przedstawiono podjte działania wynikajce z programów operacyjnych, majce znaczenie dla stanu i poprawy rodowiska. S to: Projekt rewitalizacji obszarów wiejskich z zanikajc gospodark roln i małymi gospodarstwami. Projekt utworzenia ewidencji obszarów przyrodniczych, kulturowych chronionych prawnie i zwyczajowo. Projekt promocji turystycznej Wydanie profesjonalnego katalogu ofert turystycznych powiatu Projekt tworzenia systemu infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej i sportowej Projekt budowy i modernizacji dróg strategicznych powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego Racjonalna gospodarka odpadami we współpracy z gminami poprzez wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. Projekt ochrony wód jako naturalnego czynnika rozwoju i zachowania ekosystemu wodnego. 11

13 Projekt edukacji ekologicznej. Projekt oczyszczalni przydomowych. Projekt promocji nowoczesnych systemów grzewczych. Opracowanie programu działania dot. zamiany ródła ciepła (z tradycyjnego na ekologiczne). Projekt edukacji ekologicznej Nadrzdny cel Programu Cel Programu ma du e znaczenie w procesie opracowywania polityki ochrony rodowiska, jako element ukierunkowujcy podejmowane działania. Dla Programu ochrony rodowiska powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, cel zdefiniowano nastpujco: Zrównowaony rozwój powiatu, w którym ochrona rodowiska ma znaczcy wpływ na przyszły charakter tego obszaru i równoczenie wspiera jego rozwój gospodarczy i społeczny. Posiadanie "Programu..." daje wiele korzyci władzom powiatu w sferze zarzdzania rodowiskiem. Najwa niejsze z nich to: Program, a przede wszystkim proces jego tworzenia, powinien mobilizowa podmioty gospodarcze, organizacje pozarzdowe oraz szereg innych instytucji i organizacji do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwizywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony rodowiska, Program mo e zintensyfikowa współprac wewntrzn (midzy poszczególnymi wydziałami Starostwa Powiatowego) i współprac zewntrzn (z administracj szczebla wojewódzkiego, ssiednimi gminami, podmiotami gospodarczymi), Program ochrony rodowiska stanowi podstaw do podejmowania decyzji w zakresie działa i przedsiwzi inwestycyjnych w dziedzinie ochrony rodowiska, Posiadanie programu ujmujcego szersz perspektyw czsto jest warunkiem otrzymania rodków finansowych (w tym pomocowych) na du e projekty inwestycyjne, Program powinien sta si zacztkiem funkcjonowania nowego trwałego systemu zarzdzania rodowiskiem w powiecie. Wymienione korzyci wskazuj, e program ochrony rodowiska jest nie tylko wypełnieniem wymaga ustawowych, ale tak e mo e zmobilizowa administracj oraz ró ne instytucje / organizacje do wspólnego wdra ania działa / przedsiwzi zdefiniowanych w Programie. 3. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZR SYSTEMOWYM 3.1. Edukacja ekologiczna Stan wyjciowy Dobrze prowadzona edukacja ekologiczna jest warunkiem powodzenia pozostałych działa w zakresie ochrony rodowiska. Edukacja ekologiczna prowadzona jest: w formalnym systemie kształcenia: obejmuje wychowanie przedszkolne, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, szkolnictwo wy sze, w strukturach pozaszkolnych: obejmuje działania prowadzone przez jednostki samorzdowe, pozarzdowe organizacje ekologiczne, Lasy Pastwowe, media i in. 12

14 Mówic o jednostkach prowadzcych edukacje ekologiczna w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim nale y wymieni: jednostki samorzdowe: Urzdy Gmin, Wydziały Ochrony rodowiska w gminach, Wydział Owiaty, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego, Wydział Ochrony rodowiska, Rolnictwa i Lenictwa Starostwa Powiatowego, jednostki owiatowe: pozarzdowe organizacje ekologiczne Regionaln Dyrekcj Lasów Pastwowych, Nadlenictwa, Media Poni ej omówiono działania i jednostki prowadzce edukacj w formalnym systemie kształcenia (edukacja dzieci i młodzie y w systemie szkolnym) jak i w systemie pozaszkolnym (edukacja ekologiczna nieformalna) wg schematu zastosowanego w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Działania z zakresu edukacji ekologicznej prowadzone s we wszystkich placówkach owiatowych na terenie powiatu (szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcce 3, Zespoły Szkół Zawodowych i Technika 6). W zale noci od mo liwoci i zaanga owania nauczycieli edukacja ekologiczna prowadzona jest w nich w ró nym zakresie. Podstawy programowe kształcenia ogólnego okrela Rozporzdzenie MEN z dn (w sprawie wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół), dotyczce podstawowych zada szkoły w zakresie nauczania, umiejtnoci i pracy wychowawczej uwzgldniajc w nich działania majce na celu wzrost wiadomoci ekologicznej uczniów. Rozporzdzenie to wprowadza równie obok przedmiotów i bloków przedmiotowych realizacj cie ki midzyprzedmiotowej. Jedn ze cie ek interdyscyplinarnych jest edukacja ekologiczna. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów, a jej właciwa realizacja zale y przede wszystkim od zaanga owania nauczycieli, od ich znajomoci najwa niejszych problemów z zakresu ochrony rodowiska. Pozaszkolna edukacja ekologiczna prowadzona jest: przez Samorzdy Jednostkami zajmujcymi si informacj o rodowisku i edukacj ekologiczn w Starostwie Powiatowym i gminach s wydziały/stanowiska zajmujce si ochron rodowiska. Działalno dotyczy głównie: - propagowania idei zrównowa onego rozwoju i ochrony rodowiska, - upowszechniania wiedzy i informacji o rodowisku, - inicjowania, wspierania i koordynowania działa w zakresie edukacji ekologicznej, - promowania i wdra ania do placówek owiatowych programów edukacyjnych, - wspierania pozarzdowych organizacji ekologicznych prowadzcych działalno edukacyjn nastawion na promowanie ochrony rodowiska. przez nadlenictwa, Park Narodowy Wszystkie Nadlenictwa na terenie powiatu (Krzy, Krucz, Potrzebowice, Sarbia i Trzcianka) maj opracowany Programy edukacji lenej społeczestwa (zgodnie z Zarzdzeniem nr 57 Dyrektora Generalnego LP). Plany uwzgldniaj działania z szeroko pojtej edukacji przyrodniczej: zajcia w szkołach, konkursy, pogadanki, zielone lekcje, przygotowywanie cie ek przyrodniczych, wydawanie folderów informacyjnych o nadlenictwach, prowadzenie szkole, warsztatów dla nauczycieli. Na terenie Nadlenictwa Krzy znajduje si punkt edukacyjny abia Polana, gdzie prowadzone s pogadanki przyrodniczo-ekologiczne oraz zielone lekcje. W Nadlenictwie Sarbia przebiega cie ka przyrodnicza "cieynka Sarbinka" - poło ona w lenictwach Sarbka i Kruszewo. Ma długo 5,3 km. Na jej trasie zlokalizowano 18 przystanków edukacyjnych, np.: historia nadlenictwa, pomniki przyrody, po ary lasu, fazy rozwoju drzewostanu, warstwowa budowa lasu. 13

15 W Nadlenictwie Trzcianka prowadzi 4 kilometrowa cie ka tworzca ptl majc swój pocztek i koniec w punktach usytuowanych przy szosie Trzcianka-Tuczno. Na cie ce znajduje si 20 tablic pokazujcych ycie w lesie, jego mieszkaców i ochron przyrody. Nadlenictwo Potrzebowice prowadzi pokazy w terenie, lekcje w terenie, prelekcje w szkołach. W nadlenictwie przebiega cie ka przyrodniczo-edukacyjna Dziewanna. W 2004 roku na terenie Nadlenictwa Krucz powstała cie ka przyrodniczo-lena, przebiegajca przez tereny lenictw: Ciszkowo i Gniewomierz. Podzielona została na 3 czci: piesz o dł. 5 km, piesz lub rowerow o dł. 12 km oraz rowerow o dł. 20 km. Nadlenictwa współpracuj równie z organizacjami przyrodniczymi: LOP, Salamandra. Północny fragment gminy poło ony jest na terenie Drawieskiego Parku Narodowego. W Parku prowadzone s zajcia przyrodnicze. Mo na równie korzysta z komputerów z programami przyrodniczymi, mikroskopów, lornetek, bada wod i gleb przy pomocy zestawów edukacyjnych. Prelekcje urozmaicane s slajdami z terenu Parku oraz filmami przyrodniczymi. Dodatkowo w sali znajduje si wystawa "Zwierzta i gleby DPN". W biblioteczce przyrodnika znajduj si przewodniki do oznaczania rolin i zwierzt podczas wycieczki terenowej. przez organizacje pozarzdowe Liga Ochrony Przyrody Oddział Krzy Wlkp. na terenie powiatu Czarnkowsko - Trzcianeckiego prowadzi działania edukacyjne i profilaktyczne w zakresie ochrony rodowiska w nastpujcych formach: Grupa Ekologiczna LOP - 37 dzieci ze Szkoły Podstawowej i Gimnazjum realizuje program edukacyjny w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu. Dotychczasowe osignicia to: 4 wycieczki rowerowe, wystawa prac wykonanych z odpadów, kiermasz ekologiczny, udział w przedstawieniach teatralnych, konkursy plastyczne, wdrówki do lasu, gry i zabawy terenowe, zbiórka surowców wtórnych oraz inne. Działania profilaktyczne, akcje i kampanie informacyjne o charakterze masowym skierowane do wszystkich mieszkaców powiatu, a w szczególnoci do dzieci i młodzie y: "Zanim podpalisz - pomyl...", "Pomagamy ptakom przetrwa zim", "Dzie Ziemi", "Sprztanie wiata", "ODPADY 2001". Programy te maj na celu zwróci uwag na zagro enia rodowiska i da przykład rozwiza, które minimalizuj skutki działalnoci człowieka. Konkursy przyrodnicze i ekologiczne np. fotograficzne, plastyczne, literackie, wiedzy ekologicznej, itp. Seminaria i sesje, coroczna sesja ekologiczna oraz Zlot Ekologiczny w Szkole Podstawowej w Drawskim Młynie, spotkania i seminaria ekologiczne w Trzciance, Poznaniu i Złotowie organizowane przez zaprzyjanione organizacje i szkoły. Wycieczki i obozy rowerowe. Współpraca midzynarodowa realizowana w oparciu o podpisane porozumienie z Verein für Natur und Umwelt Adonishänge e.v. - Lebus (Niemcy). Interwencje w sprawach naruszania zasad ochrony rodowiska - wypalania traw, dzikich wysypisk mieci, zagro enia po arowego lasów, łamania praw zwierzt, itp. W ramach współpracy z Urzdem Miejskim w Krzy u Wlkp. uczestnictwo w pracach komisji ds. wycinki drzew. Nadnoteckie Koło PTOP Salamandra jest jednym z siedmiu działajcych na terenie Polski kół Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody Salamandra. Towarzystwo realizuje działania: 1. edukacyjne - rajdy, biwaki, wycieczki, spotkania dla dzieci, młodzie y i dorosłych, - działalno wydawnicza biuletyn 2 razy w roku, broszurki, kalendarzyki, 2. monitoringowe - badania liczebnoci ptaków na terenie ostoi ptaków Nadnoteckie Łgi, - badanie liczebnoci wybranych gatunków sów na terenie byłego województwa pilskiego. 3. ochronne - budowa i rozwieszanie skrzynek lgowych, - interwencje przyrodnicze (m.in. opieka nad chorymi zwierztami). 14

16 W latach utworzono, dziki zaanga owaniu wolontariuszy, członków i sympatyków Salamandry, terenowy punkt edukacji przyrodniczej. Poło ony jest on przy luzie na Noteci Lipnica, 5 km na północ od Czarnkowa. Punkt posiada zadaszone miejsce do prowadzenia spotka i biwaków przyrodniczych. Polski Zwizek Łowiecki W 2004 roku, na bazie Zespołu Szkół Lenych w Goraju, PZŁ utworzył Centrum Edukacji Przyrodniczo-Łowieckiej. Centrum posiada sal łowieck, do nauki przedmiotu Gospodarka Łowiecka, zagrod szkoleniow dla psów ras myliwskich. Zbudowano równie ambon widokow, terasy widokowe, system nawodnie Cele długoterminowe do 2012 roku i strategia ich realizacji Podstawowe dokumenty okrelajce cele i kierunki rozwoju edukacji ekologicznej w Polsce to: - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej Przez edukacje do zrównowa onego rozwoju, - Narodowy Program Edukacji Ekologicznej - Polityka ekologiczna pastwa (PEP). Jednym z podstawowych zada, których realizacja spoczywa na władzach samorzdowych powiatu, placówkach owiatowych oraz organizacjach ekologicznych jest wypracowanie spójnego systemu powszechnej edukacji ekologicznej oraz uwzgldnienie i doskonalenie w nim wszystkich form edukacji. Jako cel w zakresie edukacji ekologicznej do roku 2012 okrelono: Podnoszenie wiadomoci ekologicznej mieszkaców powiatu i wykształcenie postawy odpowiedzialnoci za rodowisko. Kształtowanie wiadomoci ekologicznej dzieci i młodzie y jest wa nym zadaniem realizowanym w formalnym systemie kształcenia obejmujcym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wy sze. Wa nym zadaniem jest wprowadzanie do programów szkolnych zagadnie zwizanych z edukacj ekologiczn szczególnie dotykajc tych problemów, które dla poszczególnych gmin powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego s najistotniejsze, np. ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona powietrza atmosferycznego i ochrona przed hałasem, selektywna zbiórka odpadów, ochrona zasobów przyrodniczych, ochrona lasów itp. Zadaniem nauczyciela w szeroko pojtej edukacji ekologicznej jest: kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialnoci za stan rodowiska, zachcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, bada i analizy rodowiska, kształtowanie umiejtnoci rozwizywania problemów zgodnie z posiadan wiedz, umo liwienie dzieciom i młodzie y podejmowania praktycznych działa na rzecz ochrony rodowiska w ich otoczeniu. Nauczyciele podejmujcy si realizacji zagadnie zwizanych z edukacj ekologiczn bd kontynuowa zarówno współprace ze sob, jak i współprac z instytucjami/organizacjami wspierajcymi ich działalno: Urzdy gmin, Starostwo Powiatowe, Urzd Wojewódzki, Urzd Marszałkowski, Pozarzdowe Organizacje Ekologiczne (POE) RDLP Piła, Nadlenictwa. Coraz szerzej w szkolnictwie promowane i wdra ane s metody aktywizujce i poszukujce, praktyczne wiczenia, lekcje w terenie. Pozwalaj one na ukształtowanie postawy odpowiedzialnoci za rodowisko i jego ochron. Szczególnie istotny jest pobyt w terenie. Daje on okazj do bezporedniej obserwacji rodowiska i pomiaru poszczególnych jego komponentów. Wa ne zadania spełniaj cie ki dydaktyczne, dobrze opracowane i wyposa one w materiały szkoleniowe pozwalajce na samodzieln prac ucznia. 15

17 W perspektywie najbli szych lat planowane jest poszerzenie bazy do prowadzenia zaj z zakresu edukacji przyrodniczej w nadlenictwach o: - budow sali dydaktycznej i arboretum w Nadlenictwie Potrzebowice oraz rozbudow cie ki przyrodniczo-edukacyjnej Dziewanna, - doposa enie sali edukacyjnej oraz budow cie ki przyrodniczo-lenej w Nadlenictwie Krucz, - utworzenie cie ki edukacyjnej (rowerowej) w Nadlenictwie Krzy, - utworzenie cie ki przyrodniczo-lenej Nad Bukówk w Nadlenictwie Trzcianka. Równie poszerzone o cie k edukacyjn bdzie prowadzone przez Polski Zwizek Łowiecki, Centrum Edukacji Przyrodniczo-Łowieckiej w Goraju. Planuje si budow punktów dydaktycznych cie ki przyrodniczo-łowieckiej w miejscach o szczególnych walorach rodowiskowych przy istniejcych lub nowo budowanych urzdzeniach łowieckich, poletkach erowych dla zwierzt lenych. Zadanie to ma na celu promocj miejsca o unikatowych walorach przyrodniczych i kulturowych jakim jest pałac w Goraju oraz popularyzacj wiedzy przyrodniczej i łowieckiej wród społeczestwa. Opracowanie cie ek dydaktycznych znacznie poszerzy mo liwoci promowania wiedzy ekologicznej wród dzieci i młodzie y, jak równie dorosłych. Edukacja przyrodnicza obejmuje nie tylko edukacj z wykorzystaniem cie ek przyrodniczych. Wa nym elementem s lekcje w terenie prowadzone przez leników, jak równie akcje organizowane przez organizacje pozarzdowe. PTOP Salamandra przeprowadza cykliczne akcje Chromy stare drzewa oraz imprezy przyrodnicze. Akcja Chromy stare drzewa adresowana jest do uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych na terenie powiatu i ma na celu zachcanie dzieci i młodzie y do poznania przyrody w okolicy szkoły oraz wyszukiwania starych drzew. Ponadto Salamandra organizowa bdzie imprezy edukacyjne Szlakiem doliny Noteci, Weekend z przyrod, Po egnanie lata. Imprezy maj na celu podniesienie wiadomoci ekologicznej dzieci i młodzie y. Popularyzacji wiedzy ekologicznej słu równie akcje letnie organizowane przez ZHP i ZHR. S to obozy ekologiczne, wdrówki, zdobywanie sprawnoci zwizanych z poznawaniem przyrody, jej ochron, nabywanie umiejtnoci bezpiecznego (z punktu widzenia ochrony lasu) przebywania i obozowania w lesie. Efektem ostatnich lat jest utworzenie Powiatowego Centrum Informacji Przyrodniczej (PCIP), prowadzonego w ramach działalnoci LOP w Krzy u Wlkp. Planuje si przekształcenie PCIP na jednostk powiatow i utworzenie Powiatowego Centrum Informacji Przyrodniczej i Turystycznej z siedzib w Białej k. Trzcianki. Centrum usytuowane byłoby w budynku po byłym internacie ZSz w Białej w Dolinie Noteci, w pobli u wzgórz morenowych. Utworzenie Centrum pełnicego równie funkcje orodka szkoleniowego, bazy dla prowadzenia zielonych szkół i zaj lekcyjnych, punktu rozpoczynajcego przebieg szlaków turystycznych pieszych i rowerowych, byłoby alternatyw dla istniejcych orodków (Złotów, Potrzebowice), a jednoczenie wzbogaciłoby północn Wielkopolsk o now ofert edukacyjn. Oprócz roli orodka szkoleniowego, konferencyjnego itp., PCIPiT, pełniłoby rol promocji regionu, jakim jest Dolina Noteci. Słu yłoby temu wyznaczenie i utworzenie szlaków turystycznych wraz z infrastruktur towarzyszc, utworzenie punktu edukacyjnego na pobliskich wzgórzach morenowych jak równie : tworzenie zbiorów materiałów przyrodniczych dotyczy regionu. Wa nym zagadnieniem w edukacji ekologicznej jest edukacja dorosłych. Jednym z najbardziej efektywnych sposobów podniesienia wiadomoci ekologicznej osób dorosłych jest zaanga owanie mieszkaców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczestwa o stanie rodowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a tak e o mo liwociach prawnych uczestniczenia mieszkaców w podejmowaniu decyzji majcych wpływ na stan rodowiska. Szczególnie wa n rol w edukacji ekologicznej maj organy samorzdowe. Powinny one współdziała przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej oraz z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społecznoci lokalnych. Wa n kwesti jest edukacja w miejscu pracy, poniewa wikszo czynnych zawodowo osób poprzez podejmowane decyzje, ma mniej lub bardziej bezporedni wpływ na stan rodowiska. 16

18 Zdecydowanie najwikszy wpływ na poziom wiadomoci ekologicznej społeczestwa maj media. Podkreli nale y, e istnieje cisła zale no midzy wiedz społeczestwa z zakresu stanu rodowiska i nastawieniem do działa na rzecz jego ochrony, a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Coraz wikszego znaczenia nabieraj tematyczne programy publicystyczne, filmy popularnonaukowe o tematyce rodowiskowej oraz reklama społeczna promujca działania przyjazne rodowisku. Współpraca w zakresie propagowania edukacji ekologicznej poprzez media powinna by realizowana w zakresie lokalnym (powiat), jak równie we współpracy z całym województwem i zaowocowa cyklicznym ukazywaniem si artykułów, programów TV, audycji radiowych, w których przybli ana byłyby mieszkacom bie ce problemy i działania. Efektem współpracy z telewizj lokaln mógłby by cykl programów informacyjnych, filmów edukacyjnych, wywiadów z politykami, osobami zaanga owanymi w ochron rodowiska. Ze wzgldu na mo liwo wykorzystania komputerów coraz wiksze znaczenie bdzie miała tre edukacyjna na stronach www oraz mo liwo kontaktu i dyskusji z mieszkacami drog internetow. Du e znaczenie w EE dorosłych maj działania pozaszkolne podejmowane przez uczniów i nauczycieli. Umo liwiaj one włczenie do programu edukacji ekologicznej społecznoci lokalnych, bez których poparcia adne działania na rzecz ochrony rodowiska nie powiod si. Równoczenie wspólne działania dzieci i rodziców stwarzaj szans zmiany mentalnoci społeczestwa i kształtowania wiadomoci proekologicznej. Kierunki działa do 2012 roku: EE 1 Prowadzenie zrónicowanych form edukacji ekologicznej dzieci i młodziey. EE 2 Wspieranie finansowe i merytoryczne działa z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach. EE 3 Zapewnienie społeczestwu niezbdnych informacji nt. stanu rodowiska i działa na rzecz jego ochrony. EE 4 Współdziałanie władz powiatu i gmin z przedstawicielami rodowiska naukowego, zakładami pracy, organizacjami pozarzdowymi w realizacji edukacji ekologicznej. EE 5 Współdziałanie władz powiatu i gmin z mediami w zakresie prezentacji stanu rodowiska i działa podejmowanych na rzecz jego ochrony oraz kształtowanie proekologicznych postaw społeczestwa. EE 6. Prowadzenie działa w zakresie edukacji przyrodniczej na terenach cennych przyrodniczo. EE 7. Rozwój działalnoci informacyjno-wydawniczej. EE 8 Utworzenie Powiatowego Centrum Informacji Przyrodniczej i Turystycznej Program działa z zakresu edukacji ekologicznej Kierunki działa Przedsiwzicia na lata EE 1 EE.1.1. Kontynuacja wprowadzania do programów szkolnych zagadnie Prowadzenie zwizanych z edukacj ekologiczn (realizacja cie ki zrónicowanych form midzyprzedmiotowej) ze szczególnym uwzgldnieniem problemów edukacji ekologicznej wystpujcych na terenie powiatu i poszczególnych gmin dzieci i młodziey EE.1.2. Dalsza organizacja wspólnych dla szkół konkursów wiedzy ekologicznej i in. form edukacji ekologicznej: biegi, happeningi, festyny. EE.1.3. Prowadzenie zaj dydaktycznych dla dzieci i młodzie y szkolnej z zakresu edukacji lenej z wykorzystaniem istniejcego systemu cie ek edukacyjnych i przyrodniczych oraz tras wycieczkowych. EE.1.4. Prowadzenie i organizacja szkolnych kół zainteresowa o tematyce ekologicznej. EE.1.5. Realizacja wyjazdów dzieci i młodzie y do terenowych orodków EE 2 Wspieranie finansowe i merytoryczne (ze strony prowadzcych edukacj ekologiczn (zielone szkoły). EE.2.1. Doposa enie szkół w materiały edukacyjne i informacyjne z zakresu ochrony rodowiska. EE.2.2. Organizowanie zaj z zakresu edukacji leno-przyrodniczej na 17

19 Kierunki działa Przedsiwzicia na lata Starostwa Powiatowego, urzdów gmin) działa z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach. EE 3 Zapewnienie społeczestwu niezbdnych informacji nt. stanu rodowiska i działa na rzecz jego ochrony. terenach lasów i terenach cennych przyrodniczo. EE.2.3. Organizacja warsztatów itp. z zakresu edukacji ekologicznej młodzie y szkolnej dot. problemów ekologicznych w regionie. EE.3.1. Zamieszczanie bie cych informacji na stronach internetowych Starostwa i gmin powiatu o stanie rodowiska oraz o podejmowanych działaniach na rzecz jego ochrony EE.3.2. Organizacja spotka informacyjnych (1-2/rok) dot. stanu rodowiska w Powiecie oraz działa podejmowanych na rzecz jego ochrony przez władze powiatowe i gminne oraz mo liwoci ka dego mieszkaca indywidualnych działa EE 4 Współdziałanie władz powiatu i gmin z przedstawicielami rodowiska naukowego, zakładami pracy, organizacjami pozarzdowymi w realizacji edukacji ekologicznej. EE 5 Współdziałanie władz powiatu i gmin z mediami w zakresie prezentacji stanu rodowiska i działa podejmowanych na rzecz jego ochrony oraz kształtowanie proekologicznych postaw społeczestwa. EE 6. Prowadzenie działa w zakresie edukacji przyrodniczej na terenach cennych przyrodniczo. EE 7. Rozwój działalnoci informacyjnowydawniczej. EE 8 Utworzenie Powiatowego Centrum Informacji Przyrodniczej i Turystycznej EE.4.1. Organizowanie cykli szkoleniowych dot. prawidłowej gospodarki wodno- ciekowej, gospodarki lenej, gospodarki odpadami itp. dla przedstawicieli grup celowych. EE.4.2. Edukacja ekologiczna mieszkaców dot. proekologicznych zachowa w zakresie korzystania ze rodków transportu, energooszczdnoci, zmniejszania emisji niskiej i. in. EE.4.3. Wzmocnienie treci ekologicznych w witach bran owych (np. wiatowy Dzie Meteorologii, Dzie Lenika) i w witach regionu EE.4.4. Organizowanie warsztatów bran owych o tematyce prorodowiskowej. EE.4.5. Organizacja akcji proekologicznych, np. Dnia Ziemi, akcji sprztania wiata, Dnia bez samochodu itp. EE.5.1. Opracowanie cyklicznych programów telewizyjnych/audycji radiowych/artykułów dotyczcych zrównowa onego rozwoju powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. EE.5.2. Opracowanie cyklu filmów/audycji radiowych/artykułów o bogactwie i zasobach przyrodniczych gmin powiatu EE.5.3. Organizacja konkursów fotograficznych, reporterskich pokazujcych stan rodowiska w powiecie. EE.6.1. Doskonalenie systemu cie ek i punktów dydaktycznych na terenie powiatu EE.6.2. Organizowanie wycieczek dla mieszkaców powiatu do miejsc cennych przyrodniczo i kulturowo połczonych z edukacj ekologiczn EE.6.3. Organizowanie i prowadzenie cykli szkoleniowych dot. ochrony zasobów przyrodniczych EE 6.4. Opracowanie informatora po istniejcych cie kach dydaktycznych EE.7.1.Rozwój działalnoci wydawniczej prowadzonej przez PCIPiT EE.7.2 Kontynuacja działalnoci wydawniczej prowadzonej przez Lasy Pastwowe EE.7.3. Cykliczne opracowanie raportu o stanie rodowiska w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim EE.8.1. Zaadoptowanie istniejcego obiektu byłego internatu ZSz w Białej na potrzeby Centrum EE.8.2. Wyposa enie w sprzt do prowadzenia zaj dydaktycznych EE.8.3. Zagospodarowanie parku wokół budynku na cele dydaktyczne, w tym prace melioracyjne. EE.8.4. Utworzenie punktu edukacyjnego na wzgórzach morenowych k. Białej EE.8.5. Wyznaczenie i utworzenie szlaków turystycznych i infrastruktury towarzyszcej w obrbie Doliny Noteci. EE.8.6. Utworzenie bazy informacyjno-dydaktycznej dot. regionu Doliny Noteci. 18

20 Realizacja ww. przedsiwzi bdzie uzale niona od mo liwoci uruchomienia na ten cel rodków finansowych, szczególnie dotyczy to Powiatowego Centrum Informacji Przyrodniczej i Turystycznej. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej proponuje, aby rodki te były proporcjonalne do sumy wydatków przeznaczanych na zadania inwestycyjne z ochrony rodowiska w wysokoci 2 2,5% tych funduszy w skali roku Wskaniki monitorowania celów Wskanik Rok 1999 Rok 2003 rodki finansowe przeznaczane na edukacje ekologiczn z 0, ,00 PFOiGW Ilo cie ek dydaktycznych 3 Liczba punktów edukacji przyrodniczo-lenej brak 2 Liczba proekologicznych imprez masowych. 2 4 Liczba akcji proekologicznych Rozwój gospodarczy powiatu w aspekcie ochrony rodowiska Istotnym czynnikiem wpływajcym na stan rodowiska naturalnego jest rozwój społecznogospodarczy powiatu. Analiza poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian w ich rozwoju z punktu widzenia negatywnej presji na rodowisko pozwoli na przewidzenie działa minimalizujcych to oddziaływanie. Ze wzgldu na istnienie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, du y potencjał u ytków zielonych, szans dla rozwoju powiatu bdzie dalszy rozwój turystyki (w tym agroturystyki), powstawanie wyspecjalizowanych gospodarstw (w tym gospodarstw ekologicznych) a na obszarach miejskich dalszy rozwój usług i wybranych gałzi przemysłu. Poni ej przeanalizowano tendencje i kierunki rozwoju turystyki i rekreacji, rolnictwa, przemysłu i systemu transportowego - w perspektywie do 2012 roku w kontekcie oddziaływania na rodowisko, ze wskazaniem działa minimalizujcych zagro enia rodowiska Turystyka i rekreacja Poło enie geograficzne, walory krajobrazowe, du a lesisto, bogata sie hydrograficzna, tradycja kulturowa składaj si na korzystne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Daj one mo liwo uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej, wodnej, narciarstwa biegowego. Szlaki turystyki pieszej, rowerowej i konnej koncentruj si głównie wzdłu dolin rzecznych: Drawy, Noteci. W ich skład wchodz m.in. szlak niebieski ladami Sapiehów (Krzy Wlkp. Wiele - Huta Szklana Krzy Wlkp.) liczne zabytki zwizane z yciem rodziny Sapiehów, malownicze zaktki rzeki Bukówki, szlak zielony Szlak szeciu jezior poło ony wród jezior: Królewskie (Łokacz), Du y Radzy, Twardowskie, Pestkownica, Lisie i Zacisze (Borowe), odcinki wzdłu rzeki Drawy, szlak czerwony Po obu stronach Noteci (Krzy Wlkp. Drawsko Wiele Huta Szklana Krzy Wlkp.) tereny nizinne wzdłu rzeki Noteci i pograniczu Puszczy Noteckiej. Na uwag zasługuje równie pierwsza w Polsce (powstała w 1997 roku), midzynarodowa trasa rowerowa EURO Route R-1. Szlak bierze pocztek w Calais we Francji, wiedzie przez Belgi, Holandi, Niemcy do Polski. Bogactwo walorów krajobrazowych daje szerokie mo liwoci dla rozwoju turystyki kwalifikowanej. Cz szlaków rowerowych zim mo e by wykorzystywana jako szlaki do narciarstwa biegowego. 19