Karpacki Przegląd Gospodarczy Karpatský Hospodársky Prehľad

Transkrypt

1 Nr 1(1)/2009 lipiec-sierpień Karpatský Hospodársky Prehľad ISBN Czasopismo bezpłatne Pierwszy numer czasopisma współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Słowacka

2 2 Główną ideą projektu Turystyka bez granic wzmocnienie współpracy transgranicznej w turystyce w oparciu o zrównoważony rozwój środowiska jest popularyzacja potencjału pogranicza polsko słowackiego, a zwłaszcza turystyki zrównoważonej, rozwijanej poprzez transgraniczne partnerstwo. Jego cel to zwiększenie możliwości wykorzystania atrakcyjności turystycznej pogranicza. Możemy to osiągnąć poprzez poprawę jakości usług turystycznych (dzięki systemowi certyfikacji usług turystycznych, szkoleniom kadry branży turystycznej); promocję zasobów przyrodniczych i kulturowych obszaru pogranicza oraz poprawę przepływu informacji na temat ofert turystycznych, wydarzeń kulturowo turystycznych, jednym słowem poprzez stworzenie polsko-słowackiej oferty turystycznej. W ramach projektu przewidziane zostały działania związane z promocją regionu (konferencje, publikacje (w tym czasopisma o tematyce zabytkoznawczej, społeczno gospodarczej), wizyty studyjne, udział w tragach turystycznych, imprezy transgraniczne, film, serwisy internetowe) oraz działania zmierzające do wykorzystania istniejących zasobów (np. Program Ekomuzealny na Słowacji). Projekt przyczyniać się będzie również do podniesienia jakości i konkurencyjności świadczonych usług (system certyfikacji) w ramach systemu zarządzania turystyką (Turystyka Przyjazna Środowisku; księga wzorców architektonicznych). Realizacja projektu opierać się będzie na partnerstwie pięciu organizacji: Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia (lider projektu), Agencji Rozwoju Regionalnego Švidnik, Fundacji Bieszczadzkiej, Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska i Dziecięcej Organizacji Fénix Snina. Hlavnou myšlienkou projektu Turistika bez hraníc posilnenie cezhraničnej spolupráce v cestovnom ruchu na základe trvalo udržateľného rozvoja životného prostredia je popularizácia potenciálu poľsko-slovenského pohraničia, najmä trvalo udržateľného cestovného ruchu rozvíjaného cezhraničným partnerstvom. Jeho cieľom je zväčšenie možností využitia turistickej atraktivity prihraničnej oblasti. Môžeme to dosiahnuť zlepšením kvality turistických služieb (vďaka systému certifikácie turistických služieb, školeniam zamestnancov v turistickom odvetví); propagáciou prírodných a kultúrnych hodnôt prihraničnej oblasti a zlepšením toku informácií o turistických ponukách, kultúrnych a turistických podujatiach, jedným slovom vytvorením poľsko-slovenskej turistickej ponuky. V rámci projektu sa plánujú aktivity spojené s propagáciou regiónu (konferencie, publikácie (vrátane časopisov venovaných pamiatkam, spoločenským a hospodárskym otázkam), študijné návštevy, účasť na turistických veľtrhoch, cezhraničné podujatia, film, internetové servisy) a aktivity zamerané na využitie existujúcich zdrojov (napr. Ekomuzeálny program na Slovensku). Projekt bude tiež prispievať k zvýšeniu kvality a konkurencieschopnosti poskytovaných služieb (systém certifikácie) v rámci systému riadenia turistiky (Turistika priaznivá pre životné prostredie; kniha architektonických vzorov). Realizácia projektu sa bude zakladať na cezhraničnom partnerstve piatich organizácií: Združenie pre rozvoj a propagáciu podkarpatskej oblasti Pro Carpathia (líder projektu), Agentúra regionálneho rozvoja Svidník, Bieščadská nadácia, Združenie Karpatský euroregión Poľsko a Detská organizácia Fénix Snina. dwumiesięcznik bezpłatny nr 1(1) ( , Rzeszów) ISBN Wydawca: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia Redakcja: Rzeszów, ul. Gałęzowskiego 6/319 tel./fax: krzysiek@procarpathia.pl Redaktor prowadzący: Krzysztof Staszewski Współpracują: A. Cyło, R. Horn, A. Kut, J. Stachiewicz, Z. Wnuk, K. Zieliński Opracowanie graficzne, łamanie: KORAW Dorota Kocząb Druk: RESPRINT Rzeszów Tłumaczenie na jęz. słowacki: Agencja BTB Tomasz Wicik Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów. Kopiowanie i rozpowszechnianie publikowanych materiałów wymaga zgody Wydawcy. Wszelkie prawa zastrzeżone Copyright by Stowarzyszenie Pro Carpathia Na okładce: pomnik celtyckiej monety przed gmachem Banku Narodowego Słowacji fot. Krzysztof Zieliński W numerze: 4 Wywiad Kryzys wskazuje, w jakim kierunku podążać 8 Informatyka Polsko-słowacki fundament informatycznego lidera 9 Informatyka Asseco Poland inwestuje w Rzeszowie Robert Horn 10 Słowacja w liczbach Krótka lekcja o naszym sąsiedzie 11 Wspólne działania Polsko-słowackie warsztaty szkoleniowe Krzysztof Zieliński 12 Komunikacja Autostrady mity i fakty Robert Horn 14 Eksport Zelmer u sąsiadów 15 Nauka Unia wspomaga uczelnie Robert Horn Winiarzom będzie łatwiej Adam Cyło 16 Turystyka Atrakcyjna jak Słowacja 17 Kultura Wystawa Krzysztof Zieliński 18 Ochrona przyrody Obszar funkcjonalny Zielone Karpaty Zygmunt Wnuk 20 Finanse Mamy zbyt niskie dochody 21 Dolina Lotnicza W klastrowym porozumieniu Adam Cyło Latamy do Frankfurtu Robert Horn Finanse 22 Euro w Bratysławie Krzysztof Zieliński 24 Współpraca samorządów Koszyce nowy partner Krosna Aneta Kut

3 Od redakcji Drodzy Czytelnicy, Oddajemy do Państwa rąk pierwszy numer dwumiesięcznika gospodarczo-społecznego, w którym podejmować będziemy tematy dotyczące gospodarki i sfer z nią graniczących, a także oddziaływania jej na inne dziedziny naszego życia. Specyfika Karpackiego Przeglądu Gospodarczego opierać się będzie na traktowaniu zjawisk gospodarczych i społecznych Podkarpacia ze szczególnym uwzględnieniem związków naszego regionu ze... Słowacją. Takie ukierunkowanie periodyku jest rozmyślne. Wynika z faktu, że wektory dynamiki działania zdecydowanej większości podkarpackich przedsiębiorców układają się równoleżnikowo. Szukając czy to kontrahentów, czy to partnerów handlowych, patrzą oni albo na kraje Zachodu albo w drugą stronę, na wschód. Jeśli na Wschód, to przede wszystkim na Ukrainę, zafascynowani wielkością rynku tego naszego młodego (pod względem samodzielnej państwowości) sąsiada. Na kraje Północy patrzą rzadko, bo to daleko, a na dodatek trzeba by było przeprawiać się przez Bałtyk. Zaskakuje w tej sytuacji, a mamy na myśli położenie województwa podkarpackiego na mapie Europy Środkowo-Wschodniej, nikła stosunkowo liczba kontaktów gospodarczych z Południem, a szczególnie z naszym najbliższym sąsiadem Słowacją. Między nami Polską i Słowacją, nie ma już żadnej granicy. Możemy podróżować bez ograniczeń, zapraszać sąsiadów do siebie, podejmować wspólne przedsięwzięcia, biznesy i biznesiki, tworzyć sieć wspólnych powiązań gospodarczych, za którymi podąży nawiązywanie współpracy w innych dziedzinach. Będziemy więc w naszych publikacjach namawiać do nawiązywania współpracy. Najlepiej oczywiście na przykładzie tych, którzy już spróbowali. Niewielu ich dotychczas było, ale ci, którzy to zrobili, nie żałują. Sztandarowym przykładem jest w tej dziedzinie największa firma informatyczna Europy Środkowej Asseco Poland, która swoją główną siedzibę ma w Rzeszowie. I nikt nigdy nie ukrywał, że z chwilą nawiązania współpracy ze słowackim partnerem rozwój tej firmy doznał ogromnego przyspieszenia. Zespół redakcyjny Vážení Čitatelia, Je to zámerne prijatá myšlienka. Vyplýva zo skutočnosti, že pozývať k sebe susedov, realizovať Môžeme cestovať bez obmedzení, vektory aktivít rozhodnej väčšiny spoločné projekty, väčšie a menšie podkarpatských podnikateľov obchody, vytvárať sieť spoločných Odovzdávame Vám prvé číslo dvojmesačníka zameraného na hospodárske a sociálne témy. Budeme sa Pri hľadaní zákazníkov alebo obspejú k nadväzovaniu spolupráce sú usporiadané rovnobežkovo. hospodárskych vzťahov, ktoré pri- v ňom venovať problematike hospodárstva, témam s ním súvisia- najmä na západné krajiny alebo V našich publikáciách budechodných partnerov sa pozerajú v iných oblastiach. cim a jeho vplyvom na iné aspekty opačným smerom na východ. Ak me presvedčovať k nadväzovaniu nášho života. Charakteristickou na východ, tak predovšetkým na spolupráce. Samozrejme najlepšie vlastnosťou Karpatského hospodárskeho prehľadu bude vnímastatného štátu) suseda: Ukrajinu, nášho mladého (z hľadiska samo- bude, ak ukážeme tých, ktorí sa už pokúsili. Doteraz nebolo ich veľa, nie hospodárskych a sociálnych ktorá fascinuje veľkosťou trhu. Na ale tí, ktorí to urobili, neľutujú. javov Podkarpatska pri mimoriadnom zohľadnení vzťahov nášho reracajú zriedkavo, lebo sú ďaleko, severné krajiny sa podnikatelia ob- Vzorným príkladom je v tejto oblasti najväčšia informatická spogiónu so... Slovenskom. a okrem toho sa treba preplaviť cez Baltské more. V tejto situácii, ločnosť v strednej Európe Asseco Poland, ktorá má svoje hlavné myslím tým polohu podkarpatského vojvodstva na mape stre- sídlo v Rzeszowe. A pritom nikto Numer 1 czasopisma wydany w ramach projektu Turystyka bez granic wzmocnienie współpracy transgranicznej w turystyce w oparciu dovýchodnej Európy, prekvapuje nikdy neskrýval pravdu, že vo chvíli o zrównoważony rozwój środowiska veľmi malý počet hospodárskych nadviazania spolupráce so slovenským vzťahov s juhom, najmä s naším partnerom, sa rozvoj firmy najbližším susedom Slovenskom. rapídne zrýchlil. Medzi nami Poľskom a Slovenskom už nie je nijaká hranica. Redakčný tím 3

4 4 Rozmowa z Bogdanem Rzońcą Wicemarszałkiem Województwa Podkarpackiego Kryzys wskazuje, w jakim kierunku podążać : Świat zdominował kryzys. Upadają wielkie, wydawałoby się jeszcze do niedawna nie do ruszenia, kolosy. Kilka państw stoi na skraju bankructwa, szereg innych ratuje się pompując w swe gospodarki miliardy dolarów. Jak w tym wszystkim ma się taka drobina, jak gospodarka województwa podkarpackiego? Nie możemy oczywiście powiedzieć, że nasza chata z kraja i to, co się dzieje na świecie nas nie dotyczy. Dotyczy, jak najbardziej, bo przecież od lat dwudziestu gospodarka województwa podkarpackiego jest podłączona do krwioobiegu gospodarki światowej. Ale skutki uderzenia kryzysu są uzależnione od specyfiki gospodarczej regionu, a właściwie poszczególnych ośrodków przemysłowych. Kryzys ze szczególną siłą uderzył w przemysł motoryzacyjny......toteż w naszym województwie jego skutki odczuwalne są w Krośnie, gdzie w niedawno przejętych przez Chińczyków zakładach Delphi produkuje się amortyzatory dla niemal wszystkich koncernów motoryzacyjnych. Także w WSK Gorzyce, które osiem lat temu przejął amerykański Federal Mogul i których główną produkcją są tłoki do silników samochodowych. Wszędzie tam, gdzie wytwarza się coś dla tej branży, także w Rzeszowie i Stalowej Woli, odczuwalne jest zmniejszenie produkcji, a co za tym idzie, zwalnianie ludzi z pracy. W przypadku Krosna sytuacja jest o tyle dramatyczna, że do zwolnień w Delphi doszła upadłość Krośnieńskich Hut Szkła ogromnej fabryki, w której niemal z każdej krośnieńskiej rodziny ktoś pracował. Ta upadłość jest wypadkową kryzysu i jego pochodnej, czyli spadku wartości złotego, który uderzył w firmy zaangażowane w słynne już opcje walutowe. Ale w Krośnie nie widać kryzysu. Po pierwszych zwolnieniach w Krośnieńskich Hutach Szkła miejscowy urząd pracy i instytucje zajmujące się pomocą społeczną nie odnotowały wzmożonego napływu petentów. Bo Krosno to bardzo specyficzne miasto. Jest w nim mnóstwo drobnych, ale bardzo prężnych hut szkła, które wchłonęły fachowców, podobnie jak przedsiębiorstw spoza tej branży. W prze ciwieństwie do kolosów, małe firmy potrafią się szybko przestawić, zmienić profil produkcji, dostosować do potrzeb rynku. Ten mechanizm w Krośnie zadziałał, szczególnie w pierwszej fazie kryzysu, ale teraz, po upadłości KHS, oznaki kryzysu są jednak widoczne. W dodatku Delphi i KHS to znaczący płatnicy podatku do kasy miasta. Jeśli urząd miasta ma mniejsze wpływy z podatków, to ogranicza inwestycje, a skoro ogranicza inwestycje, to firmy nie mają zleceń, a jak nie mają zleceń, to zwalniają pracowników. Firmy budowlane są dziś skore do realizacji kontraktów za kwoty o 3040 procent niższe niż jeszcze rok temu. Znajomy z firmy budowlanej mówił mi, że latem ubiegłego roku ludzie rzucali u niego pracę za 6 tysięcy złotych i szli tam, gdzie dawali więcej, a dziś gotowi są pracować nawet za półtora tysiąca. Dla tych, którzy dysponują gotówką, to wymarzona sytuacja, bo mogą zrealizować inwestycje za naprawdę małe pieniądze. No, ale trzeba tę gotówkę mieć, a z tym wielu przedsiębiorców ma problem. Wszyscy tracimy na kryzysie? Nasze województwo ma tę specyfikę, że można w nim wyróżnić dwa regiony: stricte przemysłowy, który obejmuje dawne województwa rzeszowskie i tarnobrzeskie oraz turystyczny, który rozlokował się w byłych województwach: przemyskim, a przede wszystkim krośnieńskim. Oczywiście z wyłączeniem przemysłowego pasa Sanok Krosno Jasło. I tego regionu turystycznego kryzys raczej nie dotyka, a można nawet powiedzieć, że jak zapewniają fachowcy od turystyki on na kryzysie zyska. W sytuacji, gdy sporą liczbę rodaków dopadły problemy finansowe, a co za tym idzie zarabiają mniejsze pieniądze i te ostatnie są na dodatek mniej warte, bo kurs złotego jest niski, to nie będzie ich stać na wakacyjny wypoczynek za granicą. Szukać więc będą oddechu w kraju, w tym także w naszych Bieszczadach, naszym Beskidzie Niskim i w innych atrakcyjnych regionach województwa. Sądzę, że ten rok gospodarstwa agroturystyczne na Podkarpaciu zaliczą do udanych. A przygotowanie atrakcyjnej oferty będzie procentować w latach przyszłych. Czego uczy kryzys? Przede wszystkim tego, że najmniej jest on odczuwalny w branży informatycznej, w branżach innowacyjnych, czyli opartych na wiedzy. Wniosek z te go taki, że należy wszelkie możliwe środki wykładać na kształcenie, bo tylko społeczeństwa i gospodarki oparte na wiedzy mają instrumenty, aby oprzeć się kryzysowi, uciekając przed nim do przodu. Jakie instrumenty ma samorząd województwa, by wspomóc mieszkańców w zmaganiach z kryzysem? Przede wszystkim mamy pieniądze. To są pieniądze z Unii Europejskiej i przyznam, że nie wiem, co by się teraz działo z polską gospodarką, gdybyśmy nie byli w strukturach europejskiej wspólnoty. Urząd marszałkowski jest w tej chwili dysponentem kolosalnej kwoty. Do roku 2013 na realizację wszystkich programów mamy z unijnej kasy 1 miliard 136 milionów euro. Oprócz tego dysponujemy kwotą 430 milionów euro

5 dla przedsiębiorców, w tym dla przedsięwzięć Trzecia oś obejmuje wszystkie przedsię innowacyjnych. To, że ktoś wzięcia związane ze społeczeństwem rzeczywiście chce rozwinąć działalność informacyjnym, czwarta oś dotyczy innowacyjną, musi być poświadczone ochrony środowiska, piąta oś to infrastruktura przez uprawnioną instytucję naukową. publiczna (czyli inwestycje Instrumentem ukierunkowywania w szpitale, ośrodki pomocy społecznej, strategii rozwoju jest w tym przypadku szkoły także wyższe), szósta oś to to, że przedsiębiorca angażujący się działania z obszaru turystyki i kultury, w branżę innowacyjną może otrzymać a oś siódma dotyczy tzw. spójności wewnątrzregionalnej i obejmuje rewitali np. nie 1,2 mln zł lecz 5,6 miliona złotych dotacji. zację obszarów zdegradowanych oraz Tylko w ten sposób możecie wpływać na kierunki rozwoju gospodarki nych gospodarczo. aktywizację obszarów zmarginalizowa województwa? Strategia rozwoju województwa podkarpackiego to licząca 200 To są główne instrumenty. Nie ma mowy o jakichś instrumentach nakazoworozdzielczych. To się skończyło. Pan skrótowo przedstawić tę strate stron księga formatu A4. Czy mógłby I uważa Pan, że tak jest dobrze? gię, a przede wszystkim wskazać jej Oczywiście. Przede wszystkim prio rytety? dla Wojewódzkiego Urzędu Pracy. Z tej w pod karpackich gminach i powiatach Podkarpackie zajmuje 68. miejsce kwoty około 100 milionów złotych to lepiej od nas wiedzą, na co potrzebne wśród 254 regionów Unii Europejskiej, pieniądze na tak zwane startery działalności gospodarczej. Wojewódzki Urząd uznać za priorytetowe, a indywidualni są im pieniądze, jakie inwestycje należy ale aż 229. pod względem poziomu społecznogospodarczego, a wartość Pracy przekazuje je do powiatowych przedsiębiorcy lepiej od nas znają się produktu krajowego wynosi u nas zaledwie 35,4 procenta średniego PKB urzędów pracy, ale nim te ostatnie dostaną pieniądze, muszą nam pokazać Są jeszcze jakieś inne możliwości na tym, co chcą robić. przypadającego na mieszkańca 27 krajów Unii. Te dane mogą być przygnębia programy, na realizację których chcą te wpływania samorządu województwa pieniądze przeznaczyć. na rozwój gospodarczy? jące, bo wskazują, że należymy do regionów o najniższym poziomie rozwoju Ten system umożliwia samorządowi województwa ukierunkowywać W momencie, gdy kryzys w naszym regionie zaczynał być odczuwalny, wystąpiliśmy o zgodę na to, aby w tym strategię rozwoju? społecznogospodarczego. Co zrobić, Innej drogi nie ma. Samorządy powiatowe i gminne są niezależne od sa aby równać do bogatszych? To proste roku na owe startery działalności gospodarczej od razu przeznaczyć pienią trzeba przyspieszyć ten rozwój. A jak morządu województwa. My nie możemy nikomu i niczego nakazać. rok, ale i na przyszły. Chodzi o to, by dze przewidziane nie tylko na bieżący go przyspieszyć? To już takie proste nie jest. Do tego potrzebne są pieniądze i mądre ich inwestowanie. Musimy Ale możecie wskazywać kierunki w sytuacji, gdy jedne miejsca pracy są poprzez finansowanie poszczególnych likwidowane, powstawały nowe. Identycznie postąpiliśmy w przypadku środ więc inwestować w przedsięwzięcia programów. innowacyjne, a nie w innowacyjne slogany. Niezwykle ważna jest nauka, dla I to robimy. Teraz na przykład rozstrzyga się konkurs na rozwój przedstruktury kanalizacyjnej i na budowę tego dajemy pieniądze rzeszowskiej poków przeznaczonych na budowę infrasiębiorstw mikro, małych i średnich. oraz remonty dróg. Dodatkowo oprócz litechnice i inwestujemy w państwowe Przedsiębiorstwo mikro zatrudnia do środków unijnych także ze środków budżetu województwa postanowiliśmy być systematyczny i konsekwentny. szkoły zawodowe. Ten kierunek musi 9 pracowników, małe mają ich do 50, a średnie do 250 pracowników. Wartość wniosków czterokrotnie prze infrastrukturę drogową. Firmy, które przykład, że to się opłaca? przeznaczyć 200 milionów złotych na Może Pan podać jeden aktualny kracza nasze możliwości finansowe. będą realizować prace, wyliczyły, że Tuż przed spotkaniem z Panem byli Wnioski oceniają eksperci, których dzięki temu 1200 osób będzie miało u mnie przedstawiciele firmy MTU, wyłoniono drogą konkursu, a my, samorząd województwa, mamy tylko 20 Wróćmy do kwestii systemu osio w strefie koło lotniska w Jasionce. Za pracę przez trzy lata. która zainwestowała w budowę fabryki procent głosów decydujących o tym, wego, o którym Pan wspomniał w odniesieniu prosili mnie na otwarcie tejże fabryki jakiemu projektowi przyznać pieniądze. do przedsięwzięć innowacyj i z ust szefa firmy usłyszałem, że znaleźli I to jest ten nasz instrument, poprzez nych. Czego dotyczą pozostałe osie? u nas tak dobre warunki i wykształconych który możemy wpływać na rozwój. Druga oś konsumuje środki unijne młodych ludzi, że już są na eta Programy pomocowe rozłożone są na na infrastrukturę techniczną, a więc pie projektowania rozbudowy fabryki. siedem, nazwijmy to osi priorytetowych. drogi wojewódzkie, powiatowe i gmin Dzięki temu zwiększy się tam zatrud Pierwszą oś stanowią działania ne, a także kanalizację i wodociągi. nienie o kolejnych 200 osób. Następni 5 Archiwum UM

6 więc absolwenci rzeszowskiej politechniki będą mieli pracę. Gdy kilka lat temu szef WSK Rzeszów, Marek Darecki, ogłosił swój pomysł pod nazwą Dolina Lotnicza, byli tacy, którzy pukali się w czoło i twierdzili, że to marzenie ściętej głowy. Nie po raz pierwszy okazuje się, że trzeba mieć pomysł, być konsekwentnym i pracowitym. Kto by pomyślał wtedy, a to raptem kilka lat temu, że wokół Rzeszowa ulokuje się tyle firm z branży lotniczej, a więc przemysłu pracującego w oparciu o naprawdę nowoczesne technologie. Dolina Lotnicza to jest drogowskaz postawiony przez Marka Dareckiego, który mówi, w jakim kierunku trzeba podążać. Ale by to było możliwe, trzeba do nas, na to pogranicze Unii dojechać. A niestety z tym jest problem. Przykład lotniska w Jasionce wskazuje, że rozwój infrastruktury komunikacyjnej jest bezwzględnie konieczny i uzależnia dalszy rozwój, bez niej nikt tu nie przyjedzie, aby inwestować. Dlatego zaangażowałem się w rozwój lotniska w Krośnie, byłem w Brukseli, gdzie przekonywałem zajmujących się tą sprawa urzędników, by przekazali na ten cel środki. Na razie Krosno otrzymało na lotnisko symboliczne 11 milionów euro, ale jeśli wykaże, że te środki zostały mądrze wydane, to z pewnością pojawią się następne. Najważniejsze, by zaczęło kapać. Pod koniec kwietnia Lufthansa zaczęła latać dwa razy w tygodniu z Jasionki do Frankfurtu nad Menem, największego lotniska w Europie, a bilety na pierwszy lot sprzedały się w ciągu trzech godzin. Ryanair przestał latać do Łodzi i Wrocławia, ale do nas jednak nadal lata. Wiem, że to się wiąże z dużą migracją mieszkańców naszego regionu, ale też świadczy o rozwoju i mobilności naszych mieszkańców. Najważniejszą na najbliższe lata pozostaje kwestia autostrady, drogi S19 oraz szybkiej kolei. Mamy szanse, by te inwestycje się zaczęły, są dla nas bowiem kluczowe. Nitka autostrady będzie kolejnym impulsem do przyspieszenia rozwoju. Jest Pan optymistą co do przyspieszonego rozwoju województwa w najbliższych latach? Tak, ale umiarkowanym. Niczego na hura nie da się zrobić. Trzeba pracować, i to z żelazną konsekwencją. Ten kryzys wskazuje, w jakim kierunku trzeba podążać. Kríza určuje, akým smerom sa uberať Rozhovor s Bogdanom Rzońcom, vicemaršálkom Podkarpatského vojvodstva 6 Na svete vládne kríza. Krachujú veľké, donedávna sa zdalo, že nedobytné pevnosti. Ako v tom všetkom vyzerá naša maličká ekonomika Podkarpatského vojvodstva? Samozrejme nemôžeme povedať, že náš dom je v ústraní a to, čo sa deje na svete, sa nás netýka. Týka sa bezpochyby, pretože už 20 rokov je ekonomika Podkarpatského vojvodstva prepojená s krvným obehom svetového hospodárstva. Ale dopady útoku krízy závisia od hospodárskej špecifiky regiónu, a presnejšie jednotlivých priemyselných stredísk. Kríza mimoriadne silne zaútočila na motorizačný priemysel, preto jej dôsledky sa pociťujú v Krosne, kde sa vyrábajú amortizátory pre skoro všetky motorizačné koncerny. Rovnako to vyzerá v WSK Gorzyce, ktorých hlavným výrobkom sú motorové piesty pre vozidlá. Všade tam, kde sa vyrába niečo pre toto odvetvie, aj v Rzeszowe a Stalowej Woli, je citeľné zníženie výroby, a čo sa s tým spája, prepúšťanie zamestnancov. V prípade Krosna je situácia natoľko dramatická, že k prepúšťaniu v Delphi pribudol úpadok Krosnenskej sklárskej huty obrovského závodu, v ktorom skoro z každej krosnenskej rodiny pracovala aspoň jedna osoba. Všetci na kríze strácame? Naše vojvodstvo je charakteristické tým, že môžeme v ňom vyčleniť dva regióny: priemyselný, ktorý zahrňuje bývalé Rzeszowské a Tarnobrzeské vojvodstvá a turistický, ktorý sa nachádza v bývalých vojvodstvách Przemyskom a Krosnenskom. Samozrejme okrem priemyselného pása Sanok Krosno Jasło. A tejto turistickej oblasti sa kríza netýka, dokonca môžeme povedať, že práve vďaka kríze získa. V situácii, že značný počet ľudí zarába menej a peniaze majú dokonca aj nižšiu hodnotu, pretože je kurz zlotého nízky, nemôžu si dovoliť dovolenku v zahraničí. Hľadajú teda odpočinok na mieste aj v Bieščadách a Nízkych Beskydách. Tento rok bude vidiecka turistika v podkarpatskej oblasti považovať za úspešný. Čo učí kríza? Predovšetkým to, že sa ju najmenej pociťuje v informatickom odvetví a v odvetví inovácií, teda tých, ktoré sú založené na vedomostiach. Záver je taký, že treba všetky možné prostriedky vynakladať na vzdelávanie, pretože iba spoločnosti a ekonomiky založené na vedomostiach majú nástroje, ktoré umožňujú sa postaviť na odpor kríze a utiecť jej smerom dopredu. Aké má nástroje samospráva vojvodstva, aby podporila obyvateľov pri bojovaní proti kríze? Predovšetkým máme peniaze. Sú to peniaze z Európskej únie a úprimne povediac, neviem, čo by sa teraz dialo v poľskej ekonomike, keby sme neboli v štruktúrach Európskeho spoločenstva. Maršálkovský úrad má momentálne k dispozícii obrovskú sumu.

7 Do roka 2013 na realizáciu všetkých strán formátu A4. Mohli by ste stručne to naozaj pred niekoľkými rokmi, že pri programov máme z pokladnice Európskej túto stratégiu predstaviť a predo Rzeszowe bude investovať toľko firiem únie 1 miliardu 136 miliónov všetkým určiť jej priority? zameraných na letecké odvetvie, teda euro. Okrem toho máme k dispozícii Podkarpatské vojvodstvo je na 68. priemysel využívajúci naozaj pokročilé 430 miliónov euro pre Vojvodský úrad mieste medzi 254 regiónmi Európskej technológie. Letecké údolie je určitou práce. únie, ale až na 229. z hľadiska sociálnej a hospodárskej úrovne, hodnota smerovou tabuľou vztýčenou Marekom Dareckým, ktorá nám ukazuje, Má vojvodská samospráva ešte nejaké možnosti, ako ovplyvniť hospodársky rozvoj? iba 35,4 percent priemerného HDP domáceho produktu dosahuje u nás ktorým smerom sa máme uberať. Ale Vo chvíli, keď sa objavili v našom v prepočte na jedného obyvateľa 27 aby to bolo možné, treba k nám, do regióne prvé príznaky krízy, požiadali štátov Únie. Tieto údaje môžu byť tej pohraničnej oblasti Únie, prísť. sme o súhlas, aby sme mohli v tomto skľučujúce, pretože hovoria o tom, A s týmto je, žiaľ, problém. Príklad roku využiť balíky podpory pre začínajúcich že patríme k regiónom s najnižšou letiska v Jasionke ukazuje, že rozvoj živnostníkov predvídané nielen úrovňou sociálneho a hospodárske komunikačnej infraštruktúry je bez na tento rok, ale aj na budúci. Ide o to, ho rozvoja. Čo máme urobiť, aby sme podmienečne nevyhnutný a od neho aby v situácii, keď sa určité pracovné dosiahli úroveň bohatších? Je to jednoduché treba zrýchliť rozvoj. Ale nikto sem nepríde a nebude investo závisí ďalší rozvoj, bez infraštruktúry miesta likvidujú, vznikali nové. Identicky sme naložili aj s prostriedkami ako? To už nie je také jednoduché. Na vať. Preto som sa zapojil do rozvoja letiska v Krosne, bol som v Bruseli, kde určenými na výstavbu kanalizačnej to sú potrebné peniaze a ich múdre infraštruktúry a na výstavbu a rekonštrukciu ciest. Dodatočne, okrem do inovačných projektov, a nie do ino investovanie. Musíme teda investovať som presvedčoval zaoberajúcich sa zdrojov z Únie, sme sa rozhodli poskytnúť z prostriedkov rozpočtu vomostí, teda do vedy. Preto poskytuje skytli na tento cieľ prostriedky. Zatiaľ vačných hesiel, okrem toho do vedo touto záležitosťou úradníkov, aby pojvodstva 200 miliónov zlotých na cestnú me peniaze Rzeszowskej polytechnike Krosno dostalo na letisko symbolické infraštruktúru. Firmy, ktoré budú a investujeme do štátnych odborných 11 miliónov eur, ale ak dokáže, že vy realizovať práce, vypočítali, že vďaka vysokých škôl. Tieto aktivity musia byť dalo tieto prostriedky rozumne, budú tomu bude mať 1200 osôb prácu systematické a dôsledné. aj ďalšie. tri roky. Môžete uviesť jeden aktuálny Koncom apríla Lufthansa začala Vráťme sa k otázke systému osí, príklad, že je to naozaj výhodné? premávať dvakrát do týždňa z Jasionky do Frankfurtu nad Mohanom, o ktorom ste hovorili vo vzťahu k inovačným aktivitám. Na čo sú zamera boli u mňa zástupcovia spoločnosti Tesne pred stretnutím s Vami najväčšieho letiska v Európe, a lístky né ostatné osi? MTU, ktorá investovala do výstavby na prvý let sa predali v priebehu troch Druhá os využíva európske zdroje na technickú infraštruktúru, t.j. sionke. Pozvali ma na otvorenie tohto závodu v zóne v blízkosti letiska v Ja hodín. Ryanair prestal lietať do Lodže na krajské, okresné a obecné cesty, závodu a od riaditeľa som počul, že a Vroclavu, ale na naše letisko stále na kanalizáciu a vodovody. Tretia os našli u nás natoľko dobré podmienky lieta. Viem, že je to spojené s veľkou zahrnuje všetky projekty spojené a vzdelaných mladých ľudí, že už sú na migráciou obyvateľov nášho regiónu, s informačnou spoločnosťou, štvrtá etape projektovania rozšírenia závodu. ale tiež potvrdzuje rozvoj a mobili os je zameraná na ochranu životného Vďaka tomu sa tam zamestnanosť tu týchto obyvateľov. Najdôležitejšia prostredia a piata na infraštruktúru zvýši o ďalšie dvesto osôb. Ďalší ab je na najbližšie roky otázka diaľnice, v oblasti verejných služieb (teda investície do nemocníc, stredísk sociálnej budú mať prácu. šancu s týmito investíciami začať, sú solventi Rzeszowskej polytechniky cesty S19 a rýchlej železnice. Máme pomoci, škôl aj vysokých), šiesta os Keď pred niekoľkými rokmi vedúci WSK Rzeszów, Marek Darecki, pre nás kľúčové. Diaľnica bude ďalším sú aktivity z oblasti cestovného ruchu podnetom pre rozvoj. a kultúry, siedma os sa týka regionálnej súdržnosti a zahrnuje revitalitecké údolie, boli ľudia, ktorí tomu zverejnil svoj projekt s názvom Le Vy ste optimista, čo sa týka záciu degradovaných oblastí a aktivizáciu oblastí, ktoré podľahli sociálnej zbytočnú nádej. bližších rokoch? neverili a hovorili, že netreba si robiť rýchlejšieho rozvoja vojvodstva v najexklúzii. Už mnohokrát sa ukázalo, že treba Áno, ale miernym. Treba pracovať Stratégia rozvoja Podkarpatského mať myšlienku, byť dôsledným a usilovným. s maximálnou dôslednosťou. Táto vojvodstva je kniha obsahujúca 200 Kto by vtedy pomyslel, a bolo kríza určuje, akým smerom sa uberať. 7

8 Informatyka Polsko-słowacki fundament informatycznego lidera Asseco Poland, po fuzji z Prokom Software w kwietniu 2008 roku, jest dziś niekwestionowanym liderem w branży informatycznej w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej. Uwzględniając kapitalizację firma pewnie zajmuje miejsce w elitarnej 10. największych spółek informatycznych Europy. Asseco prowadzi ekspansjonistyczną politykę rozwoju, przewodząc budowie międzynarodowej Grupy Asseco, która skupia firmy informatyczne z całej Europy. Polska centrala Asseco znajduje się w Rzeszowie, a spółki Grupy są na terenie Słowacji, Czech, Hiszpanii, Niemiec, Austrii, Litwy, Rumunii, Serbii i Chorwacji. W najbliższej przyszłości spółka planuje dalszą ekspansję, na rynki Portugalii, Włoch, Skandynawii i krajów Europy Wschodniej. 8 Adam Góral, twórca i szef Asseco, pytany, co zadecydowało o dynamicznym rozwoju firmy, wskazuje na rok 2004, kiedy to jego spółka informatyczna (nazywała się wtedy Comp Rzeszów), nawiązała współpracę ze słowacką firmą informatyczną Asset Soft. To był ten przysłowiowy kamień milowy, od którego zaczęło się ogromne przyspieszenie w rozwoju i ekspansja na rynki zagraniczne. Comp Rzeszów przyjął wtedy nazwę Asseco Poland, a słowacki Asset Soft zmienił nazwą na Asseco Slovakia. Rozwój, który nastąpił w ciągu pięciu lat od nawiązania współpracy, jest zdumiewający. Najlepiej zilustrować go można przywołując najważniejsze wydarzenia w życiorysie Asset Soft i Comp Rzeszów. Blisko 20 lat temu Słowacką Asset założono w 1990 roku. Rok później Adam Góral zakłada firmę Jazcoop, która zajmuje się produkcją oprogramowania dla banków spółdzielczych. W dwa lata po swoich narodzinach oprogramowanie dla banków stanowi też główne zajęcie Słowaków w Asset. Gdy w 1995 roku Adam Góral zmienia nazwę firmy na Comp i rozszerza ofertę o oprogramowanie dla banków komercyjnych, na południe od Karpat, na Słowacji, Asset dochodzi do wniosku, że odłogiem pozostającym do informatycznego zagospodarowania jest sfera ubezpieczeń. W 1997 roku Comp zmienia nazwę na Comp Rzeszów i zostaje jedyną w Polsce firmą informatyczną posiadającą własne oprogramowanie dla banków. Dwa lata później Słowacy też zmieniają nazwę, na Asset Soft. W 2003 roku spółka ta zostaje największym na Słowacji i w Czechach dostawcą usług IT, a w roku następnym Comp Rzeszów debiutuje na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych i nawiązuje współpracę Adam Góral, prezes zarządu spółki giełdowej Asseco Poland z Asset Soft. Obie firmy zmieniają nazwę i powstaje Asseco: w Polsce Asseco Poland, na Słowacji Asseco Slovakia. Spółki rozpoczynają ścisłą współpracę, a jej efektem jest dynamiczny rozwój, który najlepiej zilustrują liczby. Poľsko-slovenský základ informatického lídra Slovenská Asset je zriadená v roku O rok neskôr Adam Góral zriaďuje firmu Jazcoop. Keď sa v roku 1995 zmenil názov firmy na Comp a rozšírila sa ponuka o programové vybavenie pre komerčné banky, na juh od Karpát, na Slovensku, Asset prispel k názoru, že informaticky nevyužité sú možnosti v oblasti poisťovania. V roku 1997 zmenil Comp názov na Comp Rzeszów a stal sa jedinou informatickou spoločnosťou v Poľsku, ktorá ponúka vlastné programové vybavenie pre banky. Dva roky neskôr Slováci zmenili názov na Asset Soft. V roku 2003 sa táto spoločnosť stala najväčším na Slovensku a v Českej republike dodávateľom IT služieb, ďalší rok Comp Rzeszów vošiel na varšavskú burzu cenných papierov a nadviazal spoluprácu s Asset Soft. Obidve firmy zmenili názov a vznikla Asseco: v Poľsku Asseco Poland, na Slovensku Asseco Slovakia. V roku 2004 príjmy Asseco Poland boli 110 mil. PLN, a čistý zisk 14 mil. PLN. Slovenský partner mal (v prepočte na poľské zloté) príjmy o viac ako polovicu nižšie (50 mil.), a jeho zisk dosiahol 8 mil. PLN. Trhová hodnota Asseco Poland bola vtedy cca. 350 mil. PLN a Asseco Słovakia cca. 87 mil. PLN. V Poľsku firma pôsobí na trhu bankovníctva a financií, na Slovensku okrem

9 W roku 2004 przychody Asseco Poland wyniosły 110 mln zł, a zysk netto 14 mln zł. Partner słowacki miał (w przeliczeniu na złotówki) przychody o ponad połowę mniejsze (50 mln), a jego zysk wyniósł 8 mln zł. Wartość rynkowa Asseco Poland wynosiła wtedy około 350 mln zł, a Asseco Słovakia ok. 87 mln zł. W Polsce pracowały w firmie 633 osoby, a na Słowacji 306. Asseco Poland posiadało trzy spółki zależne, Asseco Slovakia żadnej. W Polsce firma działała na rynku bankowości i finansów, na Słowacji oprócz tych branż, również w ubezpieczeniach i e-goverment. (w 2004 roku 350 mln zł). Na Słowacji ten przyrost też był znaczny, ale zdecydowanie mniejszy niż w Polsce, bo z 87 mln zł wartość rynkowa firmy wzrosła do 400 mln zł. Asseco Poland posiadało w 2008 roku 26 spółek zależnych w 15 krajach, Asseco Slovakia dziewięć w trzech krajach. Obie firmy doszły do wniosku, że nie powinny się ograniczać w świadczeniu usług informatycznych i zdecydowały się na działalność obejmującą wszystkie segmenty rynku, nie tylko bankowość, finanse i ubezpieczenia, jak było cztery lata wcześniej. Adam Góral, szef Grupy Asseco, zawsze powtarza, że impuls do ekspansji na rynki Europy nastąpił od momentu nawiązania współpracy ze słowacką firmą informatyczną Asset Soft. Dla biznesmenów z innych branż wyraźna to wskazówka, że szukając pola do ekspansji swojej firmy, warto pokonać wzniesienia Karpat i na południe od nich szukać partnerów do współpracy. Tym bardziej, że oni już teraz są w strefie euro, ku której my dopiero zmierzamy. Synergia mnoży Cztery lata później dane pokazują, że zasada synergii zadziałała i przedsiębiorstwa dokonały przeskoku do innej epoki. W 2008 roku przychody Asseco Poland były ponad 20 razy większe niż cztery lata wcześniej i wyniosły 2,8 miliarda zł. U partnera słowackiego wzrost obrotów był tylko dziesięciokrotny (504,3 mln zł). Zysk netto w Asseco Poland zamknął się kwotą 321,6 mln zł i był znów niemal 20 razy większy niż w 2004 roku. Z kolei u partnera słowackiego prawie sześciokrotnie większy. Zatrudnienie w Asseco Poland zwiększyło się niemal trzynastokrotnie, a na Słowacji sześciokrotnie. Wartość rynkowa Asseco Poland wynosiła 4,3 miliarda zł Asseco Poland inwestuje w Rzeszowie Ta największa polska firma informatyczna kończy budowę swojej nowej siedziby. Biurowiec będzie mieścił się w Rzeszowie przy ul. Olchowej, tuż przy wschodniej obwodnicy. Przeniesie się do niego większość z 410 zatrudnionych w Rzeszowie pracowników, ale część kadry zostanie w dotychczasowym miejscu, czyli w gmachu Centrum 2000 przy ul. Armii Krajowej. Przy Olchowej znajdzie się Centrum IT i Usług Wspólnych Asseco Poland. Na budowę i wyposażenie nowoczesnego budynku firma pozyskała środki z unijnego funduszu Innowacyjna Gospodarka 12 mln zł. Koszt całości inwestycji to 41 mln zł. Kierownictwo spółki przyznaje, że nowy budynek jest już za mały na obecne potrzeby firmy. horn týchto odvetví taktiež v poisťovníctve a e-government. V roku 2008 boli príjmy Asseco Poland viac než 20-násobne väčšie ako štyri roky predtým a dosahovali výšku 2,8 miliárd PLN. U slovenského partnera rast obratu bol len desaťnásobný (504,3 mil. PLN). Čistý zisk v Asseco Poland dosiahol sumu 321,6 mil. PLN a zase bol skoro 20-násobne väčší ako v roku U slovenského partnera bol skoro šesťkrát väčší. Trhová hodnota Asseco Poland bola 4,3 miliárd PLN. Na Slovensku tento nárast bol tiež veľký, trhová hodnota firmy stúpla na 400 mil. PLN. Asseco Poland malo v roku dcérskych spoločností v 15 krajinách, Asseco Slovakia 9 spoločností v 3 krajinách. Asseco Poland stavia v Rzeszowe Táto najväčšia poľská informatická spoločnosť končí výstavbu svojho nového sídla. Pri Olchowej sa bude nachádzať Centrum IT a spoločných služieb Asseco Poland. Na výstavbu a zariadenie modernej budovy získala firma prostriedky zo zdrojov EÚ určených na inovačné aktivity vo výške 12 mil. PLN. Celkové náklady investície sú 41 mil. PLN. Vedenie spoločnosti priznáva, že nová budova je už príliš malá na súčasné potreby firmy. 9

10 Piotr Kocząb 10 Słowacja w liczbach Krótka lekcja o naszym sąsiedzie PKB i zatrudnienie Rzecz w tym, że powierzchnia kraju nie jest wyznacznikiem jego wartości, wszak pod względem PKB na głowę mieszkańca liderem listy europejskiej jest maluteńki, nawet w porównaniu ze Słowacją, Luksemburg. A jeśli już jesteśmy przy PKB, to warto posypać głowę popiołem, bo pod względem PKB per capita (na głowę mieszkańca), Słowacy zawsze byli od nas lepsi, co znaczy, że gospodarczo są od nas sprawniej zorganizowani. Kolejnym dowodem na to jest struktura zatrudnienia. Nowoczesne państwo charakteryzuje wysoki procent zatrudnienia ludności w usługach, a niski w rolnictwie. I pod tym względem Słowacy biją nas znacznie. U nich w usługach pracuje 64,9 proc. zatrudnionych, u nas 10 proc. mniej. U nas rolnictwem para się 14,8 proc. osób w wieku produkcyjnym, na Słowacji ledwie 5,8 proc. (w Niemczech niespełna 3 proc.). Smižany, w tle najwyższe szczyty Tatr Zapewne niewielu Polaków zna cechy charakterystyczne południowo-wschodniego sąsiada. Niestety, nasza polska megalomania sprawia, że zazwyczaj traktujemy Słowację i Słowaków z pobłażliwością uznając, że to taki mały kraj. Rzeczywiście, zajmuje nieco tylko ponad 49 tys. km kw. powierzchni, a więc jedną szóstą terytorium Polski. Niziny Niskie zatrudnienie w rolnictwie Słowacji nie jest konsekwencją faktu, że jest to kraj górski, lecz nowoczesności i wielkoobszarowości rolnictwa. Spichlerzem tego kraju są trzy niziny. Największa to Nizina Naddunajska, najmniejsza jest Nizina Zahorska na południowym zachodzie, a pośredniej wielkości między nimi Nizina Wschodniosłowacka. Zjeżdżamy ku niej z Podkarpacia po przekroczeniu granicy w Barwinku i od Vranova możemy sobie jechać już po płaskim terenie ku granicy z Węgrami na południu i z Ukrainą na Wschodzie. Góry Twierdzenie, że Słowacja to kraj górzysty, oparte jest na fakcie, że aż 61 proc. jej powierzchni zajmują Karpaty Zachodnie z takimi pasmami, jak: Tatry, Białe Karpaty, Małe Karpaty, Niżne Tatry, Rudawy Słowackie, Wielka Fatra, a także Karpaty Wschodnie z mało znanymi nam od południowej strony Bieszczadami i pasmo Wyhorlat. Słowackie góry blisko granicy z Polską są nam znane, bo Słowacy zawsze mieli lepiej od nas rozwiniętą bazę narciarska, więc jeździliśmy do nich szusować chętniej niż do rodzimej Krynicy czy Zakopanego. No i do momentu wprowadzenia przez nich euro, były tam dla nas bardzo atrakcyjne ceny. Ale na razie to se nie vrati. Granice i stolica Granica Słowacji z Polską ma wcale nie tak mało, bo 597 km długości, ale wcale nie jest to najdłuższa z pięciu granic Słowacji. Lepsi od nas są pod tym względem Węgrzy, którzy sąsiadują ze Słowakami poprzez 678 km granicy. Z Czechami Słowacja graniczy na 240 kilometrach, z Austrią na 127, a najkrótsza jest granica z jedynym państwem, w odniesieniu do którego pojęcie granicy po wejściu Słowacji do UE i strefy Schengen ma jeszcze swój sens, to granica z Ukrainą. Liczy ona 98 km. Stolicą Słowacji jest Bratysława, pięknie położona nad Dunajem przy granicy z Austrią i Węgrami. Wadą Bratysławy jako stolicy jest jej skrajne, a nie centralne położenie, w konsekwencji regiony Słowacji bliskie naszemu Podkarpaciu są traktowane z Bratysławy jako dalekie peryferia. Drugim największym słowackim miastem są akurat Koszyce, położone niemal w prostej linii na południe od Podkarpacia i mówi się często, że jest to stolica Słowacji wschodniej. Trzeba przyznać, że Słowacy z Bratysławy tego określenia bardzo nie lubią.

11 Ustrój państwa Słowacja jest państwem unitarnym, czyli jego forma należy do najpowszechniejszych we współczesnym świecie i charakteryzuje się wewnętrzną jednolitością. Cechą państwa unitarnego jest to, że wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w jego skład są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość. Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno gabinetowych. Na czele państwa stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Podobnie jak w Polsce jego kompetencje w polityce wewnętrznej są ograniczone. Podział administracyjny, samorządy Słowacja dzieli się na osiem krajów (w Polsce są to województwa) i 79 okresów (powiatów), a te na gminy (po słowacku obec). Jednostki administracyjne szczebla krajowego i gminnego są również jednostkami samorządu terytorialnego. Niemal tak, jak w Polsce. Osiem krajów (województw), to: kraj bratysławski, trnawski, trenczyński, nitrzański, żyliński, bańskobystrzycki, preszowski i koszycki. Największą powierzchnię ma kraj bańskobystrzycki (9460 km kw), ale na drugim już miejscu jest graniczący z naszym Podkarpaciem kraj preszowski 8990 km kw. Najmniejszy pod względem powierzchni jest kraj bratysławski (2030 km kw). Demografia Najwięcej Słowaków mieszka w bliskim nam woj. preszowskim (790 tys.), ale największe zagęszczenie ludności jest w woj. bratysławskim, bo na najmniejszej powierzchni mieszka tam 599 tys. ludzi. Najmniej, bo 551 tys., zamieszkuje woj. trnawskie. Na Słowacji mieszka niemal 5 i pół miliona ludzi, a na jednym kilometrze kwadratowym średnio 110 osób. 85,8 proc. mieszkańców stanowią Słowacy, 9,5 proc. Węgrzy, Czesi 0,8 proc. a w pozostałych procentach Ukraińcy, Polacy, Romowie, a także wyodrębniani jako oddzielna narodowość (czego nie ma np. w Polsce) Rusini. jast Wspólne działania Polsko-słowackie warsztaty szkoleniowe Zakończyły się polsko-słowackie warsztaty szkoleniowe policjantów. To kolejne z cyklu międzynarodowych szkoleń realizowanych w ramach projektu pod nazwą Rozwój polsko-słowackiej współpracy transgranicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępczości współfinansowanego przez Unię Europejską. Trzydniowe warsztaty szkoleniowe dla negocjatorów policyjnych i policjantów Samodzielnego Pododdziału Antyterrorystycznego Policji rozpoczęły się jak i słowackim, do akcji wkroczyli policjanci Samodzielnego Pododdziału Antyterrorystycznego Policji, którzy odbili więzionych zakładników. w połowie września br. w Wojskowym Po zakończonych ćwiczeniach i podsumowaniu Ośrodku Szkoleniowym Jawor nad Zalewem uczestnicy warsztatów od Solińskim. Szkolenie podzielone byli rejs statkiem po Jeziorze Solińskim. było na część teoretyczną oraz praktyczną. Wykłady obejmowały teoretyczne info: Komenda Wojewódzka Policji w Rzeszowie zagadnienia prowadzenia negocjacji, rozwiązywania sytuacji kryzysowych, Policajti sa školia radzenia sobie ze stresem. Ukončili sa poľsko-slovenské školiace tvorivé dielne pre policajtov. Równolegle do prowadzonych wykładów dla negocjatorów, na zaporze Bolo to jedno z cyklu školení v rámci solińskiej policjanci SPAP doskonalili projektu Rozvoj poľsko-slovenskej umiejętności technik wysokościowych. cezhraničnej spolupráce v oblasti Ćwiczono zjazd na linie, zakładanie i zdejmowanie asekuracji podczas wejścia na predchádzania a boja proti kriminalite. Trojdňové tvorivé dielne sa konali pri vodnej nádrži Solina. Súčasne ściankę wspinaczkową oraz wchodzenie na przyrządach samozaciskowych. na vodnom diele Solina policajti Samostatnej jednotky boja proti tero W części praktycznej zaaranżowano również sytuację uprowadzenia zakładników dla okupu. Terroryści wraz rizmu zdokonaľovali zručnosti spojené s horolezeckými technikami. Boli z ofiarami zabarykadowali się w jednym cvičenia z jazdy na lane, používania z budynków ośrodka wypoczynkowego. istiacich prostriedkov počas výstupov na stenu a lezenie pomocou lán. Po wielogodzinnych negocjacjach prowadzonych zarówno w języku polskim 11 KWP Rzeszów

12 Komunikacja Autostrady mity Słowacy budują obecnie w swoim kraju cztery autostrady. W Polsce pokutuje przekonanie, że są pod tym względem świetnie zorganizowani, budują autostrady w szybkim tempie, i już niedługo oni będą śmigać po swoich autostradach, a my nadal tracić czas i nerwy na swoich zatłoczonych i niebezpiecznych drogach. Co gorsze, mówi się, budują autostrady w szybkim tempie, aby przejąć od nas drogowy tranzyt towarowy ze wschodu na zachód. Wszystko to mity, ale skąd się one wzięły? 12 Wytłumaczenie jest proste. W czasach realnego socjalizmu ówczesna Czechosłowacja szybciej od nas doszła do wniosku, że bez autostrad nie ma mowy o ściągnięciu turystów i sprawnym przewozie towarów. Utworzono więc specjalny fundusz drogowy, na konto którego z każdego litra paliwa odprowadzano ileś tam halerzy (naszych groszy). W Polsce też mieliśmy taki fundusz, a różnica polegała na tym, że u nich pieniądze z tego funduszu nie mogły zostać wzięte na żadne inne cele, a u nas robiono to bez skrupułów i systematycznie. W konsekwencji oni gromadzili pieniądze na autostrady i je budowali, my łataliśmy nimi gospodarkę permanentnego niedoboru. No i jak to sie obecnie mówi w czasach komuny w Czechosłowacji powstała autostrada Praga Brno, która miała prowadzić dalej do Koszyc i do przejścia granicznego z Ukrainą, ale skończyło się na odnodze do Bratysławy i granicy z Węgrami. Nasze, podkarpackie tęsknoty za autostradą, rozbudzał wybudowany w tamtym czasie (lata ) ledwie 19-kilometrowy odcinek z Preszowa do Koszyc. W Polsce szczytowym osiągnięciem budownictwa drogowego była wtedy gierkówka, czyli trasa szybkiego ruchu Katowice Warszawa. Zaczęto też prace przy autostradzie Kraków Katowice i to było wszystko. U nas dłubią po trochu Po 1989 roku Czesi i Słowacy kontynuowali prace przy swoich autostradach, a w Polsce kolejni premierzy obiecywali, ile to i do którego roku zostanie wybudowanych autostrad i każdy premier tymi niespełnionymi obietnicami się kompromitował. Premier Tadeusz Mazowiecki, powiedział tuż po objęciu teki, że do 2000 roku Polska będzie miała 2500 km autostrad. Zbliżamy się do końca roku 2009 i ciągle do tych tysięcy sporo brakuje, a samochodów przybywa w kraju w tempie wręcz lawinowym. Jest jednak nadzieja, że stan się radykalnie zmieni. Dlaczego? Otrzymaliśmy prawo organizacji piłkarskich mistrzostw Europy, pieniądze z Unii Europejskiej leżą na wyciągnięcie ręki, a rząd czynią starania by nie skompromitować się przed piłkarskimi kibicami z całej Europy. Naszą A4 (cała będzie mieć 670 km długości), prowadzącą od granicy z Niemcami, dojedzie się już do Krakowa, a budowa odcinka od Krakowa do granicy z Ukrainą w Korczowej, nabrała takiego przyspieszenia, że jest duża szansa, aby zdążyć z jego wybudowaniem do piłkarskich igrzysk. A jak jest na Słowacji? Rząd tego kraju założył sobie ambitny plan wybudowania do 2010 brakujących odcinków newralgicznej autostrady D1 (będzie miała 517 km długości), łączącej stolicę Bratysławę poprzez największe słowackie miasta z Koszycami i granicą z Ukrainą. Słowacy budują intensywnie, ale fachowcy wątpią w realność tego terminu. Przede wszystkim z tego powodu, że Słowacja jest krajem górskim (61 proc. jej powierzchni stanowią góry) i w związku z tym na trasie brakujących odcinków autostrady trzeba wybudować dużo trudnych obiektów inżynieryjnych (mosty, tunele). Na koniec września 2009 roku łączna długość gotowych odcinków autostrady D1 wynosiła 286 km, a w budowie są kolejne cztery odcinki o długości 33,2 km, które zakończone mają być w roku 2009 i Odcinki już gotowe to: Bratysława Sverepec (165 km); budowany w latach Vrtizer Dolny Hricov (13 km);

13 i fakty w systemie PPP (Partnerstwo Publiczno- -Prywatne) i mają (podobnie jak my w Polsce) kłopoty z szybkim zakończeniem przetargów. Kolejne inwestycje czekają Oprócz newralgicznej D1, która przecinać będzie Słowację z południowegozachodu (Bratysława) poprzez regiony u południowego podnóża Tatr do południowego wschodu, budowane są tam także trzy inne autostrady, ale znacznie krótsze. Austostrada D2 przebiega w zachodniej Słowacji. Budowana była za czasów Czechosłowacji, w latach i jej całkowita długość wyniosła 141 km. Obecnie 80 km D2 należy do Słowacji, a 61 do Czech. Na terenie Słowacji D2 prowadzi od dawnego przejścia granicznego z Czechami przez Bratysławę do granicy z Wegrami, gdzie łączy się z węgierską autostradą M15. Austostrada D3 będzie się zaczynać w węźle autostrady D1 Hricovske Podhradie (na południe od Żyliny) i prowadzić do połączenia z polską drogą ekspresową S69 na przejściu granicznym Skalite Zwardoń. Jej planowana długość to 80 km. Zakończenie budowy w planach inwestora ma nastąpić w 2015 roku. Autostrada D4 ma mieć 50 km i stanowić obwodnicę Bratysławy. Obecnie gotowy jest jedynie 4-kilometrowy jej odcinek, prowadzący do granicy z Austrią. Robert Horn Kamil Dratwa Diaľnice na Slovensku Slováci v súčasnosti stavajú u seba štyri diaľnice. V Poľsku existuje presvedčenie, že sú na to skvele pripravení, stavajú diaľnice v rýchlom tempe a onedlho budú jazdiť po svojich diaľniciach, a my stále budeme strácať čas a nervy na našich tesných a nebezpečných cestách. To všetko sú mýty, ale odkiaľ sa vzali? Vysvetlenie je jednoduché. V období socializmu vtedajšie Československo rýchlejšie prišlo k záveru, že bez diaľnic sa nedá hovoriť o prilákaní turistov a správnej preprave nákladov. Bol teda zriadený špeciálny cestný fond, na účet ktorého z každého litra paliva bolo odvádzané niekoľko halierov. My sme v Poľsku tiež mali takýto fond, ale rozdiel bol taký, že u našich susedov peniaze z fondu sa nesmeli využiť na iné účely, a u nás sa to robilo bez váhania a pravidelne. V dôsledku oni zhromažďovali peniaze na diaľnice a ich stavali, my sme plátali nimi našu ekonomiku stáleho nedostatku. Po roku 1989 Česi a Slováci pokračovali v prácach pri svojich diaľniciach, a v Poľsku predsedovia vlád nám stále sľubovali, koľko kilometrov diaľnic bude vybudovaných, každý predseda sa týmito prísľubmi kompromitoval. Je však nádej, že sa tento stav radikálne zmení. Dostali sme právo organizovať majstrovstvá Európy vo futbale, peniaze z Európskej únie sú na dosah ruky a vláda sa snaží, aby sa nekompromitovala pred fanúšikmi futbalu z celej Európy. Našou diaľnicou A4 (celá bude mať dĺžku 670 km), ktorá vedie od hranice s Nemeckom, už môžeme cestovať do Krakova, a výstavba úseku od Krakova do hranice s Ukrajinou v Korczowej dostala také zrýchlenie, že je veľká šanca, že stihneme ho dostavať pred majstrovstvami. Slovenská vláda predložila ambiciózny plán výstavby do roku 2010 chýbajúcich úsekov najdôležitejšej diaľnice D1 (bude mať 517 km dĺžky), a bude spájať Bratislavu s Košicami a hranicou s Ukrajinou cez najväčšie slovenské mestá. Na koniec septembra roku 2009 bola celková dĺžka hotových úsekov diaľnice D1 286 km, vo výstavbe sú štyri ďalšie úseky s dĺžkou 33,2 km, ktoré majú byť ukončené v roku 2009 a Ivachnova Mengusovce (57 km); (na tym odcinku, nad Wagiem, znajduje się najdłuższy most drogowy Słowacji, liczący 1038 m) Poprad Zachodni Janovce (18 km); Beharovce Fricovce (14 km); Preszów Koszyce (19 km); Do zakończenia budowy D1 pozostaje więc 197,8 km. Kiedy rozpocznie się ich budowa, do końca nie wiadomo. Słowacy budują obecnie autostrady 13