SPIS TREŒCI. Warto wiedzieæ, e Telekomunikacja

Transkrypt

1

2

3 SPIS TREŒCI Warto wiedzieæ, e INDEKS numer 3 (107), rok dziesi¹ty lipiec/wrzesieñ 2010 PL ISSN Cena 15 z³ (w tym 0% VAT) Nak³ad: egz. Wydawca: MSG MEDIA MSG Media s.c. M. Kantowicz, G. Kantowicz ul. Chwytowo 2, Bydgoszcz tel ; fax office@msgmedia.pl Rada programowa Przewodnicz¹cy: prof. dr hab. in. Ryszard S. Choraœ Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy Bydgoszcz Cz³onkowie: prof. dr hab. in. Daniel Józef Bem Politechnika Wroc³awska, prof. dr hab. in. Andrzej Dobrogowski Politechnika Poznañska, prof. dr hab. in. Andrzej Jajszczyk Akademia Górniczo-Hutnicza Kraków, prof. dr hab. Józef Modelski Politechnika Warszawska, dr in. Marian Molski Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy Bydgoszcz, prof. dr hab. in. Józef WoŸniak Politechnika Gdañska. Dyrektor wydawnictwa Marek Kantowicz tel ; kom marek.kantowicz@msgmedia.pl Redaktor naczelny Grzegorz Kantowicz tel ; kom grzegorz.kantowicz@msgmedia.pl Oddzia³ redakcji w Warszawie ul. Rostworowskiego 34/13, Warszawa tel Mieczys³aw Borkowski, kom mieczyslaw.borkowski@msgmedia.pl msg.borkowski@wp.pl Korekta Ewa Winiecka Marketing Janusz Fornalik tel ; kom fax janusz.fornalik@msgmedia.pl DTP: Czes³aw Winiecki tel ; kom czeslaw.winiecki@msgmedia.pl Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji materia³ów. Materia³y nie zamawiane nie bêd¹ zwracane. Wszystkie materia³y objête s¹ prawem autorskim. Przedruk artyku³ów tylko za zgod¹ redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za treœæ reklam i ma prawo odmówiæ publikacji bez podania przyczyny. Druk: MULTIGRAF, R. Ellert, J. Tomczuk ul. Bielicka 76C; Bydgoszcz tel./fax: (052) biuro@multigrafdruk.pl Telekomunikacja Grzegorz Kantowicz Komisja europejska pobudza internet szerokopasmowy... 6 Szybki internet jest jak cyfrowy tlen... Grzegorz Kantowicz Rynek komunikacji elektronicznej w Polsce Ci¹g³e, ale zbyt wolne zmiany rynkowe Grzegorz Kantowicz Bezpieczeñstwo danych w systemach p³atnoœci NFC Elektroniczne technologie p³atnicze Rados³aw Walczak Pierwsze na œwiecie po³¹czenie fotoniczne Rewolucja w komputerach Grzegorz Kantowicz Urz¹dzenia œwiadome otoczenia Wizje nowych technologii na Intel Developer Forum ukasz Chudyga Osprzêt do sieci œwiat³owodowych Grzegorz Kantowicz W sieci zagro eñ Co kraj to obyczaj... w Internecie Internet Grzegorz Kantowicz Dawid czy Goliat? Jak wybraæ dostawcê Internetu Informatyka Pawe³ Olszynka Rynek IT w Polsce Umiarkowany optymizm... Daria Gudkowa Spam a prawo Cele a rzeczywistoœæ Rik Ferguson Bezpieczenstwo w nowym, wspania³ym œwiecie Nowe trendy informatyczne Grzegorz Kantowicz Archiwizacja i elektroniczne odkrywanie informacji agodzenie problemów z dostêpem do informacji Tomasz Zamarlik SSL doceniany przez u ytkowników, omijany przez przedsiêbiorców Ile warte jest bezpieczeñstwo? Szara strefa gospodarki (cz. II) Przestêpczoœæ dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ Telewizja Grzegorz Kantowicz Internet w telewizorach Ewolucja najwa niejszego medium Polaków

4 WARTO WIEDZIEÆ, E... Telekomunikacja Nowy modu³ szerokopasmowy Ericssona Firma Ericsson przedstawia swój najbardziej zaawansowany mobilny modu³ szerokopasmowy, pierwszy na œwiecie dostêpny w handlu modu³ do urz¹dzeñ elektronicznych powszechnego u ytku wykorzystuj¹cy du ¹ szybkoœæ sieci HSPA Evolution. Modu³ F5521gw, opracowany z myœl¹ o zapewnieniu u ytkownikom najwiêkszej szybkoœci transmisji w mobilnej ³¹cznoœci szerokopasmowej dostêpnej w notebookach, netbookach i tabletach, mo e pobieraæ dane z szybkoœci¹ do 21 Mb/s i wysy³aæ z szybkoœci¹ do 5,76 Mb/s. Modu³ jest oparty na wydajnej platformie modemowej ma³ej mocy firmy ST-Ericsson. Ma wbudowane funkcje GPS i unikatow¹ technologiê Wake-on Wireless, która umo liwia zdalne uruchamianie komputera za poœrednictwem sieci bezprzewodowej. 3S ma Centrum Zarz¹dzania Sieci¹ Œl¹skie Sieci Œwiat³owodowe uruchomi³y Centrum Zarz¹dzania Sieci¹ (CZS). Jednostka ta zajmuje siê ci¹g³ym monitoringiem sieci Metro Ethernet 3S, styków miêdzyoperatorskich oraz bie ¹c¹ obs³ug¹ zg³oszeñ i koordynacj¹ usuwania awarii. Na yczenie Klientów CSZ monitoruje tak e proaktywnie us³ugi transmisji danych i dostêpu do Internetu. Wizualizacja monitorowanych elementów sieci i us³ug jest realizowana na dedykowanych zestawach komputer + monitor. Dziêki temu, w przypadku awarii jednego z zestawów, mo e byæ on natychmiast zast¹piony rezerwowym zestawem. Wszystkie urz¹dzenia s¹ pod³¹czone do centralnego UPS, dziêki czemu brak zasilania budynku, gdzie mieœci siê CZS, nie ma wp³ywu na jego funkcjonowanie. GTS Energis zmodernizuje sieæ transmisji danych Poczty Polskiej GTS Energis podpisa³ umowê z firm¹ Post-Tel Sp. z o.o., spó³k¹ zale n¹ Poczty Polskiej, która œwiadczy us³ugi z obszaru utrzymania infrastruktury IT na rzecz macierzystego przedsiêbiorstwa. Przedmiotem dwuletniego kontraktu jest œwiadczenie us³ug transmisji danych w 660 lokalizacjach. Us³ugi te s¹ niezbêdne do realizacji przez Post-Tel pierwszego etapu modernizacji rozleg³ej sieci komputerowej (WAN) Poczty Polskiej SA. Rozwi¹zanie zosta³o zaprojektowane w taki sposób, aby koszty jego implementacji i utrzymania by³y optymalne i dostosowane do aktualnych potrzeb klienta. Wymiana informacji w sieci WAN odbywaæ siê bêdzie w technologii IP MPLS. Jest to nowoczesne rozwi¹zanie gwarantuj¹ce bezpieczeñstwo transmisji danych. Jest równie otwarte na dalsz¹ rozbudowê. Ma to szczególnie znaczenie zwa- ywszy na plany Poczty Polskiej, które zak³adaj¹ modernizacjê ca³ej sieci. Grupa E-Plus wdra a Next Generation Network Planning Comarch dostarczy do E-Plus rozwi¹zanie, które ma wspieraæ firmê w obszarach planowania i konfiguracji radiowej sieci dostêpowej, sieci transportowej oraz szkieletowej. Ta innowacyjna platforma dostarczona zostanie w modelu Managed Services i ma za zadanie poprawiæ efektywnoœæ planowania sieci. Nowe rozwi¹zanie ma te przyspieszyæ wdro enie przez E-Plus sieci umo liwiaj¹cych œwiadczenie us³ug opartych na szybkiej transmisji danych. Rozwi¹zanie to dostarczone zostanie na jednej kompleksowej platformie, obejmuj¹cej ca³y proces planowania i konfiguracji sieci, w tym ewidencjê zasobów (inventory) oraz konfiguracjê radiowej sieci dostêpowej, sieci transportowej i szkieletowej. Poprzez œcis³¹ integracjê z sieci¹ operatora, uproszczenie procesów biznesowych i automatyzacjê dzia³añ operacyjnych rozwi¹zanie ma poprawiæ wiele wskaÿników KPI, takich jak wydajnoœæ czy szybkoœæ dostarczenia na rynek nowych funkcjonalnoœci i us³ug. Po stronie Comarch le y te odpowiedzialnoœæ za wsparcie we wdro eniu przez E-Plus nowych technologii, w tym HSPA+ i LTE. 2 TP i PW bêd¹ testowaæ nowe technologie i us³ugi Telekomunikacja Polska bêdzie wspó³pracowaæ z Politechnik¹ Warszawsk¹ przy rozwijaniu i testowaniu nowych us³ug oraz sieci szerokopasmowych w technologiach FTTH, VDSL2 i radiowych. W tym celu wybuduje nieodp³atnie dla uczelni nowoczesn¹ sieæ szerokopasmow¹. Ramy tej wspó³pracy okreœla podpisane porozumienie o utworzeniu Miasteczka Testowego TP w PW". W ramach wspó³pracy TP nieodp³atnie udostêpni uczelni szybki internet, co pozwoli na prowadzenie wspólnych projektów badawczych oraz wymianê doœwiadczeñ zwi¹zanych z najnowszymi trendami naukowymi i technologicznymi. G³ównymi u ytkownikami nowoczesnych sieci teleinformatycznych bêd¹ studenci mieszkaj¹cy w wybranych domach akademickich Politechniki Warszawskiej. To ju kolejne porozumienie, jakie w 2010 roku TP zawar³a z oœrodkiem naukowym. W marcu firma podpisa³a umowy o wspó³pracy z uniwersytetami Ekonomicznym i Medycznym w Poznaniu. Bezpieczeñstwo Jailbreak iphone a mo e zaraziæ komputer Kaspersky Lab informuje o zagro eniu zwi¹zanym z ³amaniem zabezpieczeñ iphone a (tak zwany jailbreak). Popularnoœæ najnowszych narzêdzi pozwalaj¹cych na proste przeprowadzenie jailbreaka b³yskawicznie przyci¹ga uwagê cyberprzestêpców. Sam iphone jest bezpieczny, ucierpieæ jednak mog¹ nasze komputery PC. Zagro enie stanowi¹ trojany Greenpoison oraz SHAtter. Jailbreak to procedura umo liwiaj¹ca instalowanie na iphone ach aplikacji, które nie zosta³y zatwierdzone przez Apple. Metoda ta pozwala tak e na uzyskanie dostêpu do systemu plików telefonu i dokonywanie w nim wielu modyfikacji, niedostêpnych na niez³amanych urz¹dzeniach. Jailbreaking iphone ów jest legalny, istnieje jednak wiele nieuczciwych ludzi, którzy chc¹ to wykorzystaæ. Cyberprzestêpcy postanowili wykorzystaæ oczekiwanie na narzêdzie do wykonywania jailbreaka. Ma siê nazywaæ Greenpois0n i byæ dostêpne lada dzieñ. Nikogo nie powinno dziwiæ, e pojawi³o siê wiele fa³szywych narzêdzi udaj¹cych Greenpois0n, które w rzeczywistoœci s¹ trojanami dla systemu Windows. Botnet SpyEye pozyska³ wa ne dane polskich instytucji Po zlokalizowaniu groÿnego botnetu SpyEye typu command- -and-control (C&C) przez firmê Trend Micro okaza³o siê, e wiêkszoœæ jego zainfekowanych komputerów znajduje siê w Polsce. Wiadomo ju, e liczba zainfekowanych maszyn to niemal Cyberprzestêpcom uda³o siê uzyskaæ dostêp do poufnych informacji wielu polskich instytucji. Skradzione dane to miêdzy innymi: adresy IP zainfekowanych komputerów, kraj, przegl¹darka internetowa i wersja systemu operacyjnego, informacje o danych identyfikacyjnych (loginy i has³a) do kont bankowych, portali spo³ecznoœciowych, kont pocztowych, komunikatorów internetowych i ró nych stron internetowych oraz dane dotycz¹ce kart kredytowych. Innymi s³owy, wszelkie dane personalne dotycz¹ce aktywnoœci online ludzi, którzy padli ofiarami infekcji. Dodatkowo zainfekowane komputery mog¹ wysy³aæ spam czy pobieraæ dodatkowe komponenty z³oœliwego oprogramowania. Historia pewnego skandalu, czyli Facebook spam osoby kliknê³y w wiadomoœæ spam o Happy Mealu zamieszczon¹ na Facebooku. A 48 proc. ( osób) postanowi³o zrobiæ drugi krok i og³osiæ siê fanem tej informacji osób chcia³o obejrzeæ filmik o rzekomym usi³owaniu zabójstwa ucznia przez nauczyciela, z czego wyrazi³o zgodê na udostêpnienie swoich danych w zamian za mo liwoœæ odtworzenia nagrania. Firma F-Secure od d³u szego czasu obserwuje zjawisko spamu dystrybuowanego poprzez portale spo³ecznoœciowe. Za wabik s³u ¹ sensacyjne tytu³y. Cel jest zawsze ten sam pozyskiwanie fanów, a tym samym dostêp do ich profili oraz zachêcenie ich do przekazywania informacji kolejnym osobom. INFOTEL 3/2010

5 WARTO WIEDZIEÆ, E... Informatyka Kup bilet wystarczy tylko komórka SkyCash uruchomi³ pierwszy w Polsce system umo liwiaj¹cy dokonanie ca³ego procesu zakupu biletu komunikacji miejskiej, w tym rejestracjê do systemu i zasilenia œrodkami z poziomu telefonu komórkowego. Transakcjê mo na bez problemu zrealizowaæ nawet po wejœciu do autobusu. SkyCash dzia³a ju we Wroc³awiu, jednej z piêciu najwiêkszych aglomeracji Polski. eby kupiæ bilet poprzez SkyCash, wystarczy wpisaæ numer boczny autobusu, widniej¹cy te wewn¹trz pojazdu, i wybraæ bilet (normalny, ulgowy, jednorazowy lub czasowy). GG otwiera API GG uruchomi³ nowy serwis skierowany do developerów. Serwis jest centrum developerskim us³ug GG Network, za pomoc¹ którego firmy i osoby prywatne bêd¹ mog³y tworzyæ w³asne projekty aplikacji. Serwis poœwiêcony jest udostêpnianiu u ytkownikom API interfejsu programowania aplikacji. Zosta³ on uruchomiony dla osób i firm zajmuj¹cych siê tworzeniem aplikacji. Dziêki w³¹czeniu spo³ecznoœci developerów, programistów serwis GG.pl oraz inne us³ugi sieci GG Network bêd¹ mog³y rozwijaæ siê zgodnie z oczekiwaniami samych u ytkowników, oferuj¹c liczne dodatki, gry, aplikacje i zabawy. Lista mo liwoœci jest ograniczona jedynie pomys³owoœci¹ developerów oraz kwestiami bezpieczeñstwa i ochrony prywatnoœci u ytkowników. Nowa platforma us³ugowa w Telefonii Dialog Comarch podpisa³ kompleksow¹ umowê z Telefoni¹ Dialog na dostawê, instalacjê i wdro enie platformy us³ugowej opartej na Soft Switch klasy 5. Dziêki nowej platformie Telefonia Dialog bêdzie mog³a œwiadczyæ us³ugi g³osowe tak e w technologii VoIP oraz uruchomiæ szereg nowych, niedostêpnych dot¹d serwisów, takich jak hosted PBX, SIP Trunking, VAS, po³¹czenia audio/video czy po³¹czenia wielostronne, równie w modelu pracy grupowej. Platforma bêd¹ca przedmiotem kontraktu gwarantuje korzystanie z us³ug z dowolnych lokalizacji i urz¹dzeñ dostêpowych w oparciu o szerok¹ gamê technologii dostêpowych (VoDSL, ETTx, PON, WiMAX, WiFi, itp.). Do realizacji projektu poza Comarch zaanga owani zostali partnerzy biznesowi, w tym BroadSoft, Acme Packet i AudioCodes. Urzêdy z epuap Centrum Projektów Informatycznych MSWiA na stronie opublikowa³o dokumenty dotycz¹ce integracji systemów zewnêtrznych z platform¹ epuap. Jedn¹ z funkcjonalnoœci platformy epuap jest mo liwoœæ jej integracji z systemami zewnêtrznymi. Integracja polega na zespoleniu ze sob¹ ró norodnych aplikacji, a tym samym automatyzacji i uproszczeniu wymiany danych. W udostêpnionym na stronie dziale dla integratorów (pomoc pomoc dla integratorów) opublikowano dokumenty, przyk³adowe aplikacje oraz specyfikacje, które pomog¹ zainteresowanym w przeprowadzeniu procesu integracji systemów zewnêtrznych z epuap. Regulacje Komisja europejska pobudza internet szerokopasmowy Komisja Europejska przyjê³a w dniu 20 wrzeœnia br. trzy uzupe³niaj¹ce siê œrodki, które umo liwi¹ wprowadzenie i powszechne wykorzystanie szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego w Unii Europejskiej. Przyjêty pakiet obejmuje zalecenie Komisji w sprawie regulowanego dostêpu do sieci dostêpu nowej generacji (NGA), które zapewniaj¹c operatorom telekomunikacyjnym pewnoœæ prawn¹ przyczyni siê do osi¹gniêcia równowagi miêdzy przyci¹ganiem inwestycji a ochron¹ konkurencji, wniosek w sprawie decyzji dotycz¹cej utworzenia programu polityki w zakresie widma radiowego, której jednym z celów jest zapewnienie dostêpnoœci widma na potrzeby bezprzewodowego dostêpu szerokopasmowego, oraz komunikat w sprawie Internetu szerokopasmowego, w którym przedstawiono, jak skutecznie zachêciæ inwestorów publicznych i prywatnych do inwestowania w szybkie i bardzo szybkie sieci dostêpu. Powy sze œrodki maj¹ za zadanie pomóc UE w realizacji zobowi¹zañ okreœlonych w europejskiej agendzie cyfrowej, zgodnie z którymi wszyscy Europejczycy do 2013 r. powinni mieæ dostêp do podstawowego Internetu szerokopasmowego, a do 2020 r. do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego. UKE apeluje do samorz¹dowców Na stronie internetowej UKE ukaza³ siê apel do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast zachêcaj¹cy do zapoznania siê z postanowieniami okreœlaj¹cymi kierunki rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej z wybranych studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które umo liwi³y prezesowi UKE pozytywne zaopiniowanie studium w zakresie telekomunikacji. Czêsto zdarza siê, e ze wzglêdu na brak kierunków rozwoju systemów infrastruktury telekomunikacyjnej lub niew³aœciwe ich okreœlenie (nie wynikaj¹ z nich konkretne dyrektywy na przysz³oœæ, pozwalaj¹ce napisaæ spójny ze studium miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego), Prezes UKE jest zmuszony zaopiniowaæ studium negatywnie. Jako przyk³ady prezes UKE przedstawi³ konkretne postanowienia okreœlaj¹ce kierunki rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej z wybranych studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które umo liwi³y prezesowi UKE pozytywne zaopiniowanie studium w zakresie telekomunikacji. Rusza kolejny projekt MVNO Rynek Telogic Poland Sp. z o.o. wiod¹ca w Europie firma z bran y Mobile Virtual Network Enabler (MVNE) oraz Telestrada SA notowany na rynku NewConnect operator telekomunikacyjny poinformowa³y o podpisaniu listu intencyjnego. Dotyczy on zawarcia umowy w zakresie dostarczenia przez Telogic rozwi¹zañ pozwalaj¹cych na wdro enie przez Telestrada SA us³ug telefonii mobilnej. Firma przewiduje wdro enie us³ug mobilnego dostêpu do Internetu oraz telefonii komórkowej w oparciu o modele post-paid i pre-paid. Hyperion przejmuje Stream Communications Gie³dowa spó³ka Hyperion SA, dostawca zintegrowanego pakietu telekomunikacyjnych us³ug internetowych, g³osowych i mobilnych, podpisa³a wstêpn¹ umowê zakupu wiêkszoœciowego pakietu akcji Stream Communications, ogólnopolskiego operatora telewizji kablowej od funduszu Penta Investments. Hyperion SA zap³aci Funduszowi Penta Investments za 77,27 proc. akcji Stream Communications 92,5 mln z³ w gotówce. Firma Stream Communications jest siódmym co do wielkoœci operatorem kablowym w Polsce oferuj¹cym wysokiej jakoœci us³ugi telewizji kablowej, w tym cyfrowej, dostêpu do szerokopasmowego Internetu oraz telefonii stacjonarnej. Dialog dostarcza hosting we wspó³pracy z Ogicom Telefonia Dialog wprowadzi³a do oferty dla biznesu us³ugê hostingu œwiadczon¹ w oparciu o infrastrukturê i technologiê dostarczan¹ przez Ogicom. To kolejna du a inwestycja biznesowa na koncie tej poznañskiej spó³ki. W ramach nowo uruchomionych us³ug hostingowych Telefonia Dialog zapewni obs³ugê przed- i posprzeda ow¹, natomiast Ogicom bêdzie odpowiedzialny za zaplecze technologiczne hostingu, w tym platformê programow¹. Ogicom na swoim koncie ma ok. 20 przejêæ, w tym wspó³pracê z Neti¹, która wybra³a Ogicom do obs³ugi 15 tys. klientów po rezygnacji ze œwiadczenia us³ug hostingowych. INFOTEL 3/2010 3

6 WARTO WIEDZIEÆ, E... Ogicom obs³u y hostingowych klientów Netii Netia, jeden z najwiêkszych operatorów telekomunikacyjnych w kraju, wybra³a Ogicom do dalszej obs³ugi klientów korzystaj¹cych z us³ug hostingowych. Jak informuj¹ zarz¹dy obu firm, wszystkie zmiany zostaj¹ przeprowadzone przede wszystkim z myœl¹ o u ytkownikach. Z koñcem czerwca br. firma Ogicom przejê³a dzia³alnoœæ hostingow¹ prowadzon¹ przez Netiê. Migracja odbywaæ siê bêdzie ma³ymi partiami przy pomocy sprawnego ³¹cza dedykowanego zapewnionego przez Netiê, a wszelkie dzia³ania wsparte zostan¹ w³aœciw¹ kampani¹ informacyjn¹ w mediach i za poœrednictwem infolinii obu partnerów. Ogicom przygotowa³ dodatkowo filmy instrukta owe dla nowych klientów, które u³atwi¹ zapoznanie siê ze wszystkimi zmianami. Plus zwyciêzc¹ w przetargu dla UKE Polkomtel SA, operator sieci Plus, wygra³ przetarg na œwiadczenie us³ug telefonii komórkowej dla Urzêdu Komunikacji Elektronicznej. Wartoœæ przetargu wynosi 572 tysi¹ce z³otych brutto. Polkomtel zrealizowa³ równie przeniesienie wszystkich numerów od obecnego operatora obs³uguj¹cego UKE do sieci Plus. W ramach umowy Polkomtel SA bêdzie dostarcza³ us³ugi g³osowe, transmisjê danych oraz obs³ugiwa³ po³¹czenia z telefonów stacjonarnych UKE na urz¹dzenia mobilne. Kontrakt zosta³ zawarty na 2 lata. W nocy z 8 na 9 sierpnia br. Polkomtel SA dokona³ przeniesienia numerów od obecnego operatora do sieci Plus. Operacja ta by³a jednym z wiêkszych jednorazowych przeniesieñ numerów realizowanych jednorazowo w Polsce dla urzêdu centralnego. Laserowe komputery Intel poinformowa³ o wa nym prze³omie na drodze do wykorzystania promieni œwiat³a zamiast elektronów do przenoszenia danych wewn¹trz komputerów i pomiêdzy nimi. Firma opracowa³a prototyp badawczy, który reprezentuje pierwsze na œwiecie krzemowe po³¹czenie optyczne ze zintegrowanymi laserami. ¹cze przenosi dane na wiêksz¹ odleg³oœæ i wielokrotnie szybciej ni dzisiejsze technologie miedziane; co sekundê mo e przesy³aæ 50 gigabitów danych odpowiednik ca³ego filmu HD. Boxee Box od D-Linka Multimedia Firma D-Link og³osi³a wprowadzenie na polski rynek Boxee Box (DSM-380). Boxee Box to sprzêt IPTV w eleganckiej czarnej obudowie w kszta³cie szeœcianu, ³¹cz¹cy w sobie funkcje otwartej platformy aplikacji oraz centrum multimedialnego i komunikacji z sieciami spo³ecznoœciowymi. Urz¹dzenie bêdzie dostêpne w Polsce na pocz¹tku 2011 roku. Po bezpoœrednim pod³¹czeniu do telewizora Boxee Box zapewnia u ytkownikom ³atwy i szybki dostêp do wielu komercyjnych i indywidualnie opracowanych aplikacji za pomoc¹ przeinstalowanego oprogramowania firmy Boxee Inc. Ponadto Boxee Box wyœwietla na ekranie telewizora zarówno treœci z sieci domowej, jak i z Internetu na przyk³ad z aplikacji spo³ecznoœciowych, takich jak Facebook bez potrzeby korzystania z komputera stacjonarnego lub notebooka. Pilot zdalnego sterowania posiada funkcjonaln¹ klawiaturê, za pomoc¹ której u ytkownik mo e korzystaæ z zasobów Internetu siedz¹c wygodnie na w³asnej kanapie. Boxee Box bêdzie dostêpny w Stanach Zjednoczonych od listopada 2010 roku, wraz z wbudowanymi, lokalnymi treœciami, dostosowanymi do amerykañskiego rynku. Katowice w smartfonie Katowice s¹ pierwszym w Polsce miastem, które przygotowa³o przewodnik po swoich najwa niejszych miejscach, przeznaczony do tzw. smartfonów. Mo liwoœci systemu, opartego na darmowej przegl¹darce layar, przedstawi³ prezydent Katowic Piotr Uszok. Zapowiedzia³, e równolegle z rozpoczynaj¹c¹ siê w przysz³ym roku przebudow¹ centrum miasta, samorz¹d zamierza wdra aæ kolejne zaawansowane technologie pomocne mieszkañcom i goœciom. Layar dzia³a dziêki wspó³pracy wbudowanego w telefon kompasu, GPS i kamery. W efekcie powstaje coœ w rodzaju samochodowej nawigacji GPS, ale przeznaczonej dla pieszych. Na obrazie z kamery telefonu wyœwietlane s¹ dodatkowe informacje o zabytkach, muzeach i placówkach kultury, hotelach czy restauracjach. W sumie do systemu wprowadzono 50 miejsc. Przewodnik adresowany jest g³ównie do goœci zagranicznych. Mapa miasta sk³ada siê z czterech kategorii: kultura i rozrywka, s³u ba publiczna i transport, hotele oraz wydarzenia. Huawei wprowadza na rynek IDEOS Huawei poinformowa³ o wprowadzeniu na rynek niedrogiego smartfonu IDEOS, wyposa onego w najnowsz¹ wersjê platformy Android 2.2 (znanej równie pod nazw¹ Froyo ). Cena tego urz¹dzenia ma wynieœæ, w zale noœci od rynku, od 100 do 200 dolarów. IDEOS zmienia definicjê produktu klasy podstawowej, zapewniaj¹c wysok¹ jakoœæ sprzêtu i oprogramowania oraz przystêpne ceny. IDEOS bêdzie dostêpny w licznych krajach Europy, Dalekiego Wschodu oraz Ameryki Pó³nocnej i aciñskiej. Ten ergonomicznie zaprojektowany smartfon oferuje wiele sposobów dostêpu do Internetu, mo liwoœæ przesy³ania danych z szybkoœci¹ ponad 7,2 Mb/s, podwójn¹ obs³ugê sieci (WCDMA + WiFi) oraz bogaty zestaw szerokopasmowych us³ug mobilnych. Mo e równie pe³niæ rolê routera WiFi, nawet dla oœmiu urz¹dzeñ równoczeœnie. Dziêki tym cechom IDEOS jest wielofunkcyjnym rozwi¹zaniem, które zapewnia szeroki zakres opcji ³¹cznoœci bezprzewodowej. ipad ju w Polsce Od 24 sierpnia w ofercie iplusa znajdzie siê ipad WiFi + 3G 16 GB. Ten wyj¹tkowy tablet firmy Apple pozwala na przegl¹danie stron www, pisanie i wysy³anie wiadomoœci , ogl¹danie zdjêæ i filmów, czytanie e-booków, zabawê w gry komputerowe oraz nawigacjê online. Niewielkie wymiary ipada, ergonomiczny design, bardzo wytrzyma³a bateria oraz wbudowany modem HSDPA pozwalaj¹ na korzystanie z niego niemal w ka dym miejscu. Plus ju w kwietniu, jako pierwsza sieæ w Polsce, udostêpni³ ipada w programie testowym dla swoich klientów. Teraz, po zebraniu opinii i informacji na temat u ytecznoœci, funkcjonalnoœci, jakoœci oraz mo liwoœci tego urz¹dzenia, Plus jako pierwsza sieæ w Polsce wprowadza ipada w swojej ofercie. Tablet LCD do podpisów elektronicznych Wacom zapowiedzia³ premierê kolejnego modelu z linii produktów przeznaczonych do cyfrowych podpisów tablet LCD do podpisów elektronicznych STU-520. Urz¹dzenie sprawdzi siê idealnie w bankach, hotelach i sklepach, gdy umo liwia zarejestrowanie odrêcznego podpisu w formie cyfrowej i zachowanie wysokich standardów bezpieczeñstwa. Dodatkowo tablet STU-520 pozwala w innowacyjny sposób prowadziæ dzia³ania marketingowe w punktach sprzeda y. Jest to mo liwe dziêki pierwszemu produktowi firmy Wacom dedykowanemu podpisowi elektronicznemu, wyposa onemu w kolorowy ekran LCD, który wyœwietla obrazy i logotypy w wysokiej rozdzielczoœci. Tablet STU-520 zostanie wprowadzony na rynek jesieni¹ 2010 roku. Dziêki tabletowi klienci mog¹, bez koniecznoœci drukowania dokumentów, podpisaæ odrêcznie rachunek w sklepie, umowê dotycz¹c¹ otwarcia konta w banku czy zawarcia kontraktu z operatorem telefonicznym, a nawet zameldowaæ siê w hotelu. Tablet pozwala na z³o enie podpisu w czasie rzeczywistym i w sposób przypominaj¹cy pisanie piórem po kartce papieru. Sezonowy Internet satelitarny Internet Internet sezonowy StarDSL to nowa us³uga typu pre-paid umo liwiaj¹ca wykupienie dostêpu do Internetu przez satelitê na z góry okreœlon¹ liczbê dni w roku. Idea jest prosta: chodzi 4 INFOTEL 3/2010

7 WARTO WIEDZIEÆ, E... o to, by nie p³aciæ za us³ugê poza sezonem, gdy pokoje s¹ remontowane lub puste. W ramach nowej oferty klient podpisuje umowê na 1, 2 lub 3 lata i wybiera najwygodniejsz¹ taryfê. Nastêpnie sam decyduje, w którym momencie i na jak d³ugo chce j¹ aktywowaæ. Efekt: nie p³aci poza sezonem. Podstawowymi adresatami oferty s¹ w³aœciciele hoteli, moteli, oœrodków wypoczynkowych, pensjonatów, kempingów, kwater prywatnych, gospodarstw agroturystycznych, baz i schronisk turystycznych, leœniczówek, dzia³ek i domków letniskowych, a tak e osoby, którym zale y na tym, by samemu decydowaæ, ile dni w roku i kiedy korzystaj¹ z Internetu. Mobilny Internet jeszcze szybszy Polkomtel zakoñczy³ we Wroc³awiu testy technologii HSPA+ pozwalaj¹cej na uzyskanie prêdkoœci transmisji danych do 42 Mb/s. Tak szybkie przep³ywnoœci s¹ dostêpne obecnie na prawie 30 stacjach o najwiêkszym ruchu transmisji danych w stolicy Dolnego Œl¹ska. Dziêki szybszej transmisji danych u ytkownicy sieci bêd¹ mieli zapewniony swobodny dostêp do superszybkiej mobilnej sieci szerokopasmowej oraz najnowszych i najbardziej zaawansowanych us³ug multimedialnych. Zwiêkszenie prêdkoœci i skrócenie czasu odpowiedzi w sieci (tzw. pingów) umo liwia ponadto korzystanie w ruchu z aplikacji internetowych, takich jak gry on-line oraz wideo HD. W zakoñczonych testach uzyskano prêdkoœæ pobierania danych z sieci nawet do 41,4 Mb/s. Technologia HSPA+ 42 Mb/s zwiêksza pojemnoœæ sieci, czasy pobierania danych skracaj¹ siê dwukrotnie, a sieæ zosta³a skonfigurowana do obs³ugiwania dwa razy wiêkszej liczby u ytkowników w stosunku do parametrów osi¹ganych przed rozpoczêciem testów. Telewizja ATMAN, ogólnopolski operator telekomunikacyjny nale ¹cy do ATM SA, zawar³ kolejne kontrakty w bran y mediów i produkcji treœci. Nowe umowy dotycz¹ œwiadczenia dedykowanej us³ugi dostarczania sygna³u cyfrowego poprzez szerokopasmow¹ sieæ transmisji danych ATMAN. Wœród klientów operatora ATMAN, którzy do tej pory skorzystali z takiej formy dostarczania sygna³u cyfrowego, znajduj¹ siê najwiêksi polscy nadawcy, m.in.: Telewizja Polska, TVN, Cyfra+, MTV oraz Kino Polska. W ramach nowo zawartych kontraktów do grona klientów ATMAN do³¹czyli równie AXN kana³ z portfolio sieci telewizyjno-kablowej Sony Pictures Television oraz Fox International Channels Poland, których kana³y przesy³aj¹ obecnie poprzez sieæ ATMAN sygna³ telewizyjny do cyfrowych platform nadawczych w Polsce. Emitel z Ericssonem uruchomi¹ trzeci multipleks Emitel, wiod¹cy operator naziemnej infrastruktury radiowo-telewizyjnej w Polsce, zamówi³ w firmie Ericsson system multipleksacji i dystrybucji ogólnopolskich i regionalnych sygna³ów telewizyjnych. Projekt, dotycz¹cy trzeciego multipleksu DVB-T, jest jednym z etapów wdra ania naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce. Nowa technologia umo liwi telewidzom odbiór programów TVP w cyfrowej jakoœci. Niezale n¹ czêœci¹ projektu jest system kontrybucji sygna³ów audio i video w technologii HD (wysokiej rozdzielczoœci). Wdro enie systemu dotyczy warszawskiej siedziby TVP SA oraz 16 oœrodków regionalnych i stanowi czêœæ us³ugi platformy teleinformatycznej, któr¹ Emitel zobowi¹za³ siê dostarczyæ na podstawie umowy z TVP SA. Ericsson Television i Net Insight s¹ g³ównymi dostawcami na mocy umowy podpisanej przez firmy Ericsson i Emitel. Wideo przez sieæ IP Zainteresowanie us³ugami wideo on-line gwa³townie roœnie i coraz wiêcej konsumentów korzysta z takiej us³ugi w modelu na ¹danie. Dlatego Ericsson szacuje, e w ci¹gu kilku nastêpnych lat IP wideo bêdzie odpowiada³o ponad 90 procentom ogó³u ruchu generowanego w sieciach szerokopasmowych. Dzisiaj wartoœæ ta wynosi zale nie od kraju 35 do 65 procent. Wzrost ruchu w sieciach szerokopasmowych zwi¹zany z treœciami wideo spowodowany jest tym, e konsumenci coraz czêœciej korzystaj¹ z wysokiej jakoœci us³ug wideo na ¹danie. Inotel gotowy do transmisji 3D Inotel, wielkopolski operator telekomunikacyjny, potwierdzi³ gotowoœæ do nadawania transmisji telewizyjnych w technologii 3D. To ju tylko kwestia czasu, kiedy standard 3DTV na sta³e zagoœci w naszych domach powiedzia³ Jacek Augustyniak odpowiadaj¹cy za rozwój programowy sieci Inotel. Kana³y, których programy emitowane s¹ w trójwymiarze, opieraj¹ siê na czterech technologiach, z czego trzy wymagaj¹ wyposa enia w specjalne okulary. Jak mówi¹ technicy z Inotela, czwarty model ma ma³e szanse na przyjêcie, poniewa wymaga od widza utrzymywania nieruchomej, zatem doœæ niewygodnej pozycji w czasie seansu. Pozosta³e technologie ró ni¹ siê wykorzystanym sprzêtem najgorsz¹ jakoœæ dostarcz¹ okulary dwukolorowe z zielon¹ i czerwon¹ szybk¹. Z kolei na doskona³¹ wizjê mo emy liczyæ wykorzystuj¹c okulary polaryzacyjne oraz migawkowe, które synchronizuj¹ siê z emitowanym obrazem. Do tej pory telewizyjne transmisje 3D ogl¹dn¹æ mogli mieszkañcy zaledwie kilku krajów europejskich, w tym m.in. Wielkiej Brytanii i Niemiec. W polskiej telewizji pierwsza emisja w tej technologii odby³a siê w maju 2010 r. Telewizja w sieci INFOTEL 3/2010 5

8 telekomunikacja REGULACJE Szybki Internet jest jak cyfrowy tlen Grzegorz Kantowicz Komisja europejska pobudza internet szerokopasmowy Szybki i bardzo szybki Internet mo e zrewolucjonizowaæ ycie ludzi, podobnie jak dokona³y tego koleje ponad 100 lat temu. Szybkie ³¹cza umo liwiaj¹ pracê w domu oraz w podró y. Umo liwiaj¹ równie udostêpnienie nowych interaktywnych us³ug internetowych w ró nych dziedzinach, w tym w edukacji i w s³u bie zdrowia (np. diagnostyka na odleg³oœæ). Szybkie ³¹cza mog¹ równie pomóc ma³ym i œrednim przedsiêbiorstwom w obni eniu kosztów i uzyskaniu przewagi konkurencyjnej dziêki wykorzystaniu us³ug opartych na chmurach obliczeniowych oraz dziêki umo liwieniu wprowadzenia us³ug cyfrowych nowej generacji kontrolowanych przez u ytkownika i wykorzystuj¹cych transmisjê wideo. Komisja Europejska przyjê³a w dniu 20 wrzeœnia br. trzy uzupe³niaj¹ce siê œrodki, które umo liwi¹ wprowadzenie i powszechne wykorzystanie szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego w Unii Europejskiej. Przyjêty pakiet obejmuje zalecenie Komisji w sprawie regulowanego dostêpu do sieci dostêpu nowej generacji (NGA), które zapewniaj¹c operatorom telekomunikacyjnym pewnoœæ prawn¹ przyczyni siê do osi¹gniêcia równowagi miêdzy przyci¹ganiem inwestycji a ochron¹ konkurencji, wniosek w sprawie decyzji dotycz¹cej utworzenia programu polityki w zakresie widma radiowego, której jednym z celów jest zapewnienie dostêpnoœci widma na potrzeby bezprzewodowego dostêpu szerokopasmowego, oraz komunikat w sprawie Internetu szerokopasmowego, w którym przedstawiono, jak skutecznie zachêciæ inwestorów publicznych i prywatnych do inwestowania w szybkie i bardzo szybkie sieci dostêpu. Powy sze œrodki maj¹ za zadanie pomóc UE w realizacji zobowi¹zañ okreœlonych w europejskiej agendzie cyfrowej, zgodnie z którymi wszyscy Europejczycy do 2013 r. powinni mieæ dostêp do podstawowego Internetu szerokopasmowego, a do 2020 r. do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego. Zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w strategii Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównowa onego rozwoju sprzyjaj¹cego w³¹czeniu spo³ecznemu, stworzenie infrastruktury szerokopasmowej w Europie jest niezbêdne do zapewnienia nowych miejsc pracy i dobrobytu obywateli. Neelie Kroes, wiceprzewodnicz¹ca Komisji odpowiedzialna za agendê cyfrow¹, powiedzia³a: Szybki Internet jest jak cyfrowy tlen, niezbêdny dla zdrowia i dobrobytu Europy. Przedstawione œrodki sprawi¹, e Europejczycy bêd¹ mogli korzystaæ z Internetu najwy szej jakoœci bêdzie to Internet, jakiego oczekuj¹ i na jaki zas³uguj¹, który umo liwi im dostêp do treœci i us³ug, z których pragn¹ korzystaæ. W sk³ad przyjêtego pakietu wchodz¹: Zalecenie Komisji w sprawie regulowanego dostêpu do sieci dostêpu nowej generacji (NGA), w którym przedstawiono wspólne podejœcie w zakresie regulacji dostêpu do nowych, bardzo szybkich sieci œwiat³owodowych. W zaleceniu uwzglêdniono wymóg, zgodnie z którym krajowe organy regulacyjne ds. telekomunikacji powinny zapewniæ równowagê miêdzy potrzeb¹ przyci¹gniêcia inwestycji a koniecznoœci¹ ochrony konkurencji. Przyjêcie zalecenia zapewni wszystkim uczestnikom rynku wiêksz¹ pewnoœæ prawn¹, która jest niezbêdna, aby zwiêkszyæ poziom inwestycji w szybkie i bardzo szybkie sieci dostêpu szerokopasmowego. Zgodnie z dyrektyw¹ ramow¹ w sprawie ³¹cznoœci elektronicznej, pañstwa cz³onkowskie s¹ zobowi¹zane do szczególnego uwzglêdnienia zalecenia Komisji oraz do uzasadnienia wszelkich dzia³añ, które s¹ z nim niezgodne. Wniosek Komisji w sprawie decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady dotycz¹cej utworzenia piêcioletniego programu, której celem jest wsparcie efektywnego zarz¹dzania widmem radiowym, zw³aszcza w kontekœcie zapewnienia do 2013 r. wystarczaj¹cych zasobów widma na potrzeby bezprzewodowego dostêpu szerokopasmowego (który przyczyni siê do upowszechnienia szybkiego dostêpu szerokopasmowego w obszarach odleg³ych oraz do udostêpnienia innowacyjnych us³ug w ca³ej Europie). Efektywne i konkurencyjne wykorzystanie widma w UE bêdzie równie istotne dla wspierania innowacji w innych obszarach polityki, takich jak transport i œrodowisko. Komunikat w sprawie Internetu szerokopasmowego, w którym przedstawiono spójne ramy realizacji celów dotycz¹cych Internetu szerokopasmowego przewidzianych w agendzie cyfrowej oraz w którym przeanalizowano, jak skutecznie zachêciæ inwestorów publicznych i prywatnych do inwestowania w szybkie i bardzo szybkie sieci dostêpu szerokopasmowego. W komunikacie zaapelowano do pañstw cz³onkowskich o opracowanie planów operacyjnych i konkretnych œrodków wykonawczych dotycz¹cych wprowadzenia szybkich i bardzo szybkich sieci, przedstawiono wskazówki dotycz¹ce obni enia kosztów inwestycji oraz wskazano, w jaki sposób organy publiczne mog¹ wspieraæ inwestycje w sieci szerokopasmowe, np. poprzez efektywniejsze wykorzystanie œrodków unijnych. Poza tym w komunikacie og³oszono równie, e Komisja Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny przedstawi¹ wkrótce instrumenty finansowania sieci szerokopasmowych. W chwili obecnej Europa jest regionem, który posiada najwy szy na œwiecie odsetek u ytkowników Internetu szerokopasmowego (24,8 proc.), ale jej sieci wymagaj¹ dalszego rozwoju i modernizacji. Przyk³adowo, na dzieñ dzisiejszy tylko 1 proc. Europejczyków ma dostêp do szybkich œwiat³owodowych ³¹czy internetowych w swoich domach, podczas gdy w Japonii odsetek ten wynosi 12 proc., a w Korei P³d. 15 proc. Celem wprowadzonych przez Komisjê œrodków jest zwiêkszenie publicznych i prywatnych inwestycji w szybkie i bardzo szybkie sieci szerokopasmowe. Inwestycje te przyczyni¹ siê do zwiêkszenia popytu na us³ugi realizowane za pomoc¹ tych sieci, powoduj¹c tym samym efekt sprzê enia zwrotnego, który bêdzie stymulowaæ wzrost gospodarczy w UE. W agendzie cyfrowej okreœlono ambitne cele dotycz¹ce Internetu szerokopasmowego: do 2013 r. wszyscy obywatele UE powinni mieæ dostêp do podstawowego Internetu szerokopasmowego, a do 2020 r. do szybkiego Internetu szerokopasmowego o przepustowoœci 30 Mb/s, przy czym co najmniej po³owa europejskich gospodarstw domowych powinna dysponowaæ dostêpem szerokopasmowym o przepustowoœci wynosz¹cej 100 Mb/s. 6 INFOTEL 3/2010

9

10 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY Ci¹g³e, ale zbyt wolne zmiany rynkowe Grzegorz Kantowicz Rynek komunikacji elektronicznej w Polsce Rok 2009 pokaza³, e rynek telekomunikacyjny, jak niemal aden inny, zmienia siê szybko i to zarówno pod wzglêdem technologicznym, jak i pod wzglêdem wymagañ klientów. Technologia informacyjna zyskuje coraz wiêcej na znaczeniu, nasze codzienne ycie jest ju pe³ne bitów i bajtów, a wyzwania telekomunikacyjne przysz³oœci s¹ ogromne. Wszyscy uczestnicy rynku s¹ zgodni, e obecnie najistotniejsz¹ spraw¹ w bran y telekomunikacyjnej jest stworzenie odpowiednich warunków inwestycyjnych, tak aby ca³kowicie wyeliminowaæ wykluczenie cyfrowe. Równie w³aœciwa regulacja ca³ego sektora ma ogromne znaczenie dla dostêpnoœci us³ug szerokopasmowych w przysz³oœci. W czerwcu br. Urz¹d Komunikacji Elektronicznej (UKE) opublikowa³ coroczny raport na temat stanu rynku komunikacji elektronicznej w Polsce. Oprócz charakterystyki rynku oraz najwa niejszych jego wyników w dokumencie przedstawiono tak e najwa - niejsze dzia³ania regulacyjne urzêdu oraz kluczowe wydarzenia ubieg³ego roku. Zgodnie z danymi UKE uzyskanymi od przedsiêbiorców, wartoœæ polskiego rynku us³ug telekomunikacyjnych mierzona wielkoœci¹ przychodów ze sprzeda y us³ug trzech g³ównych segmentów (telefonii stacjonarnej, telefonii ruchomej i dostêpu do Internetu) w 2009 roku wynios³a ponad 42 miliardy z³otych i by³a ni sza o 4 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Zmniejszenie wartoœci ca³ego sektora telekomunikacyjnego jest wynikiem znacznego spadku wartoœci rynku telefonii stacjonarnej. Wyj¹tkiem w segmencie stacjonarnym s¹ us³ugi œwiadczone w technologii VoIP, z których przychód w 2009 r. w stosunku do roku 2008 wzrós³ prawie o 35 proc. Spadek wartoœci rynku zwi¹zany jest tak- e z intensywn¹ regulacj¹ MTR, s³abym wzrostem wartoœci (maj¹cego dodatkowo w³aœcicielskie problemy) rynku mobilnego i brakiem biznesowej odpowiedzi ze strony rynku komórkowego na tak postawione wyzwania. Dostêp do sieci Internet Tabela 1. Dostêp do sieci Internet w Polsce w latach (dostêp stacjonarny i mobilny) 8 Zgodnie z oczekiwaniami, rok 2009 by³ kolejnym, w którym odnotowano wzrost liczby abonentów korzystaj¹cych z us³ug szerokopasmowego dostêpu do sieci Internet. Rok Przyrost w skali roku Ca³kowita liczba ³¹czy ,1 proc. Liczba ³¹czy na 100 mieszkañców 14,4 19,0 4,6 pp Liczba ³¹czy na 100 GD1 41,3 54,5 13,2 pp ród³o: UKE Dostêp poprzez sieci stacjonarne Na koniec 2009 roku liczba stacjonarnych ³¹czy szerokopasmowych wynios³a oko³o 5,16 miliona. Wzglêdem 2008 roku przyby³o 720 tysiêcy ³¹czy, co stanowi³o przyrost w wysokoœci 16,3 proc. wzglêdem 2008 roku. Dostêpnoœæ stacjonarnych us³ug szerokopasmowych w przeliczeniu na 100 mieszkañców wzros³a o 1,9 punktu procentowego w stosunku do 2008 roku i osi¹gnê³a poziom 13,6 proc. Liczba gospodarstw domowych z dostêpem szerokopasmowym wzros³a o oko³o 5,3 punkta procentowego w 2009 roku ju prawie 39 proc. gospodarstw domowych korzysta³o z takiego rodzaju dostêpu. Przyrost pomiêdzy 2007 i 2008 wynosi³ oko³o 2 punktów procentowych dostrzegalna jest wyraÿna tendencja wzrostowa w tym zakresie. Podobnie do lat ubieg³ych, w 2009 roku najczêœciej wykorzystywan¹ technologi¹ dostêpu do Internetu by³a technologia xdsl 1. Najwiêkszym dostawc¹ us³ug szerokopasmowych dostarczanych przez modemy xdsl by³a TP SA. Ogó³em na koniec 2009 roku technologia xdsl by³a Ÿród³em sta³ego dostêpu do Internetu dla blisko 2,84 miliona konsumentów, z czego 2,07 miliona by³o klientami TP SA. Drug¹ technologi¹ pod wzglêdem liczby stacjonarnych zakoñczeñ wykorzystywan¹ przez operatorów do œwiadczenia us³ug szerokopasmowej transmisji danych by³a technologia w standardzie DOCSIS 2. Jest ona powszechnie stosowana przez operatorów sieci telewizji kablowych. Na koniec 2009 roku dostêp do Internetu za pomoc¹ sieci kablowych posiada³o 1,58 miliona abonentów. W porównaniu do roku 2008 operatorzy telewizji kablowych zwiêkszyli swoj¹ bazê klientów o 300 tysiêcy, na co wp³yw mia³a przede wszystkim atrakcyjniejsza oferta przy porównywalnej cenie detalicznej ni w przypadku operatorów sieci PSTN 3. Oprócz najwiêkszych dostawców Internetu istnia³a tak e du a grupa mniejszych operatorów telekomunikacyjnych ISP posiadaj¹cych w sumie 15,8 proc. udzia³u w detalicznym rynku us³ug szerokopasmowych w Polsce. Wiêkszoœæ z nich wykorzystuje technologiê sieci lokalnych Ethernet lub WLAN 4 Ethernet i œwiadczy us³ugi przede wszystkim na terenach mniejszych miast i terenów podmiejskich. Dziêki ich aktywnoœci konsumenci mieli mo liwoœæ uzyskania dostêpu do Internetu na obszarach nie bêd¹cych przedmiotem zainteresowania innych operatorów telekomunikacyjnych, ze wzglêdu na zbyt du e koszty. Dostêp poprzez sieci ruchome W 2008 roku z dostêpu do Internetu za poœrednictwem sieci komórkowych korzysta³o 1,06 miliona u ytkowników. Z kolei na koniec roku 2009 liczba INFOTEL 3/2010

11 RAPORTY, ANALIZY telekomunikacja takich u ytkowników wynios³a ju 2,1 miliona, a wiêc w ci¹gu jednego roku liczba ta wzros³a o oko³o 1,04 miliona, co stanowi³o przyrost o 98 proc. Na koniec 2009 roku znacz¹co wzros³a równie wartoœæ poziomu penetracji dostêpem mobilnym do Internetu w przeliczeniu na 100 mieszkañców wzglêdem koñca 2008 roku. W stosunku do ubieg³ego roku odnotowano przyrost w wysokoœci 2,7 punktu procentowego co w stosunku do 2008 roku oznacza³o przyrost na poziomie równym 96 proc. Wykres 1. Udzia³ operatorów sieci stacjonarnych i mobilnych w rynku dostêpu do sieci Internet pod wzglêdem liczby u ytkowników w latach Podobnie wygl¹da³a sytuacja w przypadku us³ug dostêpu do Internetu poprzez sieci ruchome w przeliczeniu na liczbê gospodarstw domowych. W ci¹gu roku odnotowano wzrost wykorzystania tego rodzaju dostêpu o oko³o 97 proc. Alternatywn¹ form¹ dostêpu do Internetu wzglêdem stacjonarnych ³¹czy szerokopasmowych by³a technika bezprzewodowej transmisji danych w sieciach ruchomych operatorów GSM. Szeroko zakrojone kampanie reklamowe zachêcaj¹ce konsumentów do korzystania z takiej formy us³ug szerokopasmowych poparte atrakcyjnymi cenowo ofertami detalicznymi spowodowa³y, e na koniec 2009 roku z dostêpu do Internetu za pomoc¹ modemów 2G/3G korzysta³o oko³o 2 milionów konsumentów. W ci¹gu jednego roku przyby³o oko³o 1 miliona konsumentów us³ug szerokopasmowych realizowanych przez urz¹dzenia umo liwiaj¹ce uzyskanie dostêpu do Internetu mobilnego, jakimi s¹ modemy 2G/3G. Odnotowany przyrost doskonale oddaje skalê i trend w zainteresowaniu konsumentów tak¹ form¹ dostêpu do Internetu. Warto jednak dodaæ, e wed³ug danych na koniec 2009 roku w przypadku operatorów sieci komórkowych powszechn¹ praktyk¹ by³o stosowanie limitów danych w ramach abonamentu wnoszonego za dostêp do Internetu. Zazwyczaj przekroczenie przez konsumenta limitu okreœlonego przez operatora mobilnego skutkowa³o drastycznym ograniczeniem transferu danych w kierunku od sieci do abonenta, a w nielicznych przypadkach potrzeb¹ wnoszenia dodatkowych op³at za ka d¹ rozpoczêt¹ jednostkê przes³anych danych. Konsumenci w Polsce zaczynaj¹ postrzegaæ dostêp do Internetu przez sieæ GSM jako substytut stacjonarnego dostêpu do Internetu. Prawdopodobny jest wiêc dalszy, równie dynamiczny, wzrost liczby u ytkowników tej formy dostêpu do Internetu. Brak przywi¹zania do miejsca, do którego doprowadzana jest us³uga oraz brak alternatywy uzyskania dostêpu z powodu braku sieci dostêpowej operatorów stacjonarnych spowodowa³y, e na koniec 2009 roku oko³o 27 proc. u ytkowników Internetu by³o klientami operatorów sieci ruchomych. Odpowiednio na koniec 2008 roku wartoœæ ta wynosi³a 18 proc., co w skali roku da³o przyrost na poziomie dziewiêciu punktów procentowych. Na uwagê zas³uguje znaczny wzrost liczby u ytkowników modemów 2G/3G odnotowany przez operatorów sieci mobilnych. Nale y przypuszczaæ, e w czêœci s¹ to nowi u ytkownicy, którzy w wyniku coraz bardziej atrakcyjnych ofert detalicznych przedstawianych przez operatorów GSM zdecydowali siê na zakup modemów 2G/3G, jak równie w czêœci byli to u ytkownicy, którzy zrezygnowali z posiadania stacjonarnego ³¹cza szerokopasmowego i nawet pomimo ograniczeñ wynikaj¹cych z limitów w transferze danych narzuconych przez operatorów sieci GSM, zdecydowali siê ca³kowicie uniezale niæ od Internetu z gniazdka w swoim lokalu. Wartoœæ rynku Ca³kowita wartoœæ rynku us³ug dostêpu do sieci Internet za pomoc¹ sieci mobilnych i stacjonarnych w 2009 roku liczona przychodami ze sprzeda y us³ug klientom koñcowym wzros³a w stosunku do roku ubieg³ego o oko³o 7,9 proc. i osi¹gnê³a wartoœæ 4,07 miliarda z³. Choæ wartoœæ rynku stale roœnie, to dynamika tego przyrostu rok do roku maleje. Co roku wzrasta jednak liczba u ytkowników z dostêpem do Internetu. Sugerowaæ to mo e prze³om w polityce ustalania przez operatorów telekomunikacyjnych cen detalicznych za us³ugi dostêpu do Internetu. Dla konsumentów oznaczaæ to mo e w najbli szym czasie ni sze op³aty abonamentowe, jak równie pocz¹tek wzrostu konkurencji us³ugowej, w szczególnoœci w zakresie przep³ywnoœci bitowych dostarczanych w ramach podobnej do dotychczasowej op³aty detalicznej. Technologie W Polsce wystêpuj¹ obecnie praktycznie wszystkie mo liwe technologie wykorzystywane do œwiadczenia us³ug dostêpu szerokopasmowego. G³ównymi technologiami sta³ego dostêpu do Internetu s¹ nadal: xdsl, modem kablowy TVK, oraz LAN/WLAN Ethernet. Komentarz: 1 W latach 2006 i 2007 nie zbierano danych o liczbie modemów 2G/3G 2 Kategoria Inne technologie obejmuje technologie CDMA, FWA, Wimax, ³¹cza dzier awione Od 2006 do 2008 roku obserwowaliœmy na rynku tendencjê wzrostow¹ udzia³u us³ug na bazie ³¹czy xdsl. W 2009 roku tendencja ta uleg³a zmianie na spadkow¹ i udzia³ ³¹czy xdsl w rynku ³¹czy stacjonarnych osi¹gn¹³ poziom oko³o 50 proc. (wartoœæ nie zamieszczona na wykresie). Tak du y spadek udzia³ów ³¹czy z technologi¹ xdsl by³ skutkiem ród³o: UKE INFOTEL 3/2010 9

12 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY Wykres 2. Udzia³ procentowy poszczególnych rodzajów technologii stacjonarnych w latach ród³o: UKE Wykres 3. Zestawienie przyrostów liczby u ytkowników u operatorów telewizji kablowych œwiadcz¹cych us³ugê dostêpu do Internetu w 2009 r. ród³o: UKE 10 wzrostu liczby u ytkowników Internetu, którzy zdecydowali siê na uzyskanie dostêpu do sieci za poœrednictwem sieci mobilnych operatorów GSM oraz sieci bezprzewodowych WLAN. Du y przyrost w skali roku liczby u ytkowników korzystaj¹cych z dostêpu do Internetu za pomoc¹ sieci operatorów mobilnych spowodowa³, e w ujêciu ogólnym zmala³o znaczenie ³¹czy wykorzystuj¹cych technologiê xdsl w œwiadczeniu us³ug szerokopasmowych nawet pomimo tego, e ich liczba w stosunku do zesz³ego roku wzros³a. Modemy 2G/3G okaza³y siê najczêœciej wybieran¹ przez konsumentów form¹ dostêpu Internetu w 2009 roku. Na koniec 2009 roku ju prawie co trzeci u ytkownik sieci Internet korzysta³ z dostêpu do Internetu przez sieci operatorów GSM. Odpowiednio w 2008 roku dostêp do Internetu przez sieci GSM posiada³ prawie co pi¹ty konsument. ¹cza xdsl (wraz z ³¹czami na bazie us³ugi BSA) Dynamika przyrostu liczby nowych klientów korzystaj¹cych z Internetu za pomoc¹ modemów xdsl wynios³a w 2009 roku oko³o 5,4 proc. (wzrost z 2,72 miliona w 2008 do 2,84 miliona w 2009 roku). W ci¹gu jednego roku przyby³o 120 tysiêcy nowych u ytkowników modemów xdsl. Ca³kowita liczba u ytkowników przy³¹czonych do sieci Internet przez operatorów alternatywnych na bazie us³ugi hurtowego dostêpu do sieci BSA wynios³a na koniec 2009 roku oko³o 440 tysiêcy, co stanowi³o 15,5 proc. wszystkich ³¹czy szerokopasmowych w technologii xdsl. Modem kablowy TVK Liczba u ytkowników korzystaj¹cych z technologii TVK na koniec 2009 roku wzros³a do poziomu oko³o 1,58 mln. W ci¹gu roku operatorzy telewizji kablowych zwiêkszyli swoj¹ bazê klienck¹ o 300 tysiêcy zakoñczeñ sieciowych. Najwiêksze przyrosty w skali roku odnotowa³y spó³ki Vectra (przyrost o 22 proc.) oraz UPC Sp. z o.o. (przyrost o 19 proc.) Zbli one przyrosty odnotowa³y równie Multimedia Polska i poznañska spó³ka INEA (przyrost o oko³o 14 proc.). Wymienione spó³ki wraz z Aster Sp. z o. o. by³y dostawc¹ us³ug internetowych dla 1,2 mln u ytkowników. Ten dobry wynik jest efektem oferowania konsumentom znacznie wy szych przep³ywnoœci ni inni operatorzy stacjonarnych sieci dostêpowych dzia³aj¹cy na terenie, na którym spó³ki posiada³y swoj¹ sieæ dostêpow¹. Modem bezprzewodowy w sieciach operatorów telefonii ruchomej Na koniec roku 2009 wskaÿnik penetracji dla us³ug dostêpu do sieci Internet poprzez modemy bezprzewodowe wynosi³ 5,5 proc. i wzrós³ wzglêdem 2008 roku o oko³o 2,7 punktu procentowego. Stopieñ pokrycia sieci¹ 3G w przeliczeniu na populacjê co roku zwiêksza siê. Stopniowe zwiêkszenie zasiêgu sieci 3G spowodowa³o, e wzglêdem 2008 roku odnotowano znacz¹cy przyrost liczby u ytkowników korzystaj¹cych z dostêpu do Internetu przez modemy 2G/3G. Na koniec 2009 roku z mobilnego dostêpu do Internetu korzysta³o ogó³em 2,1 mln u ytkowników. Operatorzy oferowali us³ugi dostêpu do Internetu g³ównie w technice transmisji danych EDGE 5 i HSDPA 6. Ta ostatnia w najkorzystniejszych warunkach, tzn. przy bardzo dobrej komunikacji pomiêdzy modemem 2G/3G a stacj¹ nadawcz¹ i braku innych abonentów pozostaj¹cych w zasiêgu stacji nadawczo-odbiorczej pozwala³a osi¹gn¹æ przep³ywnoœæ do 7,2 Mbit/s. Niektórzy operatorzy zdecydowali siê równie na rozwój infrastruktury dostêpowej wykorzystuj¹cej do transmisji danych technikê HSPA, dziêki której abonenci mogli uzyskaæ dostêp do Internetu nawet z przep³ywnoœci¹ do 21 Mbit/s. Sieæ nadajników HSPA 7 jest rozwijana w pierwszej kolejnoœci w du ych miastach, gdzie stosunkowo niewielka liczba nadajników pozwala³a dostarczyæ us³ugi szerokopasmowe o wysokiej przep³ywnoœci du ej liczbie konsumentów. W 2009 roku liderem na rynku œwiadczenia us³ug dostêpu do Internetu w sieciach ruchomych za pomoc¹ modemów by³ Polkomtel. Spó³ka zwiêkszy³a swoje udzia³y o prawie cztery punkty procentowe wzglêdem ubieg³ego roku i na koniec roku 2009 posiada³a oko³o 40 proc. udzia³ów pod wzglêdem aktywnych modemów 2G/3G. Wdzwaniany dostêp do Internetu (dial-up) W 2009 roku z technologii dial-up korzysta³o 309 tysiêcy u ytkowników, co oznacza³o spadek o 22 proc. w stosunku do roku Porównuj¹c dane z lat 2007 i 2008, kiedy to nast¹pi³ spadek zaledwie o 4 proc. rok po roku, mo na stwierdziæ, i z up³ywem czasu ta forma dostêpu do Internetu stanie siê ca³kowicie niszow¹ us³ug¹ i bêdzie utrzymywana przez operatorów telekomunikacyjnych tylko dla niewielkiej grupy. INFOTEL 3/2010

13 RAPORTY, ANALIZY telekomunikacja W 2009 roku wartoœæ rynku dial-up spad³a prawie o po³owê do poziomu oko³o 21,5 miliona z³, podczas gdy w 2008 wynosi³a ponad 43 miliony z³. Odnotowano wiêc kolejny spadek o blisko po³owê wartoœci rynku, poniewa w 2007 r. jego wielkoœæ wynosi³a oko³o 90 milionów z³otych. Wykres 4. Porównanie udzia³ów najwiêkszych operatorów sieci mobilnych pod wzglêdem liczby aktywnych modemów 2G/3G w latach Porównanie cen detalicznych za dostêp szerokopasmowy Rok 2009 mo na uznaæ za prze³omowy w rozwoju us³ug szerokopasmowych. TP SA zdecydowa³a siê wprowadziæ do swojej oferty us³ugi dostêpu do Internetu o przep³ywnoœci 10 Mbit/s i wy szej. W œlad za ni¹ pod¹ y³ najwiêkszy polski operator alternatywny, Netia, dostarczaj¹cy podobnie do TP SA us³ugi telekomunikacyjne w oparciu o sieæ PSTN. Netia jest nadal najwiêkszym odbiorc¹ us³ug hurtowych (LLU, BSA) œwiadczonych przez TP SA Obydwaj operatorzy dostarczaj¹ us³ugi szerokopasmowe klientom indywidualnym wykorzystuj¹c technologiê dostêpow¹ xdsl. Z porównania cen obydwu operatorów wynika, e Netia na koniec 2009 roku proponowa³a ceny ni sze lub zbli one do cen detalicznych z oferty TP SA, Netia oferowa³a jednak klientom indywidualnym us³ugi dostêpu do Internetu o wy szej przep³ywnoœci ni TP, co dodatkowo czyni³o jej ofertê bardziej atrakcyjn¹. Podobne dzia³ania zmierzaj¹ce do zwiêkszenia bazy klienckiej podejmowa³ inny odbiorca us³ug hurtowych TP Telefonia Dialog SA. W przypadku operatorów telewizji kablowych ceny za dostêp do Internetu o przep³ywnoœci 1 Mbit/s kszta³towa³y siê na poziomie podobnym do cen detalicznych operatorów sieci PSTN. W przedziale wy szych przep³ywnoœci cena jednostkowa za jeden megabit proponowana przez operatorów TVK by³a zawsze atrakcyjniejsza ni w przypadku oferty operatorów sieci PSTN. W zestawieniu zostali wziêci pod uwagê operatorzy telewizji kablowych posiadaj¹cy jedne z najwiêkszych udzia³ów w rynku pod wzglêdem liczby abonentów korzystaj¹cych z dostêpu do Internetu za pomoc¹ standardu DOCSIS. Oprócz nich na rynku dzia³a³a równie du a liczba operatorów telewizji kablowych, których sieæ obejmowa³a zasiêgiem teren jednego miasta, a czêsto tylko osiedla. Pod uwagê brane by³y mo liwie najkorzystniejsze oferty detaliczne dla klientów indywidualnych. Ka da z zaprezentowanych ofert wi¹za³a siê z koniecznoœci¹ zawarcia umowy lojalnoœciowej na okres co najmniej 12 miesiêcy. Wszystkie oferty zamieszczone w porównaniu by³y oferowane na warunkach promocyjnych. Ceny detaliczne nieobjête promocj¹ by³y zazwyczaj wy sze co najmniej o 50 proc. od cen promocyjnych. Na rynku us³ug szerokopasmowych wa n¹ rolê odgrywali lokalni operatorzy oferuj¹cy swoje us³ugi najczêœciej w oparciu o technologiê przewodow¹ Ethernet oraz bezprzewodow¹ WLAN. W Polsce nadal istotnym czynnikiem wp³ywaj¹cym na wybór operatora œwiadcz¹cego dostêp do Internetu jest cena detaliczna za us³ugê. Przyk³adem potwierdzaj¹cym tê tezê mo e byæ operator PTK Centertel Sp. z o.o. oferuj¹cy us³ugi w oparciu o sieæ dostêpow¹ TP SA, który w ci¹gu zaledwie dwóch lat zdo³a³ pozyskaæ oko³o 130 tysiêcy abonentów. By³o to mo liwe tylko dziêki temu, e proponowane ceny dla klientów indywidualnych by³y ni sze o oko³o 10 proc. od cen oferowanych przez TP SA. Porównanie rynków europejskich Na koniec 2009 roku Polska zajmowa³a 25. miejsce pod wzglêdem dostêpnoœci us³ug szerokopasmowych dostarczanych konsumentom za poœrednictwem sieci stacjonarnych. WskaŸnik ten osi¹gn¹³ poziom 13,5 proc. W tym samym czasie œrednia dla 27 krajów cz³onkowskich wynosi³a 24,8 proc., natomiast w krajach o najwy szym poziomie penetracji stacjonarnymi us³ugami szerokopasmowymi z us³ugi dostêpu do Internetu korzysta³o oko³o 37 proc. populacji danego kraju. W przypadku dostêpu do Internetu realizowanego za pomoc¹ sieci operatorów mobilnych sytuacja przedstawia³a siê bardziej korzystnie dla Polski. Polska zajmowa³a dziewi¹te miejsce na 25 krajów cz³onkowskich Unii Europejskiej uwzglêdnionych w zestawieniu, plasuj¹c siê tu za Angli¹ i W³ochami. W tym samym czasie œrednia europejska wynosi³a oko³o 6 proc. W kategorii udzia³ów przep³ywnoœci w sieciach stacjonarnych nadal najwiêksz¹ popularnoœci¹ cieszy³y siê stacjonarne ³¹cza szerokopasmowe o przep³ywnoœci do 2 Mbit/s. Ich udzia³ w rynku wynosi³ 66,4 proc. Oko³o 30 proc. ³¹czy stanowi³y ³¹cza o przep³ywnoœci z przedzia³u od 2 do 10 Mbit/s. Niewiele ponad cztery procent ³¹czy dostarcza³o us³ugi szerokopasmowe z prêdkoœci¹ wy sz¹ ni 10 Mbit/s. Jednak e porównuj¹c dane z ubieg³ym ro- W zestawieniu zosta³y wykorzystane tylko dane MNO ród³o: UKE Wykres 5. Porównanie cen detalicznych najwiêkszych operatorów telekomunikacyjnych dzia³aj¹cych na rynku polskim w 2009 roku (wszystkie ceny z VAT) ród³o: Cenniki operatorów telekomunikacyjnych aktualne na koniec 2009 roku INFOTEL 3/

14 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY Tabela 2. Us³ugi œwiadczone klientom indywidualnym Us³ugi Us³ugi telefoniczne, transmisja g³osu w oparciu o VoIP Miasta poni ej 50 tysiêcy mieszkañców kiem warto podkreœliæ, e udzia³ ³¹czy o przep³ywnoœci do 2 Mbit/s wynosi³ w 2008 roku oko³o 80 proc. rynku. W 2009 roku znacz¹co wzrós³ udzia³ ³¹czy o wy szej przep³ywnoœci wzglêdem ³¹czy wolniejszych. To zas³uga przede wszystkim du ych operatorów sieci kablowych, którzy w ci¹gu ostatniego roku zaoferowali korzystne i zarazem porównywalne wzglêdem ofert operatorów sieci PSTN ceny detaliczne za us³ugi dostêpu do Internetu dla przep³ywnoœci wy szych ni 2 Mbit/s. Rynek ISP us³ugi dodatkowe Lokalni dostawcy us³ug dostêpu do sieci Internet równie rozszerzaj¹ swoj¹ ofertê poprzez œwiadczenie us³ug dodatkowych. W 2009 roku zosta³o przeprowadzone badanie polskich ISP, miêdzy innymi pod k¹tem us³ug dodatkowych, jakie œwiadcz¹ poza dostêpem do Internetu i obszarów, na jakich œwiadcz¹ te us³ugi. Z badania wynika, e hosting czêœciej jest œwiadczony w du ych miastach powy- ej 500 tysiêcy mieszkañców u operatorów posiadaj¹cych wiêcej ni 50 klientów indywidualnych. W zakresie œwiadczonych przep³ywnoœci rynek lokalnych ISP charakteryzuj¹ podobne do ogólnokrajowych trendy. Wiêksze prêdkoœci czêœciej oferowane s¹ przez operatorów obs³uguj¹cych wiêcej ni 1000 klientów i dotyczy to przede wszystkim du ych miast. Jeœli oferowana jest jedna prêdkoœæ, to jest to prêdkoœæ najni sza: w 19 proc. przypadków 512 Kb/s, a w 38 proc. przypadków do 1 Mb/s. Telefonia ruchoma Polski rynek telefonii ruchomej mo na okreœliæ rynkiem dojrza³ym, w zwi¹zku z czym jego rozwój, mierzony wzrostem penetracji, nie przebiega ju tak gwa³townie, jak w latach ubieg³ych. Operatorom bardziej zale y na utrzymaniu i maksymalnym zagospodarowaniu istniej¹cej bazy klientów poprzez rozwój nowych us³ug i promocje cenowe. Podstawowe dane dotycz¹ce rynku telefonii ruchomej na koniec 2009 r. Penetracja Liczba u ytkowników (kart SIM) 117,4 proc. ~ 44,8 mln Przychody ~18,66 mld z³ Liczba operatorów MNO: 6; MVNO: 12 Podmioty rynku Miasta tysiêcy mieszkañców Miasta powy ej 200 tysiêcy mieszkañców 37 proc. 47 proc. 25 proc. Hosting 29 proc. 33 proc. 36 proc. Telewizja internetowa (IP TV) ród³o: UKE na podstawie badania NASK 7 proc. 12 proc. 5 proc. Wg stanu na 31 grudnia 2009 roku, na krajowym rynku telefonii ruchomej dzia³alnoœæ prowadzi³o 18 przedsiêbiorców telekomunikacyjnych, w nawiasie podane zosta³y marki, pod jakimi przedsiêbiorcy œwiadczyli us³ugi: PTK Centertel Sp. z o.o. (Orange); Polkomtel SA (Plus, Simplus, Sami Swoi, 36,6); PTC Sp. z o.o. (Era, Tak Tak, Heyah); P4 Sp. z o.o. (Play, Play fresh); Aspiro Sp. z o.o. (mbank mobile) MVNO w sieci Polkomtel S.A.; Avon Mobile Sp. z o.o. (myavon) MVNO w sieci PTK Centertel Sp. z o.o.; MNI Telecom S.A. (Symfonia) MVNO w sieci PTK Centertel Sp. z o.o. MNI Mobile S.A. (Ezo mobile, Snickers mobile) MVNE w sieci PTK Centertel Sp.z o.o.; Mobile Entertainment Company Sp. z o.o. (Mobilking) MVNO w sieci PTC Sp. z o.o.; CP Telecom Sp. z o.o. (Carrefour Mova) MVNO w sieci Polkomtel S.A.; MediaTel S.A. (telepin mobi) MVNO w sieci PTK Centertel Sp. z o.o.; Cyfrowy Polsat S.A. MVNO w sieci PTC Sp. z o.o.; Aster Sp. z o.o. MVNO w sieci PTK Centertel Sp. z o.o.; Crowley Data Poland Sp. z o.o. (CROWLEY TeleMobile) MVNO w sieci PTK Centertel Sp. z o.o.; Netia S.A. MVNO w sieci P4 Sp. z o.o.; Mobyland Sp. z o.o.; GG Network S.A. (GaduAIR) MVNO w sieci Polkomtel S.A.; CenterNet (CenterNet Mobile, wrodzinie). Spó³ka CenterNet, posiadaj¹ca rezerwacjê czêstotliwoœci z zakresu MHz i MHz, dzia³aj¹ca pod markami CenterNet Mobile oraz wrodzinie, rozpoczê³a komercyjne œwiadczenie us³ug 30 maja Wejœcie na rynek CenterNetu jako pi¹tego operatora infrastrukturalnego stworzy³o realne szanse na poprawê konkurencyjnoœci rynku telefonii ruchomej w wyniku planowanej rozbudowy w³asnej sieci o kolejne stacje bazowe. Wa nym wydarzeniem dla CenterNetu by³o podpisanie listu intencyjnego z Mobylandem w zakresie wzajemnego udostêpnienia infrastruktury, a tak e mo liwego po³¹czenia sieci i utworzenia jednego operatora telekomunikacyjnego. 29 maja 2009 r. Prezes UKE dokona³ zmiany rezerwacji czêstotliwoœci z pasma 1800 MHz, któr¹ od listopada 2007 r. dysponuje Mobyland Sp. z o.o. Terminy rozpoczêcia wykorzystywania czêstotliwoœci bêd¹cych przedmiotem przetargu i œwiadczenia us³ug z ich wykorzystaniem oraz osi¹gniêcia zadeklarowanego w przetargu rozwoju sieci zosta³y wyd³u one o 3 miesi¹ce. Mobyland Sp. z o.o. zosta³a zobowi¹zana do rozpoczêcia wykorzystywania czêstotliwoœci i œwiadczenia us³ug z ich wykorzystaniem nie póÿniej ni do dnia 30 sierpnia 2009 r. Zgodnie z tym zapisem, w sierpniu 2009 Mobyland Sp. z o.o. rozpocz¹³ œwiadczenie us³ug telekomunikacyjnych. Aktualnie œwiadczy jedynie us³ugê g³osow¹ w ramach w³asnej sieci. Rok 2009 by³ jednak nie tylko rokiem debiutów rynkowych, ale równie, dla niektórych przedsiêbior- 12 INFOTEL 3/2010

15 ców, rokiem koñczenia dzia³alnoœci. 31 maja 2009 r. swoj¹ dzia³alnoœæ jako operatora telefonii ruchomej zakoñczy³a sieæ wp mobi. RAPORTY, ANALIZY telekomunikacja Wykres 6. Nominalna liczba u ytkowników oraz nominalna penetracja rynku w Polsce w latach Liczba u ytkowników i penetracja Penetracja telefonii komórkowej w Polsce wynios³a na koniec 2009 roku 117,4 proc., co oznacza, e w naszym kraju jest prawie 45 milionów aktywnych numerów telefonii ruchomej. Spowolnienie dynamiki wzrostu liczby u ytkowników zwi¹zane jest z nasyceniem siê rynku, a tak e z faktem prowadzenia przez operatorów czyszczenia baz klienckich polegaj¹cego na wy³¹czaniu z nich nieaktywnych kart SIM. W trakcie badania konsumenckiego przeprowadzonego przez PBS DGA Sp. z o.o. (na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych w Polsce, wœród osób w wieku 15 lat i powy ej) na zlecenie UKE w grudniu 2009, prawie 85 proc. Polaków deklarowa³o posiadanie telefonu komórkowego, a wiêc o 2 punkty procentowe wiêcej ni rok wczeœniej. Wartoœæ rynku Wartoœæ rynku telefonii ruchomej mierzona przychodami operatorów z us³ug detalicznych wynios³a oko³o 18,6 miliarda i by³a zaledwie o 1,6 proc. wy - sza ni przed rokiem. Praktycznie ca³oœæ tych przychodów (99,84 proc.) zosta³a wypracowana przez operatorów infrastrukturalnych. Przychody z telefonii ruchomej w 2009 roku stanowi³y ponad 44 proc. przychodów ca³ego rynku telekomunikacyjnego. Wg prognoz Analysys Mason z grudnia 2008 roku, œredni dochód z klienta telefonii ruchomej w Polsce (ARPU) wyniós³ na koniec 2009 r. 56,88 PLN, co oznacza spadek o 41 groszy w stosunku do roku poprzedniego. Struktura rynku ród³o: UKE Wykres 7. Udzia³y operatorów na rynku telefonii ruchomej w 2009 roku pod wzglêdem liczby u ytkowników ród³o: UKE Struktura rynku w 2009 r. wygl¹da³a bardzo podobnie do struktury roku poprzedniego. Operatorzy MNO obecni na rynku od kilkunastu lat, tj. PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel SA oraz PTC Sp. z o.o. posiadali wyrównane udzia³y zarówno pod wzglêdem liczby u ytkowników, jak i osi¹gniêtych przychodów. Systematycznie wzrasta udzia³ P4 Sp. z o.o., który to udzia³ w 2009 osi¹gn¹³ wielkoœæ prawie 8 proc. pod wzglêdem liczby u ytkowników i prawie 4 proc. pod wzglêdem przychodów. Udzia³ rynkowy pozosta³ych uczestników rynku (MVNO oraz dwóch MNO) nie przekroczy³ w adnej z kategorii 1 proc. Zmiany mo na natomiast dostrzec pod wzglêdem udzia³u nowych klientów poszczególnych operatorów. Pierwszy w zestawieniu, pod wzglêdem liczby nowych u ytkowników, zosta³ PTK Centertel z prawie 32-proc. udzia³em. Na kolejnych miejscach uplasowali siê Polkomtel i PTC. Du ¹ liczbê nowych klientów w 2009 r. zyska³ P4 uzyskuj¹c tym samym prawie 14-proc. udzia³ w rynku. Dzia³aj¹cy na rynku operatorzy MVNO oraz dwóch nowych MNO (Centernet i Mobyland) uzyskali w sumie niewiele ponad 2 proc. udzia³u. Operatorów MVNO mo na podzieliæ na trzy kategorie: podmioty dzia³aj¹ce na rynku telekomunikacyjnym i traktuj¹ce biznes MVNO jako formê rozszerzenia swojej dzia³alnoœci, np. Aster, Cyfrowy Polsat, Netia, podmioty nie zwi¹zane z rynkiem telekomunikacyjnym, których dzia³alnoœæ w tym obszarze jest jedynie dodatkiem i stanowi swojego rodzaju program lojalnoœciowy, np. Carrefour, Avon, mbank oraz podmioty traktuj¹ce dzia³alnoœæ MVNO jako swoj¹ dzia³alnoœæ podstawow¹, np. Mobilking. Udzia³ MVNO w rynku telefonii komórkowej mierzony liczb¹ kart SIM ca³y czas pozosta³ marginalny i wyniós³ 0,4 proc. Czo³owe pozycje wœród operatorów wirtualnych dzia³aj¹cych na polskim rynku zajê³y Mobile Entertainment Company oraz Aster. Na koniec 2009 r. ka- dy z nich osi¹gn¹³ ponad 20-proc. udzia³ w segmencie MVNO. Wysokie, bo oko³o 15-proc., zanotowa³y równie Aspiro oraz Cyfrowy Polsat. Tu za wspomnianymi wy ej operatorami na dalszym miejscu znalaz³ siê CP Telecom z prawie 10- proc. udzia³em. Analizuj¹c udzia³y poszczególnych MVNO w rynku nale y pamiêtaæ, i na pocz¹tku dzia³alnoœci ich baza kliencka czêsto jest sztucznie zawy ona ze wzglêdu na fakt rozdawania kart SIM pracownikom oraz w ró nego rodzaju promocjach. Problemem operatorów MVNO sta³o siê ju nawet nie samo zdobycie klientów, co ich dalsze utrzymanie, tak by faktycznie generowali ruch, a co za tym przychody i nie pozostawali w bazie jedynie jako rozdysponowane karty SIM. INFOTEL 3/

16 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY Przenoszenie numerów Wprowadzone Rozporz¹dzeniem z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie warunków korzystania z uprawnieñ w publicznych sieciach telefonicznych zmiany mia³y na celu usprawnienie procesu przenoszenia numerów. W wyniku wejœcia w ycie Rozporz¹dzenia liczba przeniesionych numerów gwa³townie wzros³a wzglêdem roku Na koniec 2009 zanotowano o 181 proc. wiêcej przeniesionych numerów z sieci operatora i o 172 proc. wiêcej numerów przeniesionych do sieci operatora. Jakoœæ us³ug komórkowych We wrzeœniu 2009 r. po raz pierwszy zosta³o przeprowadzone przez UKE badanie sieci czterech operatorów sieci ruchomej, tj. Polkomtela, PTC, PTK i P4. Zebrane wyniki z kilku sesji pomiarowych zosta³y po³¹czone dla poszczególnych miast i przeanalizowane pod k¹tem pokrycia tych miast sygna³em telefonii komórkowej GSM900/1800 i UMTS oraz wykonanych po³¹czeñ telefonicznych. Na podstawie pomiarów zosta³y stworzone mapy, na których u ytkownik mo e zobaczyæ te miejsca, w których nast¹pi³o zerwanie b¹dÿ zablokowanie po³¹czenia. Ceny us³ug telefonii ruchomej W roku 2009 zaobserwowaliœmy spadki cen podstawowych us³ug telefonii ruchomej, chocia w dalszym ci¹gu oferty krajowych operatorów w wielu przypadkach nie odzwierciedla³y oczekiwañ konsumentów. Polacy deklarowali, i za minutê wykonywanego po³¹czenia g³osowego chcieliby œrednio p³aciæ nie wiêcej ni 0,33 PLN, zaœ za wysy³anie wiadomoœci SMS oraz MMS odpowiednio 0,15 i 0,25 PLN. Ceny tych us³ug utrzymywa³y siê na œrednim poziomie 0,48 PLN dla po³¹czeñ wykonywanych, 0,19 PLN dla wiadomoœci SMS oraz 0,52 PLN dla wiadomoœci MMS. Dodatkowo Polacy p³acili œrednio oko³o 2,38 PLN za ka dy MB zrealizowanej transmisji danych. Ceny krajowych po³¹czeñ g³osowych kszta³towa³y siê od 0,25 PLN do 1,81 PLN za minutê po³¹czenia. Œrednia cena po³¹czenia g³osowego kszta³towa³a siê na poziomie 0,48 PLN za minutê po³¹czenia g³osowego. Ceny w roamingu by³y kilkakrotnie wy - sze od cen po³¹czeñ krajowych i kszta³towa³y siê od 1,60 PLN do 1,81 PLN za minutê po³¹czenia. Œrednia cena za po³¹czenie w roamingu by³a wy sza o 1,29 PLN od œredniej ceny po³¹czenia krajowego. Podczas gdy odbieranie po³¹czeñ g³osowych w kraju jest bezp³atne, za po³¹czenie odebrane w roamingu klient musi zap³aciæ. Ceny odbieranych po³¹czeñ g³osowych w roamingu kszta³towa³y siê od 0,75 PLN do 0,87 PLN za minutê po³¹czenia. Œrednia cena odebranego po³¹czenia g³osowego w roamingu kszta³towa³a siê na poziomie 0,84 PLN za minutê. Ceny SMS krajowych kszta³towa³y siê od 0,09 PLN do 0,31 PLN. Œrednia cena krajowego SMS kszta³towa³a siê na poziomie 0,19 PLN. Podobnie jak w przypadku po³¹czeñ g³osowych ceny w roamingu by³y kilkakrotnie wy sze od cen krajowych SMS i kszta³towa³y siê od 0,98 PLN do 2,00 PLN. Œrednia cena za SMS wys³anego w roamingu by³a wy sza o 1,14 PLN od œredniej ceny SMS krajowego. Ceny MMS krajowych kszta³towa³y siê od 0,15 PLN do 1,99 PLN. Œrednia cena krajowego MMS kszta³towa³a siê na poziomie 0,52 PLN. Ceny w roamingu by³y kilkakrotnie wy sze od cen krajowych MMS i kszta³towa³y siê od 1,99 PLN do 4,00 PLN za MMS. Œrednia cena za MMS wys³anego w roamingu by³a wy sza o 2,57 PLN od œredniej ceny MMS krajowego. Ceny transmisji danych w kraju kszta³towa³y siê od 0,20 PLN do 6,10 PLN za 1 MB. Œrednia cena krajowej transmisji danych wynosi³a 2,38 PLN za 1 MB. Ceny w roamingu by³y kilkunastokrotnie wy sze od cen krajowej transmisji danych i kszta³towa³y siê od 8,00 PLN a do 60,00 PLN za 1 MB. Œrednia cena za 1 MB transmisji danych w roamingu by³a wy sza o 23,02 PLN od œredniej ceny transmisji danych w kraju. Ceny us³ug w roamingu s¹ nawet kilkunastokrotnie wy sze od cen us³ug krajowych. Najwiêksza ró nica dotyczy cen za transmisjê danych, gdzie maksymalna cena w roamingu jest 49-krotnie wy sza ni cena tej us³ugi realizowanej w kraju. Polska pod wzglêdem cen miesiêcznych koszyków us³ug dla œrednio aktywnych u ytkowników telefonii ruchomej wg danych Teligen znalaz³a siê w 2009 roku na 13. miejscu wœród 19 wybranych krajów Unii Europejskiej. Cena polskiego miesiêcznego koszyka us³ug dla œrednio aktywnych u ytkowników by³a wy sza o 3,79 EUR od œredniej UE. Pomimo dalszych spadków cen za us³ugi telefonii ruchomej w 2009 spowodowanych zwiêkszaj¹c¹ siê konkurencj¹ na rynku w wyniku pojawiania siê nowych podmiotów widaæ, e w dalszym ci¹gu s¹ one wy sze ni oczekiwania klientów oraz przewy szaj¹ œrednie ceny UE. Telefonia stacjonarna Wartoœæ rynku telefonii stacjonarnej zdefiniowana jako suma przychodów z us³ug telefonii stacjonarnej wykazuje od kilku lat tendencjê spadkow¹. W 2009 r. w stosunku do 2008 r. spadek wartoœci wyniós³ oko³o 15 proc. Podobnie jak w poprzednich latach, w 2009 r. najwiêksze przychody z us³ug œwiadczonych w sektorze telefonii stacjonarnej osi¹gnê³a Telekomunikacja Polska SA, jednoczeœnie TP doœwiadczy³a te najbardziej intensywnego spadku tych przychodów. Wœród g³ównych przyczyn spadku wartoœci rynku nale y wymieniæ wzrastaj¹c¹ popularnoœæ po³¹czeñ œwiadczonych w sieciach ruchomych oraz w technologii IP, w szczególnoœci us³ug œwiadczonych nieodp³atnie u ytkownikom dostêpu do Internetu za pomoc¹ tzw. komunikatorów g³osowych. G³ównym graczem na rynku telefonii stacjonarnej w 2009 r. nadal pozostawa³a Telekomunikacja Polska SA, chocia systematycznie, aczkolwiek powoli, roœnie udzia³ operatorów alternatywnych, takich jak Netia SA oraz Telefonia Dialog SA. Udzia³y TP i operatorów alternatywnych O rosn¹cym znaczeniu operatorów alternatywnych na rynku telefonii stacjonarnej œwiadcz¹ ich rosn¹ce udzia³y w przychodach z telefonii stacjonarnej wobec malej¹cych udzia³ów TP. W 2009 r. spadek udzia³ów TP w stosunku do 2005 r. wyniós³ ponad 11 punktów procentowych. 14 INFOTEL 3/2010

17 RAPORTY, ANALIZY telekomunikacja Spoœród operatorów alternatywnych najwiêkszy udzia³ w przychodach ze œwiadczenia us³ug telefonii stacjonarnej posiada³a Netia. O prawie po³owê mniejsze przychody osi¹gnê³a Telefonia Dialog. W 2009 r. ponad 1 proc. udzia³ów w przychodach ze œwiadczenia us³ug telefonii stacjonarnej posiada³y Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. oraz UPC Polska Sp. z o.o. Pomimo pojawienia siê konkurencji, udzia³y Telekomunikacji Polskiej pod wzglêdem przychodów z dzia³alnoœci na polskim rynku telefonii stacjonarnej nadal utrzymywa³y siê na wysokim poziomie. Poza zmian¹ struktury udzia³ów operatorów w przychodach ze œwiadczenia telefonii stacjonarnej zmianie uleg³a równie struktura udzia³ów operatorów pod wzglêdem liczby posiadanych przez nich w latach ³¹czy abonenckich. W okresie tym systematycznie wzrasta³ udzia³ operatorów alternatywnych pod wzglêdem liczby ³¹czy. Spadek udzia³ów TP by³ w tym zakresie wiêkszy ni w przypadku przychodów. Wiêkszy udzia³ pod wzglêdem liczby ³¹czy, zaœ mniejszy pod wzglêdem przychodów mo na wyt³umaczyæ ni szymi cenami w Telekomunikacji Polskiej. W 2009 r. ponad jedna pi¹ta wszystkich ³¹czy nale a³a do operatorów alternatywnych (wobec 10 proc. w 2005 r.). Najwiêkszy spadek udzia³ów operatora zasiedzia³ego dotyczy³ roku 2008 (ponad 8 punktów procentowych), a jego udzia³ w 2009 roku by³ ni szy o ponad 16 punktów procentowych w porównaniu z 2005 rokiem. Spoœród operatorów alternatywnych najwiêkszy udzia³ pod wzglêdem iloœci ³¹czy w 2009 r. posiada³a Netia (11 proc.). Nieco ponad 3 proc. ³¹czy nale a³o do Telefonii Dialog. Znacz¹ce udzia³y w tym zakresie zanotowa³y ponadto Polska Telefonia Cyfrowa i UPC Polska, z wartoœciami odpowiednio na poziomie 2,4 proc. i 1,9 proc. Hurtowy dostêp do sieci Wykres 8. Ceny miesiêcznych koszyków us³ug dla œrednio aktywnych u ytkowników telefonii ruchomej z wybranych 19 krajów Unii Europejskiej (stan na listopad 2009 r.) ród³o: UKE na podstawie bazy danych Teligen Wykres 9. Zmiana przychodów operatorów telekomunikacyjnych w latach Dziêki wprowadzeniu na polski rynek us³ugi WLR operatorzy alternatywni, korzystaj¹c z mo liwoœci hurtowego zakupu linii od operatora zasiedzia³ego, maj¹ mo liwoœæ œwiadczenia us³ug abonamentu, bez koniecznoœci oferowania us³ugi przy³¹czenia do sieci. W 2009 r. prawie 15 proc. ³¹czy operatora zasiedzia³ego s³u y³o œwiadczeniu us³ug przez operatorów alternatywnych. Mo liwoœæ wykorzystania ³¹czy TP przez operatorów alternatywnych skutkowa³a zwiêkszeniem ich przychodów z przy³¹czenia abonenta i z op³at abonamentowych. ¹cznie 40,9 proc. ³¹czy wykorzystywanych przez operatorów alternatywnych do œwiadczenia us³ug telefonii stacjonarnej stanowi³y ³¹cza WLR. Tak du y odsetek ³¹czy wynika z faktu, i Telekomunikacja Polska dysponuje rozbudowan¹ sieci¹ telekomunikacyjn¹ i duplikowanie takiej infrastruktury by³oby niepotrzebnym wydatkiem, bior¹c pod uwagê fakt istnienia us³ugi WLR. Analiza sytuacji na rynku telefonii stacjonarnej w Polsce pokazuje, e Telekomunikacja Polska nadal posiada najwiêkszy, choæ systematycznie zmniejszaj¹cy siê udzia³. Z roku na rok malej¹ przychody Telekomunikacji Polskiej, zaœ operatorów alternatywnych przez ostatnie dwa lata siê zwiêkszaj¹. Spadaj¹ przychody na rynku telefonii stacjonarnej,2 co jest zwi¹zane z trendem zastêpowania telefonu stacjonarnego przez telefon komórkowy. W 2009 roku operatorom alternatywnym uda³o siê zatrzymaæ niemal wszystkich abonentów, z Telekomunikacji Polskiej w ci¹gu ostatnich paru lat systematycznie odchodzi ponad 10 proc. u ytkowników rocznie. Ludzie migruj¹ do operatorów telefonii komórkowej, poniewa to rozwi¹zanie jest du o wygodniejsze i czêsto du o tañsze. VoIP Us³ugi œwiadczone za pomoc¹ dedykowanej aplikacji Mo emy wyró niæ trzy modele œwiadczenia us³ug w telefonii IP. Pierwszy z nich obejmuje przedsiê- ród³o: UKE INFOTEL 3/

18 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY biorstwa, które œwiadcz¹ us³ugi VoIP za poœrednictwem sieci dostêpowej IP w³asnej lub obcej za pomoc¹ dedykowanej aplikacji umo liwiaj¹cej u ytkownikowi inicjowanie i przyjmowanie po³¹czeñ g³osowych. Po³¹czenia takie realizowaæ mo na pomiêdzy u ytkownikami tej samej us³ugi bez wykorzystania numeracji z Planu Numeracji Krajowej. Potentatem w tej kategorii na rynku polskim jest GG Network SA, który posiada siedem milionów u ytkowników, co stanowi ponad 99 proc. wszystkich u ytkowników tego modelu us³ug. Tak wysoki wynik jest skutkiem olbrzymiej popularnoœci komunikatora tekstowego Gadu-Gadu, który z wersji na wersjê charakteryzuje siê coraz wiêksz¹ funkcjonalnoœci¹. Wymogiem jest posiadanie tej samej aplikacji przez osoby komunikuj¹ce siê. Us³ugi œwiadczone za poœrednictwem w³asnej sieci Kolejnym modelem jest kategoria obejmuj¹ca przedsiêbiorstwa telekomunikacyjne, które œwiadcz¹ us³ugi VoIP za poœrednictwem w³asnej sieci dostêpowej IP poprzez dostarczanie u ytkownikowi mo liwoœci inicjowania i przyjmowania po³¹czeñ telefonicznych. U ytkownik realizuje po³¹czenia do u ytkowników sieci zewnêtrznych stacjonarnych lub ruchomych. U ytkownicy Telekomunikacji Polskiej stanowi¹ prawie 50 proc. wszystkich u ytkowników korzystaj¹cych z technologii VoIP w tym modelu. W porównaniu z rokiem 2008 liczba u ytkowników Telekomunikacji Polskiej spad³a w 2009 o prawie 8 proc. Co czwarty u ytkownik korzysta³ z us³ug technologii VoIP dostarczanych przez Multimedia Polska. Operator ten zanotowa³ w porównaniu z rokiem 2008 wzrost liczby u ytkowników o ponad 9 proc.. Trzecim operatorem z 13,5-proc. udzia³em pod wzglêdem u ytkowników us³ug zarz¹dzanego VoIP by³a w 2009 roku Netia. Najwiêkszy przychód w 2009 roku zanotowa³a Multimedia Polska, która tak dobry wynik zawdziêcza przychodom, w sk³ad których wchodz¹ koszty z tytu³u uruchomienia us³ugi, przydzielenie numerów telefonicznych oraz abonament. W zakresie u ytkowników pozycja Telekomunikacji Polskiej niczym siê nie ró ni w porównaniu z rynkiem telefonii stacjonarnej. Tak du a liczba u ytkowników zwi¹zana jest z rozbudowan¹ infrastruktur¹ telekomunikacyjn¹ operatora zasiedzia³ego. Najwiêcej rozmów jest realizowanych na krajowe numery stacjonarne, zaœ w nastêpnej kolejnoœci na numery miêdzynarodowe. Pomimo tego, e co drugi u ytkownik korzysta³ w 2009 roku z us³ug Telekomunikacji Polskiej, to najwiêkszy przychód osi¹gnê³a Multimedia Polska (31,9 proc.). Kolejnymi operatorami byli Netia (20,4 proc.) oraz Telekomunikacja Polska (13 proc.). Liczba u ytkowników w tym modelu œwiadczenia us³ug wzros³a w porównaniu z 2008 rokiem o 13,5 proc., a wolumen ruchu o 24,8 proc., zaœ przychody operatorów o prawie 35 proc. Us³ugi œwiadczone za poœrednictwem sieci innego operatora Trzecim modelem jest kategoria obejmuj¹ca przedsiêbiorstwa telekomunikacyjne, które œwiadcz¹ us³ugi VoIP za poœrednictwem sieci dostêpowej IP innego przedsiêbiorcy telekomunikacyjnego poprzez dostarczanie u ytkownikowi mo liwoœci inicjowania i przyjmowania po³¹czeñ telefonicznych. U ytkownik realizuje po³¹czenie do u ytkowników sieci zewnêtrznych stacjonarnych lub ruchomych. Pod wzglêdem liczby u ytkowników nie mo na wskazaæ operatora maj¹cego znacz¹c¹ przewagê, gdy udzia³y operatorów œwiadcz¹cych us³ugi VoIP w tym modelu rozk³adaj¹ siê doœæ równo. Operatorzy, którzy przekroczyli próg 10 proc. b¹dÿ siê do niego zbli yli to: Netia 17,2 proc.; Net-Telecom 16,5 proc.; Freeconet SA 15,7 proc.; Peoplefone Polska SA 15,6 proc.; Vars Sp. z o.o. 10 proc.; Tartel Sp. z o.o. 9,6 proc. Jeœli chodzi o przychody, to mo na wyró niæ dwóch operatorów: Freeconet SA z 17,8 proc. udzia³u pod wzglêdem przychodów oraz GTS Energis Spó³ka z o.o., która posiada³a 11,3 proc. Wolumen ruchu w porównaniu z 2008 rokiem wzrós³ o 83 proc., zaœ przychody operatorów z tytu³u œwiadczenia us³ug w technologii VoIP za pomoc¹ sieci innego przedsiêbiorcy telekomunikacyjnego wzros³y o 34 proc. Telefonia VoIP staje siê coraz popularniejsza. Œwiadczy o tym wielkoœæ ruchu, która w 2009 roku wzros³a o prawie 32 proc. w porównaniu z rokiem Wzrost zainteresowania t¹ technologi¹ zwi¹zany jest g³ównie z atrakcyjnymi cenami rozmów oraz z tym, e coraz wiêcej osób posiada dostêp do Internetu. Niestety, tego typu rozmowy nie s¹ nadal zbytnio popularne u nas w kraju, gdy niewiele ponad 4 proc. ludzi przyznaje siê do korzystania z tego typu technologii, z czego tylko po³owa z nich korzysta czêœciej ni raz w tygodniu. Substytucja us³ug Malej¹ca od kilu lat liczba abonentów oraz przychodów ze œwiadczonych us³ug telefonii stacjonarnej na rzecz rosn¹cego udzia³u telefonii ruchomej to wynik miêdzy innymi zjawiska substytucji. Wed³ug danych na koniec 2009 roku, statystycznie ka dy Polak posiada³ przynajmniej jeden telefon komórkowy, gdy nominalna penetracja na 100 mieszkañców wynios³a ponad 117,4 proc. W przeciwieñstwie do telefonii stacjonarnej telefonia ruchoma zdobywa z roku na rok coraz wiêcej abonentów, co przek³ada siê na wzrost jej udzia³u w rynku telekomunikacyjnym. Tendencja ta wskazuje na wystêpowanie zjawiska zrównania u ytecznoœci us³ug g³osowych w telefonii stacjonarnej z us³ugami telefonii ruchomej. Niew¹tpliwie wp³yw na ten trend ma funkcjonalnoœæ us³ug telefonii ruchomej daj¹ca ponadto u ytkownikom mobilnoœæ i przez to swobodê miejsca wykonywania po³¹czeñ oraz stale rosn¹c¹ jakoœæ po³¹czeñ. Rozpoczêcie u ytkowania us³ug oferowanych przez operatorów sieci ruchomych jest równie ³atwiejsze i niezdeterminowane zasiêgiem sieci miedzianej operatora œwiadcz¹cego us³ugi w sieci stacjonarnej. Us³ugi œwiadczone przez operatorów sieci ruchomych s¹ te z regu³y bardziej dostosowane do indywidualnych potrzeb u ytkowników. Oprócz funkcjonalnego zrównania u ytecznoœci us³ug g³osowych w sieci stacjonarnej i w sieci ruchomej, wa na jest równie ich cenowa zale noœæ. Wed³ug teorii ekonomii, dwie us³ugi s¹ substytutami, gdy spadek cen jednej us³ugi powoduje spadek popytu na drug¹ us³ugê. 16 INFOTEL 3/2010

19 RAPORTY, ANALIZY telekomunikacja W celu zobrazowania tej zale noœci, na poni szym wykresie przedstawiono wp³yw zmiany œrednich cen rynkowych za minutê po³¹czenia w telefonii ruchomej na wielkoœæ ruchu (ca³kowity czas po³¹czeñ w milionach minut) na przestrzeni lat Œrednia cena rynkowa po³¹czenia g³osowego w telefonii ruchomej wyliczona zosta³a jako stosunek przychodów do ca³kowitego czasu trwania po³¹czeñ wychodz¹cych. Megaustawa infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce, a tak e jej dostêpnoœæ i zasiêg kszta³tuje siê na bardzo niskim poziomie na tle innych pañstw cz³onkowskich UE. Stan ten wymaga³ g³êbokiej ingerencji ustawodawczej, czego skutkiem by³y prowadzone z inicjatywy Prezesa UKE w 2009 r. prace nad projektem ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i us³ug telekomunikacyjnych zakoñczone jej uchwaleniem przez Sejm w dniu 7 maja 2010 r. Podstawowym celem ustawy jest zapewnienie rozwoju dostêpu do us³ug i sieci telekomunikacyjnych, przy czym szczególny nacisk po³o ono na rozwój szerokopasmowego dostêpu do Internetu oraz likwidacjê geograficznego wykluczenia cyfrowego. Ustawa dokonuje zmiany wielu ustaw o charakterze systemowym. Nowe przepisy znacznie u³atwi¹ prowadzenie inwestycji, likwiduj¹ bowiem liczne bariery, które napotykaj¹ przedsiêbiorcy i samorz¹dy realizuj¹ce przedsiêwziêcia zwi¹zane z budow¹ infrastruktury telekomunikacyjnej. Usprawni¹ tak e proces wydatkowania unijnych funduszy przeznaczonych na rozwój szerokopasmowego Internetu. Ustawa pozwoli tak e na inwestycje na obszarach pozbawionych infrastruktury telekomunikacyjnej i dotarcie z sieci¹ do obszarów wiejskich. W myœl ustawy, UKE bêdzie corocznie inwentaryzowa³ sieci telekomunikacyjne w ca³ym kraju. Bêd¹ powstawa³y mapy infrastruktury telekomunikacyjnej i dziêki nim mo na bêdzie siê dowiedzieæ, gdzie warto inwestowaæ. Najwiêkszy wp³yw przepisów nowej ustawy bêdzie odczuwalny na rynkach dostêpu do Internetu. Wynika to z faktu, e przepisy ustawy s¹ nakierowane na inwestycje telekomunikacyjne zwi¹zane z sieciami szerokopasmowymi. W wyniku pojawienia siê nowych graczy na rynku w postaci jednostek samorz¹dowych zwiêkszy siê konkurencja, co mo e skutkowaæ zmniejszeniem cen us³ug szerokopasmowych. U³atwienia w rozwoju infrastruktury i wspólnego jej wykorzystywania os³abi¹ pozycjê operatora zasiedzia³ego uniemo liwiaj¹c mu stosowanie zawy onych stawek za dostêp telekomunikacyjny. Ponadto ewentualne utrudnienia w dostêpie do sieci operatora zasiedzia³ego zostan¹ zniwelowane poprzez korzystne warunki rozbudowy w³asnej sieci operatorów alternatywnych, jak te umo liwienie wykorzystania infrastruktury jednostek samorz¹dowych oraz przedsiêbiorstw energetycznych i wodoci¹gowo-kanalizacyjnych. Konwergencja us³ug telekomunikacyjnych Jednym ze stosunkowo nowych zjawisk na polskim rynku telekomunikacyjnym jest postêpuj¹ca konwergencja us³ug telekomunikacyjnych polegaj¹ca na oferowaniu us³ug w pakietach. Operatorzy coraz czêœciej wystêpuj¹ z rozbudowanymi ofertami us³ug, obejmuj¹cymi g³os, dane, wideo oraz us³ugi mobilne. Niewielka liczba abonentów korzystaj¹cych z ofert wi¹zanych œwiadczy w g³ównej mierze o s³abo rozwiniêtej sieci telekomunikacyjnej i braku infrastruktury œwiat³owodowej, gdy z regu³y us³ugi wi¹zane wymagaj¹ wysokich przep³ywnoœci ³¹czy. Z roku na rok widoczny jest jednak wzrost liczby operatorów oferuj¹cych us³ugi wi¹zane. Rosn¹ce wymagania klientów dostrzegli ju operatorzy telewizji kablowych i rozpoczêli modernizacjê sieci w kierunku wysokich przep³ywnoœci, jednoczeœnie oferuj¹c konkurencyjne ceny pakietów us³ug. Roœnie tym samym liczba abonentów, którzy dostrzegaj¹ korzyœci zwi¹zane z zakupem kilku us³ug op³acanych na jednym rachunku. Intensywniejszy rozwój us³ug wi¹zanych zauwa alny jest wœród operatorów alternatywnych, operator zasiedzia³y, ze wzglêdu na ograniczenia infrastrukturalne, us³ugi w pakiecie rozwija w wolniejszym tempie. Ograniczenia przep³ywnoœci ³¹czy miedzianej sieci dostêpowej operatora zasiedzia³ego powoduj¹, i nie jest mo liwe w ka dej lokalizacji zaoferowanie us³ugi telewizji jako us³ugi wi¹zanej, co powoduje jej nisk¹ popularnoœæ na rynku pakietów. Us³ugi konwergentne zosta³y zdefiniowane jako us³ugi polegaj¹ce na zapewnieniu abonentom œwiadczenia ró nych us³ug, takich jak: us³ugi telefoniczne, dostêp do programów telewizyjnych (TVK) i szerokopasmowy dostêp do sieci Internet, rozliczanych w ramach jednego rachunku. Sprzeda pakietów i konwergencja pomiêdzy us³ugami telekomunikacyjnymi oraz multimedialnymi, a tak e integracja us³ug transmisji danych z g³osem to wa ny trend na polskim rynku telekomunikacyjnym. W sprzeda y us³ug w pakietach celuj¹ operatorzy telewizji kablowej, którzy w ostatnim czasie wywieraj¹ bardzo mocn¹ presjê na tradycyjnych operatorach telekomunikacyjnych. Innym efektem konwergencji jest wzrost zainteresowania operatorów komórkowych rynkiem telefonii stacjonarnej, a tak e promocja w³asnych us³ug dostêpu do Internetu. Operatorzy oferuj¹cy dostêp do Internetu coraz rzadziej, mniej chêtnie i dro ej oferuj¹ wy³¹cznie samo ³¹cze internetowe ze wzglêdu na d¹ enie do maksymalizacji korzyœci, jakie daj¹ ³¹cza szerokopasmowe. Nieod³¹cznym elementem pozostan¹ wiêc pakiety us³ug zawieraj¹ce ju nie tylko oferty triple play czy quadruple play z³o one z us³ug telekomunikacyjnych, ale tak e us³ugi finansowe czy informatyczne. Jednak e w wielu sieciach konieczne s¹ nowe inwestycje w infrastrukturê i inne niezbêdne zmiany dla przygotowania ich do zwiêkszonego zapotrzebowania na pasmo oraz innych wymagañ zapewniaj¹cych prawid³owe funkcjonowanie us³ug telefonii i wideo. Z inwestycjami œwiat³owodowymi zwleka jednak najwiêkszy operator telekomunikacyjny w Polsce TP SA. Istotny udzia³ w rynku (przekraczaj¹cy 1 proc. w latach ) us³ug konwergentnych dotyczy tylko czterech typów us³ug wi¹zanych: Telefonia ruchoma + dostêp do sieci Internet, Telewizja kablowa + dostêp do sieci Internet, Telefonia stacjonarna + dostêp do sieci Internet + telewizja kablowa, Telefonia stacjonarna + dostêp do sieci Internet, które stanowi¹ niemal 98 proc. ca³ego rynku us³ug konwergentnych. INFOTEL 3/

20 telekomunikacja RAPORTY, ANALIZY Widoczna jest zdecydowana dominacja operatora Polkomtel, który w 2009 roku posiada prawie 96- proc. udzia³ w obszarze rynku us³ug Telefonia ruchoma + dostêp do sieci Internet. Swoj¹ obecnoœæ zaznacza tak e PTK Centertel, natomiast Aster w tym obszarze rynku stawia dopiero pierwsze kroki. Wiêksza liczba operatorów zainteresowana jest œwiadczeniem us³ugi Telewizja kablowa + dostêp do sieci Internet. Najpopularniejsza us³uga triple play, a wiêc Telefonia stacjonarna + dostêp do sieci Internet + telewizja kablowa oferowana jest g³ównie przez operatorów sieci kablowych. Podczas gdy w 2008 roku na tym obszarze rynku istnia³o zaledwie trzech istotnych graczy, w 2009 roku liczba ta podwoi³a siê. W 2009 roku swoj¹ obecnoœæ zaznaczy³ wyraÿnie UPC, przejmuj¹c pozycjê lidera z udzia³em 42,73 proc. Swój udzia³ w rynku tej us³ugi zmniejszy³ Aster. W 2009 roku znacznie zwiêkszy³a siê, a do 20, liczba operatorów oferuj¹cych powy szy pakiet. Ostatni¹ pod wzglêdem popularnoœci us³ug¹ konwergentn¹ jest zestaw Telefonia stacjonarna + dostêp do sieci Internet. W tym obszarze istnieje najwiêksza liczba oferentów, choæ zdecydowanym liderem w 2008 roku by³a Netia. W 2008 roku swoj¹ obecnoœæ zaznaczyli równie inni istotni gracze w tym obszarze rynku: Telefonia Dialog i Multimedia Polska-Po³udnie. W 2009 roku na pozycji lidera pozosta³a Netia, choæ udzia³ w rynku spad³ z 74,57 proc. do 66,52 proc. Spad³y równie udzia³y Telefonii Dialog oraz operatora Multimedia Polska-Po³udnie. Spadek tych udzia³ów jest efektem pojawienia siê nowych graczy na tym obszarze rynku w 2009 roku. W zestawieniu zosta³o ujêtych 27 operatorów z wartoœciami poni ej 1,9 proc. Podsumowanie Dostêp do Internetu W 2009 roku odnotowano wzrost liczby u ytkowników z dostêpem do Internetu. WskaŸnik ten osi¹gn¹³ wartoœæ oko³o 15,8 proc., co oznacza, e w stosunku do roku ubieg³ego odnotowano przyrost na poziomie 2,5 punktu procentowego. WskaŸnik ten obejmuje swoim zakresem stacjonarny i mobilny dostêp do Internetu. Du ym zaskoczeniem okaza³ siê dynamiczny wzrost liczby u ytkowników korzystaj¹cych z dostêpu do Internetu za poœrednictwem sieci operatorów telefonii komórkowej. W ci¹gu roku przyby³o 1 milion nowych abonentów. Zapewne jest to skutkiem rosn¹cej popularnoœci komputerów przenoœnych. Znacznie l ejsza masa i rozmiary oraz d³u szy czas pracy na akumulatorach ni standardowe komputery przenoœne spowodowa³y, e dostêp do Internetu wszêdzie i o ka dej porze sta³ siê bardzo powszechny, szczególnie w du ych miastach, gdzie operatorzy sieci mobilnych rozwijali siec nadajników dostarczaj¹cych us³ugi w technologii UMTS. Wros³a te rola operatorów telewizji kablowych, których medium transmisyjne sprzyja dostarczaniu us³ug szerokopasmowych ma poziomie 20 Mbit/s, a w przypadku najwiêkszych graczy w tym segmencie dostawców tak e us³ug o przep³ywnoœci bliskiej 100 Mbit/s. Warto zwróciæ uwagê, e oferty s¹ tym bardziej atrakcyjne dla konsumentów objêtych zasiêgiem sieci TVK, e za cenê zbli on¹ do ofert operatorów sieci PSTN otrzymuj¹ oni us³ugi o prêdkoœci wy szej 2-8-krotnie od standardowej oferty operatów sieci PSTN. Jest to wiêc nowa tendencja daj¹ca siê zauwa yæ w polityce kreowania cen detalicznych przez dostawców Internetu. Za podobn¹ lub nieznacznie wy sz¹ cenê oferowane s¹ us³ugi dostêpu do Internetu o wy szych przep³ywnoœciach bitowych. Znacz¹c¹ zmianê odnotowano równie w zakresie proporcji wzajemnych pomiêdzy poziomami przep³ywnoœci oferowanymi najpowszechniej przez operatorów telekomunikacyjnych. W 2008 roku liczba ³¹czy szerokopasmowych wolniejszych ni 2 Mbit/s stanowi³a 80 proc. udzia³u wszystkich stacjonarnych ³¹czy na rynku. Na koniec 2009 roku wartoœæ ta spad³a do oko³o 60 proc., natomiast wzros³a liczba ³¹czy z przep³ywnoœciami z przedzia³u 2-10 Mbit/s. Mo na wiêc oceniæ z poziomu konsumenta, e stan jakoœci us³ug szerokopasmowych znacz¹co poprawi³ siê w porównaniu do 2009 roku, a dostêp do Internetu na poziomie 10 Mbit/s dla klienta indywidualnego nie stanowi ju zaskoczenia dla wielu konsumentów. Do s³abych stron polskiego rynku us³ug szerokopasmowych zaliczyæ nale y niski poziom penetracji dostêpem do Internetu przez sieci stacjonarne w przeliczeniu na jednego mieszkañca kraju. Sukcesywnie rok po roku wartoœæ wskaÿnika penetracji roœnie, jednak pomimo tego nadal Polska na tle krajów Unii Europejskiej zajmuje jedn¹ z ostatnich pozycji w rankingu. Nadal charakterystyczn¹ cech¹ polskiego rynku us³ug szerokopasmowych jest du a liczba stacjonarnych ³¹czy szerokopasmowych z przep³ywnoœciami nie przekraczaj¹cymi 2 Mbit/s. Pomimo e rok 2009 przyniós³ znacz¹c¹ i zarazem pozytywn¹ zmianê w tym zakresie udzia³ liczby ³¹czy wolniejszych ni 2 Mbit/s spad³ z oko³o 81 proc. w 2008 roku do oko³o 66 proc. w 2009 roku to, wed³ug danych opublikowanych przez Komisjê Europejsk¹, Polska zajmuje przedostatnie miejsce w porównaniu z pozosta³ymi krajami cz³onkowskimi Unii Europejskiej. Z pozytywnych aspektów rozwoju Internetu szerokopasmowego zauwa yæ nale y, e pomimo ostatnich pozycji Polski w rankingach, poziom penetracji oraz jakoœæ œwiadczonych us³ug z roku na rok w Polsce wzrasta. Telefonia ruchoma Rynek telefonii ruchomej mo na oceniæ nadal jako jeden z najatrakcyjniejszych segmentów rynku telekomunikacyjnego w Polsce. Kolejny rok spadaj¹ stawki MTR i ceny detaliczne oraz roœnie konkurencja. Pomimo wysokiej penetracji nie brakuje chêtnych do rozpoczêcia dzia³alnoœci czy to jako operator wirtualny, czy jako MNO. Dla wielu firm dodanie do portfolio oferowanych us³ug us³ug telefonii ruchomej stanowi cenn¹ wartoœæ dodan¹ dla ich rozwoju. Rynek telefonii ruchomej osi¹gn¹³ fazê dojrza³oœci. Pomimo e wszystkie wskaÿniki (penetracja, wartoœæ rynku, czasy wykonywania po³¹czeñ) by³y wy sze ni przed rokiem, to ich przyrosty nie by³y ju tak gwa³towne, jak w latach ubieg³ych. W 2009 przyby³y dwa nowe podmioty MNO, po raz pierwszy zanotowano zakoñczenie dzia³alnoœci przez nowy podmiot. Pomimo rosn¹cej konkurencji w wyniku prowadzenia dzia³alnoœci przez kilkanaœcie podmiotów, jest on zdominowany pod wzglêdem udzia³ów g³ównie przez podmioty obecne na rynku od lat kilkunastu. 18 INFOTEL 3/2010