PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO NA LATA ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. ul. Ziemowita 60, Poznań NIP: , REGON: , KRS: Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego e: biuro@propoliscon.pl

2 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Spis treści Wstęp... 3 Przyczyny zagrożenia realizacji zadań publicznych - utraty płynności finansowej... 3 Analiza stanu finansów Powiatu Olkuskiego Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu Analiza danych historycznych Metoda prognozowania Założenia makroekonomiczne przyjęte do prognozy na lata Ryzyko towarzyszące funkcjonowaniu j.s.t Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach Zestawienie relacji między dochodami i wydatkami Powiatu Olkuskiego w latach Wolne środki finansowe Wykonanie budżetu Powiatu Olkuskiego w latach Zobowiązania Powiatu Olkuskiego Podsumowanie Plan przedsięwzięć naprawczych wraz z harmonogramem wprowadzania Plan przedsięwzięć naprawczych Harmonogram wprowadzania przedsięwzięć naprawczych wraz z przewidywanymi efektami finansowymi oraz metodologią ich obliczania Projekcje sytuacji finansowej Powiatu Olkuskiego z uwzględnieniem działań naprawczych Założenia analizy, zobowiązania finansowe Powiatu Olkuskiego Projekcje sytuacji finansowej Wnioski Podsumowanie... 49

3 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Wstęp Niniejszy dokument został sporządzony w związku z wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 8 listopada 2013 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 roku poz. 1646). Zgodnie z art. 240a ustawy o finansach publicznych, w razie braku możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami określonymi w art , oraz zagrożenia realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego, kolegium regionalnej izby obrachunkowej wzywa jednostkę samorządu terytorialnego do opracowania i uchwalenia programu postępowania naprawczego oraz przedłożenia tego programu celem zaopiniowania do regionalnej izby obrachunkowej, w terminie 45 dni od dnia otrzymania wezwania. Program postępowania naprawczego powinien zawierać w szczególności: 1) analizę stanu finansów jednostki samorządu terytorialnego, w tym określenie przyczyn zagrożenia realizacji zadań publicznych; 2) plan przedsięwzięć naprawczych, wraz z harmonogramem ich wprowadzania, zmierzających do usunięcia zagrożenia, o którym mowa w ust. 1, oraz zachowania relacji określonej w art Ustawy o Finansach Publicznych; 3) przewidywane efekty finansowe poszczególnych przedsięwzięć naprawczych, wraz z określeniem sposobu ich obliczania. Przyczyny zagrożenia realizacji zadań publicznych - utraty płynności finansowej Jak wynika z przedstawionych dalej danych, główną bolączką Powiatu Olkuskiego jest wielkość zadłużenia oraz problem z jego spłatą. Obecnie Powiat na bieżąco reguluje swoje zobowiązania, jednak ten stan rzeczy może trwać dopóki do spłaty są jedynie odsetki i niewielka część kapitału. Tezę tę potwierdza fakt, iż w świetle aktualnej Wieloletniej Prognozy Finansowej, jednostka niechybnie przekroczy limity obsługi zadłużenia dopuszczane przez relację określoną w art. 243 UoFP. Przyczyną tego jest fakt, że Powiat w okresie absorpcji środków UE postawił na rozwój, aktywnie sięgając po środki unijne, realizował inwestycje na stosunkowo dużą skalę, co niosło za sobą konsekwencję w postaci konieczności zaciągania kredytów, czy pożyczek. W latach zrealizowano i planuje się zrealizować inwestycje o łącznej wartości 66,10 mln PLN, z czego środki Powiatu Olkuskiego wynoszą 44,56 mln PLN. Suma kredytów zaciągniętych na finansowanie inwestycji była niższa od poniesionych wydatków o 1,16 mln PLN i wyniosła 43,40 mln PLN. Fakt ten, w połączeniu ze swoistą niemożnością wygenerowania w budżecie Powiatu większej nadwyżki operacyjnej, spowodował kumulację długu do niebezpiecznego poziomu, grożącego w przyszłości problemem z jego spłatą. Stąd też głównym założeniem przedstawionego Programu Postępowania Naprawczego jest możliwie maksymalne zmniejszenie poziomu zobowiązań kredytowych w okresie Rozdział: Wstęp 3

4 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. jego obowiązywania. Środki na ten cel pochodzić będą z wprowadzenia przedsięwzięć naprawczych, których skutkiem będzie osiąganie wyższego poziomu nadwyżki bieżącej. W okresie obowiązywania Programu Postępowania Naprawczego, tj. w latach , Powiat spłaci 18,5 mln PLN z 40,5 mln PLN istniejących zobowiązań kredytowych. Analiza stanu finansów Powiatu Olkuskiego 1. Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu 1.1 Analiza danych historycznych Podstawą budowy prognoz, jest poprawnie przeprowadzona diagnoza badanej rzeczywistości, czyli stwierdzenie przeszłego oraz faktycznego (teraźniejszego) stanu prognozowanych zjawisk 1, dlatego też, każda z kategorii dochodów i wydatków została przeanalizowana oddzielnie. Pierwszym etapem analizy będzie przedstawienie historycznych danych. Badaniem objęto dane dotyczące wykonania budżetów lat oraz planowanego wykonania roku 2014 wg stanu na 30 września 2014r. W kolejnym etapie porównywano dynamikę danych ze wskaźnikiem wzrostu ogólnego poziomu cen, PKB, czy też średnią dynamiką obserwowaną dla podobnych podmiotów. Starano się także znaleźć czynniki mogące mieć wpływ na kształtowanie się wyodrębnionych kategorii dochodów i wydatków. 1.2 Metoda prognozowania Rozdział: Analiza stanu finansów Powiatu Olkuskiego W literaturze znaleźć można wiele sposobów przetwarzania informacji o przeszłości zjawiska oraz metod przejścia od informacji przetworzonej do prognozy. Najczęściej sklasyfikowane są one z podziałem na dwie grupy: metod statystycznomatematycznych, czy też ilościowych oraz niematematycznych, określanych również jako jakościowe. Różnice między powyższymi grupami sprowadzają się do oparcia na formalnym modelu prognostycznym, zbudowanym na podstawie danych o historycznym kształtowaniu się wartości zmiennej prognozowanej i zmiennych objaśniających, w przypadku pierwszej grupy. Natomiast druga grupa metod opiera się na osądach ekspertów, które mogą, lecz nie muszą być formułowane na podstawie danych o kształtowaniu się wartości zmiennej prognozowanej i zmiennych objaśniających w przeszłości. Niestety, z uwagi na niewielki materiał statystyczny, ograniczony małą liczbą i niską częstotliwością obserwacji, a także bardzo prawdopodobny wpływ zdarzeń jednorazowych na analizowany obszar badawczy, nie można zastosować żadnych metod statystyczno-matematycznych. Z tej samej przyczyny w analizie nie używa się żadnych średnich i innych miar statystycznych, 1 Prognozowanie gospodarcze. Metody, modele, zastosowania, przykłady, red. nauk. E. Nowak, Warszawa 1998, s

5 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. unikając tym samym błędu, polegającego na wnioskowaniu opartym na zbyt małej, niereprezentatywnej próbie. Do prognozowania użyto rozbudowanej metody Naive forecast (metoda naiwna). Naive forecast stosuje się w sytuacjach, gdy brak jest możliwości użycia innych metod lub użycie tych metod, skazane jest na niepowodzenie, choćby z powodu dużej losowości obserwacji. Metody naiwne są proste, przez to łatwe i szybkie w użyciu. Opierają się one na założeniu, że wahania przypadkowe prognozowanej zmiennej są niewielkie, oraz że dotychczasowy wpływ czynników, kształtujący obserwowane zjawisko, nie ulegnie zmianie. Najprostsza metoda naiwna zakłada, że prognozowana wielkość zjawiska w okresie lub momencie t będzie taka sama jak ostatnio zaobserwowana wartość. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: y * t y t 1 * y t - prognoza zmiennej Y na moment t, y t 1 - wartość zmiennej prognozowanej w momencie t-1. Jeżeli prognozowana zmienna charakteryzuje się istnieniem tendencji do wzrostu (spadku), to do prognozowania można użyć metody, która zakłada, że wartość prognozowanej zmiennej wzrośnie (spadnie) w momencie lub okresie prognozy o określony procent w momencie lub okresie poprzednim. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: c * t - wskaźnik wzrostu (spadku). y ( 1 c) yt 1 W niniejszej pracy do prognozowania wykorzystano metodę, która jest rozszerzoną wersją przytoczonych wyżej metod naiwnych. Zastosowany model umożliwia budowanie prognozy w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku) lub jako funkcję inflacji albo PKB. Jeśli wybierzemy stały wskaźnik wzrostu (spadku), to formalny zapis wygląda identycznie jak równanie wyżej. Jeżeli nie zdecydujemy się na prognozowanie w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku), to prognozę możemy uzależnić od wag stojących przy inflacji i wskaźniku wzrostu PKB. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: y t = y t 1 [1 + CPI t W(cpi)] [1 + PKB t W(pkb)] CPI t - wskaźnik inflacji w momencie t, W (cpi) - waga inflacji, Rozdział: Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu 5

6 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. PKB t W(pkb) - wzrost PKB w momencie t, - waga PKB. Wielkość wag została wyznaczona na podstawie historycznego kształtowania się danych w cenach stałych i bieżących, zaobserwowanej dynamiki w cenach bieżących i dynamiki cen, a także opinii opartych na eksperckiej wiedzy i doświadczeniu. Z kilkunastoletniego doświadczenia wynika, że w przypadku finansów j.s.t. metoda ta daje najlepsze rezultaty. Jest odporna na wahania danych, będące wynikiem np. zmian legislacyjnych, jednocześnie dając duże możliwości w zakresie korekt eksperckich, opartych na wiedzy i doświadczeniu. Dobór tej metody służy celowi, jakim w niniejszym opracowaniu jest sporządzenie planu finansowego, który zapewniałby odpowiedni poziom nadwyżki operacyjnej, niezbędny do obsłużenia zadłużenia. Szerzej o tym w dalszych rozdziałach. 1.3 Założenia makroekonomiczne przyjęte do prognozy na lata CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA GOSPODARKĘ BUDŻETOWĄ I FINANSE Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego w okresie analizy będą zależały od wielu czynników, które można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: czynniki wewnętrzne (endogeniczne), na które jednostka ma wpływ, czynniki zewnętrzne (egzogeniczne), na które jednostka nie ma wpływu. Do czynników wewnętrznych należy przede wszystkim polityka finansowa jednostki. Jako główne czynniki zewnętrzne można wymienić: zmiany uregulowań prawnych, stan koniunktury gospodarczej w kraju czy tez zmiany wartości relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do produktu krajowego brutto. Rozdział: Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu W obrębie regulacji prawnych możemy wymienić takie dokumenty, jak: Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (w szczególności limity zadłużenia oraz wydatków na obsługę długu), Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty, Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, 6

7 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Inne ustawy podatkowe oraz Rozporządzenia Ministra Finansów. Inne zewnętrzne czynniki mogące wpłynąć na sytuację finansową i gospodarczą jednostki samorządu terytorialnego to lokalne potrzeby społeczne i uwarunkowania gospodarcze regionu. Do czynników wewnętrznych, determinujących stabilność budżetów j.s.t. należy zaliczyć: uwarunkowania zależne od sytuacji mieszkańców, działających tam przedsiębiorstw czy posiadanego majątku komunalnego. Uzależnianie dochodów j.s.t od jednego, nie zawsze stabilnego źródła jest wielce ryzykowne. Znacznie korzystniejsze dla finansów komunalnych jest rozproszenie dochodów, posiadanie kilku niezależnych źródeł finansowania. Sytuację finansową j.s.t. na skutek czynników wewnętrznych mogą destabilizować również rezultaty postępowań sądowych. INFLACJA Z analizy głównych źródeł dochodów i wydatków wynika, iż w dużej mierze wielkości te zmieniają się pod wpływem inflacji. Proces dezinflacji zapoczątkowany w gospodarce polskiej w 1991 roku i kontynuowany, dzięki prowadzonej polityce fiskalnej i monetarnej, przez kolejne lata doprowadził do ograniczenia dynamiki cen z poziomu 585,8% w 1990 r. do 0,9% w 2013 r. Na wykresie 1 zamieszczono dane obrazujące zmiany wskaźnika cen i usług konsumpcyjnych w latach Wykres 1: Średnioroczny wskaźnik wzrostu cen i usług w latach rok poprzedni= , ,9 114,9 111,8 107,3 110,1 105,5 104,2 104,3 103,5 103,5 103,7 101,9 102,1 102,5 102,6 100,8 101,0 100,9 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Rozdział: Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu 7

8 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Na wykresie 2 ujęto w formie graficznej kształtowanie się prognozy wielkości wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach według Narodowego Banku Polskiego. Jest to tzw. wykres wachlarzowy. Wykres 2: Centralna projekcja oraz wykres wachlarzowy inflacji Źródło: Narodowy Bank Polski PRODUKT KRAJOWY BRUTTO Analiza kształtowania się dochodów pochodzących z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych stanowiących dochód budżetu państwa wykazała, że jednym z czynników mogącym mieć wpływ na dochody z tego tytułu jest wzrost Produktu Krajowego Brutto. Odniesienie dochodów i wydatków do Produktu Krajowego Brutto pozwala spojrzeć na dany samorząd w szerszym ujęciu. Na wykresie 3 zamieszczone zostały informacje na temat dynamiki zmian Produktu Krajowego Brutto w Polsce w latach Rozdział: Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu 8

9 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Wykres 3: Zmiany PKB w Polsce w latach ,0 106,2 107,1 105,0 104,5 104,3 rok poprzedni= ,9 105,3 103,6 106,2 106,8 105,1 103,9 104, ,2 101,4 101,6 101,9 101, Źródło: Główny Urząd Statystyczny Na poniższym wykresie przestawiono w formie graficznej kształtowanie się prognozy wskaźnika wzrostu PKB w latach według Narodowego Banku Polskiego. Wykres 4: Centralna projekcja oraz wykres wachlarzowy PKB Źródło: Narodowy Bank Polski Prognozy wskaźnika wzrostu cen i usług, a także Produktu Krajowego Brutto na lata oparte zostały na studium pt. Wytyczne dotyczące założeń makroekonomicznych na potrzeby wieloletnich prognoz finansowych jednostek samorządu terytorialnego stworzonego przez Ministerstwo Finansów i opublikowanego w październiku 2014 roku. Opracowanie NBP pt. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD (lipiec 2014, powyższe wykresy) potwierdzają prognozowane wartości. Zastosowane w projekcjach wskaźniki inflacji i dynamiki PKB, stanowiące podstawę prognozowania poziomu dochodów i wydatków, przyjęto odpowiednio: Rozdział: Metoda analityczna przyjęta w opracowaniu 9

10 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Wskaźnik inflacji ,5% 2,2% 2,4% 2,4% 2,4% Dynamika PKB ,3% 4,3% 4,1% 3,6% 3,2% 2. Ryzyko towarzyszące funkcjonowaniu j.s.t. Problematykę ryzyka w działalności jednostek samorządu terytorialnego można zaliczyć do ważnych, chociaż jednocześnie skomplikowanych problemów współczesnego samorządu. Aby dokładnie przedstawić długoterminową prognozę stanu finansów samorządu, należy uwzględnić wszelkie możliwe do wystąpienia zagrożenia i niekorzystne elementy. Zagrożenia te mogą znacznie utrudnić osiągnięcie przed jednostkę wyznaczonych zadań i celów. Możemy tutaj wymienić: RYZYKO ISTOTNEJ ZMIANY POLITYCZNEJ W ORGANACH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Radni członkowie podstawowego organu stanowiącego Powiatu wybierani są w wyborach powszechnych, dlatego też na decyzje ekonomiczne oraz finansowe podejmowane przez jednostkę mogą wpływać czynniki zarówno polityczne, jak i społeczne. RYZYKO INSTYTUCJONALNE Związane jest z możliwością wprowadzenia zmian regulacji prawnych i podatkowych mających bezpośredni wpływ na kształtowanie się poziomu dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Rozdział: Ryzyko towarzyszące funkcjonowaniu j.s.t. RYZYKO POGORSZENIA SYTUACJI SAMORZĄDÓW NA SKUTEK ZWIĘKSZENIA ICH ZADAŃ Realizacja nowych zadań wiąże się ze zwiększonymi nakładami środków finansowych na bieżące funkcjonowanie. W ślad za nowymi zadaniami powinny być przekazywane środki na ich finansowanie. Jak pokazuje praktyka bardzo często wydatki na przekazywane zadania są niedoszacowane przez państwo. 10

11 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. RYZYKO NIESTABILNOŚCI GOSPODARCZEJ I POLITYCZNEJ Wiąże się z pogorszeniem ogólnej sytuacji gospodarczej kraju lub regionu, wzrostem inflacji oraz bezrobocia. W rezultacie zjawiska te wpływają na dochody czerpane z podatków i opłat. RYZYKO BRAKU ZAKŁADANYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Występuje w przypadku finansowania długookresowych inwestycji środkami obcymi np. z funduszy pomocowych. RYZYKO PRZESZACOWANIA DOCHODÓW BUDŻETU Przygotowywanie budżetu od strony dochodów może opierać się na zbyt optymistycznych założeniach. W rezultacie niższe wpływy przy ustalonych wyższych wydatkach skutkują powstaniem lub zwiększeniem deficytu budżetowego, co może doprowadzić do zaburzeń płynności finansowej. RYZYKO NADZWYCZAJNEGO ZWIĘKSZENIA WYDATKÓW BUDŻETU Jednostki tworzą rezerwy na nieprzewidziane w budżecie wydatki. Może się okazać, że wystąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczający poziom utworzonej rezerwy (np. związanych z klęską żywiołową). Wówczas pokrycie tych wydatków może nastąpić poprzez zmniejszenie innych wydatków lub też zwiększenie zadłużenia. RYZYKO KURSOWE Występuje w przypadku jednostek, które zaciągnęły zobowiązania indeksowane dla walut obcych. RYZYKO ZMIANY STAWEK PODATKÓW POŚREDNICH Jednostki samorządu terytorialnego mogą ponosić ryzyko zwiększenia stawek podatków pośrednich, w tym stawek podatku od towarów i usług. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego jednostki samorządu terytorialnego mają ograniczone prawo do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony. Powoduje to, iż ponoszą one ekonomiczny ciężar podatku od towarów i usług. Podwyższenie stawek podatku VAT może skutkować wyższymi cenami żądanymi przez dostawców i wykonawców w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. RYZYKO STÓP PROCENTOWYCH Obligacje, kredyty i część pożyczek oprocentowane są według zmiennych stawek WIBOR, które zmieniają się zarówno w ciągu roku, jak i w poszczególnych latach. Na ustalenie wielkości stawek WIBOR pośredni wpływ ma poziom inflacji, dlatego też samorząd powinien wziąć pod uwagę ryzyko związane ze zmianami inflacyjnymi. Zmniejszenie poziomu inflacji powodować może zmniejszenie poziomu WIBOR-u, i tym samym będzie wywierać wpływ na poziom obsługi zadłużenia. To samo ryzyko dotyczy Rozdział: Ryzyko towarzyszące funkcjonowaniu j.s.t. 11

12 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. zobowiązań zaciągniętych w zagranicznych bankach, z oprocentowaniem opartym o EURIBOR lub LIBOR. RYZYKO ZMIAN LEGISLACYJNYCH Jest to ryzyko związane z możliwym występowaniem zmian prawnych dotyczących samorządów terytorialnych. Jako przykład należy tutaj wymienić Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia roku w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (Dz.U. z 2011 r. Nr 298, poz. 1767). W wyniku tego rozporządzenia klasyfikacja ta uległa poszerzeniu, co dla wielu samorządów oznaczało konieczność zakwalifikowania do długu wielu tytułów dotychczas jako dług nieuznawanych. Kolejnym przykładem mogą być pojawiające się plany Ministra Finansów mające na celu ograniczanie deficytów j.s.t. RYZYKO ZMIANY KONIUNKTURY Ryzyko dotyczące jednostek, których dochody są w znacznym stopniu uzależnione od koniunktury, np. turystycznej, której wahania mogą powodować destabilizację dochodów. Oprócz wyżej wymienionych ryzyk jednostka może borykać się z innymi, trudnymi do przewidzenia i określenia zagrożeniami, które są związane z jej specyfiką. Podczas analizy ryzyka ważnym zagadnieniem jest pojęcie jego dywersyfikacji. Jednostka posiadając wiedzę na temat danego samorządu powinna w odpowiedni sposób oraz w możliwie największym stopniu podjąć działania mające na celu rozproszenie występujących ryzyk. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach Pierwszym krokiem budowy prognozy jest zebranie danych historycznych i ich analiza. Proces analizy dochodów jest niewątpliwie procesem wielowątkowym i złożonym. Podejmowanie działań zmierzających do ustalenia dochodów jest nieodzownym elementem corocznego tworzenia budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Poniższe tabele i wykresy przedstawiają kształtowanie się wykonanych dochodów Powiatu w latach oraz budżetu na rok 2014 wg stanu na dzień 30 września 2014 roku. 12

13 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Tabela 1: Dochody Powiatu w latach (dane w PLN) DOCHODY PLAN Wpływy z opłat Opłata komunikacyjna Inne opłaty Udział w podatkach budżetu państwa Pod. dochodowy od osób fizycznych Pod. dochodowy od osób prawnych Wpływy z nadwyżek jedn. organizacyjnych Dochody z majątku Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Wpływy z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności Wpływy z tyt. odpłatnego nabycia prawa własności oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości Dochody ze zbycia praw majątkowych Wpływy ze sprzedaży składników majątkowych Wpływy z opłat za zarząd i wieczyste użytkowanie nieruchomości Odsetki Pozostałe odsetki Pozostałe dochody Grzywny, mandaty i kary pieniężne Wpływy z usług Inne dochody Subwencje z budżetu państwa Subwencja podstawowa Subwencja oświatowa Subwencja wyrównawcza Subwencja równoważąca Dotacje celowe z budżetu państwa Zadania bieżące zlecone i powierzone Zadania bieżące zlecone i powierzone (par. 4-a cyf.: 7, 8 i 9) Zadania bieżące własne Środki na dofinansowanie zadań ze źródeł pozabudżetowych Na zadania realiz. na podst. porozum. między jedn. samorządu teryt Fundusze celowe Inne Środki na inwestycje z budżetu państwa ze źródeł pozabudżetowych DOCHODY RAZEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach

14 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Tabela 2 przedstawia analizę dochodów Powiatu w latach Analiza została przeprowadzona na poziomie szczegółowości obejmującym paragrafy. Wartości dochodów dla poszczególnych paragrafów zostały zestawione w kolejności chronologicznej dla lat. Następnie została policzona ich średnia arytmetyczna w całym badanym okresie. Dla tak wyznaczonych średnich, analizę przeprowadzono wg zasady Pareto, która mówi, że za ok. 80% wszystkich skutków odpowiada 20% przyczyn. Istota metody opiera się na pracy włoskiego ekonomisty żyjącego na przełomie XIX i XX wieku Vilfredo Pareto, który w 1897 roku zbadał zamożność włoskiego społeczeństwa. Zaobserwował, że 20% rodzin we Włoszech posiada aż 80% bogactwa tego kraju. Stwierdzając występowanie tego nierównomiernego rozkładu również w innych sytuacjach, Pareto sformułował zasadę znaną obecnie jako reguła 80/20. Mówi ona, że występowanie osiemdziesięciu procent typów zdarzeń można zaobserwować w niewielkim, zaledwie dwudziestoprocentowym fragmencie możliwych okoliczności. Jednak powyższa zasada nie zawsze działa z idealną precyzją, jeżeli chodzi o proporcje, natomiast ogólnym jej podsumowaniem jest fakt, iż mała część ze wszystkich przyczyn odpowiada za większą część rezultatu. Prowadzi to do wniosku, że niższymi nakładami środków i mniejszym wysiłkiem, skierowanymi na determinujący obszar, można osiągnąć równie znaczące efekty. Analizując poniższą tabelę można stwierdzić, że pierwsze 4 pozycje dochodów odpowiadają za ponad 80% ogólnej ich wartości. Podstawowym dochodem Powiatu są subwencje ogólne z budżetu państwa, które łącznie stanowią średnio ok. 43,5% dochodów. Razem z podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz dotacjami celowymi z budżetu Państwa na zadanie bieżące jest to już ponad 3/4 budżetu Powiatu. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach

15 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Tabela 2: Analiza dochodów Powiatu w latach (dane w PLN) Lp Par Opis średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów % całości dochodów Subwencje ogólne z budżetu państwa ,47% 43,47% Podatek dochodowy od osób fizycznych ,92% 19,45% Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na zadania bieżące z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami realizowane przez powiat 2014 PLAN ,86% 12,94% Dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy, lub ,26% 4,40% płatności w ramach budżetu środków europejskich Wpływy z usług ,05% 2,79% Wpływy z tytułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i ,63% 2,58% zakupów inwestycyjnych Wpływy z opłaty komunikacyjnej ,14% 2,51% Dotacje rozwojowe oraz środki na finansowanie Wspólnej ,82% 1,68% Polityki Rolnej Wpływy z różnych opłat ,39% 1,57% Dochody jednostek samorządu terytorialnego związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami ,47% 1,07% Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na realizację bieżących zadań własnych powiatu ,44% 0,97% Wpływy z różnych dochodów ,40% 0,96% Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na realizację inwestycji i zakupów inwestycyjnych własnych ,35% 0,96% powiatu Podatek dochodowy od osób prawnych ,13% 0,77% Środki z Funduszu Pracy otrzymane przez powiat z przeznaczeniem na finansowanie kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne pracowników powiatowego urzędu pracy Wpływy z tytułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie własnych zadań bieżących Wpływy z wpłat gmin i powiatów na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego oraz związków gmin lub związków powiatów na dofinansowanie zadań bieżących ,79% 0,67% ,45% 0,66% ,10% 0,65% Wpływy z innych lokalnych opłat pobieranych przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie ,36% 0,26% odrębnych ustaw Środki na uzupełnienie dochodów powiatów ,62% 0,25% Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych oraz innych umów o podobnym charakterze ,85% 0,24% Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Starostwa Powiatowego w Olkuszu. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach

16 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Poniższy Wykres 5 ma postać tzw. diagramu Pareto, umożliwiającego łatwą hierarchizację i graficzne odwzorowanie źródeł stanowiących dochód budżetu Powiatu, zestawionych w Tabeli 2. Widać tutaj wyraźnie dominację subwencji i dotacji. Wykres 5: Analiza dochodów Powiatu w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Podstawowe źródła dochodów Powiatu, które zostały przedstawione w tabeli nr 1, można skumulować w większe grupy. W tabelach 3-5 zostały przedstawione dochody z uwzględnieniem tych grup, a mianowicie dochodów bieżących i majątkowych. Po pierwsze w ujęciu wartościowym w złotówkach, po drugie w ujęciu procentowym, jako struktura dochodów, a także jako dynamika zmian w analizowanych latach. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach Tabela 3: Zestawienie dochodów Powiatu w latach (dane w PLN) PLAN DOCHODY BIEŻĄCE: Subwencje i dotacje: Subwencje ogółem Dotacje i śr. pozabudżetowe na zad. bież Dochody własne: Udział w podatkach budżetu państwa Wpływy z opłat Odsetki Pozostałe dochody DOCHODY MAJĄTKOWE: Wpływy z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego (os. fizycznych) w prawo własności Dochody ze sprzedaży majątku Dotacje i śr. pozabudżet. na zad. inwest DOCHODY RAZEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. 16

17 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Tabela 4: Struktura dochodów Powiatu w latach PLAN DOCHODY BIEŻĄCE: 77,5% 92,8% 98,6% 95,7% 95,5% Subwencje i dotacje: 53,0% 62,7% 65,2% 63,9% 63,9% Subwencje ogółem 38,0% 45,0% 46,4% 45,4% 44,5% Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania bieżące 15,0% 17,7% 18,8% 18,5% 19,4% Dochody własne: 24,5% 30,0% 33,4% 31,8% 31,7% Udział w podatkach budżetu państwa 16,1% 19,6% 21,4% 22,0% 22,4% Wpływy z opłat 4,5% 4,6% 4,3% 4,2% 4,2% Odsetki 0,1% 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% Pozostałe dochody 3,8% 5,6% 7,5% 5,5% 5,0% DOCHODY MAJĄTKOWE: 22,5% 7,2% 1,4% 4,3% 4,5% Wpływy z tytułu przekształcenia prawa użyt. wieczystego (os. fizycz.) w prawo własności 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Dochody ze sprzedaży majątku 0,7% 0,2% 0,1% 0,6% 0,0% Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania inwestycyjne 21,8% 7,1% 1,4% 3,7% 4,4% DOCHODY RAZEM 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Tabela 5: Dynamika dochodów Powiatu w latach / / / PLAN/ PLAN/ 2010 DOCHODY BIEŻĄCE: 106,1% 104,6% 100,9% 101,0% 113,0% Subwencje i dotacje: 104,9% 102,3% 101,8% 101,1% 110,5% Subwencje ogółem 105,0% 101,5% 101,6% 99,0% 107,2% Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania bieżące 104,8% 104,2% 102,3% 106,3% 118,7% Dochody własne: 108,7% 109,3% 99,0% 100,6% 118,5% Udział w podatkach budżetu państwa 107,9% 107,1% 106,8% 103,2% 127,4% Wpływy z opłat 90,9% 92,5% 102,2% 100,5% 86,4% Odsetki 178,6% 64,3% 51,8% 86,6% 51,5% Pozostałe dochody 131,4% 132,6% 76,1% 90,9% 120,5% DOCHODY MAJĄTKOWE: 28,6% 19,4% 313,0% 104,9% 18,2% Wpływy z tytułu przekształcenia prawa użyt. wieczystego (os. fizycz.) w prawo własności x x 132,5% 75,5% x Dochody ze sprzedaży majątku 22,7% 31,1% 1112,4% 0,5% 0,4% Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania inwestycyjne 28,8% 18,9% 283,7% 120,8% 18,7% DOCHODY RAZEM 88,7% 98,4% 103,9% 101,1% 91,7% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach

18 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Wykres 6: Dochody Powiatu w latach Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania inwestycyjne Dochody ze sprzedaży majątku (077,078,087) Wpływy z tytułu przekształcenia prawa użyt. wieczystego (os. fizycz.) w prawo własności (076) Pozostałe dochody Odsetki Wpływy z opłat PLAN Udział w podatkach budżetu państwa Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania bieżące Subwencje ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Zestawienie dochodów Powiatu Olkuskiego w latach Dochody Powiatu kształtują się na przestrzeni ostatnich pięciu lat w sposób dość regularny. Najwyższą wartością dochodów cechował się rok 2010, a było to spowodowane otrzymaniem znacznych dotacji na inwestycje. Dochody bieżące cechowały się dodatnią dynamiką w całym okresie, natomiast poziom otrzymywanych dotacji na inwestycje decydował o zmienności sumy dochodów ogółem. Lata przynosiły spadek dochodów, zaś lata wg planu na dzień 30 września - wzrost. Dynamika wynosiła od -11,3% do 3,9% rocznie. W strukturze dochodów Powiatu obserwujemy dwie dominujące grupy. Pierwszą stanowią subwencje i dotacje, które w badanym okresie stanowiły średnio 61,7% wszystkich dochodów. Drugą grupą są dochody własne bieżące, z przeciętnym udziałem wynoszącym 30,3%. Razem obie te grupy tworzą w całości dochody bieżące, które łącznie stanowiły w latach średnio 92,0% dochodów ogółem. Pozostałe 8,0% stanowiły dochody majątkowe (przekształcenie oraz sprzedaż majątku - marginalnie, a także dotacje na inwestycje). Warto tutaj zwrócić uwagę na stosunkowo niski udział tej grupy w całości dochodów. Silne uzależnienie od subwencji i dotacji jest cechą struktury dochodów nie tylko Powiatu Olkuskiego, ale i powiatów w ogóle. W praktyce oznacza to stosunkowo niewielki potencjał w zakresie decyzyjnego zwiększenia dochodów. Ich wzrost może nastąpić głównie w wyniku ogólnego polepszenia koniunktury gospodarczej regionu i/lub zmiany struktury i sposobu finansowania zadań zleconych. Jest to całkowicie typowa sytuacja dla samorządów szczebla powiatowego w Polsce. 18

19 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. 4. Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach Analogicznie jak dochody, można również przeanalizować wydatki Powiatu. Jednak ze względu na mnogość i różnorodność paragrafów klasyfikacji wydatków, zdecydowano się je rozpatrywać od razu na poziomie szczegółowości obejmującym działy. Wyliczenia umożliwiające analizę wydatków, wg stosowanej już zasady Pareto, prezentuje Tabela 6 oraz Wykres 7. Tabela 6: Analiza wydatków Powiatu w latach Lp Dział Opis średnia wartość wydatków Skumulowany udział wartości poszczególnych działów wydatków % całości wydatków PLAN Oświata i wychowanie ,11% 35,11% Transport i łączność ,51% 15,40% Administracja publiczna ,48% 10,97% Pomoc społeczna ,93% 10,45% Edukacyjna opieka wychowawcza ,54% 8,61% Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa ,81% 6,27% Ochrona zdrowia ,22% 4,41% Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej ,78% 3,56% Działalność usługowa ,41% 1,64% Obsługa długu publicznego ,01% 1,60% Gospodarka komunalna i ochrona środowiska ,20% 1,19% Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego ,44% 0,24% Gospodarka mieszkaniowa ,66% 0,22% Rolnictwo i łowiectwo ,79% 0,12% Różne rozliczenia ,87% 0,09% Leśnictwo ,94% 0,07% Kultura fizyczna i sport ,99% 0,04% Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa ,99% 0,01% Turystyka ,00% 0,00% Obrona narodowa ,00% 0,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Starostwa Powiatowego w Olkuszu. Rozdział: Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach

20 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Z danych przedstawionych powyżej wynika, iż w Powiecie Olkuskim szczególnie dwa działy determinują poziom wydatków. Mianowicie jest to oświata i wychowanie, która pochłania ponad 35% wydatków oraz transport i łączność z ponad 15% udziałem. Łącznie oba te działy odpowiadają za ponad połowę wszystkich wydatków Powiatu. Doskonale ilustruje to poniższy wykres. Wysoki poziom wymienionych powyżej działów jest typowy dla samorządów powiatowych, ponieważ wynika z ustawowo powierzanych im zadań. Udział wydatków oświatowych w większości j.s.t. w Polsce oscyluje w granicach 30-50%. Nawiązując do zasady Pareto, należy zauważyć, iż za ponad 80% wszystkich wydatków Powiatu decydowało pierwsze pięć wymienionych w Tabeli 6 działów. Wykres 7: Analiza wydatków Powiatu w latach Rozdział: Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. W kolejnym etapie analizy, w celu zwiększenia przejrzystości, zdecydowano się na wyodrębnienie pojawiających się w ramach działów dziewięciu grup wydatków. Są to: dotacje i subwencje, wynagrodzenia i składki od nich naliczane, świadczenia na rzecz osób fizycznych, remonty, zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług, pozostałe wydatki bieżące, odsetki od pożyczek, kredytów i papierów wartościowych, obsługa poręczeń oraz wydatki majątkowe. Dane te prezentują Tabele 7, 8 i 9. 20

21 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. Tabela 7: Wydatki Powiatu w latach (dane w PLN) PLAN WYDATKI BIEŻĄCE: Dotacje i subwencje Wynagrodzenia i składki od nich naliczane Świadczenia na rzecz osób fizycznych Remonty Zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług Pozostałe wydatki bieżące Odsetki od pożyczek, kredytów i papierów wartościowych Obsługa poręczeń WYDATKI MAJĄTKOWE: WYDATKI RAZEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Tabela 8: Struktura wydatków Powiatu w latach PLAN WYDATKI BIEŻĄCE: 73,2% 84,9% 94,6% 92,3% 92,7% Dotacje i subwencje 5,3% 7,0% 8,6% 9,4% 10,4% Wynagrodzenia i składki od nich naliczane 47,6% 56,8% 61,8% 60,2% 59,2% Świadczenia na rzecz osób fizycznych 2,4% 2,9% 3,4% 3,2% 3,4% Remonty 4,6% 1,7% 2,1% 1,3% 1,1% Zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług 9,5% 11,1% 12,4% 12,3% 12,4% Pozostałe wydatki bieżące 3,0% 3,9% 4,1% 4,0% 4,5% Odsetki od pożyczek, kredytów i papierów wartościowych 0,8% 1,5% 2,3% 1,9% 1,7% Obsługa poręczeń 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% WYDATKI MAJĄTKOWE: 26,8% 15,1% 5,4% 7,7% 7,3% WYDATKI RAZEM 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Tabela 9: Dynamika wydatków Powiatu w latach / / / PLAN/ PLAN/ 2010 WYDATKI BIEŻĄCE: 99,6% 106,7% 100,5% 100,6% 107,5% Dotacje i subwencje 113,8% 117,1% 113,4% 110,3% 166,7% Wynagrodzenia i składki od nich naliczane 102,4% 104,2% 100,5% 98,4% 105,4% Świadczenia na rzecz osób fizycznych 104,6% 110,4% 97,4% 107,7% 121,2% Remonty 31,7% 121,6% 61,6% 86,1% 20,4% Zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług 100,0% 107,4% 101,9% 101,1% 110,6% Pozostałe wydatki bieżące 112,2% 99,2% 100,3% 113,4% 126,6% Odsetki od pożyczek, kredytów i papierów wartościowych 167,8% 144,3% 86,7% 88,7% 186,3% Obsługa poręczeń x x x x x WYDATKI MAJĄTKOWE: 48,3% 34,0% 148,5% 94,5% 23,0% WYDATKI RAZEM 85,9% 95,7% 103,1% 100,1% 84,8% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach

22 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. Wykres 8: Wydatki Powiatu w latach Wydatki majątkowe Obsługa poręczeń Odsetki od pożyczek, kredytów i pap. wart. Pozostałe wydatki bieżące Zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług Remonty Świadczenia na rzecz osób fizycznych Wynagrodzenia i składki od nich naliczane Dotacje i subwencje PLAN Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Zestawienie wydatków Powiatu Olkuskiego w latach Wydatki bieżące mają zazwyczaj charakter powtarzalny i liniowy. W badanym okresie stanowiły one od 73,2% do 94,6% wydatków ogółem (średnio 87,5%), co oznacza, że pozostałe 5,4% do 26,8% to wydatki majątkowe, przeznaczane głównie na inwestycje. Wśród wydatków bieżących należy zauważyć niezmiennie dominującą grupę wynagrodzeń i składek od nich naliczanych średnio 57,1%. Dominacja ta to typowe zjawisko dla samorządów w Polsce. Wydatki majątkowe stanowiły średnio 12,5% wszystkich wydatków, co oznacza stosunkowo niewielki udział co ósmą złotówkę Powiat wydawał na cele inwestycyjne. Analiza dynamiki wykazuje, iż wydatki bieżące w analizowanym okresie wzrosły o 7,5%. Najbardziej istotnym źródłem tego przyrostu jest realizacja zadań z zakresu oświaty. Szczególnie przyczyniła się do tego konieczność realizacji przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (Dz. U z 2006 r. nr 97, poz.674, z późn. zm.). Średnioroczne tempo zwiększania się wydatków na wynagrodzenia wynoszące 1,3%, które dokonało się pomimo likwidacji dwóch jednostek (w 2012 roku ZS w Trzyciążu, w 2010 roku ZS nr 2) spowodowane zostało między innymi ustawowym wzrostem wysokości minimalnych stawek wynagrodzeń zasadniczych 22

23 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. nauczycieli w latach (tj. od: I.2009r. 5,0% i IX.2009r. 5,0%, IX.2010r. -7,0%, IX.2011r. 7,0%, IX.2012r. 3,8%), wzrostem dodatków socjalnych (wiejskich, mieszkaniowych, odpisów na ZFŚS, a także wypłatami dodatków uzupełniających dla nauczycieli). Warto również zauważyć niemal dwukrotny wzrost wydatków związanych z obsługą długu publicznego. 5. Zestawienie relacji między dochodami i wydatkami Powiatu Olkuskiego w latach Analizując wzajemne relacje między dochodami i wydatkami, można wykazać pozytywne i negatywne trendy w dysponowaniu zasobami Powiatu. Ponadto połączenie wskaźników strukturalnych z analizą dynamiki zmian pomaga ukazać ogólny obraz sytuacji budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego. Zestawienie wzajemnych zależności między analogicznymi grupami dochodów i wydatków prezentuje Wykres 9. Widać na nim wyraźnie, że wydatki bieżące charakteryzowały się wyższą dynamiką niż dochody bieżące w roku W efekcie uszczupleniu uległy wtedy zasoby finansowe Powiatu, a w ślad za tym zmniejszyła się ilość środków do wykorzystania na inwestycje i spłatę zobowiązań. Lata 2013 oraz 2014 przynoszą niewielką przewagę dynamiki dochodów własnych nad wydatkami majątkowymi. Niewątpliwie najważniejszym zadaniem władz Powiatu będzie podtrzymanie oraz stymulowanie tego trendu. Wykres 9: Poziom i dynamika dochodów oraz wydatków bieżących w latach ,0% 100,0% 106,1% 99,6% 106,7% 104,6% 100,9% 101,0% 100,5% 100,6% PLAN 108,0% 106,0% 104,0% 102,0% 100,0% 98,0% 96,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Dochody bieżące Wydatki bieżące Dynamika dochodów bieżących Dynamika wydatków bieżących Liniowy (Dochody bieżące) Liniowy (Wydatki bieżące) Rozdział: Zestawienie relacji między dochodami i wydatkami Powiatu Olkuskiego w latach

24 2014 r. ProPOLIS Consulting Sp. z o.o. 6. Wolne środki finansowe Wysokość wolnych środków finansowych wskazuje na zdolność jednostki do regulowania zobowiązań wynikających z zaciągniętych kredytów i pożyczek, a więc do spłaty rat kapitałowych i odsetek, a także na zdolność do samodzielnego finansowania inwestycji. Dla celów niniejszej analizy przyjęto kategorię "wolnych środków finansowych" jako różnicę: DOCHODY BIEŻĄCE WYDATKI BIEŻĄCE BEZ OBSŁUGI DŁUGU dochody bieżące = dochody ogółem - dochody majątkowe wydatki bieżące = wydatki ogółem - wydatki majątkowe Zgodnie z powyższym opisem układ wolnych środków finansowych może wyglądać następująco: dochody bieżące wydatki bieżące bez obsługi długu wolne środki finansowe dodatnie wydatki bieżące bez obsługi długu wolne środki finansowe ujemne dochody bieżące Tabela 10: Poziom wolnych środków finansowych Powiatu w latach PLAN 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące bez obsługi długu Wolne środki finansowe (1-2) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Rozdział: Wolne środki finansowe W latach poziom wolnych środków finansowych kształtował się w granicach od około -2,65 mln PLN w roku 2010 do 3,25 mln PLN w 2011 roku. Przeciętnie w latach wolne środki finansowe wyniosły 1,47 mln PLN, co oznacza, że średnio stanowiły 1,62% pozyskanych dochodów. Z doświadczenia wynika, iż samorząd dążący do rozwoju i stabilizacji finansowej powinien osiągać poziom co najmniej 10%. Przekładając to na złotówki, okazuje się, że Powiatowi brakuje ok. 7 mln PLN na wyniku dochody bieżące-wydatki bieżące bez obsługi długu. Poziom wolnych środków finansowych wynoszący ok. 2 mln PLN jest obecnie niemal w całości przeznaczany jedynie na odsetki od kredytów, co na dłuższą metę grozi utratą płynności finansowej, ponieważ trzeba jeszcze wygospodarować środki na spłatę rat kapitałowych długu wynoszącego 40,5 mln PLN, nie wspominając o wkładzie własnym w przyszłe, potencjalne inwestycje. 24

25 PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO POWIATU OLKUSKIEGO 2014 r. 7. Wykonanie budżetu Powiatu Olkuskiego w latach Poniższa tabela przedstawia zbiorczo dane dotyczące wykonania budżetów Powiatu Olkuskiego w latach Tabela 11: Wykonanie budżetów Powiatu Olkuskiego w latach (dane w PLN) RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PLAN I. DOCHODY BIEŻĄCE: Subwencje i dotacje: Subwencje ogółem Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania bieżące Dochody własne: Wpływy z podatków Udział w podatkach budżetu państwa Wpływy z opłat Odsetki Pozostałe dochody II. WYDATKI BIEŻĄCE BEZ OBSŁUGI DŁUGU: Dotacje i subwencje Wynagrodzenia i składki od nich naliczane Świadczenia na rzecz osób fizycznych Remonty Zakup energii, materiałów i wyposażenia oraz usług Pozostałe wydatki bieżące III. WOLNE ŚRODKI FINANSOWE (I-II) IV. OBSŁUGA DŁUGU: Odsetki od pożyczek, kredytów i pap. wart Obsługa poręczeń V. NADWYŻKA OPERACYJNA (III-IV) VI. DOCHODY MAJĄTKOWE: Wpływy z tytułu przekształcenia prawa użyt. wieczystego (os. fiz.) w prawo własności(076) Dochody ze sprzedaży majątku (077,078,087) Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania inwestycyjne VII. WYDATKI MAJĄTKOWE (inwestycje) VIII. NADWYŻKA/DEFICYT (V+VI-VII) IX. PRZYCHODY: Przychody z tytułu zaciągniętych kredytów, pożyczek oraz wyemitowanych obligacji Pozostałe przychody X. ROZCHODY: Spłata zaciągniętych kredytów, pożyczek oraz wyemitowanych obligacji Pozostałe rozchody XI. WYNIK BUDŻETU [VIII+IX-X] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego. 8. Zobowiązania Powiatu Olkuskiego Wg sprawozdania Rb-Z na koniec IV kwartału 2013 roku zobowiązania kredytowopożyczkowe Powiatu wynosiły PLN, zobowiązania wymagalne nie wystąpiły. Wg stanu na koniec IV kwartału 2012 roku było to odpowiednio: PLN oraz również brak zobowiązań wymagalnych. Rozdział: Wykonanie budżetu Powiatu Olkuskiego w latach