RAPORT Z BADANIA RUCHU TURYSTYCZNEGO W WARSZAWIE

Transkrypt

1 RAPORT Z BADANIA RUCHU TURYSTYCZNEGO W WARSZAWIE 2009 WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2009

2 I Wprowadzenie Infrastruktura turystyczna w Warszawie i plany rozwoju Warszawa wśród wielkich polskich miast dysponuje najbogatszą bazą turystyczną w niemal wszystkich miarodajnych wskaźnikach, jakie mogą być wzięte do porównań Ponadto baza ta ulega w ostatnich latach bardzo szybkiemu poszerzeniu Jeśli poczynić porównania z początkiem dekady (rok 2001), to okaże się, że liczba hoteli skategoryzowanych (oznaczonych gwiazdkami) wzrosła od tego czasu z 49 do 67 (stan w końcu 2008), liczba miejsc noclegowych uległa zwiększeniu w tym samym czasie z do Dane te prezentują dynamikę wzrostu w latach w liczbie hoteli o 36,, a w liczbie miejsc noclegowych o 45,9% Jeszcze wyższa dynamika jest notowana we wzroście liczby turystów korzystających z noclegów, która wyniosła 1 003,6 tys w 2001 i 1 882,3 w 2008, co stanowi wzrost o 87, Nie ma powodu sięgać głębiej w przeszłość, gdyż, jak wiadomo, baza turystyczna Warszawy na początku przemian rynkowych była wyjątkowo zacofana Jednakże warto odnotować, że jeszcze w roku 1990 było tylko 17 hoteli z miejscami noclegowymi, a korzystających z noclegów było tylko 624,1 tys Innymi słowy, w latach liczba hoteli wzrosła 4-krotnie, liczba miejsc noclegowych ponad 3-krotnie, a liczba korzystających z noclegów 3-krotnie Porównywalna dynamika we wszystkich tych wielkościach upoważnia do wniosku, że miasto i inwestorzy hotelowi reagują we właściwy sposób na popyt zgłaszany ze strony ruchu turystycznego Stan obecny bazy hotelowej zostaje poniżej zobrazowany na podstawie danych Warsaw Tour Oficjalny Portal Turystyczny m st Warszawy 1 w porównaniu ze stanem w końcu roku 2008 według danych GUS 2 Zestawienie obu szeregów danych jest użyteczne, ponieważ ukazują one dynamikę w krótkim okresie czasu, bo niespełna roku Tabela 1 Baza noclegowa w Warszawie Wyszczególnienie XII 2008 XI 2009 Zmiana w % Liczba hoteli ,0 ***** ,0 **** ,0 *** ,6 ** ,5 * ,0 w trakcie kategoryzacji ,3 Źródło: GUS i wwwwarsawtourpl Z powyższego zestawienia wynika nieznaczny raczej przyrost ogólnej liczby hoteli z kategorią, natomiast następuje szybki proces podwyższania kategorii już istniejących obiektów GUS, Turystyka w 2008, Warszawa

3 Dostępne dane GUS obejmują tylko tę liczbę 67 hoteli według stanu na koniec roku 2008 Będą one w dalszym ciągu poszerzane o zestawienia miejsc noclegowych, liczby korzystających itp Należy jednak pamiętać, że poza siecią obiektów skategoryzowanych do dyspozycji turystów w Warszawie pozostaje znacznie obszerniejsza liczba obiektów noclegowych nie oznaczonych gwiazdkami GUS prezentuje takie dane w odniesieniu do województw, a nie do miast Według tych danych w Warszawie jest skoncentrowana połowa wszystkich hoteli z kategorią województwa mazowieckiego (135), w tym wszystkie hotele pięciogwiazdkowe województwa Poza tymi obiektami GUS wyszczególnia na obszarze województwa mazowieckiego 9 moteli, 49 innych obiektów hotelowych i 129 pozostałych obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym 16 hosteli i schronisk młodzieżowych, 12 ośrodków wczasowych, 26 ośrodków szkoleniowo-wypoczynkowych oraz 7 kempingów i pól biwakowych Jaka część tej infrastruktury zlokalizowana jest w Warszawie i bezpośrednich okolicach, można się zorientować z dokładnych zestawień Warsaw Tour Warsaw Tour zestawia wszystkie obiekty turystyczne znajdujące się w Warszawie i tuż przy granicach miasta Według tych danych odzwierciedlających aktualny stan rzeczy (listopad 2009), w Warszawie funkcjonuje 8 moteli (czyli prawie wszystkie z województwa), 41 obiektów hotelowych bez kategorii (na 49 w województwie, ale przed rokiem), 19 obiektów klasy turystycznej (ośrodki wczasowe i szkoleniowo-wypoczynkowe łącznie), 20 schronisk młodzieżowych i hosteli, 5 campingów i pól biwakowych, 5 pensjonatów i 18 zespołów pokoi gościnnych Z zestawienia wynika, że zdecydowana większość bazy turystycznej województwa mazowieckiego skoncentrowana jest w Warszawie Jest to baza urozmaicona, jeśli zwłaszcza dodać do niej akademiki stojące do dyspozycji turystów w sezonie letnim Znaczenie wszystkich tych nieskategoryzowanych obiektów jest jednak umiarkowane w porównaniu z bazą hoteli skategoryzowanych Według danych GUS dla roku 2008 wszystkie obiekty hotelowe województwa mazowieckiego, włączając motele i pensjonaty dysponowały pokojami, z czego w samych hotelach skategoryzowanych mieściło się pokoi (92, wszystkich pokoi) Jeśli wziąć pod uwagę statystykę miejsc noclegowych, to we wszystkich obiektach zbiorowego zakwaterowania województwa mazowieckiego znajdowało się ogółem 40,5 tys miejsc noclegowych w 2008, z czego 30 tys w obiektach hotelowych i 27 tys w hotelach z kategorią (66, wszystkich miejsc noclegowych i 90% miejsc noclegowych w obiektach hotelowych) Z tych zestawień wynika, że hotele z kategorią dominują zdecydowanie nad resztą bazy noclegowej Poniżej zestawia się całość bazy noclegowej (w większości obiekty hotelowe) wraz ze stopniem wykorzystania w Warszawie i, dla porównań w Krakowie w 2008 na tle bazy turystycznej całego kraju 3

4 Tabela 2 Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania i ich wykorzystanie w 2008 Wyszczególnienie Polska Warszawa Kraków Obiekty ogółem Miejsca noclegowe Korzystający w tys , , ,2 - obcokrajowcy w tys 4 046,3 764,5 684,1 Udzielone noclegi w tys , , ,0 - obcokrajowcom / tys , , ,2 Wynajęte pokoje w tys , , ,5 - obcokrajowcom / tys 5 198, ,5 832,3 Stopień wykorzystania miejsc 37,6 49,0 43,6 noclegowych w % Stopień wykorzystania pokoi w 43,4 60,6 54,8 % Źródło: GUS Dwa miasta dominujące na terenie kraju w nasyceniu infrastrukturą turystyczną (o czym niżej) skupiają łącznie tylko 3,9% krajowej sieci obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym Warszawa 1,, Kraków 2,5% Ich udział w pozostałych wskaźnikach jest już znacznie wyższy 7,9% miejsc noclegowych zlokalizowanych w tych obiektach, w tym Warszawa 4,, Kraków 3,8% 16,9% wszystkich korzystających z tych obiektów, w tym Warszawa 10,, Kraków 6, oba ośrodki obsługują 35,8% korzystających obcokrajowców, w tym Warszawa 18,9%, Kraków 16,9% w obu miastach udzielono 11, wszystkich noclegów zrealizowanych na terenie kraju, w tym udział Warszawy wyniósł 6,5%, a Krakowa 4,8% udział obu miast w noclegach udzielonych obcokrajowcom wyniósł 29,9%, w tym udział Warszawy 13,9%, a Krakowa 16,0% w obiektach obu miast wynajęto 23,8% wszystkich pokoi będących w dyspozycji krajowej, z tego w Warszawie 15,, a w Krakowie 8, wyższy był udział obu ośrodków w pokojach wynajętych obcokrajowcom i wyniósł 36,9%, z czego 20,9% przypadło na Warszawę, a 16,0% na Kraków stopień wykorzystania zarówno miejsc noclegowych, jak pokoi w Warszawie i Krakowie był znacznie wyższy niż średniokrajowy stopień wykorzystania Kraków góruje nad Warszawą tylko w liczbie obiektów i liczbie noclegów udzielonych obcokrajowcom We wszystkich pozostałych wskaźnikach Kraków ustępuje Warszawie, w niektórych znacznie Ogólna regularność polega na wyraźnie większym liczbowo ruchu turystycznym w Warszawie w porównaniu z Krakowem Ilościowe aspekty dotyczące wyłącznie hoteli skategoryzowanych w Warszawie według stanu na koniec roku 2008 są przedstawione w tabeli 3 i, jak się można zorientować, nie 4

5 odbiegają one wyraźnie od danych z tabeli 2, co jest oznaką bardzo wysokiej dominacji usług noclegowych przez hotele z kategorią Przy okazji warto zwrócić uwagę na ilość miejsc noclegowych w hotelach skategoryzowanych w Warszawie i na Mazowszu Z podanych liczebności wynika, że ok 80% wszystkich miejsc noclegowych Mazowsza znajduje się w Warszawie, i to w hotelach z kategorią Dane te zamieszczone są poniżej (tabela 3) i znowu, dla porównania zaprezentowano Kraków oraz wszystkie 16 miast wojewódzkich łącznie, dla których GUS sporządza takie zestawienia celem pokazania pozycji Warszawy na tle miast wojewódzkich i Krakowa w szczególności Tabela 3 Warszawskie hotele i ich wykorzystanie w 2008 na tle bazy w Krakowie i miastach wojewódzkich łącznie W Wyszczególnienie Razem ***** **** *** ** * trakcie kateg Obiekty - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Miejsca noclegowe - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Pokoje - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Korzystający w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Obcokrajowcy korzystający w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Udzielone noclegi w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Noclegi udzielone zagr w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Wynajęte pokoje w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Pokoje wynajęte zagr w tys - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie , , ,0 751,0 600, , , , , , , , , , , ,5 806, , ,3 140,6 777,3 329,8 96,4 487,4 965,6 301, ,7 632,1 228,2 985,8 739,5 190, ,1 505,6 139,2 750, ,7 164, ,4 201,6 109,4 572,7 620,7 342, ,6 361,5 245, ,7 475,3 205, ,2 273,6 143,5 817, ,7 457, ,1 123,3 276,3 745,1 657, , ,6 226,6 691, ,9 445,1 579, ,8 167,3 387, , ,0 234, ,5 70,2 94,9 290,2 443,8 474, ,3 111,1 217,7 561,0 325,5 261, ,3 92,2 111,8 368, ,2 34,4 460,4 24,1 18,0 460,4 485,9 74,0 916,8 49,1 40,5 122,3 276,6 33,3 504,6 39,5 17,8 78, ,4 14,5 102,2 2,0 5,2 13,4 102,8 31,4 233,2 4,9 13,4 32,0 52,4 17,4 121,6 3,4 6,6 18,1 Stopień wykorz miejsc nocleg w % 49,5 53,2 49,6 43,0 49,1 53,2 48,7 5

6 - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie Stopień wykorzystania pokoi w % - Warszawa - Kraków - 16 miast woj łącznie 47,4 43,8 61,2 55,5 54,5 51,9 50,6 64,3 60,6 62,5 48,2 44,0 66,1 56,8 57,9 49,1 41,2 54,2 57,1 50,8 42,9 43,4 59,3 51,0 54,2 41,1 46,7 39,2 38,7 62,0 52,3 42,5 43,9 54,0 41,6 Źródło: GUS Z tabeli 3 wynika, że Warszawa jest wiodącym ośrodkiem turystycznym wśród miast wojewódzkich pod każdym względem Z zestawień GUS wynika, że pozostałe miasta dzieli od Warszawy spory dystans Właściwie tylko liczba hoteli z kategorią jest wyższa w Krakowie (108) niż w Warszawie (67) i to o 60% Ale w tych obiektach liczba miejsc noclegowych jest w Warszawie wyższa o prawie 45% niż w Krakowie (14 832) Te dane obrazują zupełnie odmienną strukturę bazy noclegowej w obu miastach ze względu na wielkość obiektów hotelowych W obu miastach łącznie zlokalizowana jest zdecydowanie ponad połowa wszystkich miejsc noclegowych wszystkich miast wojewódzkich, z tego w Warszawie ponad 1/3 Pozostałe proporcje obrazujące pozycję Warszawy w bazie noclegowej miast wojewódzkich to: 1/3 wszystkich pokoi hotelowych i wyższy jeszcze udział w pokojach wyposażonych w łazienkę i WC ponad 1/3 wszystkich turystów korzystających z noclegu hotelowego także ponad 1/3 korzystających z noclegu turystów zagranicznych koncentruje się w hotelach warszawskich 1/3 wszystkich udzielonych noclegów i niewiele niższy odsetek noclegów udzielonych turystom zagranicznym; tu z kolei Kraków nieznacznie góruje nad Warszawą (1 437 tys noclegów udzielonych turystom zagranicznym przy ogólnej liczbie udzielonych noclegów o prawie milion niższej niż w Warszawie) udział warszawskich hoteli w liczbie wynajętych pokojów ogółem i turystom zagranicznym także przekracza wyraźnie 1/3 stopień wykorzystania miejsc noclegowych i pokoi jest w Warszawie najwyższy wśród miast wojewódzkich i to prawie w każdej kategorii hotelu Pozycja Warszawy jako ośrodka turystycznego w kraju wydaje się niezagrożona ze względu na już osiągnięty dystans Następnym po Warszawie miastem z rozbudowaną infrastrukturą noclegową jest Kraków, jednak dystans jest znaczny w przypadku prawie każdego wskaźnika Wszystkie pozostałe ośrodki wojewódzkie są z kolei wyraźnie mniej rozwinięte niż Kraków Łącznie udział obu miast w infrastrukturze noclegowej i jej wykorzystaniu waha się od ½ do 2/3 w różnych wskaźnikach na 16 sklasyfikowanych miast wojewódzkich, wyłączając tylko ogólną liczbę hoteli i ilość udzielonych noclegów turystom zagranicznym W Warszawie i Krakowie koncentruje się krajowy i zagraniczny ruch turystyczny Inne wnioski, jakie wynikają z tabeli 3 dotyczą sposobu korzystania z miejsc noclegowych przez turystów krajowych i zagranicznych Druga grupa jest skłonna korzystać z obiektów wyższych kategorii (pięcio- i czterogwiazdkowe) Ponad 70% wszystkich korzystających z 6

7 noclegów turystów zagranicznych skorzystało z tych właśnie kategorii Istnieje zatem pozytywna korelacja między populacją turystów zagranicznych a wyborem hotelu najwyższej klasy W wypadku turystów polskich jest to nadal korelacja negatywna, jakkolwiek pewnie dominującą tendencją jest wybór coraz wyższej klasy hotelu przez Polaków Ta sama regularność notowana w Warszawie, tzn skłonność obcokrajowców do korzystania z obiektów najwyższej klasy, nie przejawia się żadną miarą w Krakowie, gdzie z hoteli cztero- i pięciogwiazdkowych korzysta zaledwie 1/3 przebywających tam turystów zagranicznych wobec ponad 70% w Warszawie W Krakowie turyści zagraniczni zatrzymywali się głównie w hotelach niższych kategorii Należy założyć, że strumienie zagranicznych turystów zatrzymujących się w Warszawie i w Krakowie składają się z zupełnie odmiennych typów ludzkich W Warszawie, jak można sądzić, spory udział mają obcokrajowcybiznesmeni oraz osoby zamożne, które wybierają komfort hotelowy Dla części z nich atrakcje turystyczne Warszawy mogą nie być głównym celem podróży W Krakowie udział biznesmenów jest mniejszy, natomiast stosunkowo częściej można spotkać osoby ciekawe świata i przybywające w celu obejrzenia wybranych obiektów Jeśli wyrażona tu hipoteza jest trafna, to wnioski z niej płynące powinny zostać uwzględnione w opracowywanej strategii rozwoju turystyki Warszawa jest ośrodkiem turystycznym bezwzględnie dominującym w kraju Jednakże na tle Europy i stolic krajów europejskich, zarówno Polska, jak Warszawa nie prezentują się wysoko, jeśli chodzi rozmiary usług turystycznych, zwłaszcza bazy hotelowej Według danych Eurostatu w całej Unii Europejskiej funkcjonuje ponad 200 tys obiektów hotelowych i podobnych, przy czym notuje się w latach po 2000 tendencję raczej spadkową W Polsce mamy do czynienia z tendencją silnie wzrostową, ale obiektów hotelowych jest tylko (2007) Dla porównania w porównywalnej populacyjnie Hiszpanii funkcjonuje ok 18 tys takich obiektów, w Wlk Brytanii ok 40 tys, we Włoszech i w Niemczech po ok 35 tys, w małych Czechach 4,6 tys Baza noclegowa UE liczy łącznie 11,7 mln miejsc noclegowych, z czego 190 tys w Polsce, 154 tys na Węgrzech, 207 tys w Szwecji, 248 tys w Czechach, 1,6 mln w Hiszpanii, 1,6 mln w Niemczech, 2,1 mln we Włoszech Wszystkie polskie obiekty zbiorowego zakwaterowania udzielają rocznie ok 55 mln noclegów wobec 382 mln w Hiszpanii, 376 mln we Włoszech, 317 mln w Niemczech, ale już 41 mln w Czechach i 48 mln w Szwecji Nie istnieją podobne wyliczenia dotyczące miast, jednak pozycja Warszawy wśród stolic europejskich jest z pewnością odzwierciedleniem pozycji kraju w porównaniach wewnątrzeuropejskich Jako wyłączny wskaźnik musi posłużyć nam liczba obiektów hotelowych funkcjonujących w wybranych stolicach europejskich Korzystając z systemu Sindbad- Hotele 3 należy uwzględnić, że w systemie tym pod pojęciem obiektu hotelowego rozumie się poza hotelami z kategorią także apartamenty, pensjonaty i hostele Zgodnie z taką definicją przyjęto, że w Warszawie mieści się łącznie 123 obiektów hotelowych Ze stolic naszego regionu wyższą, i to znacznie, liczbą hoteli dysponuje Budapeszt (226), Praga (297), lecz niższą Bukareszt (89), Sofia (51), Bratysława (40), Ryga (94), Tallin (62), Wilno (18) Stolice krajów skandynawskich dysponują skromną bazą hotelową I tak w Sztokholmie wyszczególnia się 98 obiektów, w Kopenhadze 79 i w Oslo 51 Dla kontrastu liczba obiektów w starych metropoliach europejskich przekracza pół tysiąca: 3 7

8 Paryż 907 Rzym 680 Londyn 626 Berlin Następne w kolejności to: Madryt 353 Stambuł 334 Amsterdam 283 Wiedeń 261 Ateny 175 Lizbona 166 Bruksela 161 Oczywiście sama liczba obiektów hotelowych jest tylko jednym ze wskaźników bazy noclegowej Obiekty bywają różnej wielkości, a i wskaźniki położenia geograficznego czy atrakcji turystycznych nie są bez znaczenia W niedużej Florencji (366 tys mieszkańców) funkcjonuje 348 hoteli, w Wenecji (266 tys) 258, a w Barcelonie (aglomeracja 3,8 mln mieszkańców) 338 hoteli Przy wszystkich porównaniach i zastrzeżeniach nie ulega wątpliwości, że Warszawa ma wciąż ogromny potencjał rozwojowy w sektorze turystyki i ten potencjał będzie z pewnością rozwijany Przyszły rozwój sektora turystycznego w Warszawie będzie następstwem aktywności zarówno przedstawicieli tego sektora, organizacji i biznesu turystycznego, jak również decyzji władz miasta Te ostatnie są zdecydowane zachować wiodącą rolę stolicy na rynku usług turystycznych Warszawa postanowiła przyciągnąć turystów, inwestorów, stworzyć markę miasta oraz skuteczniej miasto reklamować Wydawnictwa i informatory Stołecznego Biura Informacji i Promocji Turystycznej są dostępne w czterech punktach miasta oraz w 11 punktach informacji w Polsce W ostatnim czasie (2008/2009) stolica była prezentowana przez Stołeczne Biuro Informacji i Promocji Turystycznej na targach w Berlinie, Moskwie, Goeteborgu, Barcelonie, Frankfurcie i Londynie Warszawskie hotele przygotowały film dla sieci CNN, promujący turystykę biznesową do Warszawy W ubiegłych latach budżet Warszawy przeznaczany na turystykę obejmował przede wszystkim wydatki na ośrodki informacji turystycznej (pod-dział działu 630 Turystyka) Władze miasta czynią starania o uzyskanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016 Dodatkową reklamę stwarzają Warszawie postanowienia międzynarodowych instytucji turystycznych, jak decyzja o umieszczeniu miasta na liście Lonely Planet's Best in Travel wśród TOP 10 Cities, czyli miast świata, które powinno się odwiedzić Według rankingu International Congress & Convention Association za lata , Warszawa, wspólnie z Melbourne (Australia) i Toronto (Kanada), zajmuje 40 pozycję na świecie pod względem liczby spotkań i wydarzeń biznesowych, organizowanych przez międzynarodowe stowa- 8

9 rzyszenia Wśród organizowanych imprez dominują targi, kongresy, konferencje i spotkania korporacyjne Warszawa jest już liczącym się centrum międzynarodowych, zwłaszcza biznesowych, wydarzeń Spotkania tego rodzaju odbywają się głównie w czterech pierwszych miesiącach roku, co jest bardzo korzystne z punktu widzenia hotelarzy Organizatorzy takich imprez zarezerwowali w hotelach 426 tys noclegów w 2008, co stanowiło 1 wszystkich noclegów dla krajowców i obcokrajowców w roku ubiegłym Branża spotkań biznesowych utrzymywała w 2008 r ok 1740 miejsc pracy w warszawskich hotelach 9

10 II Badania ruchu turystycznego w Warszawie Ta część opracowania stanowi omówienie wyników badań empirycznych przeprowadzonych przez IPSOS w latach 2008 i 2009 na próbach przekraczających 4 tys respondentów w obu kolejno następujących latach Realizacja tego typu badań w okresach rocznych pozwala na wykrycie zachodzących tendencji oraz kontrolę uprzednio uzyskanych wyników W ten sposób można wykryć i opisać krótkookresowe zmiany dokonujące się na rynku Akurat w roku 2009 zmiany takie wystąpiły i miały niewątpliwy wpływ na rozmiary ruchu turystycznego w Warszawie, szczególnie w odniesieniu do odwiedzających stolicę turystów zagranicznych 1 Cele i zakres badań Celem badawczym było oszacowanie rozmiarów rocznego ruchu turystycznego w Warszawie i opisanie go poprzez analizę różnych segmentów tego ruchu: przyjezdni jednodniowi krajowi i zagraniczni turyści przebywający w mieście co najmniej dwa kolejne dni z noclegiem (nocleg nie musiał mieć miejsca w Warszawie) krajowi z podziałem wg województw zagraniczni z podziałem wg krajów pochodzenia W zakres badań wchodziło dostarczenie charakterystyk i profili różnych kategorii turystów w podziale na województwa/państwa (turysta krajowy/zagraniczny) W charakterystyce poszczególnych kategorii turystów brano pod uwagę m in motywy przyjazdu organizatora przyjazdu (indywidualny, zbiorowy) środek transportu forma zakwaterowania długość pobytu częstotliwość przyjazdów średnie kwoty wydatkowane przez turystów podczas pobytu w Warszawie najchętniej odwiedzane atrakcje turystyczne dane socjodemograficzne, jak płeć, wiek, wykształcenie, status materialny Badania miały również prowadzić do ustalenia listy najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych w Warszawie przez różne kategorie turystów Ustalenie takie może się okazać pomocne przy opracowywaniu strategii dla rozwoju ruchu turystycznego w mieście W badaniach, których wyniki są zaprezentowane poniżej, opisane również zostały różnice w postrzeganiu miasta i jego walorów przez turystów w zależności od kraju pochodzenia 10

11 2 Próba oszacowania wielkości ruchu turystycznego w Warszawie Są sygnały dokumentowane przez liczne publikacje, zwłaszcza opracowania Instytutu Turystyki zapowiadające zmniejszenie się rozmiarów rynku turystycznego w przekroju roku 2009 w naszym kraju i, co oczywiste, także w Warszawie Badania realizowane w roku obecnym przez IPSOS potwierdzają tę niekorzystną tendencję, zwłaszcza w odniesieniu do turystów przyjeżdżających z zagranicy Przy identycznej metodzie doboru losowego próby zastosowanej w badaniach, w próbie tej znalazło się o wiele mniej turystów zagranicznych w proporcji do turystów krajowych niż przed rokiem W 2008 roku turyści zagraniczni stanowili około połowy całej próby, w tym roku już zaledwie 1/3 próby W toku realizacji badań dostrzeżono wyraźnie zmniejszoną liczebność turystów pochodzących z zagranicy Te obserwacje należy poprzeć danymi oficjalnymi Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) odnotował spadek liczby obsłużonych pasażerów w pierwszej połowie 2009 na wszystkich lotniskach w Polsce Spadek na lotnisku Okęcie, które ze zrozumiałych powodów najbardziej nas interesuje, należał do najgłębszych spośród wszystkich portów ULC podaje, że w pierwszym półroczu 2009 port na Okęciu odprawił 3,79 mln pasażerów wobec 4,54 mln w tym samym okresie przed rokiem Stanowiło to spadek o 16,5% Najnowsza statystyka ULC za trzy kwartały 2009 jest nieco mniej przygnębiająca Okęcie obsłużyło w tym okresie 6,41 mln pasażerów wobec 7,5 mln przed rokiem Dynamika spadku zmniejszyła się do 14,5% Wygląda na to, że sytuacja w ruchu lotniczym się poprawia, jeśli wziąć pod uwagę, że spadek po pierwszym kwartale tego roku sięgał 20% w relacji do I kwartału 2008 Rynek hotelarski nie jest na bieżąco monitorowany, choć z branży docierają sygnały o zmniejszonym popycie na jej usługi M in sieć Starwood Hotels & Resorts zarządzająca w Polsce hotelami Sheraton, Westin i Le Meridien Bristol uskarża się na znaczny spadek podróży służbowych z zagranicy Spadek jest też widoczny w miesięcznych danych GUS o liczbie cudzoziemców korzystających z obiektów zakwaterowania zbiorowego według krajów Dane te dotyczą jednak Polski jako całości, a nie wyszczególnionych miast Można żywić obawy, że Warszawa została dotknięta kryzysem ruchu turystycznego w większym stopniu niż kraj jako całość Bazując na informacjach i danych dostępnych do początku grudnia 2009 roku oraz wynikach badań ruchu turystycznego w Warszawie w latach szacujemy, że w 2009 roku nastąpił 1 spadek liczby turystów i odwiedzających przyjeżdżających do Warszawy Szacujemy ponadto, że spadek turystyki krajowej do Warszawy nie był tak drastyczny, jak w wypadku turystyki zagranicznej Szczegółowe szacunki przedstawia tabela 4 11

12 Tabela 4 Szacunek wielkości ruchu turystycznego w Warszawie Rodzaj pobytu w Warszawie w tys w tys udział w % zmiana w % Odwiedzający zagraniczni ,9-4,8 Turyści zagraniczni ,1-22,8 Łącznie turyści i odwiedzający zagraniczni ,0-21,7 Odwiedzający krajowi ,1-8,6 Turyści krajowi ,8-10,0 Łącznie turyści i odwiedzający krajowi ,0-9,5 Łącznie odwiedzający ,0-8,4 Łącznie turyści ,0-14,8 Łącznie turyści i odwiedzający ,0-13,1 Na podstawie dostępnych informacji możemy zdefiniować podstawowe krótkoterminowe tendencje w ruchu turystycznym na terenie stolicy: całkowite rozmiary ruchu turystycznego ulegają skurczeniu, co wydaje się jednak trendem przejściowym związanym z objawami kryzysu światowego i, tym samym, redukcją w wydatkach na konsumpcję znaczniejszy spadek zagranicznego ruchu turystycznego w porównaniu z krajowym, co wydaje się również tendencją przejściową udział turystów zagranicznych w warszawskim ruchu turystycznym ogółem spadł o ok 3 punkty procentowe udział turystów krajowych zwiększył się o ok 2 punkty procentowe zwiększył się udział odwiedzających jednodniowych, co nie może zaskakiwać, choć ten akurat segment ruchu turystycznego najtrudniej poddaje się oszacowaniom Wszystkie wymienione powyżej tendencje mają charakter krótkookresowy związany z nadzwyczajnymi zdarzeniami dokonującymi się w sferze finansowej i gospodarczej w ogólności Zdarzenia te z natury rzeczy są krótkotrwałe, po czym równowaga gospodarcza jest przywracana przy wzrastającym tempie aktywności Znowu jednak w zgodzie z naturą zjawisk ekonomicznych proces ten dokonuje się w powolniejszym tempie niż to, które towarzyszy wystąpieniu kryzysu Jakkolwiek mają już miejsce pewne sygnały ożywienia gospodarczego, to nie są one jednak wyraźne i pewne Proces dochodzenia do stanu gospodarek sprzed kryzysu z pewnością wydłuży się na kilka lat W tym samym tempie będzie też następować odbudowa ruchu turystycznego w Warszawie 3 Realizacja badania ilościowego Badania zostały zrealizowane metodą wywiadu bezpośredniego prowadzonego przez przeszkolonych ankieterów z dobranymi losowo respondentami Podstawą wywiadu był formularz ankiety opracowanej, ze względu na udział obcokrajowców, w ośmiu wersjach językowych (polskiej, angielskiej, niemieckiej, francuskiej, rosyjskiej, hiszpańskiej, włoskiej, japońskiej) Polacy byli ankietowani bezpośrednio przez ankietera, a cudzoziemcy dostali ankietę, ze zrozumiałych powodów, do samodzielnego wypełnienia 12

13 Wywiady były realizowane w wybranych punktach Warszawy, tzn w takich miejscach, gdzie skupia się ruch turystyczny, a więc (dotyczy roku 2008): 1 Plac Zamkowy i Rynek Starego Miasta 2 Pałac Kultury i Nauki (wejście od ul Marszałkowskiej oraz taras widokowy) 3 Muzeum Powstania Warszawskiego (brama/wejście) 4 Pałac w Wilanowie (brama wjazdowa) 5 Pałac w Łazienkach Królewskich (taras przed pałacem) 6 Muzeum Narodowe (brama/wejście) 7 Pomnik Bohaterów Getta (plac przed pomnikiem) W roku 2009 zmodyfikowano nieznacznie lokalizację prowadzonych wywiadów, tzn zrezygnowano z punktów przy muzeach Narodowym i w Wilanowie i wprowadzono dwa miejsca komercyjne, centrum handlowe Złote Tarasy i warszawskie lokale Celem tych zmian było ujęcie jak najpełniej specyfiki warszawskiego rynku turystycznego W podziale na lokalizację (punkty, w których prowadzone były wywiady), realizacja badań przebiegała, zatem, następująco: Tabela 5 Miejsca realizacji badań liczba przeprowadzonych wywiadów Punkt Plac Zamkowy Pałac Kultury i Nauki Muzeum Powstania Warszawskiego Łazienki - Pałac Pomnik Boh Getta Muzeum Narodowe 504 Wilanów - Pałac 387 Złote Tarasy 711 Lokale 340 Razem W roku 2008 badania były realizowane w miesiącach marzec grudzień we środy i soboty W oparciu o doświadczenia zeszłoroczne okres prowadzenia wywiadów w roku 2009 został skrócony do miesięcy maj listopad z wyższą jednak częstotliwością W roku 2009 przeprowadzono łącznie wywiadów, przy czym liczebność uczestników badań wahała się w poszczególnych miesiącach w zgodzie z rytmem natężenia ruch turystycznego Tabela 6 Terminy realizacji badań Miesiąc Marzec 247 Kwiecień 570 Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 50 Razem

14 Respondenci-uczestnicy badań odpowiadali na ogółem 23 pytania kwestionariusza ankiety, a ich odpowiedzi zostały potraktowane jako wskaźniki opinii i postaw obrazujących Warszawę jako miejsce odwiedzin turystycznych Odbiór ten warto potraktować jako podstawę w określaniu przyszłej polityki rozwoju turystycznego miasta zorientowanej na różne grupy odbiorców produktów turystyki Dodatkowo respondenci wskazywali w odpowiedziach na pytania do nich skierowane swoje dane w rodzaju płci, wieku, pozycji zawodowej itp Te deklaracje badanych posłużyły do opisu populacji turystów odwiedzających Warszawę oraz rozdzielonych grup składających się na tę populację 4 Charakterystyka próby jako całości Profil warszawskiego turysty W roku 2008 poddano badaniu respondentów, a w 2009 roku respondentów Te wielkości są zbliżone, dlatego też łatwiej o porównania na próbie całościowej w zakresie różnych cech socjodemograficznych, jak płeć, wiek, wykształcenie, zawód, status materialny Na podstawie wyników zaprezentowanych poniżej w tabeli 7 można scharakteryzować ogół turystów odwiedzających Warszawę jako osoby w przeważającej części bardzo młode (prawie połowa w wieku poniżej 30 lat), płci obojga w proporcji odzwierciedlającej proporcje w całej populacji (choć, o czym niżej, relacje płci są odmienne wśród turystów krajowych i zagranicznych) W ogromnej większości są to osoby w stanie wolnym bądź żyjące z partnerem i nie mające dzieci na utrzymaniu W przypadku większości respondentów ich gospodarstwa domowe liczą najwyżej trzy osoby, a tylko 1 żyje na co dzień w gospodarstwie składającym się z pięciu lub więcej osób Innymi słowy są to jednostki samodzielne, niezależne i bez zobowiązań Turyści odwiedzający Warszawę są dobrze wykształceni, przynajmniej na poziomie średnim z wyraźną przewagą wykształcenia wyższego Niższe szczeble wykształcenia należą do rzadkości Ok ¼ wszystkich warszawskich turystów reprezentują studenci i uczniowie, co czyni zrozumiałą uwagę poczynioną wyżej o przewadze wśród turystów ludzi młodych i stanu wolnego Poza tą grupą wysoką reprezentację wśród turystów uzyskują przedstawiciele takich profesji, jak kadra kierownicza różnych szczebli (15-1), specjaliści (ponad 20%) i, w pewnej części (ok 10%) pracownicy administracyjno-biurowi Udział pozostałych grup zawodowych jest znacznie niższy Stałym miejscem zamieszkania turystów są na ogół wielkie miasta Im większe miasto, tym większa jego reprezentacja wśród turystów w Warszawie Dominujący jest udział wielkich miast liczących ponad 500 tys mieszkańców (ok 1/3 wszystkich turystów) Oczywiście odmiennie kształtują się pod tym względem proporcje wśród turystów krajowych i zagranicznych, o czym niżej W Polsce niewiele jest ośrodków miejskich takiej skali Poniżej wielkości obrazujące portret turysty przebywającego w Warszawie: 14

15 Tabela 7 Zróżnicowanie badanych według cech socjodemograficznych Cecha N % N % Ogółem , ,0 Płeć Wiek Stan cywilny M K >59 lat kawaler/panna żonaty/zamężna; z partnerem rozwiedziony/w separacji wdowiec/wdowa Miejsce zamieszkania Wykształcenie Zawód wieś miasto pon 20 tys tys tys tys tys pow 500 tys podstawowe zawodowe średnie wyższe wyższa kadra kierownicza pozostała kadra kierownicza specjaliści pracownicy admin-biurowi pracownicy sektora usług robotnicy wykwalifikowani rolnicy emeryci, renciści gospodynie domowe uczniowie, studenci bezrobotni inni i Liczba osób w gosp dom 1 osoba i więcej Dzieci do 18 lat w gosp dom ,4 53,6 9,9 19,8 16,0 18,9 14,6 11,3 6,8 2,6 49,1 41,6 4,8 1,6 2,9 9,0 10,0 12,9 10,5 9,7 14,3 31,4 2,2 8,9 14,1 35,0 32,2 9,8 6,3 8,4 22,9 8,6 4,7 2,8 0,6 5,2 1,8 25,6 2,4 10,5 14,0 24,3 19,0 21,4 14,1 7, ,1 51,9 7,2 20,8 20,4 23,1 12,2 8,5 4,8 3,0 54,4 36,7 4,6 2,0 2,3 8,6 9,1 13,6 12,9 9,7 16,0 28,7 1,5 5,3 4,6 38,7 49,7 1,7 7,8 8,8 20,3 11,0 7,7 3,2 1,5 3,1 1,5 23,3 2,6 9,1 16,0 22,4 19,7 22,2 14,0 5,7 tak , ,6 15

16 nie , ,4 Wszyscy badani turyści zostali podzieleni na trzy grupy: turystów z Polski (krajowcy), turystów zagranicznych (obcokrajowcy) i turyści z polskimi korzeniami (polonia) Ci pierwsi są oczywiście najliczniejsi, a ich udział w badaniach tegorocznych zbliżył się do 2/3 próby, co jest niewątpliwie związane ze znaczącym spadkiem zagranicznego ruchu turystycznego W ubiegłorocznych badaniach (2008) udział turystów zagranicznych był znacznie wyższy Trzecia grupa badanych jest w porównaniu z poprzednimi bardzo nieliczna W jej skład wchodzą zarówno przedstawiciele tradycyjnej polonii, jak też Polacy mieszkający i pracujący za granicą W badaniach lat 2008 i 2009 liczebności wszystkich trzech grup przedstawiały się, jak następuje: Krajowcy Obcokrajowcy Polonusi W układzie graficznym: Wykres 1 Proporcje grup turystów w Warszawie w Krajowcy 50% Obcokrajowcy Polonusi Wykres 2 Proporcje grup turystów w Warszawie w Krajowcy 6 Obcokrajowcy Polonusi 41 Profil turysty krajowego Cechą charakterystyczną turysty krajowego bawiącego w Warszawie i odróżniającego go od turysty zagranicznego jest płeć Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni uczestniczą w wyjazdach turystycznych do Warszawy, a różnicę wynoszącą 15 punktów procentowych (2009) i ponad 20% (2008) należy uznać za znaczącą Ponadto krajowcy są jeszcze młodsi niż próba ogółem; ponad połowa całej populacji nie przekroczyła 30 roku życia, a ponad 70% jest przed czterdziestką Ponad połowa legitymuje się wolnym stanem cywilnym Jednakże są to osoby żyjące na ogół razem z rodzicami, jak na to wskazuje wskaźnik liczebności osób w gospodarstwie domowym Jest on wyraźnie wyższy niż w próbie ogółem, tzn wyższy odsetek młodych turystów krajowych żyje w wieloosobowych gospodarstwach domowych Wskazuje też na taki fakt liczna w porównaniu z grupą zagraniczną obecność dzieci w gospodarstwach domowych Odpowiednie wskaźniki wynoszą 35-39% w grupie polskiej i 20-2 w grupie zagranicznej, choć w obu przypadkach przeważają gospodarstwa bez dzieci na utrzymaniu Turyści krajowi są dobrze wykształceni, około połowy legitymuje się wykształceniem wyższym, a łącznie ze średnim respondenci ci mają udział 85-90% W strukturze zawodowej dominują studenci i uczniowie (udział ok 1/3), a więc ludzie jeszcze przed karierą zawodową Znaczny udział w krajowym ruchu turystycznym mają specjaliści (18-20%), pracownicy administracyjno-biurowi (10-1) i menadżerowie różnych szczebli (powyżej 10%) Przeważa wysoki status materialny 16

17 Stałe miejsce zamieszkania według kryterium wieś/miasto różnej skali jest zróżnicowane wśród turystów krajowych Nie ma w tej grupie dominacji wielkich ośrodków miejskich Turyści krajowi wywodzą się zarówno ze wsi, małych miasteczek, jak dużych miast Tabela 8 Turyści polscy w Warszawie według cech socjodemograficznych Cecha N % N % Ogółem , ,0 Płeć Wiek Stan cywilny M K >59 lat kawaler/panna żonaty/zamężna; z partnerem rozwiedziony/w separacji wdowiec/wdowa Miejsce zamieszkania Wykształcenie Zawód wieś miasto poniżej 20 tys tys tys tys tys pow 500 tys podstawowe zawodowe średnie wyższe wyższa kadra kierownicza pozostała kadra kierownicza specjaliści pracownicy admin-biurowi pracownicy sektora usług robotnicy wykwalifikowani rolnicy emeryci, renciści gospodynie domowe uczniowie, studenci bezrobotni Liczba osób w gosp dom 1 osoba ,3 60,7 15,5 23,4 15,8 19,0 13,0 7,9 3,4 2,0 53,9 37,8 3,8 2,1 2,4 10,4 12,1 16,8 13,4 11,8 17,0 16,6 1,9 6,9 3,4 40,1 45,8 3,8 4,1 6,6 19,7 9,5 5,5 2,7 0,8 4,5 1,4 34,3 1,7 9,3 11,0 17,7 22,9 26, ,5 57,5 9,5 23,7 20,3 21,7 11,5 7,4 3,1 2,7 55,0 35,2 4,9 2,5 2,4 9,2 10,6 17,3 16,1 10,7 18,1 16,6 1,4 5,3 4,7 39,1 49,2 1,6 6,6 8,0 18,0 12,5 8,9 3,2 1,8 2,8 1,6 27,1 2,0 7,6 13,8 18,5 21,9 25,0 17

18 5 i więcej Dzieci do 18 lat w gosp dom tak nie Dochód gosp dom do zł zł zł zł zł pow zł ,9 5,5 38,9 61, ,7 4,1 35,0 65,0 3,4 6,0 12,2 20,9 28,0 23,1 6,4 42 Profil turysty zagranicznego W podziale na płeć można zaobserwować krańcowo odmienną tendencję w porównaniach między turystami polskimi i zagranicznymi Wśród obcokrajowców dominują mężczyźni w stopniu porównywalnym do dominacji polskich kobiet-turystek wśród krajowców Struktura wieku turystów zagranicznych przybywających do Warszawy jest o wiele bardziej zróżnicowana niż w przypadku turystów polskich Nie ma tu tak wyraźnej dominacji młodych roczników Udział najmłodszych, w wieku lat jest kilkakrotnie niższy niż w wypadku turystów polskich Podobnie udział studentów i uczniów w strukturze zawodowej jest w grupie obcokrajowców prawie dwukrotnie niższy niż wśród krajowców Najliczniejszą grupę stanowią turyści w przedziale wieku lat, a udział jeszcze starszych jest znacznie wyższy niż w przypadku turystów krajowych Oznacza to, że do Warszawy przyjeżdżają turyści zagraniczni o zróżnicowanej strukturze wieku i generalnie starsi niż turyści z Polski Turyści zagraniczni to albo ludzie w stanie wolnym albo związani z partnerem Udział pozostałych kategorii stanu cywilnego jest bez znaczenia Interesujący jest zwłaszcza wysoki odsetek turystów żyjących w stanie wolnym Biorąc pod uwagę strukturę wiekową (odmienną niż w wypadku turystów polskich), należy domniemywać, że stan ten jest wynikiem świadomej i realizowanej decyzji życiowej Gospodarstwo domowe turysty zagranicznego składa się z 1-2 osób Udział tego typu gospodarstw jest bliski połowy Tylko w 1/5 gospodarstw domowych znajdują się dzieci na utrzymaniu Blisko połowa przybywających do Warszawy turystów zagranicznych reprezentuje zawody specjalistów i menadżerów różnego szczebla Kolejne grupy według liczebności stanowią studenci (uczniowie) i pracownicy administracyjno-biurowi Udziały pozostałych profesji w strukturze zawodowej są mało znaczące Turyści zagraniczni reprezentują na ogół wyższy od przeciętnego status materialny w swoich krajach Generalnie turyści zagraniczni są słabiej wykształceni niż turyści polscy Udział jednostek z wyższym wykształceniem jest dwukrotnie niższy niż w grupie polskiej Zwraca uwagę relatywnie wysoki udział turystów z wykształceniem zawodowym Wykształcenie wyższe i średnie łącznie reprezentuje niższy odsetek turystów zagranicznych niż polskich Turyści zagraniczni zamieszkują na stałe w wielkich metropoliach Ten wskaźnik wyróżnia ich zdecydowanie od turystów krajowych Ok połowy mieszka w miastach o populacji 18

19 przekraczającej pół miliona mieszkańców Pozostała połowa wywodzi się z miejscowości zróżnicowanej skali Turystom zagranicznym, i tylko im, zadawano pytanie o ewentualność polskich korzeni w rodzinie Poniżej 1/5 wszystkich respondentów deklarowało polskie pochodzenie w jakiejś mierze Tabela 9 Turyści zagranicznie według cech socjodemograficznych Cecha N % N % Ogółem , ,0 Płeć Wiek Stan cywilny M K >59 lat kawaler/panna żonaty/zamężna; z partnerem rozwiedziony/w separacji wdowiec/wdowa Miejsce zamieszkania Wykształcenie Zawód wieś miasto pon 20 tys tys tys tys tys pow 500 tys podstawowe zawodowe średnie wyższe wyższa kadra kierownicza pozostała kadra kierownicza specjaliści pracownicy admin-biurowi pracownicy sektora usług robotnicy wykwalifikowani rolnicy emeryci, renciści gospodynie domowe uczniowie, studenci bezrobotni inni, Liczba osób w gosp dom ,1 45,9 4,4 16,6 16,3 19,0 16,4 14,3 9,8 3,1 45,1 45,3 5,2 1,0 3,4 7,7 8,0 9,1 7,5 7,8 11,8 45,6 2,5 11,5 26,1 30,2 15,7 16,4 8,2 10,3 26,5 7,5 3,7 3,1 0,4 5,6 2,4 17,0 3,4 11, ,2 41,8 3,3 15,4 20,8 26,3 13,3 10,4 7,1 3,4 53,9 39,0 4,0 0,9 2,1 8,0 6,3 7,0 7,5 7,9 12,7 49,1 1,5 7,8 27,5 32,2 20,9 11,6 9,9 10,5 24,7 8,6 5,7 3,3 0,9 3,4 1,4 16,4 3,8 11,4 1 osoba , ,8 19

20 Dzieci do 18 lat w gosp dom i więcej tak nie Dochód gosp dom znacznie niższy od przeciętnych trochę niższy od przeciętnych na podobnym poziomie trochę wyższe od przeciętnych znacznie wyższe od przeciętnych Polskie pochodzenie w rodzinie tak nie ,9 15,4 16,8 11,5 9,0 22,0 78,0 19,5 80, ,0 15,7 17,1 9,7 8,7 20,0 80,0 6,4 9,7 30,3 33,4 13,0 7,2 17,1 82,9 43 Grupa polonijna Zdecydowano się wyodrębnić z całości badanych turystów polskiego pochodzenia z racji nieprzystawalności tej grupy do dwóch poprzednio omówionych Jest to jednak grupa w porównaniu z poprzednimi niewielka Ze względu na niską liczebność możliwe jest w jej wypadku oddziaływaniu czynników przypadkowych Widoczne jest to w strukturze płci w tabeli poniżej ze znacznymi wahnięciami w jedną bądź drugą stronę Struktura wiekowa turystów polonijnych jest analogiczna do struktury wieku turystów zagranicznych Ale i tu dostrzec można wahnięcia w liczebności wybranej kategorii wiekowej Np prawie trzykrotnie się zmniejszył w roku 2009 w porównaniu z 2008 udział turystów w przedziale wieku lat, a dwukrotnie zwiększył udział turystów w wieku lat Zapewne bardzo mieszany skład tej grupy ( stary tradycjonalista i patriota obok młodego pracownika od paru lat w Londynie) jest obok jej niskiej liczebności przyczyną rozbieżnych wyników Polonusi, podobnie jak obcokrajowcy, zamieszkują na stałe w wielkich metropoliach, a jedynie mniej niż połowa mieszka w ośrodkach mniejszych niż 0,5 mln mieszkańców Ale już w strukturze wykształcenia są podobni do turystów polskich z ogromną przewagą wykształcenia na poziomie średnim i wyższym, a zwłaszcza tym drugim Ok 2/3 respondentów legitymuje się wykształceniem wyższym Zwraca uwagę wysoki status materialny tego segmentu ruchu turystycznego Ponad połowa badanych lokuje się w najwyższym ze wskazanych pułapów dochodowych Tabela 10 Turyści polonijni w Warszawie według cech socjodemograficznych Cecha N % N % Ogółem , ,0 Płeć Wiek M K ,5 56,5 4,3 10,4 14, ,2 47,8 4,3 21,9 18,6 20