ROLA PODMIOTÓW LOKALNEJ POLITYKI RODZINNEJ W MYŚLI TEORETYCZNEJ. Bożena Balcerzak-Paradowska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Transkrypt

1

2 ROLA PODMIOTÓW LOKALNEJ POLITYKI RODZINNEJ W MYŚLI TEORETYCZNEJ Bożena Balcerzak-Paradowska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

3 Lokalna polityka społeczna i rodzinna Podstawy teoretyczne i koncepcyjne Teoria rozwoju alternatywnego - wizja rozwoju oparta na wewnętrznych zasobach i możliwościach danego terenu (regionu); - wyniki prowadzonych zmian zależą od społeczności lokalnych ich akceptacji, postaw i efektywności działania Teoria kapitału społecznego - znaczenie powiązań międzyludzkich, zaufania i zasady wzajemności w rozwiązywaniu dylematów zbiorowego działania = zwiększenie sprawności społeczeństwa i jego zdolności do realizowania zbiorowych przedsięwzięć

4 Lokalna polityka społeczna i rodzinna Podstawy teoretyczne i koncepcyjne (c.d.) Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego - aktywność obywateli; - stosunki społeczne oparte na zaufaniu i współpracy, równowadze praw i obowiązków; - sieć powiązań: instytucji, grup i jednostek Koncepcja nowego modelu welfare state - zasada pomocniczości, podmiotowość rodziny - ograniczenie bezpośrednich funkcji państwa - promocja uczestnictwa i partnerskiej współpracy różnych podmiotów społecznych - zaangażowanie grup społecznych rodzin i jednostek w negocjowanie i realizację kształtu organizacji życia społecznego

5 Co przemawia za prowadzeniem lokalnej polityki rodzinnej? polityka rodzinna: pośrednia państwo potrzeby środowiska bezpośrednia podmioty lokalne zróżnicowanie warunków życia rodzin potrzeby rodzin - powstają w miejscu zamieszkania = lokalne uwarunkowania ich powstawania i zaspokajania kwestie społeczne: o charakterze lokalnym = możliwość zapobiegania uwarunkowania w makroskali = lokalnie ograniczenie skutków możliwość współpracy wszystkich podmiotów polityki rodzinnej demokratyzacja życia społecznego aktywizowanie społeczności lokalnej wykorzystanie rodzinnego kapitału społecznego

6 Lokalna polityka rodzinna Zalety: - lepsze rozpoznanie sytuacji, problemów, potrzeb rodzin - lepsze dostosowanie rozwiązań/instrumentów do sytuacji i potrzeb rodzin - szybkość i elastyczność działań - aktywizowanie samych zainteresowanych w rozwiązywaniu problemów - tworzenie więzi społecznych Mankamenty: - zróżnicowanie hierarchii problemów i kryteriów dostępu pogłębienie zróżnicowań społecznych - zróżnicowany dostęp do środków i zasobów niewspółmierność do potrzeb - zależność odbiorcy od dawcy - brak harmonijnej współpracy podmiotów

7 Podmioty lokalnej polityki rodzinnej - formy skoordynowanych i systematycznych działań w określonym celu: tworzenia warunków dla powstawania rodzin, ich rozwoju i wypełniania przez rodziny podstawowych funkcji tworzenie warunków na rzecz zaspokajania potrzeb rodzin, poprawy sytuacji w miejscu zamieszkania

8 Zasady polityki rodzinnej Zasady wartości związane z umacnianiem rodziny umacnianie rodziny jako wspólnoty podmiotowości i suwerenności dobra dziecka ciągłości rodzinnej umacnianie rodziny jako wspólnoty ekonomicznej swobody i samodzielności podejmowania decyzji poszanowanie praw wszystkich członków partnerstwa w rodzinie Zasady związane ze sposobem realizacji polityki rodzinnej solidarności pomocniczości aktywności równych szans wielości podmiotów partnerstwa z rodziną rozwiązań bezpośrednich i pośrednich

9 Funkcje podmiotów lokalnej polityki rodzinnej inspirująca inicjująca kreatywna naprawcza (ochronna) aktywizująca wychowawcza socjalizacyjna

10 Podmiot polityki rodzinnej Samorząd terytorialny Instytucje podległe inspirując a inicjująca naprawcza (ochronna) Założone funkcje kreatywna aktywizując a wychowawcza socjalizacyj - na Szkoły Organizacje pozarządowe Kościół/parafie Zakłady pracy Rodzina Zasady działań : - dialog społeczny - współpraca - partnerstwo - komplementarność - substytucja

11 Samorząd terytorialny wobec demograficznego starzenia się społeczności Warszawa, 18 maja 2006 r. Piotr Błędowski Szkoła Główna Handlowa Warszawa

12 urodzenia zgony Urodzenia i zgony w Polsce w latach

13 , ,8 10,8 6,8 2,8-1,2 ur.żywe zgony przyrost naturalny

14 Źródło: GUS. Piotr Błędowski 2003

15 20 80 Opieka zdrowotna Pomoc społeczna Organizacja lokalnej społeczności

16 Wybrane cechy starości: Feminizacja Singularyzacja Niski poziom zamożności Wzrastające zróżnicowanie grupy ludzi starych

17

18

19 12,2 13,1 10,2 15,7 12,7 15,2 13,5 16,5

20 Ludzie starzy w Polsce według miejsca zamieszkania i grup wieku w 2000 r. (w odsetkach) Wiek Ogó łem W tym: mężczy źni miasta Z liczby ogółem: w tym: mężczyźni wieś w tym: mężczyźni 65 lat i więcej 12, 3 4,7 11,7 4,4 13,3 5, ,2 1,8 4,1 1,7 4,2 1, ,6 1,4 3,4 1,3 3,9 1, ,5 0,9 2,3 0,8 2,8 1,0 80 i więcej 2,0 0,6 1,9 0,6 2,4 8,8 Źródło: Obl. własne na podst. Rocznika Statystyczny 2001, tab. 4 (119).

21 Lokalną politykę społeczną wobec ludzi starych można określić jako różne przejawy aktywności na rzecz osób starszych realizowane na terenie działania samorządu terytorialnego w ramach jego zadań zleconych i własnych oraz lokalnych inicjatyw. Aktywności te mogą mieć charakter działań zmierzających do poprawy bądź zachowania statusu materialnego, dobrowolnie ustanawianych świadczeń socjalnych, poprawy stanu opieki zdrowotnej, organizacji i zagospodarowania czasu wolnego, poprawy sytuacji mieszkaniowej oraz świadczenia usług bytowych i osobistych.

22 Typy idealne lokalnej polityki społecznej wobec ludzi starych Kryteria Typ lokalnej polityki wobec ludzi starych Interwencyjny wobec najsłabszych ludzi starych Optymalizujący zaspokojenie potrzeb Cel zaspokojenie podstawowych potrzeb zaspokojenie potrzeb i integracja społeczna Organizacja mieszkańców Pozycja ludzi starych w społeczności jako przesłanka polityki Dostęp do świadczeń i usług Podmioty wykonawcze Zakres działania słabo zorganizowana zbiorowość terytorialna stosunkowo niska na skutek zaawansowania procesów alienacji ludzi starych ograniczony do kręgu osób spełniających kryterium dochodowe związane z instytucją pomocy społecznej i systemem ochrony zdrowia wynikający z katalogu zadań własnych obowiązkowych i zleconych lepiej zorganizowana społeczność lokalna stosunkowo wysoka; społeczna akceptacja dla potrzeb ludzi starych i ich oczekiwań rozszerzony o krąg osób zainteresowanych udziałem w działaniach integracyjnych wykraczające poza placówki ochrony zdrowia i pomocy społecznej rozszerzony o zadania własne fakultatywne

23

24 Lokalna polityka rodzinna cele i metody badań podjętych przez IPiSS w wybranych województwach; aspekt instytucjonalny dr Bożena Kołaczek Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

25 Inspiracja badań -decentralizacja polityki społecznej państwa -wzrost roli samorządu terytorialnego w realizacji funkcji społecznych państwa -zróżnicowania w ekonomicznym położeniu polskich rodzin -regionalne strategie polityki społecznej/rozwoju regionu

26 Dotychczasowe badania Realizacja ustawowo przypisanych samorządom zadań - czynniki sprzyjające i ograniczające Rola samorządów w rozwiązywaniu różnych kwestii społecznych Zasady i ocena instytucjonalnej współpracy między szczeblami samorządu oraz z organizacjami pozarządowymi w wypełnianiu zadań społecznych

27 Cele badań Diagnostyczne Rozpoznanie sytuacji rodzin, ich potrzeb Rozpoznanie zakresu, priorytetów, możliwości i barier realizacji lokalnej polityki rodzinnej Rozpoznanie form i zakresu współpracy z innymi podmiotami Ocena skuteczności lokalnej polityki rodzinnej w rozwiązywaniu problemów rodzin Praktyczne Uzyskanie możliwości wskazania zmian i kierunków modyfikacji w funkcjonującej polityce społecznej na rzecz rodzin Nawiązanie współpracy z samorządami Upowszechnianie przykładów dobrej praktyki funkcjonowania instytucji samorządowych

28 Przedmiot badań Instytucjonalna pomoc rodzinom Sposoby diagnozowania sytuacji społecznej i materialnej rodzin Najważniejsze problemy rodzin i ich identyfikacja Sposoby realizacji przez powiatowe centra pomocy rodzinie i miejskie/gminne ośrodki pomocy społecznej zadań ustawowych i własnych Szanse i bariery w realizacji zadań powiatów i gmin Cele, metody i efekty realizacji regionalnych, powiatowych i gminnych programów rozwiązywania problemów rodzin Ocena współpracy z innymi instytucjami Ocena skuteczności instytucji dla lokalnej polityki rodzinnej

29 Badania empiryczne wśród instytucji samorządowych Powiatowe centra pomocy rodzinie Miejskie/gminne ośrodki pomocy społecznej Przedstawiciele władz samorządowych Podstawowa metoda badawcza- wywiad kwestionariuszowy Teren badań: cztery województwa - mazowieckie, małopolskie, podlaskie, śląskie Zakres badań: wybrane PCPR, MOPS, GOPS

30 Realizatorzy tematu badawczego-zakład Problemów Rodziny IPiSS w składzie: *prof.dr hab.d.graniewska *dr hab.b.balcerzak-paradowska *dr B.Kołaczek *mgr D.Głogosz *mgr I.Hebda-Czaplicka

31 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Potrzeby rodzin oraz programy z zakresu pomocy społecznej realizowane przez MCPS na terenie województwa mazowieckiego

32 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej W województwie funkcjonuje 331 ośrodków pomocy społecznej, w tym: 52 miejskie ops-y; 4 z nich w Radomiu, Ostrołęce, Płocku i Siedlcach 47 miejsko-gminne ops-ów 232 gminne ops-y

33 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Potrzeby na rok 2006 wynoszą zł z tego: zł gminne zadania pomocy społecznej 47,75%), zł powiatowe zadania pomocy społecznej (52,25%). Potrzeby na rok 2004 wyniosły zł z tego: zł gminne zadania pomocy społecznej (56,94%), zł powiatowe zadania pomocy społecznej (43,06%).

34 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Potrzeby finansowe na gminne zadania pomocy społecznej 15,5% 4,7% 2,0% 44,4% Zadania w łasne 33,3% Utrzymanie i prow adzenie ośrodków pomocy społecznej Zadania zlecone Utrzymanie i prow adzenie jednostek pomocy społecznej o zasięgu lokalnym Utrzymanie i prow adzenie środow iskow ych domów samopomocy

35 Ubóst wo Sieroct wo Bezdomność Pot rzeba ochrony macierzyńst wa Bezr obocie Niepełnosprawność Długot rwała lub ciężka choroba Bezradność w sprawach opiekwych. Rodziny niepełne Rodziny wielodziet ne Przemoc w rodzinie Alkoholizm Narkomania Trudność w przyst. do życia po zwolnieniu z zakł. kar n. Brak umiejęt ności w przyst. do życia m łodzieży opuszcającej pl. opiek- wych. Trudność w int egracji osób, kt ór e ot r zym ały st at us uchodźcy Zdarzenia losowe Syt uacja kryzysowa Klęska żywiołowa lub ekologiczna Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Powody ubiegania się o pomoc Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Potrzeba ochrony macierzy ństwa Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała lub ciężka choroba Bezradność w sprawach opiek-wy ch. Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne Przemoc w rodzinie Alkoholizm Narkomania Trudność w przy st. do ży cia po zwolnieniu z zakł. karn. Brak umiejętności w przy st. do ży cia młodzieży opuszcającej pl. opiek-wy ch. Trudność w integracji osób, które otrzy mały status uchodźcy Zdarzenia losowe Sytuacja kryzysowa Klęska ży wiołowa lub ekologiczna 0

36 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Jedyne źródło utrzymania rodzin świadczenia z pomocy społecznej 2004 rok rodzin 2005 rok rodzin

37 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Nowi klienci pomocy społecznej 2004 rok rodzin 2005 rok rodzin

38 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Ubóstwo powodem przyznania pomocy 2003 rok rodzin, tj.: osób 2004 rok rodzin, tj.: osób

39 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej 51,5% liczba świadczeniobiorców korzystających powyżej 3 lat z pomocy społecznej do wszystkich świadczeniobiorców

40 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Jednostki organizacyjne pomocy społecznej o zasięgu lokalnym 114 ośrodków wsparcia (liczba miejsc 6 114), w tym: 19 środowiskowych domów samopomocy (liczba miejsc 820), 25 dziennych domów pomocy (liczba miejsc 1 706), 9 noclegowni, schronisk, domów dla bezdomnych (liczba miejsc 190), 14 jadłodajni (liczba miejsc 1 435), 22 kluby samopomocy (liczba miejsc 845), 25 innych ośrodków wsparcia (liczba miejsc 1 118), 4 domy pomocy społeczne (liczba miejsc 99), 4 mieszkania chronione (liczba miejsc 17), 3 ośrodki interwencji kryzysowej (liczba miejsc 235), 38 dziennych placówek opiekuńczo-wychowawczych (liczba miejsc 1 170), 6 jednostek specjalistycznego poradnictwa (liczba miejsc 1 178),

41 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Potrzeby finansowe na powiatowe zdania pomocy społecznej 3,4% 0,4% 0,2% 42,9% 53,0% Prow adzenie jednostek pomocy społecznej o zasięgu lokalnym Zasiłki i pomoc w naturze - zadania w łasne Prow adzenie pow iatow ych centrów pomocy rodzinie Utrzymanie i prow adzenie środ. d.s. dla osób z zaburz. psych. - zadania zlecone Pomoc uchodźcom - zadania zlecone

42 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Jednostki organizacyjne pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym 91 placówek opiekuńczo-wychowawczych (liczba miejsc 4 047); w tym: 34 domy dziecka (liczba miejsc 1 677), 30 rodzinnych domów dziecka (liczba miejsc 267), 5 pogotowi opiekuńczych (liczba miejsc 260), 3 ponadgminne ogniska wychowawcze (liczba miejsc 85), 3 ponadgminne świetlice środowiskowe (liczba miejsc 189), 3 ponadgminne świetlice socjoterapeutyczne (liczba miejsc 120), 12 innych placówek opiekuńczowychowawczych (liczba miejsc 669); 87 domów pomocy społecznej (liczba miejsc 9 392); 12 środowiskowych domów samopomocy (liczba miejsc 325); 7 ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (liczba miejsc 2 832); 11 ośrodków interwencji kryzysowej (liczba miejsc 2 832); 15 jednostek specjalistycznego poradnictwa (liczba miejsc 1 842); 18 mieszkań chronionych (liczba miejsc 68).

43 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej System pomocy dziecku i rodzinie

44 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Programy opiekuńczo-wychowawcze i socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży z rodzin ubogich, zagrożonych problemem alkoholowym na terenie województwa mazowieckiego

45 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Strategia Wojewódzka w zakresie Polityki Społecznej na lata cel strategiczny: Podejmowanie selektywnych działań na rzecz osób i rodzin znajdujących się w stanie ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć ograniczających skutki życia w biedzie

46 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Cele operacyjne Rozwijanie działań na rzecz poprawy sytuacji bytowej osób i rodzin żyjących w biedzie. Podnoszenie aktywności społeczno-zawodowej osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym w celu zahamowania zjawiska marginalizacji. Aktywizowanie środowiska lokalnego w zakresie inicjowania i promowania wspólnotowych i samopomocowych form wspierania rodziny. Podejmowanie działań na rzecz wspierania rodzin z dziećmi oraz zapobieganie patologiom w rodzinie. Rozwój kadry pomocy społecznej i jakości pracy socjalnej.

47 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Program celowy Pomocy dziecku i rodzinie na lata Wspieranie rodziny w utrzymaniu zdolności do funkcjonowania w środowisku lokalnym. Pomoc rodzinom z małymi dziećmi i dziećmi w wieku szkolnym w rozwiązywaniu problemów opiekuńczo-wychowawczych i wyrównywaniu zaniedbań edukacyjnych. Podnoszenie wiedzy i umiejętności pracowników instytucji pomocy społecznej oraz innych osób działających na rzecz dziecka i rodziny.

48 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Dziękuję za uwagę Danuta Janusz Dyrektor MCPS

49 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej