Socjologia gospodarki. Kalina Grzesiuk

Transkrypt

1 Socjologia gospodarki Kalina Grzesiuk

2 Informacje ogólne Nazwa przedmiotu: Socjologia gospodarki Liczba godzin zajęć: 20 Forma zajęć: Forma zaliczenia: Prowadząca: Konwersatorium zaliczenie na ocenę mgr Kalina Grzesiuk Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem Konsultacje: Środa (C-558) Kontakt:

3 Warunki zaliczenia Obecność min. 16 godzin Pozytywna oceny z prezentacji (60% oceny końcowej) Pozytywna ocena z kolokwium (jedna możliwość poprawy) (40% oceny końcowej) 100% frekwencja i aktywność zawsze in plus! Kolokwium, wyniki i wpisy na ostatnich zajęciach

4 Plan zajęć Przedmiot socjologii gospodarki. Definicja dyscypliny i główne problemy badawcze. Koncepcje człowieka w gospodarce: człowiek ekonomiczny, człowiek społeczny, człowiek społeczno-ekonomiczny (zakorzeniony instytucjonalnie)

5 Plan zajęć Teorie rozwoju gospodarczego: funkcjonalne, elitystyczne, marksistowskie i neomarksistowskie oraz instytucjonalne. Teorie powstania kapitalizmu Rynek Państwo i społeczeństwo w tym koncepcja państwa dobrobytu (welfare state) Główni aktorzy sfery ekonomicznej

6 Literatura podstawowa 1. J. Gardawski, L. Gilejko, J. Siewierski, R. Towalski, Socjologia gospodarki, Warszawa A. Giddens, Socjologia, Warszawa W. Morawski, Socjologia ekonomiczna, Warszawa 2001

7 Dlaczego socjologia gospodarki?

8 Fizyk, który jest tylko fizykiem, może być pierwszej klasy fizykiem i najbardziej wartościowym członkiem społeczeństwa. Ale wielkim ekonomistą nie może być ktoś, kto jest tylko ekonomistą. Ekonomista, który jest tylko ekonomistą, jest nie tylko skończonym nudziarzem, lecz jest wręcz niebezpieczny. Friederich August von Hayek (laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1974 roku)

9 Socjologia myśl socjologiczna jest stara, jak ludzkość, natomiast jako nauka jest młoda w połowie XIX wieku. socjo (łac.) społeczeństwo, zbiorowość logos (gr.) wyraz, słowo, nauka 1837 r. umowna data powstania nauki socjologicznej. Twórcą jest Francuz August Comte

10 Socjologia jako dyscyplina naukowa Aby jakaś dziedzina stała się dyscypliną naukową musi spełnić co najmniej trzy warunki: musi posiadać przedmiot swoich dociekań, badań, opisu do badania tego przedmiotu musi wypracować adekwatne, właściwe jej narzędzia i w metodyczny sposób podchodzić do opisu badanych zjawisk zatem konieczna jest metodologia.

11 Ekonomia Ksenofont nauka o zarządzaniu gospodarstwem domowym gr. οίκος (oikos) dom i νομος (nomos) prawo, reguła gr. oikos - dom, gospodarstwo domowe i nomeus - człowiek, który zarządza, przydziela 1776 r. umowna data powstania ekonomii jako nauki Twórca pierwszej teorii ekonomicznej

12 Socjologia ogólna to nauka o procesach i zjawiskach, jakie dzieją się w zbiorowości (społeczeństwie)

13 Socjologia ogólna podzieliła się na subdyscypliny: socjologia przemysłu socjologia pracy socjologia nauki socjologia rolnictwa socjologia wsi socjologia rodziny socjologia prawa socjologia ekonomiczna (gospodarki)

14 Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów - które mogą mieć także inne, alternatywne zastosowania w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję, obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i różne grupy w społeczeństwie.

15 Tradycyjnie ekonomię dzieli się na: mikroekonomię, która zajmuje się tym, w jaki sposób gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa podejmują decyzje i jak współdziałają na konkretnych rynkach, makroekonomię, która skupia swoją uwagę na badaniu całej gospodarki.

16 Obecnie często wyróżnia się także: międzynarodowe stosunki gospodarcze wpływ międzynarodowej wymiany handlowej na gospodarkę państwa gospodarkę światową analiza gospodarki całego świata jako jednego organizmu

17 Zderzenie perspektyw ekonomii i socjologii na przełomie XIX i XX wieku

18 Granica dyscyplin Socjologia gospodarki - to socjologia pogranicza nie ma sensu kłócenia się o to pogranicze (tzn. o jej granice i rozmiary) ważniejsze problemy do zbadania, to kooperacja i współpraca między tymi naukami (socjologią a ekonomią) ekonomiści są bardziej pewni siebie, uważają swoją naukę za wyjątkową Socjologowie mniej radykalnie do tego podchodzą, z

19 Socjologia gospodarki podejmuje relacje pomiędzy społeczeństwem a gospodarką, stosunki pomiędzy głównymi aktorami działalności w sferze ekonomicznej, społecznej, uwarunkowania zmian strukturalnych, mentalności i zachowań grup społecznych i jednostek.

20 Rola gospodarki Socjologia Gospodarka jest częścią społeczeństwa i formą jakby działania społecznego Ekonomia społeczeństwo jest czymś danym, a porządek społeczny traktuje się jak pochodną gospodarki - jest to wytwór rynku

21 Rola gospodarki Socjologia gospodarki Rynek i gospodarka są integralnie powiązane ze społeczeństwem, kulturą, polityką i państwem v v rynek jest względne wolny (względnie niezależny), choć zawsze jakoś uzależniony np. politycznie aspekty kulturowe wywierają wpływ na rynek

22 Dwa wymiary zainteresowań socjologii gospodarką przedmiot badań socjologicznych: socjologia pracy, przemysłu, przedsiębiorstwa. element, część systemu społecznego

23 Analiza gospodarki jako przedmiotu badań socjologii: Układ relacji społecznych (pracodawcy, pracobiorcy, właściciele, konsumenci) Układ społecznych statusów i interesów (grupy celów i interesów) Motywacje postaw i zachowań ludzi w układzie ich relacji Pozycja (status) społeczny miejsce zajmowane przez jednostkę w jakiejkolwiek konfiguracji społecznej (zbiorowość, grupa, organizacja, społeczeństwo)

24 Analiza gospodarki jako elementu systemu społecznego Gospodarka traktowana jako element szerszego systemu systemu społecznego Składa się z układu podsystemów: m.in. Gospodarczy, polityczny, kulturowy Między podsystemami są wzajemne relacje i powiązania Różne jest znaczenie poszczególnych podsystemów w różnych systemach społecznych

25 Społeczny wymiar gospodarowania zjawiska ekonomiczne wpływają na przebieg procesów społecznych i wywołują następstwa społeczne. czynniki społeczne i kulturowe wywierają wpływ na przebieg działań gospodarczych

26 Wpływ kultury na gospodarkę Konstruktywny to kultura decyduje o tym, co jest elementem strefy ekonomicznej Regulacyjny to kultura określa normy i wartości, których przestrzeganie ogranicza możliwość podejmowania decyzji gospodarczych

27 Wpływ kultury na gospodarkę przykłady: Wartości promujące rozwój gospodarczy Kultury narodowe Obecność w systemach wartości społeczeństw norm dotyczących roli działalności gospodarczej.

28 Cele i metody analizy Socjologia opisuje i wyjaśnia badane zjawisko, ale tworzy również własne dane odwołuje się do analiz porównawczo historycznych nastawia się na diagnozę i w związku z tym przewidywanie

29 Cele i metody analizy Ekonomia opiera się na danych oficjalnych i zastanych jest nauką bardziej ścisłą niż nauki społeczne bada zachowania konsumentów na idealnym rynku nastawia się na prognozowanie ma również ambicje przewidywania

30 Cele i metody analizy Socjologia gospodarki uważa, że występują błędy w wynikach analiz ekonomicznych gdyż te nie uwzględniają konwencji społeczno kulturowej

31 Problemy badawcze 1. Wykorzystuje pojęcia, teorie i metody socjologii ogólnej oraz innych subdyscyplin socjologicznych do opisu i wyjaśniania zjawisk gospodarczych, 2. Dokonuje analizy społeczno kulturowych aspektów zjawisk gospodarczych, takich jak: tradycje historyczne, mentalność, uznawane wartości i cele życiowe, postawy i nawyki ekonomiczne 3. Uwzględnia relacje makrostrukturalne, wzajemne powiązania między społeczeństwem a gospodarką,

32 4. Analizuje społeczne determinanty rozwoju gospodarczego, zachowań ekonomicznych jednostek, grup pracowniczych i rodzin jako gospodarstw domowych zastosowanie wiedzy dotyczącej małych grup, małych struktur społecznych, osobowości społecznej, 5. Bada sektorowe działy ekonomiczne przemysłu, usług, rolnictwa, 6. Odmiana funkcjonalna przedmiot badań to: socjologię pracy, organizacji i zarządzania, socjologii zawodu, funkcjonowania rynku i konsumpcji,

33 7. Podejmuje badania historyczne rozwoju gospodarczego ukazuje determinanty społeczno-ustrojowe i specyfikę poszczególnych epok gospodarczych.

34 Historia i główni przedstawiciele Punkt wyjścia: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów Adama Smitha (1776) Adam Smith ( ) August Comte ( ) Karol Marks ( ) Emile Durkheim ( ) Max Weber ( ) Talcott Parsons ( )

35 Racjonalność Według socjologii Dobór odpowiednich środków dla osiągnięcia zamierzonego celu wynikającego z kalkulacji kosztów/korzyści dla jednostki zależy od czynników społecznych politycznych i psychologicznych; działania ekonomiczne odbywają się w warunkach ograniczeń podyktowanych pozycją jednostki w strukturze społecznej a także znaczeniami jakie przywiązuje ona do bogactwa, prestiżu i władzy

36 Racjonalność Według ekonomii Działania ekonomiczne z założenia racjonalne, ponieważ są wynikiem wolnych wyborów kalkulujących aktorów w warunkach rzadkości dóbr, by pozyskać przewagi konkurencyjne na rynku; Istotność ograniczeń, ale innych niż te, które interesują socjologa: kapitałów fizycznych np. bogactwo ziemi; finansowe;

37 Racjonalność Według socjologii gospodarki uwaga skupiona na zasobach społeczno - kulturowych, na pewnych aspiracjach, czynnikach o charakterze politycznym racjonalność zależy tu od pewnych okoliczności: czasu, miejsca, aktorów, itp. (prowadzi to do stopniowalnej racjonalności)

38 Jednostka a zbiorowość

39 Indywidualizm całość złożona z jednostek, badanie społeczeństwa przez pryzmat badania jednostek Psychologizm Wszystko co się dzieje w zbiorowości to wynik działania psychologicznie zmotywowanych jednostek Holizm wszystkie zjawiska to układy całościowe nie będące prostą sumą jednostek, dlatego też zachowania jednostek powinny być wyjaśniane przez odwołanie się do całości (systemów, grup itp.)

40 Jednostka i wspólnota Wartości azjatyckie i europejskie

41 Wpływ odmienności wzorów kulturowych na konsekwencje rozwoju gospodarczego Azja Wschodnia: Wzrost gospodarczy przy zastosowaniu instrumentów i instytucji z europejskiego kręgu kulturowego Jednocześnie wartości kulturowe odmienne od europejskich

42 Singapur, Malezja, Tajwan, Chiny Buddyzm, Hinduizm, Konfucjanizm Wartości: Prymat interesów grupy nad interesami jednostki, Autorytet, hierarchia, Znaczenie konsensusu i harmonii, Unikanie konfrontacji Waga więzów rodzinnych i pokrewieństwa Istota tradycji Brak podejrzliwości wobec rządu

43 Systemy wartości w kulturze prorozwojowej Wartości Zachodu Wartości azjatyckie Instrumentalna racjonalność Rytuał Wolność Sprawiedliwość dystrybutywna Świadomość uprawnień Poczucie obowiązku Procedura prawna Wspólna duchowość; więzy rodzinne Indywidualizm Orientacja na grupę

44 Koncepcje człowieka w gospodarce

45 Człowiek ekonomiczny Homo oeconomicus Cel działania interes własny Racjonalny w działaniach dąży do maksymalizacji korzyści własnych Kalkuluje na podstawie zysk/strata, korzyści/koszty Ma jasno określony cel Nastawiony jest na efektywność, Egoista ma głowę, ale nie ma serca

46 Podstawowy warunek człowiek musi być wolny w swoich wyborach

47 Skupiony na sobie i konsekwencjach własnych działań, a otoczenie to bariera, którą musi pokonać To jednostka kształtuje system a nie system jednostkę.

48 Adam Smith Niewidzialna ręka rynku W: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776) Bernard de Mandeville Bajka o pszczołach czyli wady prywatne - zyskiem publicznym (1714)

49 Człowiek socjologiczny Najczęściej aktor zbiorowy grupa społeczna, wspólnota, wielka zbiorowość społeczna Odwołuje się do wartości a nie interesów Gotowość przyczynienia się do celów wspólnoty zrzekając się kontroli nad swoimi zasobami Punkt zainteresowania jednostka ale przez pryzmat funkcjonowania w grupie posługuje się takimi kategoriami oceny jak: dobry-zły, pozytywny- negatywny

50 Emile Durkheim Ferdinand Toennies

51 Porównanie koncepcji

52 Podmiot Motywacja: Kryteria ocen: Człowiek ekonomiczny Człowiek społeczny Jednostka Grupa, wspólnota (jednostka jako członek grupy, wspólnoty) Interes własny Wartości (tradycja, solidarność, wolność, równość, wiara) Racjonalność kalkulacyjna, utylitarne (np. zysk kontra strata) Wielość racjonalności, nieracjonalności i irracjonalności, normatywne (np. dobre kontra złe)

53 Zasada działania: Przestrzeń działania Człowiek ekonomiczny Człowiek społeczny Wolny wybór, ograniczenia twarde(np. kapitał, kadry) Ograniczenia w działaniu (miękkie) Działają inni, działania mają rozmaite znaczenia, potęga zwyczajów, nawyków Rynek, sfera prywatna Społeczeństwo( rynek jako instytucja społeczna),sfera publiczna Wpływ polityki (władzy), Interakcje jednostek, według według kryteriów Zasada organizacji preferencji i racjonalności racjonalności przestrzeni społecznej proceduralnej substancyjnej (np. sprawiedliwości społ.)

54 Człowiek ekonomiczny Człowiek społeczny Cele analizy Przewidywanie Opis, wyjaśnienie, interpretacja Metody Formalne, matematyczne Empiryczne, jakościowe Metodologia Redukcjonizm, indywidualizm Holizm, organicyzm Tradycja intelektualna Smith, Marshall, Keynes, Samuelson Marks, Durkheim, Weber, Parsons

55 Strategie: Exit Voice

56 Człowiek socjologiczno ekonomiczny (zakorzeniony instytucjonalnie)

57 Człowiek ekonomiczny niedosocjalizowany duża liczba zatomizowanych jednostek, które dysponują pełną informacją, postępują w sposób racjonalny a kontakty międzyludzkie nie istnieją Człowiek socjologicznyprzesocjalizowany działanie jest wynikiem wpływu czynników zewnętrznych, przynależności do większej grupy.

58 Obie teorie - skrajne poszukuje się syntezy, która lepiej korespondowałaby z nagromadzoną wiedzą empiryczną;

59 zachowania człowieka zakorzenionego instytucjonalnie

60 jest w nich zakorzeniony; wzory te mogą się odnosić do rodziny, szkoły, miejsca pracy itd. podejmowane na podstawie posiadanych informacji, uwzględniające poziom aspiracji człowieka; aspiracje te określają tempo, intensywność i gotowość do szukania lub zaprzestania szukania informacji reguły-wzory instytucjonalne poznawcze interpretacje otoczenia, których dokonuje jednostka na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji zewnętrznych wzorów; modele te mają charakter wewnętrzny wybory indywidualne modele mentalne zachowania jednostki realne działania i doświadczenia człowieka w gospodarce

61 Referaty do przygotowania Teorie rozwoju gospodarczego funkcjonalne, elitystyczne marksistowskie i neomarksistowskie instytucjonalne teorie powstania kapitalizmu: definicja pojęcia i teoria Marksa i Webera teorie Northa, Polanyia i Landesa