Pedagogika ogólna Wprowadzenie do pedagogiki

Transkrypt

1 Pedagogika ogólna Wprowadzenie do pedagogiki Krzysztof Konarzewski

2 Wykład 1 Pedagogika ogólna jako samowiedza pedagogiki Pedagogika jest dyscypliną uniwersytecką. Jak każda dyscyplina, specjalizuje się, czyli rozpada na subdyscypliny. Specjalista wie coraz więcej o coraz mniejszym wycinku rzeczywistości, co skończy się tym, że będzie wiedział wszystko o niczym. (Stanisław Ossowski) Specjalizacja grozi zerwaniem dyskursu, który konstytuuje dyscyplinę uniwersytecką.

3 Specjalizacja W różnych subdyscyplinach te same słowa mogą być używane w innych znaczeniach: Dla nas wychowanie to wdrażanie w normy moralne. Ależ nie, wychowanie to wyzwalanie ukrytych sił osobowych. Założenia przyjmowane w jednej mogą być odrzucane w drugiej: Zakładamy, że każdy człowiek aktywnie i twórczo kształtuje swoje życie. To nonsens, musimy wyjść od tego, że człowiek jest tworem swojej epoki historycznej i swojego otoczenia społecznego. Panowie zapominają o biologii. Jesteśmy zwierzętami, czy nam się to podoba, czy nie.

4 Specjalizacja Rozmaicie określa się cele poznawcze: Chcemy dowiedzieć się, jakie wartości ceni sobie dzisiejsza młodzież. Nie ma sensu tego badać: dziś ceni te, jutro inne. Zamierzam zbadać, jak zmieniał się sposób finansowania szkół publicznych. To nie jest temat dla pedagoga, tylko dla księgowego.

5 Pedagogika ogólna jest narracyjną samowiedzą pedagogów Pedagogika ogólna bada pedagogikę (praktykę dyskursywną) i przedstawia rozwój zdarzeń (dyskursów pedagogicznych) w perspektywie czasowej i przyczynowo-skutkowej.

6 Wykład 2 Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk Najkrócej nauka jest tym, co robią grupy zawodowe uczonych. Istotą nauki jest instytucjonalizacja: za prawomocną uważa się tylko wiedzę wytworzoną zgodnie z procedurami ustalonymi przez samych uczonych. Te procedury nie zapewniają zdobywania wiedzy prawdziwej, ale zapewniają eliminowanie wiedzy fałszywej.

7 Pojęcie nauki Swobodny pomysł. Weryfikacja: Z ogólnej teorii T wynika konkretne przewidywanie H. Czy zachodzi H? Jeśli tak, to T może być fałszywa. Jeśli nie, to T jest fałszywa. Kolektywna krytyka (T H) ~H ~T >

8 Klasyfikacja nauk DYSCYPLINY NAUKI DEDUKCYJNE logika formalna matematyka INDUKCYJNE pozostałe dyscypliny

9 Klasyfikacja nauk DYSCYPLINY INDUKCYJNE PRZYRODNICZE HUMANISTYCZNE geografia chemia fizyka itp. SPOŁECZNE socjologia psychologia historia itp. O KULTURZE filologia filozofia religioznawstwo itp.

10 Klasyfikacja nauk DYSCYPLINY INDUKCYJNE TEORETYCZNE nomologiczne (np. fizyka) typologiczne (np. historia sztuki) idiograficzne (np. historia) PRAKTYCZNE PRZYRODNICZE agronomia metalurgia itp. SPOŁECZNE psychologia praca socjalna itp.

11 Pytanie o pedagogikę gdzie ją umieścić? Pedagogika jest wyjątkową dyscypliną uniwersytecką: w żadnej nie notuje się tak głębokich różnic w pojmowaniu własnego przedmiotu i zadań. Dlatego nie można zacząć wstępu do pedagogiki ogólną definicją (np. Pedagogika jest nauką o wychowaniu ). Potrzebny jest szkic podziałów.

12 Szkic podziałów PEDAGOGIKA oceniająca i normująca opisująca i wyjaśniająca konserwatywna rewolucyjna

13 Wykład 2 Pedagogika oceniająca i normująca (aksjonormatywna) Świat jest ludzkim dziełem i jak wszystkie dzieła podlega krytyce. Pedagogika jest naukową krytyką ludzkiego świata: świadomie wybiera kryteria oceniania ( wartości ) ocenia świat systematycznie Z ocen wyprowadza normy postępowania, dzięki którym świat może być lepszy.

14 Pedagogika nie jest zwyczajną dyscypliną uniwersytecką, lecz przewodniczką społeczeństwa pokazuje mu drogę i wspiera w trudach marszu. Zbigniew Kwieciński (parafraza)

15 Konstruowanie ideałów Ulubionym zajęciem pedagogiki oceniającej i normującej jest konstuowanie ideałów. Na przykład ideału nauczyciela... (Jan Władysław Dawid, O duszy nauczycielstwa. Kraków 1912) Takie ideały są: dowolne, bo nie muszą sprostaćżadnym sprawdzianom empirycznym jałowe, bo opierają się na fałszywym założeniu, że istnieje konstelacja cech osobowych, która gwarantuje rozwiązanie wszelkich problemów zawodowych zawsze i wszędzie.

16 Pedagogika konserwatywna geisteswissenschaftliche Pädagogik pedagogika hermeneutyczna pojęcie wychowania misja (zadanie) przeciwstawiona teraźniejszości (Janusz Korczak) metoda poznania rozumienie (Wilhelm Diltey) pedagogika autonomiczna dyscyplina naukowa (Erich Weniger)

17 Pedagogika rewolucyjna pień heglowsko-marksowski wersja komunistyczna sankcjonuje głęboką indoktrynację młodego pokolenia (Anton Makarenko) wersja reformistyczna wywodzi pojęcie wychowania z ducha epoki (Bogdan Suchodolski) wersja emancypacyjna demaskuje siły zniekształcające komunikowanie się ludzi (Jürgen Habermas, Alexander S. Neill)

18 Franciszek Starowieyski, plakat filmowy z 1955 r.

19 Idealna sytuacja komunikacyjna ideale Sprechsituation według Jürgena Habermasa zakłada, że: nikt, kto mógłby wnieść istotny wkład do dyskusji o danej sprawie, nie jest z niej wykluczony wszyscy mają jednakową szansę wypowiedzenia się w dyskusji uczestnicy dyskusji mówią to, co myślą dyskusja jest wolna od przymusu (np. ze strony uczestników mających władzę lub autorytet).

20 Wykład 3 Pedagogika opisująca i wyjaśniająca pojęcie wychowania socjalizacja metoda poznania hipotetyczno-dedukcyjna (Karl Popper) pedagogika jedna z dyscyplin nauk społecznych mająca rozbudowaną część praktyczną.

21 Instytucja społeczna Świat społeczny konstytuują instytucje społeczne. Instytucja społeczna to zobiektywizowany schemat współdziałania ludzi w celu rozwiązywania stałych problemów zbiorowości ludzkich (Peter Berger, Thomas Luckmann). Jeden z podziałów instytucji: gospodarcze, polityczne, integracyjne i socjalizacyjne (Talcott Parsons).

22 Socjalizacja Socjalizacja to ogół historycznie wypracowanych i uzgodnionych schematów współdziałania w celu zachowania wzoru społeczeństwa (kultury) mimo biologicznego wymierania członków. Najważniejszą częścią zachowania wzoru jest wprowadzanie nowych osób w stare role.

23 Organizacją nazywa się instytucję, która stara się zapanować nad zakłóceniami za pomocą: kodyfikacji procedur (w formie statutów i regulaminów) selekcji i szkolenia personelu kierowania nadzoru. Socjalizacja pierwotna i wtórna pierwotna niezorganizowane wprowadzanie osób w ich pierwszą kulturę wtórna zorganizowane wprowadzanie osób w następne kultury (np. zawodowe lub etniczne).

24 Rodzina i szkoła Socjalizacja pierwotna najczęściej zaczyna się w rodzinie. Socjalizacja wtórna odbywa się w szkole (lub podobnych organizacjach) i jest: neutralna uczuciowo wybiórcza w oddziaływaniach ujednolicająca nastawiona na osiągnięcie.

25 Przedmiot pedagogiki opisującej i wyjaśniającej Właściwym przedmiotem pedagogiki opisującej i wyjaśniającej są organizacje socjalizacji wtórnej. Ogół tych organizacji nazywa się systemem oświaty. Pedagogika opisująca i wyjaśniająca bada genezę, strukturę, przemiany, działania i rezultaty systemu oświaty.

26 Kręgi zainteresowań pedagogiki opisującej i wyjaśniającej Inne nauki społeczne Pedagogika Inne instytucje SP SW

27 Wykład 4 Subdyscypliny pedagogiczne Podział według instytucji: socjalizacja wtórna socjalizacja pierwotna resocjalizacja Podział według oddziaływań: kształcenie (education) wprowadzanie w wyspecjalizowane instytucje społeczne nauczanie (instruction) wychowanie (moral education).

28 SUBDYSCYPLINY GŁÓWNE Instytucja Osoby Kształcenie Socjalizacja wtórna Socjalizacja pierwotna Resocjalizacja Dzieci i młodzież Niepełnosprawni Dorośli Dzieci, młodzież i dorośli Dzieci, młodzież i dorośli Dydaktyka ogólna (teoria nauczania i uczenia się w organizacjach socjalizacji wtórnej) Dydaktyki szczegółowe: typów szkolnictwa (ogólnokształcącego i zawodowego) etapów edukacji (np. dydaktyka nauczania początkowego) przedmiotów nauczania 1 (np. dydaktyka nauczania matematyki) Ogólna teoria wychowania Szczegółowe teorie wychowania: moralnego społecznego estetycznego 2 fizycznego 3 religijnego Pedagogika specjalna surdopedagogika tyflopedagogika oligofrenopedagogika Andragogika Pedagogika społeczna Pedagogika opiekuńcza Pedagogika resocjalizacyjna

29 Socjalizacja wtórna SUBDYSCYPLINY POMOCNICZE Systemy Pedagogika historyczno-porównawcza: historia oświaty historia myśli pedagogicznej teoria systemów oświatowych Nauczyciele Pedeutologia Uczniowie Teoria pomiaru osiągnięć edukacyjnych