WYDZIAŁ MATEMATYKI, FIZYKI I CHEMII EKONOFIZYKA PROJEKT NOBEL 14. Wojciech Masiarz

Transkrypt

1 WYDZIAŁ MATEMATYKI, FIZYKI I CHEMII EKONOFIZYKA PROJEKT NOBEL 14 Wojciech Masiarz KATOWICE, PAŹDZIERNIK 2014

2 PLAN PREZENTACJI: 1.Wprowadzenie 2.Sylwetka noblisty 3.Działalność naukowa 4.Krytyka 5.Podsumowanie

3 1. WPROWADZENIE Nagroda Nobla od 1901 r. w dziedzinach: fizyki chemii fizjologii lub medycyny literatury Pokojowa Nagroda Nobla Od 1968 r. Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii

4 1. WPROWADZENIE złoty medal dyplom honorowy dawniej 10 mln koron szwedzkich, czyli około 4,5 mln zł, obecnie 8 mln koron, czyli około 3,6 mln zł na dalsze badania

5 1. WPROWADZENIE Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych w 1989 r. w dziedzinie ekonometrii za dla: wyjaśnienie podstaw ekonometrii w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa i analizę równoczesnych struktur ekonomicznych Trygve Haavelmo

6 1. WPROWADZENIE

7 2. SYLWETKA NOBLISTY Trygve Haavelmo ( ) Ekonomista i Ekonometryk Profesor Uniwersytetu w Oslo

8 2. SYLWETKA NOBLISTY Narodziny w Skedsmo 1930 Studia na Uniwersytecie w Oslo 1933 Dyplom w dziedzinie ekonomii

9 2. SYLWETKA NOBLISTY 1935 Kierownik obliczeń w instytucie Frischa 1936 Studia w London University College w Department of Statistics wraz z Neymanem i Pearsonem 1938 Studia w Berlinie, Genewie i Oxfordzie Wykładowca statystyki na Uniwersytecie w Aarhus, a następnie wyjazd do USA na stypendium

10 2. SYLWETKA NOBLISTY Podróże i praca na Uniwersytecie Harvarda Praca jako statystyk w Nowym Jorku w biurze Nortraship i publikowanie swoich prac w dziedzinie ekonometrii Praca jako sekretarz handlowy w norweskiej ambasadzie w Waszyngtonie 1946 Doktoryzacja za "The Probability Approach in Econometrics oraz praca w Cowles Commission for Research in Economics

11 2. SYLWETKA NOBLISTY 1947 Powrót do Norwegii Kierownik w dziale handlowym 1948 Profesor na Uniwersytecie w Oslo, praca naukowa

12 2. SYLWETKA NOBLISTY Ważniejsze prace: "The Method of Supplementary Confluent Relations", 1938, Econometrica "The Inadequacy of Testing Dynamic Theory by Comparing the Theoretical Solutions and Observed Cycles", 1940, Econometrica "Statistical Testing of Business Cycles", 1943, RES "The Statistical Implications of a System of Simultaneous Equations", 1943, Econometrica "The Probability Approach in Econometrics", 1944, Econometrica "Multiplier Effects of a Balanced Budget", 1945, Econometrica ("Supp. Notes", 1946) "Family Expenditures and the Marginal Propensity to Consume", 1947, Econometrica "Methods of Measuring the Marginal Propensity to Consume", 1947, JASA "Statistical Analysis of the Demand for Food: Examples of Simultaneous Estimation of Structural Equations", with M.A. Girshick, 1947, Econometrica "Family Expenditures and the Marginal Propensity to Consume", 1947, Econometrica "Quantitative Research in Agricultural Economics: The Interdependence Between Agriculture and the National Economy", 1947, J of Farm Econ "The Notion of Involuntary Economic Decisions",1949, EJ "A Note on the Theory of Investment", 1950, RES "The Concepts of Modern Theories of Inflation", 1951, Eknomisk Tidssk A Study in the Theory of Economic Evolution, "The Role of the Econometrician in the Advancement of Economic Theory", 1958, Econometrica A Study in the Theory of Investment, "Business Cycles II: Mathematical Models", 1968, IESS Variation on a Theme by Gossen, 1972 (Swedish) "What Can Static Equilibrium models Tell Us?", 1974, Econ Inquiry "Econometrics and the Welfare State", 1990, Les Prix Nobel de 1989

13 2. SYLWETKA NOBLISTY 1979 Odejście z Uniwersytetu na emeryturę 1989 Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w Oslo

14 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA Ekonometria nauka pomocnicza w ramach ekonomii, wykorzystująca narzędzia matematyki, statystyki oraz informatyki do badania ilościowych związków zachodzących między zjawiskami i zmiennymi ekonomicznymi Cel: dobra kondycja finansowa państwa, przedsiębiorstwa

15 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA Probability Approach in Econometrics (1944) Podejście prawdopodobieństwa w ekonometrii Haavelmo wykazał, że wyniki wielu metod były mylące. Wcześniejsze metody niewystarczająco uwzględniały fakt, że prawdziwy rozwój gospodarczy jest określany przez interakcję wielu stosunków gospodarczych i prawa ekonomiczne nie są w pełni rygorystyczne. Powstało nowe i innowacyjne podejście do oceny stosunków gospodarczych poprzez zastosowanie metod stosowanych w statystyce matematycznej.

16 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA W recenzji owej pracy, brytyjski noblista Richard Stone napisał, że jest to genialny wkład w dziedzinę ekonometrii, który może mieć rewolucyjny wpływ na stopień sukcesu w szacowaniu stosunków gospodarczych.

17 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA A Study in the Theory of Economic Evolution (1954) - pionierskie badanie możliwych przyczyn zacofania gospodarczego kraju w stosunku do innych krajów A Study in the Theory of Investment (1960) - przedstawienie teorii popytu na rzeczywistym kapitale oraz opieszałość w regulacji rzeczywistego kapitału. Praca ta miała fundamentalne znaczenie w późniejszych badaniach

18 PYTANIE: Zwiększając podatki, można zmniejszyć bezrobocie?

19 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA Twierdzenie Haavelmo twierdzenie z zakresu ekonomii dotyczące zrównoważonego budżetu państwa. Twierdzenie zakłada, że jednoczesny, taki sam wzrost wydatków państwa i podatków, z których są finansowane wydatki, prowadzi do wzrostu zagregowanego popytu i produktu krajowego o tę samą wielkość.

20 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA Twierdzenie Haavelmo: WZROST WYDATKÓW WZROST PKB WZROST PODATKÓW

21 3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA Przykład: - Krańcowa skłonność do konsumpcji KSK = Państwo zwiększa wydatki o G = Zwiększa podatki o T = 200 PKB 2 = PKB 1 + G T KSK PKB 2 = PKB PKB 2 = PKB

22 4. KRYTYKA Kontrowersje: 1. Różne skłonności do konsumpcji 2. Elastyczność płac, cen i stóp procentowych w średnim i długim okresie 3. Zależność obecnych wydatków konsumentów z bieżącymi dochodami. Krańcowa skłonność do konsumpcji jest od zera do jednego 4. Struktura wiekowa społeczeństwa 5. Zaniedbywanie wpływów z aktywów w kontekście analizy krótkoterminowej 6. Brak pewności wydarzeń w życiu przy np. KSK~1

23 4. KRYTYKA Ludwig von Mises o antykapitalistycznej mentalności ludzi wykształconych Witold Kwaśnicki Uniwersytet Wrocławski W 1945 r. Norweg Trygve Haavelmo wymyślił mnożnik zrównoważonego budżetu. Stwierdził mianowicie, że jeżeli państwo zwiększy wydatki budżetowe, a jednocześnie o taką samą kwotę powiększy podatki, doprowadzi to do wzrostu zatrudnienia i produktu krajowego brutto. Bzdura ta na 30 lat zagościła w podręcznikach ekonomii. I choć dzisiaj keynesiści wstydliwie milczą na ten temat, ów mnożnik (podobnie jak inne) narobił wiele szkód. Ani Nobel, którego dostał (w 1989 r.!) Haavelmo za to twierdzenie, ani dwója, którą dostałem ja (w 1967 r.), twierdząc, że to bzdura, nie zostaną nam odebrane.

24 5. PODSUMOWANIE Możliwe pozytywy: 1. Wzrost PKB 2. Zmniejszenie poziomu bezrobocia (np. budowa autostrad) Jeśli mieszkasz w kraju, który odrzuca niewielką pomoc dla najbardziej poszkodowanych obywateli, mieszkasz wówczas w kraju błędu. Przepaść między bogatymi a biednymi może wywoływać rewolucje. Przestępczość rośnie i coraz większa liczba obywateli ma niską jakość życia.

25 5. PODSUMOWANIE Trygve Haavelmo Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1989 roku otrzymał za wprowadzenie metod statystycznych do prognozowania zjawisk ekonomicznych. W swojej pracy udowodnił, że wszelkiego rodzaju modele ekonomiczne są jedynie zdolne wskazać na prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnego stanu lub procesu. Zatem badane zjawiska ekonomiczne mogą wystąpić lub nie.

26 5. PODSUMOWANIE Powstała nowa dziedzina, które zdominowała badanie oceny złożonych stosunków gospodarczych. Haavelmo miał decydujący wpływ na ekonomię w Norwegii - nie tylko jako naukowiec, ale także jako nauczyciel. Podczas swoich aktywnych lat w Instytucie Ekonomii na Uniwersytecie w Oslo, był czołowym nauczycielem w tej dziedzinie

27 LITERATURA: Ludwig von Mises o antykapitalistycznej mentalności ludzi wykształconych Witold Kwaśnicki Haavelmo

28 Dziękuję za uwagę