(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 C07F 9/572 C 07F 9/38. (43) Zgłoszenie ogłoszono:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21 ) Numer zgłoszenia (22) Data zgłoszenia (51) IntCl 6: C07F 9/572 C 07F 9/38 (54) Nowe związki, pochodne kwasu etylenodiaminodioctowego (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 25/94 (73) Uprawniony z patentu: Instytut Leków, W arszaw a, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 11/97 (72) Twórcy wynalazku: Andrzej Lukasiew icz, W arszawa, PL Iwona Licinska, W arszawa, PL Maria W. Radwan, Podkowa Leśna, PL Irena W oźniak, Otwock, PL Czesław Deptuła, W arszawa, PL M aciej Nowak, W arszaw a, PL (57) Nowe związki, pochodne kwasu etylenodiaminodioctowego o wzorze 2 przedstawione na rysunku, w których R oznacza niższą grupę alkilową lub grupę arylową, R) oznacza atom wodoru lub grupę metylową, Z oznacza grupę aminową lub grupę etoksylową lub inną grupę alkoksylową, a R2 oznacza resztę kwasu N,N-etylenodiaminodioctowego. Wzó r 2 PL B1

2 Nowe związki, pochodne kwasu etylenodiaminodioctowego Z a s t r z e ż e n i a p a t e n t o w e N ow e związki, pochodne kwasu etylenodiaminodioctowego o wzorze 2 przedstawione na rysunku, w których R oznacza niższą grupę alkilową lub grupę arylową, R 1oznacza atom wodoru lub grupę m etylową, Z oznacza grupę aminową lub grupę etoksylową lub inną grupę alkoksylową, a R2 oznacza resztę kwasu N,N-etylenodiam inodioctow ego. * * * Przedmiotem wynalazku są nowe związki, pochodne kwasu etylenodiam inodioctowego o wzorze 2, w którym R oznacza niższą grupę alkilową lub grupę arylową. R 1oznacza atom wodoru lub grupę m etylową, Z oznacza grupę aminową lub grupę etoksylową lub inną grupę alkoksylową, a R2 oznacza resztę kwasu N,N-etylenodiam inodioctowego. Związki te po wyznakowaniu technetem 99m m ogą być stosowane do diagnozowania stanów zawałowych serca. N ow e związki określone wzorem 2 otrzymuje się przez przekształcenie produktów przejściowych opisanych w zorem 1. Znanym lekiem izotopow ym używ anym rutynowo do wizualizacji serca w stanach zawałowych jest pirofosforan sodu znakowany technetem 99m. Działanie tego preparatu polega na jego znacznym grom adzeniu się w m ięśniach m artwiczych w porównaniu z m ięśniam i zdrowym i. Wadą preparatu jest jeg o duży w ychw yt w kościach, co zaciem nia obraz scyntygraficzny serca. Preparat M AG-3 stosowany w scyntygrafii nerek, który gromadzi się w tkankach martwiczych tego organu nie daje również dobrych rezultatów jako radiodiagnostyk serca, ze względu nazbyt niski wskaźnik gromadzenia aktywności w mięśniach martwiczych w stosunku do mięśni zdrowych. Związki fosfonow e, pochodne kwasu etylenodiaminodioctowego otrzymuje się przez połączenie chlorku ureido lub uretanofosfonow'ego z kwasem N,N-etylenodiam inodioctow ym. N ow e związki o wzorze 1, będące produktami przejściowymi, wytwarza się przez poddanie reakcji w bezwodnym rozpuszczalniku, korzystnie chloroformie, związku karbonylowego o wzorze RR1CO, w którym R i R 1 mają podane wyżej znaczenie i mocznika lub uretanu z trójchlorkiem fosforu w obecności trójetyloaminy bez dostępu wilgoci. Z m ieszaniny reakcyjnej usuwa się chloroform pod zmniejszonym ciśnieniem i wyodrębnia się krystaliczny produkt reakcji A. Produkt A jest mieszaniną związku o wzorze 1 i chlorowodorku trójetyloaminy. Suchy produkt A wsypuje się następnie przy intensywnym mieszaniu do bezwodnego roztworu, korzystnie w metanolu soli dwusodowej kwasu N,N-etylenodiam inodioctowego, dodaje się chloroform, potem odsącza się otrzymany produkt i przemywa się go chloroformem w celu usunięcia resztek chlorow odorku trójetyloam iny i u żytego w nadm iarze chlorku fo sfo - now ego. W rezultacie tych czynności otrzymuje się produkt reakcji B. Porównanie własności, zwłaszcza absorpcji w podczerwieni IR produktu B z własnościami m odelowych pochodnych związków fosfonowych o wzorze 2, wskazuje na cykliczną strukturę związków fosfonoam inow ych o wzorze 2. Wzory pochodnych kwasu etylenodiaminodioctowego przedstawiono na fig. 1, a przebieg reakcji otrzymywania chlorku fosfonow ego o wzorze 1 i amidowej pochodnej o wzorze 2 przedstawiono na fig. 2. Produkt B zawiera pewną ilość chlorku sodowego, tworzącego się w wyniku reakcji pom iędzy alkaliczną solą dwusodową i chlorowodorkiem trójetyloaminy z w ydzieleniem wolnej trójetyloaminy. Chlorek sodow y m ożna usunąć przez rozpuszczenie produktu B w małej ilości wody i wytrącenie acetonem.

3 Preparaty znakowano technetem 99m w następujący sposób: rozpuszczono produkt B w wodzie, dodano roztwór chlorku cynaw ego i kwasu askorbinowego i doprowadzono ph roztw o- ru do około 7, następnie zliofilizow ano. Znakowanie zestawu technetem 99m zaszło z wydajnością powyżej 98%. Przydatność diagnostyczną ureido i uretano-fosfonowycn pochodnych kwasu N,N-etylenodiam inodioctowego wykazano w testach na myszach z indukowaną martwicą mięśnia. W yniki biodystrybucji preparatu znakowanego technetem 99m porównywano ze znakowanym technetem pirofosforanem sodu używanym w rutynowej diagnostyce stanów zaw ałowych serca. Przykład I. Kwas N -(α -ureidoizopropylofosfono)-n,n-etylenodiaminodioctowy (UP-EDDA). M ieszaninę 10 ml chloroformu, 0.58 g (10 mmoli) acetonu, 0.6 g (10 mmoli) mocznika i 0.9 ml (10 m moli) trójchlorku fosforu umieszczono w szczelnie zamkniętej kolbce w stałym dwutlenku w ęgla na kilka minut. Następnie do mieszaniny dodano 2.8 ml (20 mmoli) trójetyloaminy w 10 ml chloroformu i mieszano w zamkniętym naczyniu przez 1 godzinę. Po ochłodzeniu, do mieszaniny dodano 1.4 ml (10 mmoli) trójetyloaminy z pipety i kolejno mieszano przez 2.5 godziny. Potem oddestylowano chloroform i do krystalicznej pozostałości dodano bezwodny eter, który następnie zdekantowano, a krystaliczny osad w ysuszono w próżni. Następnie do 0.88 g (5 m moli) kwasu etylenodiaminodioctowego (EDDA) w 10 ml metanolu dodano 0.4 g (10 mmoli) wodorotlenku sodowego, oddestylowano metanol w próżni, a osad wysuszono w eksykatorze próżniowym. Otrzymany suchy osad soli dwusodowej ED DA rozpuszczono następnie w 15 ml absolutnego metanolu i dodano 3.4 g produktu A wsypując go powoli do roztworu, który m ieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę za pomocą mieszadła magnetycznego chłodząc równocześnie zimną wodą. Następnie dodano 10 ml chloroformu, odsączono produkt B, który następnie przemyto niew ielką ilością chloroformu, eteru i w ysu szono. Postępując w opisany w sposób otrzymano 1.7 g produktu B. Produkt B oczyszczony przez rozpuszczenie w małej ilości wody i wytrącenie acetonem topi się w temperaturze 127 C z rozkładem. Znaleziono: C , H - 6.0, N %. Obliczono dla C 10H20O7N4PNa 2H2O: C , H - 5.5, N %. W łasności produktu B porównano z własnościami m odelowymi α -ureidofosfonowymi pochodnymi n-butyloaminy, otrzymanymi w sposób opisany w przykładzie, stosując n-butyloaminę zamiast EDDA. D la produktu B i modelowych fosfonow ych pochodnych stwierdzono obecność tych samych, charakterystycznych pasm w podczerwieni IR (KBr) 1680 cm -1 (N=C-O), 1200 cm -1 (PO) i 1035 cm -1 (P-N). W produkcie B występuje też pasmo 1400 cm-1 (COO ). Substancje m odelowe i produkt B wykazują analogiczną absorpcję U V w roztworach wodno-metanolowych, z maksimum około 290 nm. Preparaty znakowane były także technetem 99m w następujący sposób: rozpuszczono 19.6 mg produktu B w wodzie, następnie dodano 0.53 mg chlorku cynawego w jednomolarnym kwasie solnym, 0.83 mg kwasu askorbinowego i doprowadzono ph do około 6.3, a następnie zliofilizowano. Otrzymany w ten sposób zestaw nie wykazał żadnych zmian własności po upływie jednego roku, przy przechowywaniu go w temperaturze poniżej 0 C. Po dożylnym podaniu m yszom otrzym anego zestaw u, tok syczn ość ostra (LD50) w yn osiła m niej n iż 760 m g/kg. Stopień znakow ania technetem 99m b ył w ięk szy n iż 98%. W testach na m yszach z indukowaną martwicą mięśnia, biodystrybucja radioaktywności wynosiła: stosunek martwica/mięsień 8.4 dla produktu B, dla pirofosforanu 4.7, a dla EDDA 1.8. Przy użyciu produktu B, aktywność serca była 4 razy wyższa, a aktywność kości 2.4 razy niższa aniżeli przy użyciu pirofosforanu. Preparat B wyznakowany technetem 99m zastosowany był we wstępnych badaniach klinicznych do diagnozow ania stanów zawałowych serca i dał pozytyw ne rezultaty. Przykład II. Kwas N -(α -uretanoizopropylofosfono)-n,n-etylenodiaminodioctowy. Sposób jak w przykładzie I, z tym, że zamiast 0.6 g (10 mmoli) mocznika, do mieszaniny dodano 0.9 g (10 mmoli) uretanu, a końcowym efektem było otrzymanie 1.5 g produktu B, który poddany badaniom w podczerwieni IR wykazał obecność tych samych charakterystycznych

4 pasm absorpcyjnych jak w przypadku m odelow ych pochodnych, otrzymanych w przykładzie przy użyciu n-butyloaminy zamiast EDDA: 1700 cm-1 (N=C-O), (1750 cm -1 po wyodrębnieniu z wodnego roztworu), 1210 cm-1 (PO) i 1035 cm -1 (P-N). Ponadto obecne było pasmo 1400 cm -1 (C O O ). W testach na myszach z indukowaną martwicą mięśnia, biodystrybucja radioaktywności w yniosła: stosunek m artw ica/m ięsień 4.2 dla produktu B, dla pirofosforanu 4.7, a dla E D D A 1.8. Przy użyciu produktu B, aktyw ność serca była 4 razy w yższa a aktywność kości 8 razy niższa niż po podaniu pirofosforanu.

5 Wzór 1 Wzór 2 fig. 1

6 fig 2 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 2,00 zł