Zmiany w japońskim sektorze energetycznym?

Transkrypt

1 Małgorzata Citko Zmiany w japońskim sektorze energetycznym? Japonia od wielu lat znana jest na świecie jako kraj o znikomych ilościach złóż surowców naturalnych i jednocześnie kraj o niezwykle wysokiej konsumpcji energii. Jej całkowite zużycie wyniosło w Japonii w 2010 ok. 500 milionów ton odpowiednika ropy naftowej. Udział surowców naturalnych przedstawiał się następująco: ropa naftowa - 46%, węgiel - 21%, gaz ziemny - 17%, energia jądrowa - 11%, energia wodna - 3%, inne odnawialne źródła energii - 1% 1. Ok. 75% energii produkowanej w Japonii energii pochodzi z surowców importowanych 2. Pierwszy reaktor atomowy uruchomiono w Japonii w 1966, ale to od 1973 produkcja energii jądrowej stała się priorytetem japońskiego sektora energetycznego. W marcu 2011 energia atomowa sięgnęła poziomu ok. 30% w całkowitej konsumpcji energii. Japonia była wówczas trzecim po Stanach Zjednoczonych i Francji największym na świecie producentem energii jądrowej. Priorytetem rządu Japonii był zaś wzrost udziału energii atomowej w całkowitej rocznej konsumpcji energii do ok. 40% w 2017 i ok. 50% w Plany te pokrzyżowała Japonii natura, kiedy dnia 11 marca 2011 w odległości ok. 70 km od linii brzegowej wybrzeża Sendai w regionie Tōhoku w północnym regionie wyspy Honshū zanotowano trzęsienie ziemi o sile ok. 9,0 w skali Richtera, które spowodowało falę tsunami. Szkody spowodowane katastrofą stały się przyczyną niemal natychmiastowego odcięcia ok. 6,800 MW 1 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 2 Według danych World Nuclear Association (WNA) z 30 kwietnia 2012, obecnie ok. 84% energii wyprodukowanej w Japonii pochodzi z surowców importowanych. 3 Dane World Nuclear Association (WNA) z 30 kwietnia 2012:

2 energii elektrycznej w czterech elektrowniach atomowych o całkowitej mocy produkcyjnej 12,000 MW 4. Tuż po katastrofie analitycy przewidywali, iż w Japonii zwiększy sięzapotrzebowanie na import ropy naftowej i gazu ziemnego w celu uzupełnienia braków w produkcji energii (zwiększenie konsumpcji przewidywano odpowiedno o ok. 230,000 bbl/d oraz 3 mln m 3 /d 5 ). Poniesione szkody były jednak tak znaczące, iż w regionie Sendai najbardziej dotkniętym katastrofą zapotrzebowanie na energię początkowo bardzo spadło. Katastrofy w elektrowniach atomowych w prefekturze Fukushima spowodowały, iż do końca 2011 stopiowo zatrzymano prace większości reaktorów z powodu konieczności przeprowadzenia kontroli 6. Środki ostrożności przedsięwzięto ze względów bezpieczeństwa, ale również z powodu wielu kontrowersji powstałych wokół energii jądrowej w Japonii i na całym świecie 7. Wielu analityków zadaje pytanie: jakie zmiany nastąpią zatem w japońskim sektorze energetycznym, ponieważ jakieś nastąpić muszą? Istnieją opinie, że presja społeczności międzynarodowej, japońskiej opinii publicznej, jak również niektórych kręgów politycznych w Japonii może sprawić, iż w perspektywie długoterminowej kraj zostanie zmuszony do znacznego ograniczenia lub nawet zaniechania produkcji energii atomowej. Wygląda jednak na to, że Japonia nie zamierza tak szybko rezygnować z energii jądrowej, biorąc pod uwagę zwłaszcza wsparcie wielu krajów azjatyckich, które również nie mają w planach eliminacji planów budowy elektrowni 4 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 5 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 6 Dnia 27 marca 2012, 53 z 54 rektorów w Japonii było odciętych od produkcji energii. 7 Wiele państw postanowiło tymczasowo zawiesić plany, lub zupełnie zrezygnować z budowy elektrowni jądrowych na terenie swoich krajów. Niemcy, Szwajcaria, Hiszpania, Belgia, Meksyk, Tajwan, Stany Zjednoczone, a nawet Francja, która jest jednym z najbardziej zależnych od energii jądrowej krajem na świecie, przedsięwzięły już stosowne środki w tej kwestii. Citko Małgorzata, Japonia rok po katastrofie tsunami, Biuletyn-Opinie Funcacji Amicus Europae, nr 5/2012, s. 5.

3 atomowych. Pomimo deklaracji japońskiego Ministerstwa Gospodarki, Handlu i Przemysłu (METI) 8 w Energy White Paper 2011 w październiku 2011, iż rząd poczyni wysiłki, aby w przyszłości zależność Japonii od produkcji energii jądrowej była znacznie mniejsza niż w marcu 2011, oraz iż czas najwyższy zwrócić się w stronę odnawialnych źródeł energii, Tokyo Electric Power Company (TEPCO) 9 ogłosiła 28 kwietnia 2012, że opracowała już plany stopniowego uruchomienia reaktorów we wszystkich posiadanych przez siebie elektrowniach atomowych w ciągu najbliższych dwóch lat. W rzeczywistości w japońskiej prasie mówi się o uruchomieniu części reaktorów już latem Wygląda jednak na to, że priorytety rządowe oraz prywatnych firm bardzo się w kwestii produkcji energii jądrowej w Japonii różnią. W międzyczasie japoński sektor energetyczny ulega stopniowym przemianom, które choć trudno jest w chwili obecnej zbadać i komentować, będą zapewne miały kluczowe znaczenie dla przyszłości Japonii 10. Najbardziej widocznymi na pierwszy rzut oka zmianami od marca 2011 są zapewne całkowite niemal wstrzymanie produkcji energii jądrowej, oraz zwiększony import i konsumpcja ropy naftowej i gazu ziemnego. 8 Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu (Ministry of Economy, Trade and Industry, METI), jap. Keizai Sangyōshō resort odpowiedzialny za tworzenie i realizację japońskiej polityki gospodarczej. W 2001 przekształcone z Ministerstwa Międzynarodowego Handlu i Przemysłu (Ministry of International Trade and Industry, MITI), które od dekad uważane jest za instytucję, która stoi za japońskim cudem gospodarczym i obecną pozycję Japonii na świecie. 9 Tokyo Electric Power Company (TEPCO) japońska firma, zajmująca się produkcją, przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej na terenie stolicy Japonii - Tokio, regionu Kantō, prefektury Yamanashi i wschodniej części prefektury Shizuoka. TEPCO jest największą firmą w Azji w swojej branży (oraz czwartą na świecie), a je udział w japońskim rynku elektryczności wynosi ok. 30%. W swoim posiadaniu ma trzy elektrownie atomowe (z 17 reaktowami), oraz 26 cieplnych i 160 elektrowni wodnych. 10 Biorąc również pod uwagę, że firma TEPCO ogłosiła podwyższenie cen elektryczności o ok. 17% od kwietnia 2012.

4 Podstawowe informacje o sektorze energetycznym Japonii Japonia posiada niewiele źródeł energii na terenie swojego kraju i jest energetycznie samowystarczalna jedynie w ok. 16%. Jednocześnie jest trzecim największym na świecie konsumentem energii po Stanach Zjednoczonych i Chinach, oraz trzecim największym importerem ropy naftowej. Japonia jest również największym na świecie importerem ciekłego gazu ziemnego (ok. 97% zasobów pochodzi z importu) oraz węgla (ok. 99% zasobów pochodzi z importu). Z powodu braku wystarczających złóż surowców naturalnych na terenie Japonii, firmy japońskego sektora energetycznego od wielu lat uczestniczą w wielu projektach wydobycia i produkcji surowców energetycznych poza granicami kraju. Firmy japońskie dostarczają usług inżynierskich, konstrukcyjnych, finansowych oraz menadżerskich przy tego rodzaju projektach na całym świecie. W Japonii istnieje ponadto rządowo wspierany program badań nad źródłami oraz produkcją energii, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Japonii oraz zmniejszenie emisji CO2 do atmosfery. Ropa naftowa nadal pozostaje w Japonii głównym źródłem pozyskiwania energii, choć od lat 70. XX w. do 2009 udział tego surowca w całkowitej konsumpcji energii spadł z 80% do 46% 11. Węgiel również pozostaje znaczącym surowcem naturalnym dla japońskiego sektora energetycznego, ale to gaz ziemny i energia jądrowa do marca 2011 przez wiele lat sukcesywnie zyskiwały na znaczeniu jako źródła pozyskiwania energii w tym kraju. Energia hydroelektryczna oraz odnawialne źródła energii nadal stanowią stosunkowo niewielką część całkowitej konsumpcji energii w Japonii. 11 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

5 Ropa naftowa Japonia posiada bardzo ograniczone złoża ropy naftowej, skoncentrowane przede wszystkim wzdłuż zachodniego wybrzeża archipelagu wysp japońskich. Według danych Oil and Gas Journal (OGJ), potwierdzone zasoby tego surowca wynosiły w Japonii 58 milionów baryłek w 2007 i 44 miliony baryłek w styczniu Wynika z tego, że te niewielkie zasoby ropy naftowej ulegają stopniowemu zmniejszeniu. Należy jednak zauważyć, że utrzymują się one na poziomie 44 milionów baryłek od Oznacza to, ża Japonia stara się nie wykorzystywać własnych zasobów ropy naftowej, polegając głównie na imporcie tego surowca z zagranicy. Warto przypomnieć, że istnieją również złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na dnie Morza Wschodniochińskiego, jednak ich wydobycie jest w chwili obecnej niemożliwe z powodu sporów terytorialnych z Chinami. Rządy Japonii i Chin osiągnęły wstępne porozumienia dotyczące terenów Shirakaba (chiń. Chunxiao) w maju 2008 i Asunaro (chiń. Longjing) we wrześniu 2010, jednak implementacja umów wciąż przeciąga się w czasie 13. W obecnej sytuacji Japonia polega w duże mierze na imporcie ropy naftowej, której zasoby i dystrybucję kontroluje japoński rząd. Wedłud danych Energy Information Association (EIA) pod koniec grudnia 2010 strategiczne zasoby ropy naftowej w Japonii wynosiły 596 milionów baryłek, z czego 54% to zasoby rządowe, a 46% to zasoby komercyjne. W 2010 konsumpcja ropy naftowej w Japonii wyniosła 4,4 mln bbl/d (konsumpcja dzienna), co czyni ten kraj trzecim największym na świecie konsumentem ropy naftowej, po Stanach Zjednoczonych i Chinach. 12 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:. W zależności od źródła, np. CIA Factbook, czy BP Statistical Energy Survey, dane trochę się różnią, ale nie są to duże różnice. 13 Citko Małgorzata, Clashes of dragons and dragonflies. Japan s foreign policy towards People s Republic of China , Scriptorium, Opole 2012, s

6 Jednakże, popyt na ropę naftową od 2005 ma tendencję spadkową. Wynika to prawdopodobnie z czynników strukturalnych - starzejącego się społeczeństwa, oraz polityki rządu japońskiego, który od lat 70. XX w. sukcesywnie kierował sektor energetyczny Japonii w stronę energii ekologicznej, m.in. energii jądrowej 14. W maju 2006 rząd Japonii ogłosił Nową Narodową Strategię Energetyczną, w której wyraźnie położono nacisk na dywersyfikację źródeł pozyskiwania energii, podkreślono również jej wydajność i oszczędność 15. Rząd miał również plan zmniejszenia udziału ropy naftowej w całkowitej konsumpcji energii oraz jednoczesne zmniejszenie udziału tego surowca w sektorze transportowym 16. Od lat 70. XX w. do 2009 roku udział ropy naftowej w całkowitej konsumpcji energii spadł z 80% do 46%, co pozwoliło na zwiększoną produkcję energii jądrowej oraz w oparciu o gaz ziemny. Należy przy tym podkreślić, iż wśród zaawansowanych gospodarek świata Japonia jest jednym z najbardziej energooszczędnych krajów. Od lat 70. XX w. poczyniono wiele inwestycji w badania oraz rozwój technologii energetycznej, więc wydajność energii w Japonii znacznie wzrosła. Pomimo tego, iż Japonia nie produkuje dużych ilości ropy naftowej, japoński sektor ropy naftowej ma bardzo złożoną strukturę. Uczestniczą w nim zarówno firmy rządowe, prywatne oraz zagraniczne. Do 2004 japoński sektor był zdominowany przez firmę Japan National Oil Corporation (JNOC), która została utworzona przez japoński rząd w Jej zadaniem były produkcja krajowa i 14 Jednocześnie, Japonia jest w pierwszej dziesiątce krajów emitujących najwięcej CO2 do atmosfery. W 2010 Japonia stała się pomadto jednym z głównych kupców Assigned Amount Unit (AAU) w celu realizacji założeń Protokołu z Kioto. Do 2050 Japonia zamierza zredukować emisję CO2 o 80%. Shuichi Ashina, Junichi Fujino, Toshihiko Masui, Tomoki Ehara, Go Hibino, A roadmap towards a low-carbon society in Japan using backcasting methodology: Feasible pathways for achieving an 80% reduction in CO2 emissions by 2050, w: Energy Policy, nr 41 (2012), s Japan s New National Energy Strategy, August 2006: 16 W 2012 rząd Japonii przyjął kolejny Japan s Basic Energy Plan (JBEP), który zakładał m.in. podwojenie energetycznej niezależności tego kraju, podwojenie procentu elektryczności generowanej przez odnawialne źródła energii i energię atomową, oraz zmniejszenie emisji CO2 do atmosfery o 30% do John S. Duffield, Brian Woodall, Japan s new basic energy plan, w: Energy Policy, nr 39 (2011), s

7 zagraniczna, jak również odkrywanie nowych złóż ropy naftowej. W 2004 poszczególne oddziały JNOC zostały podzielone na nowe firmy 17. Wiele zadań JNOC zostało przejętych przez państwową Japan Oil, Gas and Metals National Corporation (JOGMEC), której misją jest wspieranie japońskich firm, zajmujących się wydobyciem i produkcją zagraniczną, oraz promocją składowania tego surowca na terenie Japonii. Istnieją również inne firmy, tj. International Petroleum Exploration Corporation (Inpex) 18, która jest obecnie największą japońską firma zajmującą się zaopatrzeniem Japonii w ropę naftową i gaz ziemny; oraz Japan Petroleum Exploration Company (Japex) 19, która zajmuje się poszukiwaniem i wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego w wielu krajach świata. Na dużym i konkurencyjnym od lat 90. XX w. rynku rafineryjnym dominują prywatne firmy japońskie, tj. Cosmo Oil Company, Idemitsu Kōsan, i wiele innych. Udział przedsiębiorstw zagranicznych na japońskim rynku rafineryjnym od zawsze blokowany był przez japońskie regulacje prawne 20. Na początku XXI w. (za kadencji premiera Koizumiego Jun ichirō w ) owe restrykcyjne regulacje zostały nieco uproszczone, co pozwoliło na zwiększoną konkurencję w japońskim sektorze rafineryjnym ropy naftowej. Firmy tj. amerykański Chevron i Shell Oil Company, brytyjski BP, oraz brytyjsko-australijski BHP Billiton są obecnie spośród firm zagranicznych najbardziej zaangażowane w dostarczanie usług japońskiemu 17 Były premier Japonii, Koizumi Jun ichirō ogłosił podział JNOC jeszcze w Ruch ten był jednym z wielu, które Koizumi wykonał w celu wprowadzenia większej konkurencji w japońskim sektorze energetycznym. 18 International Petroleum Exploration Corporation (Inpex) powstała w 1966 jako firma promująca wydobycie ropy naftowej w skali miedzynarodowej. Obecnie firma jest mocno zaangażowana w projekty wydobywcze na terenie Indonezji. Rząd Japonii posiada ok. 30% udziałów w firmie. 19 Japan Petroleum Exploration Company (Japex) powstała w 1955 jako firma państwowa, której zadaniem było poszukiwanie zasobów ropy naftowej w Japonii. Od 1970 sprywatyzowana, chociaż rząd Japonii posiada ok. 34% udziałów w firmie. 20 Szczególnie przez Petroleum Industry Law z 1962, National Oil Corporation Law z 1967 i Petroleum Reserve Law z 1975, które dawała MITI dużą kontrolę na rynkiem rafineryjnym. Priorytetem MITI w owym czasie było otwarcie rynku dla prywatnych firm japońskich, co w efekcie uniemożliwiło zagranicznym firmom rafineryjnym inwestycje w Japonii.

8 sektorowi energetycznemu. Przedsiębiorstwa zagraniczne bywają również partnerami w japońskich projektach wydobywczo-produkcyjnych za granicą. W 2010 roku całkowita produkcja ropy naftowej w Japonii wyniosła ok. 132,631 bbl/d, przy czym 4,940 bbl/d to nieoczyszczona ropa naftowa. Większość japońskiej produkcji tego surowca pochodzi z zysków rafineryjnych wynikających z istnienia dużego sektora rafineryjnego w Japonii. Według OGJ, Japonia posiada 145 czynnych szybów naftowych na 13 polach naftowych. Tempo produkcji krajowej zmniejszyło się w podobno z powodu niskiej stawki produkcyjnej w porównaniu z kosztami wydobycia 21. Ponieważ na terenie Japonii nie istnieją pokaźne złoża ropy naftowej, wiele japońskich firm, przy wsparciu rządu, uczestniczy w licznych zagranicznych projektach wydobywczych. Rządowa strategia energetyczna z 2006 roku zdecydowanie zachęca japońskie firmy do zwiększenia udziału w zagranicznych projektach wydobywczych ropy naftowej i gazu ziemnego w celu zapewnienia stabilności w dostawie tych surowców naturalnych. Ponadto, Japan Bank for International Cooperation wspomaga firmy zajmujące się wydobyciem i produkcją ropy i gazu, oferując bardzo korzystnie oprocentowane kredyty, przez co umożliwia japońskim firmom konkurencyjność, uczestnictwo w projektach krajów o kluczowym znaczeniu energetycznym, oraz zakup udziałów pól naftowych i gazowych na całym świecie. Celem rządu Japonii jest zwiększenie importu nieoczyszczonej ropy naftowej z posiadanych przez japońskie firmy koncesji z obecnego poziomu 19% do 40% całkowitego importu tego surowca do Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 22 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

9 Japońskie projekty wydobycia ropy naftowej za granicą ulokowane są przede wszystkim na Bliskim Wschodzie i w Azji Południowo-Wschodniej 23. Do japońskich firm zaangażowanych z zagraniczne projekty wydobycia ropy naftowej należą m.in. Inpex, Cosmo Oil Company, Idemitsu Kōsan, Japan Energy Development Corporation, Japex, Mitsubishi Oil Company, Mitsui Oil Exploration Company i Nippon Oil Company. Wiele z tych firm uczestniczy również w realizacji niewielkich projektów zainicjowanych niegdyś przez JNOC. W 2009 Japonia była trzecim na świecie importerem ropy naftowej po Stanach Zjednoczonych i Chinach, importując ok. 4,3 miliona bbl/d. Kraj jest zależny głównie od importów ropy naftowej z Bliskiego Wschodu, który stanowi ok. 80% całości importu tego surowca do Japonii i zwiększył się o ok. 10% od lat 80-tych XX w. Obecnie Japonia jest w trakcie poszukiwań nowych źródeł importu ropy naftowej w Rosji, Azji Południowo-Wschodniej i Afryce w celu dywersyfikacji źródeł pozyskiwania tego surowca 24. Japonia ma stosunkowo słabo rozbudowaną sieć ropociągów jak na kraj importujący duże ilości ropy naftowej. Surowiec dostarczany jest przede wszystkim za pośrednictwem tankowców, a następnie pociągów i ciężarówek. Jednakże, uzyskawszy poparcie rządu japońskiego w 2005, rosyjski Transneft rozpoczął w 2006 budowę ropociągu Wschodnia Syberia-Pacyfik (Eastern Siberia-Pacific Ocean Oil Pipeline, ESPO), który rozciągać się będzie z Tajszetu w obwodzie irkuckim, poprzez Syberię aż po Nachodkę w pobliżu Władywostoku nad Morzem Japońskim. ESPO będzie dostarczać rosyjską ropę naftową do centrów energetycznych regionu Azji i 23 Według danych Energy Information Association (EIA), japońskie firmy zaangażowane są w wiele projektów wydobywczo-produkcyjnych na Bliskim Wschodzie, m.in. w Saudyjsko-Kuwejckiej Strefie Neutralnej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich; Afryce, m.in. w Egipcie, Algierii i Kongo; na terenie Europy, m.in. w Norwegii i Wielkiej Brytanii; Azji Środkowej, m.in. w Azerbejżaie i Kazachstaie (okolice Morza Kaspijskiego); Azji Wschodniej, m.in. w Rosji (Sachalin), Azji Południowo-Wschodniej, m.in. w Indonezji, Australii, Wietnamie i Papui i Nowej Gwinei; Ameryce Północnej i Południowej, m.in. Kanadzie i Brazylii. 24 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

10 Pacyfiku, tj. w Chinach, Japonii i Korei Południowej. W sierpniu 2010 roku ukończono pierwszą część ropociągu ze Wschodniej Syberii do północnowschodniej granicy chińskiej. Ukończenie ropociągu, która ma docelowo transportować do 1,6 miliona bbl/d do krajów Dalekiego Wschodu, zaplanowano na Według OGJ Japonia miała w styczniu 2011 ok. 4,7 miliona bbl/d wydajności rafineryjnej, co stanowiło drugą co do wielkości siłę przetwórczą tego surowca naturalnego w regionie Azji-Pacyfiku po Chinach 26. W ostatnich kilku latach japoński sektor przetwórczy ropy naftowej cechuje jednak nadwyżka zdolności produkcyjnych z uwagi na spadek konsumpcji wewnętrznej. Istnieją prognozy, iż konsumpcja będzie się nadal obniżać ze względu na spadek produkcji przemysłowej oraz spadek podaży na ropę naftową w sektorze transportowym (obowiązkowa mieszanka z etanolem). W 2011 japońscy rafinerzy planowali zmniejszyć zdolność produkcyjną sektora o 600,000 bbl/d do Z powodu nadwyżki zdolności produkcyjnych, japońscy rafinerzy wciąż poszukują zagranicznych rynków zbytu na dodatkowe produkty procesu rafinacji ropy naftowej, co skłania niektórych analityków do konkluzji, iż Japonia może w przyszłości stać się ważnym eksporterem produktów paliwowych. Warto rówież zauważyć, że japońscy rafinerzy bezpośrednio inwestują w projekty rafinacji ropy naftowej za granicą, np. Idemitsu 25 Hydrocarbons Technology, ESPO Pipeline, Siberia, Russian Federation: 26 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 27 Obecnie rafinerzy prywatni zobowiązani są ponadto do utrzymania zasobów przetworzonej ropy naftowej, które odpowiadałyby ok. 70 dniom konsumpcyjnym, co generuje spore koszty dodatkowe dla tych firm. Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

11 Kōsan i Cosmo Oil Company zakupiły w 2006 po 10% udziałów w Rafinerii Laffan w Katarze 28. Trzęsienie ziemi w marcu 2011 spowodowało odcięcie ok. 1,2 mln bbl/d, co stanowi ok. 26% zdolności produkcyjnych sektora ropy naftowej. Z powodu niemal całkowitej utraty produkcji energii jądrowej po katastrofie tsunami, według raportu Business International Monitor (BIM) z kwietnia 2012, w perspektywie długoterminowej w Japonii wzrośnie jednak import, produkcja i konsumpcja ropy naftowej i gazu ziemnego. Raport BIM przewiduje rownież, że do 2016 konsumpcja ropy naftowej wzośnie do 4,46 miliona bb/d, jednak to gaz ziemny stanie się kluczowym surowcem w uzupełnieniu niedostatków energii 29. W styczniu 2012 Japonia zaimportowała ok. 5,23 miliona ton sześciennych gazu ziemnego, znacznie więcej niż w styczniu 2011, kiedy import wyniósł 4,12 miliona ton 30. Gaz ziemny Japonia jest największym na świecie importerem błękitnego paliwa (ok. 97% zasobów LNG liquified natural gas, w Japonii pochodzi z importu). Gaz ziemny jest w tym kraju używany do produkcji energii elektrycznej (na terenie Japonii istnieje obecnie ok. 100 elektrowni gazowych), ogrzewania i gotowania. Popyt na gaz w Japonii od wielu lat ma tendencje wzrostowe z względu na politykę rządu, który od kilku lat realizuje plan zwiększenia udziału tego surowca w całkowitej konsumpcji energii w tym kraju (w 2002 udział wynosił ok. 13%, a w 2008 ok. 21%), chociaż 28 Energypedia News, Qatar: Idemitsu and 3 other Japan firms to acquire stake in refinery: pedia.com/news/qatar/idemitsu-and-3-other-japan-firms-to-acquire-stake-in-refinery- 29 Market Research, Business International Monitor (BIM) s Japan Oil and Gas Report Q2 2012: 30 International Business Times, Japan s LNG Imports Grew in January; Indonesia Interested in U.S. Natural Gas:

12 cena LNG w Japonii jest obecnie dwa razy wyższa od cen europejskich, oraz cztery razy większa od cen amerykańskich 31. Inpex, Mitsubishi Oil Company, Mitsui Oil Exploration Company i inne japońskie firmy są, podobnie jak w sektorze ropy naftowej, głównymi aktorami w poszukiwaniu i produkcji gazu. Osaka Gas, Tokyo Gas i Toho Gas są obecnie największymi japońskimi firmami w branży handlu detalicznego LNG, i mają razem ok. 75% udziałów w całym rynku handlu detalicznego tego surowca naturalnego. W celu zapewnienia stałych dostaw japońskie firmy bezpośrednio uczestniczą w projektach poszukiwania i produkcji LNG na całym świecie. Podobnie jak w przypadku ropy, pomimo tego, że Japonia jest poważnym konsumentem gazu ziemnego, posiada bardzo słabo rozbudowaną sieć gazociągów. Jest to powodowane częściowo uwarunkowaniami geograficznymi wiele górzystych terenów, ale również regulacjami prawnymi, które przez wiele lat blokowały inwestycje w tej gałęzi sektora energetycznego. Reformy z 1995 i 1999 pozwoliły jednak na jego otwarcie i większą konkurencję. Wiele nowych prywatnych firm wkroczyło na rynek od wprowadzenia w życie wyżej wspomnianych reform. Według OGJ, w styczniu 2011 Japonia posiadała ok. 1,9 mld m 3 potwierdzonych zasobów gazu ziemnego, które spadły od Największe złoża tego surowca, Minami-Nagaoka, znajdują się na zachodnim wybrzeżu Wyspy Honshū i odpowiedzialne są za ok. 50% całkowitej produkcji krajowej LNG 32. Złoża Minami-Nagaoka zostały odkryte przez firmę Inpex w Produkowany tam gaz ziemny transportowany jest przez sieć gazociągów o łącznej długości ok km, rozciągającej się w regionie miasta Tokio. Inpex buduje obecnie terminal na LNG w porcie Naoetsu (miasto Jōetsu w prefekturze Niigata), który ma połączyć 31 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z końca września Global natural gas prices vary considerably: 32 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

13 infrastrukturę krajową Inpexu z jej infrastrukturą zagraniczną do końca Warto również przypomnieć, że ze względu na nierozwiązane spory terytorialne z Chinami kontynentalnymi, eksploracja złóż LNG dnie Morza Wschodniochińskiego jest niemożliwa, podobnie jak w przypadku złóż ropy naftowej w tym regionie. Japex jest obecnie zaangażowany w projekty poszukiwania nowych rezerw gazu w prefekturach Niigata i Akita (północne Honshū), oraz na Wyspie Hokkaidō, głównie w okolicach istniejących złóż ropy naftowej i LNG. Jednakże, tempo programów wydobywczych podobno spadło w z powodu niskiego poziomy produkcji w porównaniu z kosztami wydobycia. Ponadto, wiele japońskich firm uczestniczy w projektach eksploracji i produkcji gazu ziemnego za granicą, m.in. w Australii, Wielkiej Brytanii, Iranie, Vietnamie, Rosji (Sachalin, Władywostok) i Indonezji. Z uwagi na ograniczone zasoby gazu ziemnego na terenie Japonii, kraj jest silnie uzależniony od importu tego surowca. Japonią zaczęła importować gaz ziemny w 1969 z amerykańskiego stanu Alaska. Przez wiele lat rząd tego kraju zachęcał do używania gazu ziemnego i w efekcie w 2009 import tego surowca do Japonii stanowił ok. 36% światowego importu LNG 33. Analitycy spodziewali się, że w efekcie trzęsienia ziemi w marcu 2011 import gazu ziemnego do Japonii się zwiększy i ich przewidywania szybko się potwierdzilły w 2010 import LNG wyniósł ok. 70 milionów ton, w 2011 ok. 78,5 milionów ton. Okazuje się jednak, że zwiększony import LNG wiąże się z koniecznością budowy nowych zbiorników na składowanie surowca 34. Już w sierpniu 2011 agencje prasowe 33 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan: 34 Okazuje się, że Japonia nie jest w stanie importować więcej niż 90 milionów ton sześciennych LNG w 2012 (szcuje się, że całkowity import LNG w 2012 będzie nieco mniejszy ok.. Z uwagi na konieczność zwiększenia importu LNG do Japonii, planowana jest budowa co najmniej pięciu dodatkowych terminali na składowanie gazu ziemnego. Bisnis Indonesia, Japan Reaches Maximum Import Limit Of Lng Cargoes:

14 Reutersa i Kyodo doniosły, iż firma Osaka Gas ogłosiła plany budowy jednego z największych na świecie zbiornika LNG w terminalu gazowym Senboku I (region Kansai). Rozpoczęcie budowy zbiornika o pojemności 230,000 metrów sześciennych zapowiedziano na wrzesień 2012, a zakończenie projektu na listopad Również w sierpniu 2011 japońska agencja prasowa Kyodo ujawniła, że firma Tokyo Gas wybudowała jeden z największych na świecie tankowców do transportu gazu ziemnego. Podobno ma pojemność ok. 80,000 ton LNG, i będzie transportować gaz ziemny z Australii do Japonii. Ponadto, firmy tj., Mitsubishi Corporation, Tokyo Gas i Osaka Gas mają w planach udział w projektach eksploatacji gazu z łupków w Kanadzie 36. Po trzęsieniu ziemi w marcu 2011 tylko jeden terminal regazyfikacyjny, Shin Minato LNG, został zamknięty. Infrastruktura zapewniająca stały dopływ importowanego surowca do Japonii nie uległa zatem zniszczeniu. Japonia posiada obecnie ponad 40 terminali do przeładunku gazu na terenie całego kraju. Większość z nich ulokowana jest w pobliżu dużych miast, tj. Tokio, Osaka, Nagoya. Właścielami są zazwyczaj lokalne firmy energetyczne. Największe kontrakty posiadają firmy tj., Tokyo Gas, Osaka Gas, Toho Gas, Chūbu Electric i TEPCO, przeważnie z krajami Azji Południowo-Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu. Wiele z tych kontraktów istnieje od lat 70. i 80. XX w., więc wygasną w ciągu najbliższej dekady. Niektórzy analitycy sugerują, iż jest to bezpośrednia przyczyna zwiększonego zainteresowania firm japońskich nabyciem udziałów kapitałowych w zagranicznych projektach produkcji LNG. Obecnie najważniejszym kontraktowym dostarczycielem LNG do Japonii jest Indonezja (ok. 40% importu) 37, choć ze względu na wzrost konsupcji tego surowca w Indonezji wciągu ostatnich 10 lat, istnieje możliwość zmniejszenia eksportu LNG, a tym samym importu do Japonii i innych krajów regionu. 35 Facts and details, Oil, coal and natural gas in Japan: 36 Facts and details, Oil, coal and natural gas in Japan: 37 Dane amerykańskiej Energy Information Association (EIA) z marca Country Analysis Briefs, Japan:

15