METODYKA pracy adwokata w sprawach karnych

Transkrypt

1 Stefan Jaworski METODYKA pracy adwokata w sprawach karnych METODYKI BECKA

2 METODYKA pracy adwokata w sprawach karnych

3

4 Stefan Jaworski METODYKA pracy adwokata w sprawach karnych Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013 METODYKI BECKA

5 Wydawca: Wioleta Beczek Projekt okładki: GRAFOS Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: PanDawer Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa... XV Wykaz skrótów... XVII Część I. Komentarz praktyczny... 1 Rozdział 1. Adwokat w postępowaniu karnym jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, prywatnego, powoda cywilnego, subsydiarny akt oskarżenia Uwagi wstępne Pełnomocnik pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Pełnomocnik oskarżyciela prywatnego Pełnomocnik w sprawie z subsydiarnego aktu oskarżenia Adwokat jako pełnomocnik powoda cywilnego Przegląd orzecznictwa Rozdział 2. Prawne aspekty obrony i występowania w charakterze obrońcy w sprawie karnej Funkcja adwokata Wpis na listę adwokatów Zwolnienie z wymogu odbycia aplikacji Uprawnienia aplikanta Radca prawny jako pełnomocnik oskarżonego w procesie adhezyjnym Postępowanie w sprawach o wykroczenia i karne skarbowe Status obrońcy Miernik staranności pracy adwokata Zakres działania obrońcy z urzędu a podejmowanie samodzielnych działań przez stronę V

7 Spis treści 10. Działanie obrońcy wyłącznie na korzyść klienta a etyka adwokacka Termin do wniesienia apelacji w sytuacji złożenia zapowiedzi apelacji zarówno przez oskarżonego, jak i jego obrońcę Żądanie obrońcy z urzędu podwyższenia wynagrodzenia za obronę Przegląd orzecznictwa Rozdział 3. Powstanie i ustanie stosunku obrony. Odmowa obrony Wprowadzenie Postępowanie karne zakres ustawowego prawa do obrony w procesie karnym Ustanowienie obrońcy z wyboru Postępowanie karne niemożność utożsamiania braku dokumentu potwierdzającego upoważnienie do obrony z niemożliwością tej obrony Ustanowienie obrońcy przez inną osobę niż podejrzany lub oskarżony Ustanowienie obrońcy z urzędu przez sąd Prawo do obrony a zakres działania obrońcy z urzędu Prawo skazanego do wyznaczenia mu przez sąd obrońcy z urzędu Obrona obligatoryjna Poddanie oskarżonego badaniom psychiatrycznym w innej sprawie a uzasadnione wątpliwości co do jego poczytalności Znaczenie stwierdzenia ograniczonej poczytalności w innej sprawie dla przesłanek ustanowienia obrony obligatoryjnej Cofnięcie wyznaczenia obrońcy Okoliczności utrudniające obronę jako przesłanka obrony obligatoryjnej Obrona obligatoryjna przed sądem okręgowym Zasady ustanawiania obrońcy z urzędu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji Przedstawiciel ustawowy Udzielenie dalszego upoważnienia innemu adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu VI

8 Spis treści 18. Dokonanie czynności procesowej poza siedzibą lub miejscem zamieszkania dotychczasowego obrońcy z urzędu Przymus adwokacki Wyznaczenie przez sąd danego adwokata obrońcą w celu sporządzenia kasacji Wyznaczenie przez sąd danego adwokata obrońcą w celu sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania Ustanie stosunku obrony Odmowa obrony Możliwość odmowy obrony z uwagi na specjalizację w innej dziedzinie prawa Prawo odmowy obrony z innych przyczyn Przegląd orzecznictwa Rozdział 4. Obrońca w postępowaniu przygotowawczym Uwagi wstępne Czynność zatrzymania Kontakt z adwokatem Zażalenie na zatrzymanie Natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego Tymczasowe aresztowanie Udział stron w posiedzeniu sądu Zwolnienie zatrzymanego Obliczanie terminu zatrzymania Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej Działanie obrońcy od początku postępowania przygotowawczego jako działanie w najlepiej pojętym interesie swojego klienta Udział obrońcy w przesłuchaniu świadków reakcja na nieprawidłowości w prowadzeniu przesłuchania Udział obrońcy od pierwszego przesłuchania podejrzanego Postanowienie o przedstawieniu zarzutów Treść postanowienia o przedstawieniu zarzutów Udostępnienie akt sprawy Rozszerzenie i zmiana zarzutów Udział obrońcy w czynnościach niepowtarzalnych Udział obrońcy w innych czynnościach VII

9 Spis treści 20. Dowód z opinii biegłych Przegląd orzecznictwa Rozdział 5. Obrońca w trakcie stosowania środków zapobiegawczych Wprowadzenie Zastosowanie tymczasowego aresztowania Prawo do zapoznania się z treścią wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania Szczególne podstawy tymczasowego aresztowania Negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania Podstawy stosowania tymczasowego aresztowania Stosowanie tymczasowego aresztowania w sprawach karnych gospodarczych Postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania Widzenie z klientem Kontrolowanie administracji aresztu śledczego Widzenia klienta z najbliższymi Dostęp do telefonu Kontrola korespondencji Zezwolenie na opuszczenie zakładu Uchylenie lub zmiana środka zapobiegawczego Czas trwania tymczasowego aresztowania Pojęcie szczególnej zawiłości sprawy jako przesłanki przedłużenia tymczasowego aresztowania Niedopuszczalność usprawiedliwiania przedłużania tymczasowego aresztowania brakiem wolnych terminów rozprawy Korzystanie przez oskarżonego ze swoich uprawnień w sposób zmierzający do przewlekania postępowania a stosowanie tymczasowego aresztowania Zwolnienie tymczasowo aresztowanego Inne (niż tymczasowe aresztowanie) środki zapobiegawcze Przegląd orzecznictwa Rozdział 6. Obrońca objęty klauzulą ściśle tajne Wprowadzenie VIII

10 Spis treści 2. Rodzaje klauzul tajności, zasady nadawania Upoważnienie do nadania klauzuli, czas ochrony Postępowanie sprawdzające Pełnomocnik ochrony Obowiązek utworzenia kancelarii tajnej Wyłączenie zasady swobodnego dostępu do akt Doręczenie odpisu aktu oskarżenia bez uzasadnienia Przemówienie końcowe Ogłoszenie wyroku Zapowiedź apelacji Apelacja Treść środka odwoławczego Zarzuty apelacyjne Wymogi formalne apelacji Odpowiedzialność karna i dyscyplinarna obrońcy Przegląd orzecznictwa Rozdział 7. Udział obrońcy w czynnościach po zamknięciu postępowania przygotowawczego, a przed rozpoczęciem przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji Wprowadzenie Odpowiedź na akt oskarżenia Termin na złożenie odpowiedzi Wniosek o skazanie bez rozprawy Udział w posiedzeniu Cofnięcie zgody na skazanie bez przeprowadzania rozprawy Warunkowe umorzenie postępowania karnego Podjęcie postępowania karnego Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego. Wyrok Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego Przygotowanie klienta do postępowania przed sądem Przegląd orzecznictwa Rozdział 8. Udział obrońcy w rozprawie głównej, przesłuchaniu oskarżonych, świadków, biegłych i eksperymencie procesowym Uwagi wstępne Jawność rozprawy głównej Odczytanie aktu oskarżenia IX

11 Spis treści 4. Przesłuchanie oskarżonego Tryb przesłuchania Inicjatywa dowodowa Wymagania formalne wniosku dowodowego Oddalenie wniosku Cofnięcie wniosku dowodowego Zakazy dowodowe Tryb przesłuchiwania Przesłuchanie biegłych Eksperyment procesowy Dodatkowe dowody Rozszerzenie aktu oskarżenia Zmiana kwalifikacji prawnej Zamknięcie przewodu sądowego Głosy stron Przegląd orzecznictwa Rozdział 9. Obrońca w postępowaniu apelacyjnym przed sądem II instancji Wyrokowanie Wniosek o uzasadnienie Wniosek o uzasadnienie wyroku w postępowaniu przyspieszonym Dalsze uwagi praktyczne Ograniczony zakres uzasadnienia Treść uzasadnienia Apelacja Zakres zaskarżenia Wskazanie zarzutów Zarzut obrazy prawa materialnego a błąd w ustaleniach faktycznych Błąd w logicznym rozumowaniu Zarzut obrazy prawa materialnego a obraza prawa procesowego Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych Zarzut rażącej niewspółmierności kary Sposoby przedstawiania zarzutów Wnioski apelacyjne Uzasadnienie apelacji Przegląd orzecznictwa X

12 Spis treści Rozdział 10. Obrońca w postępowaniach szczególnych Postępowanie uproszczone Postępowanie nakazowe Postępowanie przyspieszone (sąd 24-godzinny) Przegląd orzecznictwa Rozdział 11. Obrońca w postępowaniu kasacyjnym Wprowadzenie Wymogi formalne kasacji Wyznaczenie obrońcy z urzędu do postępowania kasacyjnego Przymus adwokacko-radcowski Wnioski kasacji Rodzaje postępowań po uprawomocnieniu się orzeczenia Przegląd orzecznictwa Rozdział 12. Wznowienie postępowania karnego uwagi adwokackie Wprowadzenie Weryfikacja prawdziwości nowych faktów i dowodów Środki odwoławcze Przegląd orzecznictwa Rozdział 13. Obrońca w postępowaniu wykonawczym. Warunkowe przedterminowe zwolnienie Uwagi wstępne Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia Orzeczenie warunkowego przedterminowego zwolnienia wyjątek od zasady ciągłości odbywania kary, pozytywne zachowanie w zakładzie karnym Warunkowe zwolnienie a kara Podstawy orzekania o warunkowym przedterminowym zwolnieniu Obowiązek przedterminowego zwolnienia w sytuacji ustalenia istnienia pozytywnej prognozy kryminologicznej Prognoza społeczno-kryminologiczna a prognoza penitencjarna warunkowe zwolnienie Przynależność do podkultury przestępczej jako okoliczność istotna dla formułowania prognozy kryminologicznej XI

13 Spis treści 9. Przesłanki zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia Okres próby Właściwość sądu Wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia Orzeczenie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu Zażalenie na postanowienie w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia Ponowne warunkowe zwolnienie Bieg terminu do złożenia ponownego wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie a zastosowanie tymczasowego aresztowania w kolejnej sprawie Uznanie kary za odbytą Leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacja Warunkowe zwolnienie Probacja na gruncie Kodeksu karnego skarbowego Wydanie decyzji wymiarowej jako warunek orzeczenia obowiązku uiszczenia należności w sprawie o przestępstwo skarbowe Przegląd orzecznictwa Rozdział 14. Obrona w orzecznictwie Sądu Najwyższego Omówienie tematu Przegląd orzecznictwa XII Część II. Wzory pism procesowych Zgłoszenie obrońcy Upoważnienie do obrony nieograniczonej Upoważnienie do reprezentowania oskarżyciela prywatnego Upoważnienie do reprezentowania oskarżyciela posiłkowego Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa Zażalenie na zatrzymanie Wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania względnie o zmianę środka zapobiegawczego Wniosek o uchylenie środka zapobiegawczego Wniosek o udostępnienie akt sprawy

14 Spis treści 10. Wniosek o wydanie opinii o oskarżonym Wniosek dowodowy Wniosek o skierowanie sprawy na posiedzenie w celu warunkowego umorzenia postępowania Subsydiarny akt oskarżenia Sprzeciw od wyroku nakazowego Odpowiedź na akt oskarżenia wraz z wnioskami dowodowymi Wniosek o zwrot sprawy do prokuratury Wniosek o przekazanie sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego Zażalenie na zarządzenie prokuratury odmawiające udostępnienia obrońcy treści wniosku o przedłużenie tymczasowego aresztowania Zażalenie na postanowienie sądu w sprawie przedłużenia tymczasowego aresztowania Zażalenie na postanowienie sądu odmawiające udostępnienia obrońcy wniosku prokuratury o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego Wniosek o sporządzenie uzasadnienia Wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie Apelacja Zaskarżenie uzasadnienia wyroku Odpowiedź na apelację Zażalenie na postanowienie sądu apelacyjnego w sprawie przedłużenia tymczasowego aresztowania Kasacja Wniosek o wznowienie postępowania Wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia Indeks rzeczowy XIII

15

16 Przedmowa Praca niniejsza jest skierowana do adwokatów, radców prawnych oraz aplikantów adwokackich i radcowskich, którzy w swej praktyce zawodowej stykają się ze sprawami karnymi. Założeniem tej książki jakie legło u podstaw jej powstania jest przybliżenie czytelnikowi praktycznego sposobu prowadzenia spraw karnych od strony obrońcy jak również, jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego. Kierując się tym założeniem starałem się przedstawić różne role adwokata w różnych postępowaniach przewidzianych w ustawie karnej procesowej. Omawiając kwestie proceduralne zawsze starałem się uczynić to tak, aby wydobyć i uwypuklić interesujące nas tutaj wątki adwokackie. Mam nadzieję, że książka ta będzie przydatna w codziennej pracy tych prawników, którzy występują w sprawach karnych jako obrońcy lub pełnomocnicy. Warszawa, kwiecień 2013 r. Stefan Jaworski XV

17

18 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186) KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KrRejKarU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 654 ze zm.) MPPOP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) OchInfNieU ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) OdpZbiorU ustawa z r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 768 ze zm.) XVII

19 Wykaz skrótów XVIII OpłSpKarneU ustawa z r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrPras ustawa z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) RadcPrawU ustawa z r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) RegUrzSP rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) ŚwKorU ustawa z r. o świadku koronnym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) TSU ustawa z r. o Trybunale Stanu (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 ze zm.) ZdrPsychU ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz ze zm.) ZZEA Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) z r. (t.j. K.Adw Nr 1, poz. 1) 2. Organy orzekające SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SO Sąd Okręgowy SW Sąd Wojewódzki 3. Czasopisma, publikatory Dz.U. Dziennik Ustaw Legalis System Informacji Prawnej C.H. Beck OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa Pal. Palestra 4. Inne skróty art. Nr post. poz. t.j. uchw. ust. wyr. zob. artykuł numer postanowienie pozycja tekst jednolity uchwała ustęp wyrok zobacz

20 Część I Komentarz praktyczny Rozdział 1. Adwokat w postępowaniu karnym jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, prywatnego, powoda cywilnego, subsydiarny akt oskarżenia Rozdział 2. Prawne aspekty obrony i występowania w charakterze obrońcy w sprawie karnej Rozdział 3. Powstanie i ustanie stosunku obrony. Odmowa obrony Rozdział 4. Obrońca w postępowaniu przygotowawczym Rozdział 5. Obrońca w trakcie stosowania środków zapobiegawczych Rozdział 6. Obrońca objęty klauzulą ściśle tajne Rozdział 7. Udział obrońcy w czynnościach po zamknięciu postępowania przygotowawczego, a przed rozpoczęciem przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji Rozdział 8. Udział obrońcy w rozprawie głównej, przesłuchaniu oskarżonych, świadków, biegłych i eksperymencie procesowym Rozdział 9. Obrońca w postępowaniu apelacyjnym przed sądem II instancji Rozdział 10. Obrońca w postępowaniach szczególnych Rozdział 11. Obrońca w postępowaniu kasacyjnym Rozdział 12. Wznowienie postępowania karnego uwagi adwokackie Rozdział 13. Obrońca w postępowaniu wykonawczym. Warunkowe przedterminowe zwolnienie Rozdział 14. Obrona w orzecznictwie Sądu Najwyższego