Regionalna Strategia Współpracy Ogniw Pośredniczących

Transkrypt

1 Regionalna Strategia Współpracy Ogniw Pośredniczących Opracowanie: Zespół ResPublic sp. z o.o. przy współpracy pracowników Krakowskiego Parku Technologicznego. Kraków, maj 2011

2 I. SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie... 3 II. Diagnoza sytuacji uwarunkowania realizacji modelu brokera innowacji... 5 III. Model brokera innowacji założenia wstępne...11 IV. Cele Regionalnej Strategii Współpracy Ogniw Pośredniczących do roku V. Zasady innowacyjnego podejścia w realizacji modelu brokerskiego...14 VI. Kluczowe działania realizowane przez Brokera Innowacji...16

3 I. Wprowadzenie Regionalna Strategia Współpracy Ogniw Pośredniczących (RSWOP) jest wynikiem uzgodnień dokonanych w gronie aktorów zaangażowanych w realizację promowanego w projekcie Broker innowacji jako narzędzie dla efektywnego rozwoju systemu nowoczesnej gospodarki Małopolski (projekt Broker innowacji ) modelu brokera innowacji. Opracowując RSWOP członkowie konsorcjum realizującego projekt oraz potencjalni beneficjenci projektu Broker innowacji wskazali na kluczowe kwestie strategiczne i organizacyjne, niezbędne do przeprowadzenia pilotażu, a następnie dokonania ewaluacji i uruchomienia w pełnej skali modelu współpracy nauki i biznesu w województwie małopolskim, bazującego na skutecznie i efektywnie działającym mechanizmie brokerskim. RSWOP jest wobec tego deklaracją (wstępną wersją) modelu brokera innowacji. Zgodnie z ideą realizacji projektu innowacyjnego testującego, współfinansowanego w ramach Priorytetu VIII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, założenia dokonane w RSWOP zostaną w nadchodzących miesiącach zweryfikowane w praktyce, dzięki czemu możliwe będzie stworzenie finalnej wersji (produktu końcowego) modelu brokera innowacji. RSWOP opracowana została na podstawie i przy wykorzystaniu: wniosków z analizy istniejących dokumentów, w tym raportów i opracowań w zakresie szeroko pojętej innowacyjności i komercjalizacji technologii, głównie w odniesieniu do obszaru Małopolski (wyniki analizy w dalszej części opracowania), które wskazują na istniejący problem w zakresie niedostatecznej współpracy nauki i biznesu oraz przyczyny tego problemu; wyników pogłębionej diagnozy problemu przeprowadzonej w ramach projektu Broker innowacji, tj. analizy dostępnych źródeł finansowania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, analizy oferty krakowskich szkół wyższych i instytutów naukowych w zakresie prowadzonych przez nich badań; wiedzy zdobytej podczas wizyty studyjnej do Cambridge z udziałem przedstawicieli Województwa Małopolskiego i Krakowskiego Parku Technologicznego oraz zaproszonych ekspertów reprezentujących krakowskie centra transferu technologii (Politechniki Krakowskiej i Akademii Górniczo-Hutniczej), Izbę Przemysłowo-Handlową, Jagiellońskie Centrum Innowacji; konsultacji z ekspertami w tej dziedzinie w I etapie realizacji projektu; wyników warsztatów przeprowadzonych w ramach I etapu realizacji projektu Broker innowacji z udziałem przedstawicieli i animatorów sieci współpracy, przedstawicieli ogniw pośredniczących, przedsiębiorców, którzy pomogli w opracowaniu katalogu usług składających się na model, które testowane będą w II etapie projektu. Należy w tym miejscu podkreślić, iż zaangażowanie przedstawicieli grupy docelowej w opracowanie RSWOP, poprzez ich udział w warsztatach i diagnozie, ma kluczowe znaczenie, 3

4 ponieważ grupa ta stanowi najcenniejsze źródło informacji o problemie. Umożliwi to opracowanie produktu finalnego i dobór narzędzi adekwatnie do potrzeb zarówno odbiorców jak i przyszłych użytkowników produktu. Na wstępną wersję modelu oraz jego finalną wersję składać się będą usługi świadczone przez trzy biura: 1) Centrum Sieci Współpracy 2) Zaplecze Ogniw Pośredniczących 3) Ośrodek Prognoz Technologicznych. Każde z biur wyspecjalizowane będzie w świadczeniu usług na rzecz poszczególnych odbiorców, jednak istotą modelu będzie spójność działania trzech biur wszystkie realizowane działania będą się nawzajem przenikać w taki sposób, aby stworzyć platformę współpracy między światem nauki, biznesu i administracji. O szczegółowej charakterystyce funkcjonowania każdego z biur i jego portfolio usług testowanych w ramach projektu Broker innowacji stanowią zapisy kolejnych rozdziałów niniejszej RSWOP. Istotne dla wdrażania RSWOP będzie również utworzenie platformy internetowej, która stanowić będzie narzędzie wspomagające funkcjonowanie modelu. Rolę wspomagającą będą pełniły także działania upowszechniające wypracowywany model brokera. Grupę docelową RSWOP stanowią: użytkownicy produktu, a więc ogniwa pośredniczące w transferze wiedzy i komercjalizacji technologii, którzy na co dzień będą korzystać z brokerskiego modelu współpracy zaliczyć można do nich m.in.: centra transferu technologii, inkubatory i parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, sieci współpracy, agencje rozwoju lokalnego i regionalnego, izby przemysłowo-handlowe; odbiorcy produktu, czyli przedstawiciele świata nauki i biznesu, których problemy związane z brakiem wzajemnej współpracy zostaną rozwiązane, przynajmniej częściowo, dzięki wdrożeniu modelu brokera innowacji 4

5 II. Diagnoza sytuacji uwarunkowania realizacji modelu brokera innowacji Kierunki współczesnego rozwoju gospodarczego wyznaczane są przez rozwój branż nowych technologii, sprawne i efektywne zarządzanie procesem transferu wiedzy oraz implementację nowych inicjatyw technologicznych. Kluczowe jest nie tylko tworzenie nowych technologii, ale również formułowanie dla nich strategii działania i wdrażanie ich. Biorąc pod uwagę ww. czynniki można stwierdzić, iż małopolska gospodarka, ale też gospodarka całego kraju, wciąż charakteryzują się bardzo niskim poziomem innowacyjności i konkurencyjności. Potwierdzają to również wyniki raportu Innovation Union Scoreboard 2010 [Tablica wyników Unii innowacji w zakresie badań i innowacji za rok 2010, 1 Luty 2011]. Polska jest jednym z umiarkowanych innowatorów z wynikiem poniżej średniej. Do jej relatywnie mocnych stron należą głównie zasoby ludzkie. Relatywnie słabe strony to systemy badań, powiązania kooperacyjne, przedsiębiorczość oraz aktywa intelektualne. Innymi słowy, słabe strony skupione są wokół niewystarczających połączeń pomiędzy sferą nauki a biznesem. W Małopolsce rozwój przedsiębiorczości innowacyjnej wciąż jest na zbyt niskim poziomie w stosunku do potencjału jaki za sobą niesie. Z jednej strony Małopolska jest regionem dysponującym znakomitym zapleczem naukowym pod tym względem zajmuje 2. miejsce po województwie mazowieckim, z drugiej zaś charakteryzuje się niską innowacyjnością firm zajmuje 7-8. miejsce w zależności od konkretnego wskaźnika [wg raportu Nauka i technika w Polsce w 2008 r., GUS, 2010]. Pod względem wielkości nakładów na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach w sektorze przemysłowym Małopolska w 2009 roku zajmowała 5. miejsce, natomiast w sektorze usług 4. miejsce [wg raportu Nauka i technika w Polsce w 2009 r., GUS, 2011]. Tak więc mimo istnienia silnie rozbudowanej sfery badawczo-rozwojowej województwo małopolskie traci pozycję w sferze gospodarczej inne województwa zwiększają ten dystans mimo mniej korzystnej infrastruktury. Mimo świadomości w tym zakresie w dalszym ciągu podejmowane są tylko inicjatywy o charakterze indywidualnym, ale one nie rozwiązują problemu słabej współpracy nauki i biznesu, w której tkwi główna przyczyna takiego stanu. Raport przeprowadzony w ramach ewaluacji on-going wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego pn. Ocena transferu wiedzy i powiązań sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorstwami w województwie małopolskim w 2009 r. [CEM na zlec. Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, 2009] wskazuje na kluczowe problemy w zakresie transferu technologii w Małopolsce: małopolskie przedsiębiorstwa z sektora MSP w przeważającej większości nie są zainteresowane współpracą z jednostkami badawczo-rozwojowymi tylko 45% badanych firm współpracuje z jednostkami B+R, w tym najrzadziej mikro i małe firmy (22%), przy czym w stosunku do 2006 roku odnotowano wzrost tego odsetka; część małopolskich firm współpracuje wprawdzie z jednostkami sektora B+R, jednak jest to dla nich najmniej preferowany kanał transferu wiedzy i technologii 29% badanych firm 5

6 preferuje transfer wiedzy z innych firm i przez pośredników, bardzo rzadko z sektora B+R (12%); małopolscy przedsiębiorcy objęci badaniem jako barierę współpracy z B+R wskazywali niedostateczną informację o ich ofercie (49% duże firmy, 44% średnie, 33% mikro i małe), jak również brak odpowiedniej oferty (odpowiednio 49%, 37%, 31%), w opinii przedsiębiorstw przedstawiciele instytucji naukowych nie znają problematyki i potrzeb przedsiębiorstw; tylko 1/3 małopolskich instytucji otoczenia biznesu świadczy usługi o charakterze proinnowacyjnym, instytucje te prowadzą zbyt pasywną politykę w zakresie wspierania działalności innowacyjnej firm; brak lub niedobór kapitału finansowego stanowi główną barierę wprowadzania innowacji w małopolskich przedsiębiorstwach; w przedsiębiorstwach istnieje trudność ze skompletowaniem wykwalifikowanej, a jednocześnie nastawionej proinnowacyjnie kadry; niedostatecznie rozwinięta sieć MSP, które mogłyby wspólnie realizować projekty badawcze i wdrożeniowe związane z transferem technologii, zdolnych do kooperacji z dużymi krajowymi i zagranicznymi firmami; bariera mentalna i administracyjna ograniczająca współpracę świata nauki i biznesu, jak również rozbudowana biurokracja w tym zakresie; brak partnera w inicjowaniu współpracy nauki i biznesu raport podkreśla tutaj istotną rolę Województwa. W raporcie wskazano, że województwo zgodnie z sugestiami badanych (przedsiębiorców, jednostek naukowych) powinno aktywnie pomagać w inicjowaniu porozumień o współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami sektora B+R, gdyż na obecnym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego naszego regionu w procesie tym potrzebny jest pośrednik. Podobne problemy jak wymienione powyżej, wskazywane były już w 2007 r. w raporcie Analiza porównawcza popytu na innowacje i podaży innowacji w Małopolsce [J. Działek, 2007]. Jednak jak widać podejmowane dotychczas jednostkowe działania w tym zakresie nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Analiza jakościowa. Potencjał inicjatyw klastrowych w województwie małopolskim [InnoCo na zlec. Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, 2009] także wskazuje na problem braku zorganizowanej sieci wsparcia działającej na rzecz budowania współpracy nauki i biznesu, rozproszenie rynku innowacji oraz brak spójnego systemu promocji innowacji. Raport Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy [PARP, 2010] również definiuje bariery nie pozwalające na stosowanie obecnie proponowanych rozwiązań ogniwa systemu, tj. świat nauki, biznesu i administracji działają w izolacji, niewiele wiedzą o wzajemnej ofercie i potrzebach, brakuje specjalistów z zakresu całości procesu komercjalizacji technologii, istnieje szereg barier mentalnych, w tym brak wzajemnego zaufania. 6

7 Na potencjał innowacyjny regionu wpływa istnienie na jego obszarze podmiotów takich jak klastry, inkubatory czy parki technologiczne. W Małopolsce wprawdzie działają te podmioty, jednak problemem jest brak spójności tego działania oraz brak współpracy. Podejmowanych jest szereg inicjatyw o charakterze indywidualnym, które tak naprawdę nie wzmacniają współpracy nauki i biznesu. Doświadczenia zdobyte podczas wizyty studyjnej do Cambridge potwierdzają również konieczność wspólnego działania na rzecz kreowania innowacyjności. Współdziałanie sektora nauki i biznesu w Cambridge opiera się przede wszystkim o system wzajemnej współpracy, dzielenia się wiedzą, współdziałania w ramach sieci. W budowaniu i wzmacnianiu współpracy nauki i biznesu pomagać mają ośrodki wspierania innowacyjności i przedsiębiorczości, tzw. ogniwa pośredniczące. Są to np. centra transferu technologii działające przy uczelniach, parki technologiczne czy inkubatory przedsiębiorczości. Ich zadaniem, zgodnie z założeniami, jest m.in. wspieranie procesów komercjalizacji, łączenie partnerów naukowych i biznesowych, promowanie innowacji, budowanie świadomości i kultury innowacji w obu tych środowiskach oraz edukacja i doradztwo w tym zakresie. W praktyce jednak założenia te nie są realizowane tak jak być powinny, mimo istnienia również w Małopolsce szeregu takich instytucji. Wpływ na to mają cztery rodzaje barier: bariery o charakterze systemowym chodzi przede wszystkim o nadmiernie rozbudowaną biurokrację, ilość aktów prawnych i regulacji, niedostosowane do zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej; bariery o charakterze strukturalnym związane ze specyfiką sektorów nauki i gospodarki, braku wypracowanych w tym zakresie strategii, a co za tym idzie niedostosowania działań, np. nieodpowiednia alokacja funduszy europejskich, słaby rozwój regionalnych biegunów wzrostu; bariery o charakterze świadomościowo-kulturowym głównie jest to bariera mentalna związana z istnieniem pewnych stereotypów, niskiej akceptacji dla innowacyjnych postaw i rozwiązań, przy jednoczesnej wysokiej samoocenie kluczowych aktorów świata nauki i biznesu; bariery kompetencyjne brak wykwalifikowanych specjalistów z zakresu całości procesu komercjalizacji innowacji [E. Gwarda-Gruszczyńska, T. Czapla: Kluczowe kompetencje menedżera ds. komercjalizacji, PARP, Warszawa 2011, s. 8]. Wskazane powyżej bariery i problemy, w szczególności bariera kompetencyjna oraz problem braku kapitału finansowego w znacznej mierze ograniczają działalność ośrodków wspierania innowacyjności oraz stanowią przeszkodę w rozwoju innowacyjnych przedsięwzięć. Istnienie tych barier związane jest przede wszystkim z niskim poziomem praktycznej wiedzy o biznesie, dużą rotacją kadr w ośrodkach innowacji, jak również niewielkim autentycznym doświadczeniem biznesowym i brakiem specjalistów. Chodzi głównie o wykwalifikowaną kadrę przygotowującą i realizującą procedury ochronne i roszczeniowe (w tym w zakresie wartości niematerialnych i prawnych, prawa patentowego) oraz szeroko pojętych menedżerów ds. komercjalizacji. Po stronie przedsiębiorców brakuje umiejętności związanych z formułowaniem i implementacją strategii innowacyjnych, wyceną wartości przedsiębiorstwa itp. Kluczowym czynnikiem zmierzającym do 7

8 likwidacji tych barier jest określenie kompetencji, jakie powinien posiadać pracownik zajmujący się doradztwem w zakresie komercjalizacji innowacji [E. Gwarda-Gruszczyńska, T. Czapla: Kluczowe kompetencje menedżera ds. komercjalizacji, PARP, Warszawa 2011, s. 9] oraz wsparcie przedsiębiorców w zakresie pozyskiwania kapitału finansowego na innowacyjne projekty. Jednocześnie o potencjale innowacyjnym regionu stanowi istnienie na jego terenie silnych ośrodków naukowych oraz skupionych wokół nich, a także wokół lokalnych środowisk przedsiębiorczości, różnego rodzaju podmiotów takich jak: agencje, inkubatory czy parki technologiczne. Instytucje te posiadają swoje niejednokrotnie wieloletnie doświadczenie oraz funkcjonują w regionalnych, krajowych i międzynarodowych sieciach współpracy. W tym zakresie koordynacja oferty jest wyzwaniem rozwojowym dla Małopolski. Wyraźnie rysuje się także orientacja technologiczna Województwa Małopolskiego. W projekcie Perspektywa Technologiczna Kraków Małopolska 2020, prowadzonym przez Krakowski Park Technologiczny (KPT), zbudowano scenariusze rozwoju dziesięciu technologii, najbardziej obiecujących z punktu widzenia potencjału regionu. Istotne z punktu widzenia dalszych prac w projekcie Broker innowacji jest uwzględnienie ich skumulowania w trzech obszarach zastosowań, dla których może być budowana przewaga konkurencyjna Małopolski w skali międzynarodowej. Tabela 1. Obszary zastosowań 10 kluczowych technologii wybranych w projekcie Perspektywa technologiczna Kraków Małopolska Obszary zastosowań technologii Wybrane technologie Bezpieczeństwo i komfort życia (min. energetyka) Budownictwo samowystarczalne energetycznie Czyste technologie energetyczne Inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych Systemy inteligentne Medycyna i zdrowie ( min. life science) Inżynieria tkankowa Leki i technologie miejscowo niszczące nowotwory Monitoring i kontrola stanów chorobowych Usprawnienie procesu leczenia w oparciu o analizę danych Inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych Informacja i wizualizacja (min. technologie Bezdotykowy interfejs komputerowy informacyjne) Uniwersalny dostęp do informacji Źródło: Perspektywa technologiczna Kraków Małopolska 2020 Wyzwania rozwojowe. Debata o silnych i słabych stronach, szansach i zagrożeniach dla Małopolski, wykazała dobitnie, że polityka regionalna musi być nastawiona na innowacyjność. Wybór technologii przyszłości ma sprzyjać innowacyjności i kreatywności, wspomagać rozwój zaawansowanych technologicznie sektorów gospodarki. To jedyny sposób, by zapewnić zrównoważony wzrost, konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw, powiązania sieciowe w gospodarce, odpowiednie miejsca pracy 8

9 dla rzeszy absolwentów uczelni wyższych i rosnącej liczby absolwentów studiów doktoranckich, i w efekcie zrównoważony rozwój i wzrost gospodarczy regionu. Innowacyjność powinna się przejawiać nie tylko w wyborze najbardziej obiecujących zastosowań technologii, ale również w innowacyjnych sposobach działania wykorzystaniu sieci współpracy, tworzeniu forów kontaktów naukowców z przemysłem, pokonaniu barier regulacyjnych i administracyjnych, skuteczniejszych form finansowania nowych przedsięwzięć, promowaniu standardów społecznej odpowiedzialności biznesu, otwarciu na europejską przestrzeń badawczą. Projekt Broker innowacji, w ramach którego powstał niniejszy dokument jest próbą takiego właśnie innowacyjnego podejścia do sposobu organizacji współpracy na linii biznes nauka administracja. Konieczne jest również uwzględnienie dorobku przedsiębiorców oraz instytucji otoczenia biznesu, którzy podjęli wyzwanie współpracy gospodarczej w środowiskach klastrowych. W opracowaniach Plan wspierania klastrów oraz Analiza jakościowa. Potencjał inicjatyw klastrowych w Województwie Małopolskim zidentyfikowano sieci współpracy działające w Województwie Małopolskim o najwyższym potencjale rozwojowym. Szczególną rolę do odegrania mają także instytucje pośredniczące w transferze technologii. Przez wzgląd na swój charakter, w tym bezpośrednie powiązanie ze światem nauki, kluczowa w aspekcie przyszłych działań jest rola centrów transferu technologii trzech krakowskich uczelni: Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechniki Krakowskiej oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. W poniższej tabeli aktywność środowisk klastrowych i instytucji transferu technologii przypisano względem zainteresowań tematycznych do w/w obszarów zastosowań technologii. Spójność i komplementarność aktywności w tych obszarach stanowić bowiem będzie już w najbliższej przyszłości kluczowy czynnik sukcesu w realizacji polityki innowacyjnej Województwa Małopolskiego. Kluczowych aktorów realizowanych przedsięwzięć określono zgodnie z założeniami wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji mianem ogniw pośredniczących. Tabela 2. Ogniwa Pośredniczące w Województwie Małopolskim na tle kluczowych obszarów zastosowań technologii. Obszary zastosowań technologii Zidentyfikowane ogniwa pośredniczące Bezpieczeństwo i komfort życia (m.in. energetyka) Małopolsko-podkarpacki Klaster Czystych Technologii Energetycznych Klaster Zrównoważonej Infrastruktury CTT AGH CTT PK KPT INNOAGH MKTI FZ KPT Medycyna i zdrowie (m.in. life science) Klaster Life Science Medklaster Zielona Inicjatywa Gospodarcza 9

10 CITTRU JCI JCI Venture CTT AGH INNOAGH CTT PTM Informacja i wizualizacja (m.in. technologie Multiklaster informacyjne Europejskie Centrum Gier Małopolski Klaster Technologii Informacyjnych INNOAGH Trident Inret KPT CTT AGH Europejska Akademia Gier Krakowska Strefa Dizajnu FZ KPT Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Informacji KPT, Analiza jakościowa. Potencjał inicjatyw klastrowych w Województwie Małopolskim, Perspektywa technologiczna Kraków Małopolska 2020 Wyzwania rozwojowe. W konsekwencji za najistotniejsze uwarunkowania realizacji modelu brokera innowacji należy uznać: w zakresie potencjału endogenicznego: koordynację aktywności ogniw pośredniczących i wzmacnianie kompetencji ich kadr, połączone ze skupieniem się na przedsięwzięciach generowanych w kluczowych sieciach współpracy w regionie; w zakresie potencjału egzogenicznego: budowanie przewagi konkurencyjnej Województwa Małopolskiego w trzech zidentyfikowanych obszarach zastosowań technologii, połączone ze stawaniem się miejscem węzłowym wymiany wiedzy w tych dziedzinach. 10

11 III. Model brokera innowacji założenia wstępne Na model brokera innowacji definiowany w niniejszej RSWOP składają się: funkcjonowanie Centrum Sieci Współpracy (CSW); funkcjonowanie Zaplecza Ogniw Pośredniczących (ZOP); funkcjonowanie Ośrodka Prognoz Technologicznych (OPT). Dla każdego z obszarów utworzone zostanie biuro o nazwie wskazanej powyżej. Każde z biur zarządzać powinno specyficznym portfolio produktów. Produkty te skierowane będą do różnych grup odbiorców, aczkolwiek wielu z nich korzystać będzie z wsparcia udzielanego za pośrednictwem każdego z biur. Centrum Sieci Współpracy (CSW) będzie jednostką organizacyjną Krakowskiego Parku Technologicznego, której głównym zadaniem będzie wsparcie dla sieci już istniejących oraz nowoutworzonych (preinkubacja sieci współpracy). Adresatem oferty CSW są sieci współpracy działające na terenie Województwa Małopolskiego. Zaplecze Ogniw Pośredniczących (ZOP) będzie jednostką organizacyjną Krakowskiego Parku Technologicznego, której głównym zadaniem będzie wsparcie dla ogniw pośredniczących w transferze technologii i współpracy pomiędzy sferą nauki i biznesu. Adresatami jej działań są przede wszystkim przedsiębiorcy, oraz centra transferu technologii, parki technologiczne i inkubatory przedsiębiorczości działające w regionie. Ośrodek Prognoz Technologicznych (OPT) będzie jednostką organizacyjną Krakowskiego Parku Technologicznego, której głównym zadaniem będzie tworzenie węzłów wiedzy i informacji w zakresie 10 technologii priorytetowych wskazanych w ramach projektu foresightowego Perspektywa technologiczna Kraków Małopolska Wyzwania rozwojowe. Poniżej przedstawiono schemat modelu brokera innowacji w systemie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki. 11

12 Rysunek 1. Struktura brokera innowacji w systemie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (funkcja programowania strategicznego i koordynacji) Kierownik Projektu Regionalna Strategia Innowacji Program Wykonawczy dla Regionalnej Strategii Innowacji Projekt Broker innowacji jako narzędzie dla efektywnego rozwoju systemu nowoczesnej gospodarki Małopolski SEKTOR GOSPODARKI (przedsiębiorstwa, instytucje otoczenia biznesu, instytucje publiczne) Krakowski Park Technologiczny Operator działań Dyrektor Działu Rozwoju Krakowskiego Parku Technologicznego Sektor nauki (uczelnie, jednostki naukowe) Popyt na innowacje, nowe technologie decydenci instytucji publicznych decydenci instytucji otoczenia biznesu Biuro CSW Koordynator Biura Biuro ZOP Koordynator Biura + asystent Biuro OPT Koordynator Biura + asystent Podaż innowacji, nowych technologii (badania, wyniki badań, licencje, patenty) decydenci instytucji sektora nauki Animatorzy Sieci Współpracy Wdrożenia innowacji Ogniwa Pośredniczące Przedsiębiorstwa innowacyjne, spółki spin-out/off przedsiębiorcy pracownicy studenci Strona 12

13 IV. Cele Regionalnej Strategii Współpracy Ogniw Pośredniczących w horyzoncie czasowym do roku 2016 (w ramach projektu Broker innowacji do września 2013 r.) Tabela 3. Cele RSWOP. Cel nadrzędny RSWOP (pośredni): Osiągnięcie wysokiego poziomu współpracy sektora nauki i biznesu w oparciu o efektywny i skutecznie funkcjonujący model brokera innowacji Cel główny RSWOP: Zwiększenie do końca 2013 roku skuteczności działań na rzecz wzmocnienia współpracy nauki i biznesu poprzez zbudowanie modelu efektywnego i skutecznego partnerstwa oraz prężnie funkcjonującego systemu brokerskiego. Cele cząstkowe: 1. Zidentyfikowanie determinant warunkujących skuteczną współpracę pomiędzy sferą nauki i biznesu; 2. Opracowanie katalogu zadań (usług) oraz organizacyjnej formy ich świadczenia dla sieci współpracy; 3. Opracowanie systemu szkoleń i usług doradczych dla przedsiębiorców oraz ogniw pośredniczących; 4. Opracowanie profesjonalnego systemu monitoringu dotyczącego dziesięciu technologii wyłonionych w procesie foresightowym: Perspektywa Technologiczna Kraków Małopolska 2020 Cele szczegółowe: 1. Analiza i ustalenie przyczyn niedostatecznej współpracy sfery nauki i biznesu; 2. Poprawa warunków do rozwoju przedsiębiorczości akademickiej; 3. Rozwój usług brokerskich wspierających konkurencyjność i innowacyjność nowoczesnej gospodarki Małopolski; 4. Poprawa dostępu do informacji o wzajemnych potrzebach i ofertach instytucji naukowych i przedsiębiorstw; 5. Wzrost świadomości i poziomu wiedzy przedstawicieli nauki i biznesu w zakresie korzyści płynących ze wzajemnej współpracy; 6. Kreowanie wizerunku Małopolski jako regionu otwartego na innowacje Cele w obszarze CSW: 1. Rozwinięty kapitał relacyjny uczestników sieci współpracy. 2. Zwiększony poziom kompetencji (wiedza, umiejętności, postawa) animatorów sieci współpracy. 3. Rozwój i wsparcie nowych sieci współpracy. 4. Zmniejszone bariery rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw działających w ramach sieci współpracy. 5. Wzmocnione organizacyjnie sieci współpracy działające w regionie. 6. Zwiększony stopień społecznej znajomości sieci współpracy. Źródło: Opracowanie własne Cele w obszarze ZOP: 1. Zwiększone kompetencje (wiedza, umiejętności, postawa) pracowników i ekspertów zaplecza ogniw pośredniczących. 2. Usprawnione procesy transferów technologii w województwie małopolskim. 3. Poprawa dostępności do oferty zaplecza ogniw pośredniczących dla przedsiębiorstw innowacyjnych, w tym start-upów i spin-offów. 4. Poprawa dostępności do oferty instytucji otoczenia biznesu dla przedsiębiorczości technologicznej. 5. Rozwinięte usługi brokerskie dla uczestników rynku innowacji. 6. Zwiększony stopień społecznej znajomości znaczenia innowacji w poprawie warunków i jakości życia. Cele w obszarze OPT: 1. Dostępne zintegrowane bazy wiedzy w zakresie 10 priorytetowych technologii (obejmujące: pracowników naukowych, prowadzących badania, przedsiębiorstwa prowadzące projekty, stan wiedzy w zakresie wiodących technologii). 2. Wysoki stopień społecznej znajomości 10 technologii priorytetowych dla Województwa Małopolskiego. 3. Poprawa dostępu do informacji o wzajemnych potrzebach i ofertach instytucji naukowych i przedsiębiorstw. Strona 13

14 V. Zasady innowacyjnego podejścia w realizacji modelu brokerskiego Realizując projekt Broker innowacji konsorcjum i pozostali aktorzy kierowali się będą pięcioma opisanymi poniżej zasadami, które zapewnią innowacyjność w realizacji modelu brokerskiego oraz pozwolą doprowadzić do stworzenia pożądanego produktu finalnego projektu skutecznego i efektywnego modelu współpracy nauki i biznesu. Zasada zaangażowania trzech sektorów na rzecz komplementarności wsparcia Zaangażowanie trzech sektorów nauki, biznesu i administracji w budowanie modelu brokerskiego jest istotne z kilku punktów widzenia. Partnerstwo w procesie kreowania i dyfuzji innowacji jest niezbędne, jednak konieczna jest współpraca nie tylko kooperantów jakimi są przedstawiciele nauki i biznesu, ale także zaangażowanie lokalnych i regionalnych samorządów. W procesie tym kluczowa jest rola ośrodków innowacji, przy czym aby mogły realizować to zadanie musi ono zostać uwzględnione przez podmioty systemu innowacyjnego, w tym władze. Należy więc podkreślić, iż każda ze sfer wnosi określone zasoby na rzecz kreowania innowacji. Instytucje B+R wnoszą m.in. wiedzę i nowe technologie, kapitał ludzki, infrastrukturę badawczą. Biznes przedsiębiorstwa oferują rynki zbytu i kanały dystrybucji, inwestycje, jak również zdolność do podejmowania ryzyka. Administracja natomiast zapewnia programy wsparcia, inicjatywę i koordynację działań prorozwojowych, usługi publiczne. Pomimo wspólnych interesów istnieje dość duża luka komunikacyjna między tymi środowiskami. Dlatego też kluczowa jest tutaj rola podmiotów takich jak ośrodki innowacji, działające na rzecz budowy gospodarki opartej na wiedzy, będącymi pośrednikami między światem nauki, biznesu i administracją. Podmioty te wnoszą do partnerstwa trzech sektorów tak istotne elementy jak inicjatywę, pomysł, kontakty, koordynację i znajomość potrzeb środowiska [M. Nowak, M. Mażewska, S. Mazurkiewicz, Współpraca ośrodków innowacji z administracją publiczną, PARP, Warszawa 2011, s ]. Zasada spójności działań na rzecz otwartej innowacji O innowacyjności modelu brokerskiego świadczyć będzie spójność działań i świadczonych usług w zakresie komercjalizacji. To przyczyni się do realizacji 6 Działania w Programie Wykonawczym Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego (Rozwój ogniw pośredniczących pomiędzy jednostkami badawczo-rozwojowymi a przedsiębiorstwami). Dotychczas podejmowane inicjatywy miały charakter indywidualny, nie opierały się na budowaniu sieci współpracy i szerokiego partnerstwa nauki, biznesu i administracji. Poszczególne instytucje raczej konkurowały ofertą, a nie współpracowały, stąd brak wymiernych efektów w postaci wdrażania innowacji w firmach, w tym opartych na komercjalizacji prac B+R. W latach w Małopolsce innowacje wprowadziło tylko 22,2% firm przemysłowych i 14,6% usługowych [wg raportu Nauka i technika w Polsce w 2008 r., GUS, 2010]. Zastosowanie wypracowanego modelu przez instytucje Strona 14

15 otoczenia biznesu w Małopolsce wprowadzi nową jakość usług świadczonych w tym zakresie i spowoduje otwarcie się instytucji na korzystanie z zasobów wiedzy otoczenia zgodnie z ideami otwartej innowacji. Zasada partnerstwa na rzecz powiększania dorobku innowacyjnego regionu Zbudowanie regionalnego porozumienia między proinnowacyjnymi instytucjami otoczenia biznesu stanowi krok milowy w budowaniu Regionu Wiedzy Małopolska i skutecznie przyczyni się do rozwoju innowacyjności województwa. Wdrożenie modelu brokerskiego spowoduje trwałe efekty dzięki profesjonalizacji i podniesieniu poziomu usług świadczonych przez ogniwa pośredniczące na rzecz współpracy nauki i biznesu oraz dostosowaniu do ich realnych potrzeb w celu niwelowania barier. W procesie kreowania produktu finalnego kluczowe jest wykorzystanie potencjału jakim dysponuje Małopolska. W ramach projektu foresightowego Perspektywa technologiczna Kraków Małopolska Wyzwania rozwojowe realizowanego przez Krakowski Park Technologiczny Sp. z o.o. zdefiniowano 10 technologii przyszłości, których rozwój ma sprzyjać innowacyjności i kreatywności, a także wspomagać rozwój zaawansowanych technologicznie sektorów gospodarki. Podejmowane podczas prac nad projektem dyskusje podkreśliły dodatkowo, iż polityka regionalna Małopolski musi być nastawiona na innowacyjność, co zresztą wynika już z założeń Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego Innowacyjność w skali światowej w zakresie 10 technologii przyszłości oraz obszarów ich zastosowań może być osiągnięta jedynie przez umiejętne wykorzystanie i pomnażanie dorobku uczelni wyższych, sieci współpracy oraz ogniw pośredniczących. Zasada aktywnego podejścia na rzecz uzyskania efektu uczenia się Produkt finalny projektu Broker innowacji model współpracy nauki i biznesu przyczyni się do zmniejszenia problemu niedostatecznej współpracy świata nauki i biznesu, który wpływa obecnie na niski poziom innowacyjności firm i komercjalizacji technologii w Małopolsce. Aby to osiągnąć, konieczne jest by w sposób szeroki i spójny angażować przedstawicieli tych sektorów. Nie można jednak w tym zakresie skupiać się jedynie na zbieraniu i prezentowaniu surowych danych, ale przede wszystkim zachodzi konieczność organizowania spotkań i integracji środowisk. Uzyskany w ten sposób efekt tzw. aktywnego uczenia się spowoduje, że we współpracę chętnie włączać się będą instytucje i przedsiębiorcy nie zaangażowani bezpośrednio w realizację projektu. Zasada profesjonalizacji kadr na rzecz zwiększenia dynamiki procesów innowacyjnych Aby osiągać założenia RSWOP i stworzyć produkt finalny projektu Broker innowacji kluczowe będzie przeszkolenie specjalistów kadry instytucji działających w regionie do profesjonalnego budowania współpracy nauki i biznesu. W związku z tym przygotowana zostanie kadra, która posiadać będzie umiejętności i kompetencje w zakresie: wyceny technologii, audytu technologicznego przedsiębiorstwa, zarządzania kapitałem ludzkim. Strona 15

16 VI. Kluczowe działania realizowane przez Brokera Innowacji Broker innowacji działać będzie w ramach wymienianej wcześniej struktury trzech biur: Centrum Sieci Współpracy (CSW); Zaplecza Ogniw Pośredniczących (ZOP); Ośrodka Prognoz Technologicznych (OPT). Rozwiązanie to zostanie wprowadzone do struktury Krakowskiego Parku Technologicznego. Biura będą działały w oparciu o infrastrukturę oraz systemy i narzędzia dostępne w Krakowskim Parku Technologicznym. Całość działalności koordynowana i monitorowana będzie przez Dyrektora Działu Rozwoju Krakowskiego Parku Technologicznego. W każdym z biur zatrudniona zostanie w okresie pilotażowym przynajmniej jedna osoba, która zapewni sprawne funkcjonowanie biura oraz zarządzać będzie kontraktowaniem i realizacją usług założonych do realizacji w ramach projektu Broker innowacji. Opis funkcjonowania biur i strategie ich działania prezentowane są poniżej. Poprzedzono je każdorazowo syntetycznym wprowadzeniem opisującym potrzeby i rekomendacje odbiorców potencjalnych usług oferowanych przez poszczególne biura. Opinie na ten temat zebrano podczas warsztatów oraz ankiet internetowych przeprowadzonych w maju 2011 roku. Centrum Sieci Współpracy Centrum Sieci Współpracy (CSW) to jednoosobowa jednostka organizacyjna Krakowskiego Parku Technologicznego, której głównym zadaniem będzie wsparcie dla animatorów sieci współpracy już istniejących oraz nowoutworzonych (preinkubacja sieci współpracy) działających na terenie Województwa Małopolskiego. Ponadto adresatem oferty CSW są wszyscy partnerzy sieci tj. przedsiębiorcy, jednostki akademickie, centra badawczo rozwojowe, instytucje otoczenia biznesu oraz jednostki samorządu terytorialnego. Podczas warsztatów przeprowadzonych w kwietniu i maju 2011 r. oraz w ankiecie po ich zakończeniu animatorzy sieci współpracy jako podstawowy problem wskazali brak środków finansowych na prowadzenie podstawowej działalności operacyjnej w ramach sieci współpracy. Za inne ważne problemy jakie napotykają w swojej działalności uznali: brak gotowości i chęci przedsiębiorców do współpracy; ograniczenia prawne związane z działalnością sieci współpracy; brak dobrych praktyk i procedur w zakresie współpracy. Strona 16

17 Uczestnicy warsztatów wskazali jako najbardziej pożądane wsparcie w zakresie poprawy dostępu do informacji oraz środków finansowych na działalność bieżącą. Ankietowani przedstawiciele sieci współpracy dość wysoko ocenili swoje kompetencje w zakresie tworzenia, prowadzenia i rozwoju sieci współpracy w skali 1 do 5 średnia ocen 3,63 (72,5%). Jako podstawowe obszary luki kompetencyjnej zidentyfikowano w badaniu: znajomość aspektów prawnych działania sieci; marketing; pozyskiwanie środków finansowych na działanie sieci W związku z powyższym, działania w obszarze CSW będą skupiać się na dostarczaniu wsparcia istotnego z punktu widzenia animatorów sieci współpracy w Województwie Małopolskim. Kluczowym aspektem działania Centrum będzie budowa kapitału relacyjnego uczestników sieci współpracy oraz zwiększanie ich kompetencji poprzez prowadzenie działań o charakterze informacyjnym oraz szkoleniowym. Ponadto w ramach projektu Broker innowacji... zostanie udzielone wsparcie w zakresie bieżącego funkcjonowania sieci współpracy czyli organizacji spotkań i seminariów dla przedstawicieli sieci współpracy i ich uczestników. Duży nacisk będzie położony na działania networkingowe spotkania mające na celu zacieśnienie współpracy pomiędzy przedstawicielami nauki, biznesu i ogniw pośredniczących. Jednym z podstawowych celów działania Centrum Sieci Współpracy powinno być wspieranie i inicjowanie działań sieci współpracy wpisujących się w obszary gospodarki korespondujące z kluczowymi dla Małopolski obszarami badawczymi (Bezpieczeństwo i komfort życia np. Klaster Zrównoważonej Infrastruktury; Medycyna i zdrowie np. Klaster LifeScience; Informacja i wizualizacja np. Europejskie Centrum Gier). Stworzone w ramach projektu biuro będzie działało w oparciu o infrastrukturę oraz systemy i narzędzia dostępne w Krakowskim Parku Technologicznym. Na czele biura stać będzie Koordynator który podlegać będzie Dyrektorowi Działu Rozwoju KPT. Ponadto w związku z wykonywanymi czynnościami Koordynator biura powinien współpracować z Koordynatorami pozostałych biur (ZOP, OPT), innymi pracownikami KPT, ekspertami zewnętrznymi oraz przedstawicielami UMWM i innych jednostek samorządu terytorialnego. Do głównych działań Koordynatora biura należeć będzie: Koordynacja działań i zarządzanie biurem Organizacja seminariów i spotkań sieci współpracy udostępnienie pomieszczeń i organizacja spotkań dla animatorów sieci współpracy i ich członków. Tematyka spotkań i seminariów powinna odpowiadać problematyce związanej z działaniem sieci współpracy oraz ich specjalizacją branżową (a więc kluczowymi 10 technologiami dla regionu) Strona 17

18 Wsparcie szkoleniowe i doradcze dla sieci współpracy w zakresie marketingu sieci współpracy oraz pozyskiwania środków z UE Wybór dostawców usług doradczych i szkoleniowych Nadzór nad realizacją usług Monitorowanie i raportowanie wyznaczonych celów projektu Udział w działaniach informacyjno-upowszechniających w celu rekrutacji oraz doboru odbiorców Pożądany schemat działania CSW przedstawiono w poniższej tabeli: Strona 18

19 L.p. Działania Opis Funkcjonalności/Nakłady niezbędne do wdrożenia innowacji Odbiorcy Rezultaty w obszarze CSW 1. Dystrybucja informacji o możliwości wparcia sieci współpracy Newsletter w zakresie informacji istotnych dla sieci współpracy np. możliwości wsparcia z UE, cenne inicjatywy i projekty etc. Publikacja informacji na stronie internetowej CSW oraz dostęp poprzez urządzenia mobilne. Koordynator Biura CSW Moderator portalu internetowego Animatorzy sieci współpracy Podniesienie poziomu wiedzy Animatorów sieci współpracy w zakresie zarządzania siecią współpracy, finansowania działalności itp. Rozwój i wsparcie nowych sieci współpracy. 2. Pomoc w wyborze źródła finansowania Dostęp do ekspertów wspomagających wybór formy finansowania dla danego przedsięwzięcia. Usługi będą świadczone przez ekspertów zewnętrznych w odpowiedzi na zgłoszone zapotrzebowanie ze strony przedsiębiorców i animatorów sieci współpracy. Doradca rozliczany na godziny, dostępny na wniosek Odbiorcy Koordynator Biura CSW Animatorzy sieci współpracy Zmniejszone bariery rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw działających w ramach sieci współpracy. Rozwój i wsparcie nowych sieci współpracy. Zwiększony poziom kompetencji (wiedza, umiejętności, postawa) animatorów sieci współpracy Strona 19

20 L.p. Działania Opis Funkcjonalności/Nakłady niezbędne do wdrożenia innowacji Odbiorcy Rezultaty w obszarze CSW 3. Forum Sieci Współpracy spotkania networkingowe. Organizacja spotkań networkingowych dla animatorów sieci współpracy działających w obszarze dziesięciu technologii dla Województwa Małopolskiego w celu zainicjowania współpracy pomiędzy poszczególnymi podmiotami. (3 spotkań rocznie, do 15 osób na spotkanie) Dostęp do sal konferencyjnych Catering Koordynator Biura CSW Animatorzy sieci współpracy Rozwinięty kapitał relacyjny uczestników sieci współpracy. 4. Warsztaty - dobre praktyki w zakresie tworzenia sieci współpracy (lessons learned) Warsztaty dla animatorów sieci współpracy, na których będą prezentowane dobre praktyki i sukcesy sieci współpracy z regionu, Polski i z zagranicy (2 spotkań rocznie, do 15 uczestników i 2 ekspertów na spotkanie) Dostęp do sal konferencyjnych Catering Prelegent Szkoleniowiec Koordynator Biura CSW Animatorzy sieci współpracy Partnerzy sieci współpracy Zwiększony poziom kompetencji (wiedza, umiejętności, postawa) animatorów sieci współpracy Rozwój i wsparcie nowych sieci współpracy. 5. Branżowa giełda informacji Branżowe spotkania partnerów sieci współpracy działających głównie w ramach 10 technologii (4 spotkania rocznie do 15 Dostęp do sal konferencyjnych Catering Koordynator Biura CSW Animatorzy sieci współpracy Partnerzy sieci współpracy Rozwinięty kapitał relacyjny uczestników sieci współpracy. Zwiększony poziom kompetencji Strona 20