Uwarunkowania zmian Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2013 SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ

Transkrypt

1 Uwarunkowania zmian Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2013 SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ

2 Co decydowało o dotychczasowych zmianach WPR? Co może decydowad o kształcie WPR po 2013 r.? wzrost produkcyjności /limitowanie produkcji, obowiązkowe odłogowanie/ negatywny wpływ rolnictwa na środowisko naturalne /cross-compliance/ uwarunkowania w handlu międzynarodowym /płatności bezpośrednie oddzielone od produkcji/ zmieniające się preferencje konsumentów /wystarczająca ilośd żywności/ niestabilna sytuacja na światowych rynkach rolnych /gwałtowne zmiany cen surowców/ liberalizacja światowego handlu w ramach WTO /ograniczenie protekcjonizmu europejskiego rolnictwa/ presja na zmniejszenie budżetu /coraz mniej środków finansowych na rolnictwo/ kolejne rozszerzenia UE /zróżnicowanie problemów europejskiego rolnictwa/ oczekiwania społeczne /dostęp do zdrowej i wysokiej jakości żywności/

3 Niestabilna sytuacja na światowych rynkach rolnych Notowania cen pszenicy, kukurydzy i ryżu Notowania cen rzepaku na giełdzie MATIF Psze Kuk Ryż Notowania cen pszenicy, kukurydzy, ryżu i ropy naftowej $/t Kukurydza Pszenica Ryż Ropa naftowa (prawa oś) Źródło:: Joachim von Braun, IFPRI, February 2008

4 Przyczyny niestabilności cen surowców rolnych 1. Uszczuplona podaż: - spadek produkcji w krajach - głównych eksporterach netto na skutek zmian klimatycznych /niedobór wody i globalne ocieplenie zwiększa ryzyko produkcji rolnej/ - niewłaściwa polityka rolna na świecie i w UE - zwiększony protekcjonizm w krajach - eksporterach netto 2. Rosnący popyt: - rosnąca liczba ludności /w tempie 1% rocznie/ - zmiana nawyków żywieniowych w krajach azjatyckich /na skutek poprawy sytuacji materialnej rośnie spożycie produktów wysoko przetworzonych/ - wzrost wykorzystania biomasy do celów energetycznych KONSEKWENCJE: mln ton zapasy/zużycie % Zapasy/zużycie Zapasy koocowe zapewnienie bezpieczeostwa żywnościowego celem strategicznym rywalizacja o obszary uprawne między rolnictwem a przemysłem /żywnośd czy biopaliwa?/ konieczne jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym czy dalsze ograniczanie podaży ma sens? Źródło: Global Agricultural Supply anddemand: Factors Contributingto the Recent Increase in Food Commodity Prices, Ronald Trostle, USDA, May 2008.

5 Liberalizacja światowego handlu WTO = Światowa Organizacja Handlu, runda Doha (2001-?) Liberalizacja handlu rolno-żywnościowego: = zniesienie barier importowych/eksportowych (redukcja stawek celnych) = zniesienie dotacji eksportowych i zakaz ustanawiania nowych = ograniczenie unijnego wsparcia dla rolnictwa Rolnictwo najtrudniejszy obszar negocjacji /dostęp do rynków, wsparcie krajowe i subsydia eksportowe/ Różne interesy członków WTO /wykorzystanie przewag komparatywnych/ : - kraje rozwijające się (G-20) celem jest zwiększenie eksportu (taoszej) żywności do krajów rozwiniętych, domagają się od krajów rozwiniętych większej redukcji taryf oraz cięcia wsparcia krajowego w rolnictwie - kraje rozwinięte (USA, UE) celem jest ochrona wewnętrznego rynku rolnego oraz zwiększenie eksportu produktów przemysłowych do krajów rozwijających się, domagają się większego otwarcia krajów rozwijających się na produkty nie rolne i usługi Obecne instrumenty polityki rolnej podzielono na 3 grupy: 1) wsparcie niezakłócające handlu /dozwolone/ np. SAPS, SPS, wsparcie oddzielone od produkcji 2) wsparcie częściowo zakłócające handel /limitowane/ 3) wsparcie zakłócające handel /zakazane/ np. wsparcie bezpośrednio powiązane z produkcją, wsparcie cenowe

6 Wsparcie unijne - WPR bezpieczna do 2012 roku Poziom wsparcia unijnego w latach i ograniczenia proponowane przez WTO w ramach rundy Doha bln EUR Limit całkowitego wsparcia zakłócającego handel Limit AMS Wsparcie niezakłócające handlu AMS wsparcie zakłócające handel Wsparcie częściowo zakłócające handel Całkowite wsparcie zakłócające handel Limit wsparcia częściowo zakłócającego handel Źródło: The consequences for the Eu of the WTO Revised Draft Modalities for Agriculture, Tim Josling i inni

7 Cięcia taryf celnych i subsydiów eksportowych Poziom taryf celnych w UE i proponowane cięcia obecny średni poziom ceł importowych na produkty rolne wynosi 20% /na produkty wrażliwe >83%/ średni poziom ceł importowych na produkty rolne po redukcji taryf celnych - 7,7%, w tym na produkty wrażliwe 27% /cięcia w wysokości prawie 70% do roku 2013/ jeśli cięcia taryf na produkty wrażliwe będą niższe /do 50%/, wówczas średni poziom ceł importowych na produkty rolne po redukcji taryf celnych w 2013 r. wyniesie 11,2%. największy wpływ redukcji ceł na: rynek mleka, zbóż, mięsa wołowego oraz owoców i warzyw. KONSEKWENCJE: zbyt głęboka redukcja może zmniejszyd popyt na unijne artykuły rolne, a w konsekwencji również unijną produkcję Poziom subwencji eksportowych w UE i proponowana redukcja UE zobowiązała się wycofad ze wszystkich subwencji eksportowych do roku 2013 KONSEKWENCJE: możliwe pogorszenie warunków konkurencji europejskiego rolnictwa na rynkach zagranicznych i spadek sprzedaży unijnych produktów rolnych

8 Presja na zmniejszenie budżetu UE WPR to jedyna polityka unijna w całości finansowana z budżetu UE Udział WPR w wydatkach budżetu maleje od 1988 r.: jeszcze w ,9%, w % Wydatki na WPR stanowią ok. 0,43% PKB UE Obecnie ich udział w budżecie wynosi ok. 40% - zdaniem płatników netto zdecydowanie za dużo Budżet utworzony dla krajów UE-15 obejmuje UE-27 Zmiana priorytetów w budżecie UE (więcej środków na polityki bardziej rozwojowe, tzw. lizbooskie ) Usunięcie z budżetu ogólnego UE pozycji wydatki na rolnictwo wyrazem zmiany podejścia do WPR Rośnie niezadowolenie ze sposobu dystrybucji płatności bezpośrednich (80% płatności trafia do 20% największych gospodarstw) Wydatki na działania bezpośrednie i interwencję oraz na rozwój obszarów wiejskich mln EUR % 80% udział w budżecie na rolnictwo 10 0 Wspólna polityka rolna Polityka spójności Inne dziedziny polityki % % KONSEKWENCJE: coraz mniej środków z budżetu UE przeznaczane będzie na politykę rolną Pomoc bezpośrednia i interwencja Rozwój obszarów wiejskich

9 Presja na zmniejszenie budżetu UE Sprzeczne interesy płatników netto i beneficjentów netto płatnicy netto liberalizm protekcjonizm beneficjenci netto Wielka Brytania Francja Szwecja Polska Włochy Dania Hiszpania Holandia zmniejszyd budżet rolny UE, gdyż jest kosztowny i mało przydatny wprowadzid renacjonalizację w finansowaniu wydatków na rolnictwo ograniczyd środki finansowe na interwencję ograniczyd wsparcie bezpośrednio związane z produkcją rolną na rzecz wsparcia obszarów wiejskich (a nawet likwidacja I filara WPR) dodatkowe środki przeznaczyd na badania i rozwój zachowad budżet w obecnym kształcie w dalszym ciągu wspierad rolnictwo, gdyż wymaga ono większego wsparcia niż inne sektory gospodarki renacjonalizacja jest sprzeczna z zasadą europejskiej solidarności finansowej należy zmienid charakter bezpośredniego wsparcia produkcji (nagroda za spełnianie wymogów środowiskowych) rolnictwo wymaga odpowiednich regulacji by produkowad w sposób ciągły i wydajny

10 Kolejne rozszerzenia UE zróżnicowane potrzeby krajów członkowskich (UE-15, UE-12) rozszerzenie o nowych członków (Chorwacja, Macedonia, Turcja kraje kandydujące oraz Albania, Bośnia, Hercegowina, Czarnogóra, Serbia potencjalne kraje kandydujące) powoduje realny spadek budżetu na WPR dla dotychczasowych członków UE finansowanie płatności bezpośrednich nowych krajów członkowskich po 2014 roku KONSEKWENCJE: brak dopasowania obecnych instrumentów WPR dla potrzeb całej UE-27 dalsze proporcjonalne ograniczenie środków z WPR dla poszczególnych krajów członkowskich

11 Oczekiwania społeczne Zdrowa żywnośd wytworzona w zgodzie ze środowiskiem Żywnośd wysokiej jakości, o wysokim stopniu przetworzenia Żywnośd różnorodna Sprzeciw wobec GMO Zapewnienie dobrostanu zwierząt KONSEKWENCJE: rosną oczekiwania konsumentów co do jakości żywności rośnie świadomośd społeczna co do oddziaływania rolnictwa na środowisko