O I Szanowny Pan Z. i fr. U s' v L Minister Finansów RP i \ J Ul. Świętokrzyska 12 lx if. \ y Warszawa. Wielce Szanowny Panie Ministrze

Transkrypt

1 m STEFAN CIEŚLA Foksal 18 KANCELARIA RADCY PRAWNEGO VUv DANE KONTAKTOWE i * v\ 1 ^ Warszawa FAX NIP KOM REGON sfoe5tagfadcapra«ny-aeiia pl WlWIiłfeHfeUUJ HYANSÓW DILI HO PQDAWCZE Warszawa I O I Szanowny Pan Z U ' Mateusz Szczurek. i fr. U s' v L Minister Finansów RP i \ J Ul. Świętokrzyska 12 lx if. \ y Warszawa Wielce Szanowny Panie Ministrze W załączeniu przedkładam stanowisko PROFI CREDIT POLAND sp. z o.o. w sprawie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. PROFI CREDIT POLAND, jednia z większych niebankowych firm pożyczkowych, zgłosiła zainteresowanie pracami nad projektem założeń przedmiotowej ustawy. Od początku uzgodnień międzyresortowych i społecznych stoi na stanowisku, że rozsądna regulacja rynku profesjonalnych pożyczek pozabankowych jest konieczna. Popiera stanowisko Ministerstwa Finansów co do konieczności wprowadzenia minimów kapitałowych, rejestrów działalności, konieczności współuczestniczenia w wymianie informacji o pożyczkobiorcach. Jednakowoż, PROFI CREDIT POLAND wykazało w toku uzgodnień, iż rynek pożyczek pozabankowych nie jest jednolity. Występują pożyczki chwilówki" udzielane na okres od 15 do 60 dni, przeważnie niewysokie, kilkuset zlotowe, są pożyczki wyższe do jednego roku oraz ponad połowę wolumenu rynku pożyczek pozabankowych stanowią pożyczki udzielane na okres dłuższy niż jeden rok. Istnieje jakościowa różnica między procedurami i kosztami pożyczki chwilówkowej" a procedurami i kosztami pozyczki na okres dłuższy niż jeden rok. To sprawia, że nigdzie w Unii Europejskiej nie reguluje się rynku pożyczek na okres przekraczający 1 rok. Dlatego PROFI CREDIT POLAND sp. z o.o. zaproponowało zastosowanie zróżnicowanych wskaźników całkowitego kosztu kredytu (Nb. wskaźnika stworzonego dorywczo przez Ministerstwo Finansów na potrzeby proponowanej regulacji), innych dla chwilówek, innych dla pożyczek długoterminowych. Niestety Ministerstwo Finansów nie zaakceptowało przedłożonej propozycji, nie podając żadnych powodów odmowy. W załączonym Stanowisku zostało wykazane, że Ministerstwo Finansów przygotowując regulacje nie zna rynku, który planuje uregulować Zostało udowodnione, że przyjęcie propozycji Ministerstwa Finansów doprowadzi do wycofania określonej oferty produktów finansowych wskutek czego ucierpią przede wszystkim Rit b Wp'ynefo dma -j "Cl" I C <r

2 konsumenci. Zostało takie udowodnione, w oparciu o publikowane statystki że konsumenci w Polsce potrzebują pożyczek długoterminowych dla zaspokojenia tak ważnych potrzeb życiowych jak nauka dzieci, zdrowie, czy też ratowanie płynności. Przeprowadzone analizy wskazują, że rozwiązanie MF są zadziwiająco korzystne dla firm chwilówkowych, kosztem w pierwszej kolejności oferty firm udzielających pożyczki długoterminowych, ale w konsekwencji kosztem Konsumenta. Zostały także przeprowadzone analizy ustawodawstwa państw unijnych, które pokazały, że rozwiązanie MF odbiega od przyjętych w Unii Europejskiej norm. Jak już wspomniałem żadne państwo Unii nie reguluje kosztu pożyczek udzielanych na okres dłuższy niż jeden rok. W każdym państwie wprowadzającym limit dla chwilówek (nb. na poziomie wyższym niż w propozycji MF) rozwija się czarny rynek tych pożyczek ze szkodą dla Konsumenta. W UK w której obecnie również dyskutuje się wprowadzenie limitu dla chwilówek zakłada się konieczność zastosowania co najmniej rocznego okresu vacatio legis. Reasumując uprzejmie prosimy Pana Ministra o wnikliwe rozważenie załączonego stanowiska i podjęcie działań, które pozwolą na regulację rynku nie dyskryminująca co najmniej połowy tego rynku oraz tworzące realnie prokonsumenckie normy prawa. Łącząc wyrazy szacunku Załącznik: Stanowisko PROFI CREDIT POLAND

3 PROFI CREDIT POLAND SP. Z O.O. STANOWISKO W SPRAWIE ZAŁOŻEŃ DO PROJEKTU USTAWY O NADZORZE NAD RYNKIEM FINANSOWYM, USTAWY PRAWO BANKOWE ORAZ NIEKTÓRYCH INNYCH USTAW

4 SPIS TREŚCI Wstęp NUMER STRONY 4 CHARAKTERYSTYKA RYNKU POŻYCZEK POZABANKOWYCH 4 Zróżnicowanie zapotrzebowania konsumentów na różne rodzaje pożyczek pozabankowych 4 CECHY I POTRZEBY KONSUMENTA 6 Charakterystyka Konsumenta korzystającego z pożyczek pozabankowych 6 Cele pozyskiwania pożyczek pozabankowych przez konsumentów 6 Kryteria wyboru konsumentów - wysokość pożyczki w relacji do wartości raty spłaty, koszt kredytu i oprocentowanie 7 CHARAKTERYSTYKA FIRM Z SEKTORA POŻYCZEK POZABANKOWYCH 9 Podstawowe cechy Firm pożyczkowych 9 Charakterystyka firm udzielających chwilówek 10 Koszty konsumenta w firmach chwilówkowych 12 Charakterystyka firm udzielających pożyczek długoterminowych 12 Koszty ponoszone przez firmy oferujące pożyczki długoterminowe 12 CHARAKTERYSTYKA POŻYCZEK 14 Zależność RRSO od czasu trwania umowy pożyczki w kontekście kosztów ponoszonych przez konsumenta w przypadku zaciągania pożyczek krótko- i długoterminowych 14 Odnawianie pożyczek w firmach chwilówkowych w kontekście karencji spłaty w firmach długoterminowych 14 Sposób zawierania umów pożyczek 17 Możliwości terminowej spłaty przez konsumentów pozyczek powyżej 500 zł ' 17 MAKROEKONOMICZNE SKUTKI WPROWADZENIA LIMITU PROPONOWANEGO PRZEZ MINISTERSTWO FINANSÓW 20 Skutki dla konsumenta w zakresie oferty finansowania 20 Skutki dla poziomu zatrudnienia i dotychczasowych dochodów pracowników i współpracowników firm pożyczkowych 20 Wpływ na konsumpcję 21 Wpływ na Skarb Pańswa 21 WPŁYW WPROWADZENIA LIMITU PROPONOWANEGO PRZEZ MINISTERSTWO FINANSÓW NA PRZESTĘPCZOŚĆ I WPŁYWY PODATKÓW DO SKARBU PAŃSTWA 22 KOSZTY FIRM POŻYCZKOWYCH UZNANE PRZEZ MINISTERSTWO FINANSÓW A KOSZTY RZECZYWIŚCIE PONOSZONE PRZEZ PODMIOTY OFERUJĄCE POŻYCZKI DŁUGOTERMINOWE 24 Powołanie argumentu jednakowych kosztów weryfikacji klienta we wszystkich firmach pożyczkowych jako jedynego kosztu ponoszonego przez wszystkie podmioty sektora 24 Brak alternatywy dla konsumenta 24

5 Prawdopodobny model reakcji pożyczkobiorcy w nowych warunkach prawnych ROZWIĄZANIA ZAŁOŻEŃ DO PROJEKTU USTAWY A PRZEPISY UNIJNE 1 REGULACJE W INNYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Powołanie przez Ministerstwo Finansów Dyrektywy PE i R 2008/48/WE jako podstawy wprowadzenia limitu kosztów pożyczek pozabankowych Założenia Ministerstwa Finansów a opracowania przedmiotu regulacji Wniosek PROFI CREDIT POLAND odnośnie proponow anych przez Ministerstwo Finansów Regulacji kosztów kredytów i pożyczek konsumenckich

6 1. WSTĘP W związku z opublikowaniem Założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo Bankowe oraz niektórych innych ustaw, PROFI CREDIT POLAND - spółka działająca na rynku, którego dotyczą regulacje proponowane w w/w dokumencie, uważa za niezbędne odniesienie się do niektórych zapisów zawartych w projekcie. Zdaniem Ministerstwa Finansów, celem regulacji ma nie być równoważenie interesów Konsumenta i Pożyczkodawcy, ale ochrona interesu Konsumenta. W niniejszym dokumencie zostanie wykazane, iż proponowana regulacja rynku pożyczek pozabankowych w rzeczywistości doprowadzi do znaczącego pogorszenia sytuacji Konsumenta, poprzez zdecydowane faworyzowanie określonego, najczęściej wręcz szkodliwego dla Konsumenta typu pożyczek - tzw..chwilówek". Propozycje rozwiazań zgłaszane przez PROFI CREDIT POLAND, umożliwiając spółce prowadzenie rentownej działalności są jednocześnie prokonsumenckie, ponieważ po uwzględnieniu propozycji Spółki sytuacja Konsumenta będzie zdecydowanie lepsza niż ta. w której postawią go regulacje w formie zaproponowanej przez Ministerstwo Finansów. PROFI CREDIT POLAND ze zrozumieniem i z pełną akceptacją podchodzi do zaproponowanych w nowych założeniach rozwiazań takich kwestii, jak kwestia rejestru firm pożyczkowych czy też odpowiedzialność Zarządu za działania spółki na rynku. Podkreśla natomiast, iż w szczególności wprowadzenie wskaźnika Całkowitego Kosztu Kredytu w formie zaprezentowanej przez Ministerstwo może doprowadzić do wykluczenia społecznego i finansowego ponad dwa miliony obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Zagadnienie to powinno zostać starannie przeanalizowane i przemyślane w toku prac nad projektem ustawy, a następnie zmienione w wyniku tej analizy. Ograniczenie kosztów udzielanych pożyczek do 50% wysokości pożyczki stanowi wręcz dyskryminację konsumentów, potrzebujących pożyczek na kwoty uyzsze niż 2000 zł. o terminie spłaty dłuższym niż 12 miesięcy. Założenia faworyzują natomiast firmy chwilówkowe", udzielające pożyczek w wysokości do 2000 zł na okres do 1 miesiąca, maksymalnie do 2 miesięcy. jeśli proponowane przez Ministerstwo zapisy wejdą w życie, wówczas gros produktów oferowanych przez firmy średnio i długoterminowe stanie się nieopłacalnymi i może zostać przez firmy wycofany lub znacząco ograniczony, co doprowadzi do spłycenia rynku kredytów konsumenckich, w chwili obecnej, w warunkach działania zgodnie z prawami rynku i wolnej konkurencji, bardzo zróżnicowanego. 2. CHARAKTERYSTYKA RYNKU POŻYCZEK POZABANKOWYCH Zróżnicowanie zapotrzebowania konsumentów na różne rodzaje pożyczek pozabankowych Przygotowując niniejsze Stanowisko PROFI CREDIT POLAND oparł się na realnej ofercie wiodących Firm pożyczkowych w Polsce. Aby nie powodować wrażenia, iż Autorzy Stanowiska stosują niedozwolone praktyki rynkowe, zamiast nazw wprowadzono oznaczenie firm literami -.Firma D" dla oznaczenia firm udzielających pożyczek długoterminowych oraz.firma Ch" dla oznaczenia firm udzielających pożyczek chwilówkowych. Polski rynek Consumer Finance jest bardzo zróżnicowany. O stopniu tego zróżnicowania świadczą badania Federacji Konsumentów, przeprowadzone w drugiej połowie 2013 r. na

7 reprezentatywnej grupie 1200 osób we wszystkich oddziałach Federacji na terenie całej Polski. Z badań tych wynika, że polscy konsumenci w pierwszej kolejności korzystają z kredytów i pożyczek w bankach oraz z zakupów ratalnych (po ok. 32%). W drugiej kolejności znajduje się finansowanie swoich potrzeb na rynku pożyczek pozabankowych. Zaciąga pożyczki na tym rynku ogółem 15,1 % konsumentów rynku Consumer Finance. Istotne jest, że ponad połowa z tej grupy, czyli 8,5% ogółu konsumentów korzysta z pożyczek udzielanych na długi okres czasu, a zaledwie 6,6% - z pożyczek krótkoterminowych czyli chwilówek. W ostatniej kolejności plasuje się pożyczka od znajomych albo rodziny (ok.13%). Badania te świadczą dobitnie, że w Polsce rynek pożyczek pozabankowych jest istotnym źródłem pokrycia zapotrzebowania na środki fiansowe. Wskazują także, że zapotrzebowanie na pożyczki długoterminowe jest większe (stanowi 56,3% rynku pożyczek pozabankowych), niż na pożyczki typu chwilówki Wykres nr. 1 Realne zapotrzebowanie konsumentów na pożyczki długoterminowe w przypadku Firmy Dl- % umów zawieranych na okresy od 6 do 48 miesięcy (dane za VIII-IX 2013) 0,5% - < 6 miesięcy 23% - 48 miesięcy 19%- 12 miesięcy 6% 6-18 miesięcy 23%-36. _ miesięcy 24 / Wykres nr Realne zapotrzebowanie konsumenta na pożyczki określonej długości zanotowane w Firmie Dl- określone jako ilość zawartych umów na poszczególne okresy kredytowania (dane za VIII-IX 2013) Z J ' u s 6 miesięcy 12 miesięcy 18 miesięcy 24 miesiące 36 miesięcy 48 miesięcy B

8 Wykres 2a zł20 ooc , s 6 miesięcy 12 miesięcy 18 miesięcy 24 miesiące 36 miesięcy 48 miesięcy okresy kredytowania 3. CECHY I POTRZEBY KONSUMENTA Charakterystyka Konsumenta korzystającego z pożyczek pozabankowych Z Raportu PwC wynika, że głównymi klientami firm pożyczkowych, nie tylko w Polsce, ale i na świecie, są ludzie z obszaru wykluczenia w zakresie kredytów bankowych. W Polsce wielu z nich wykluczyła z tego rynku Rekomendacja T KNF, zaostrzająca kryteria udzielania kredytów konsumenckich przez banki w celu ochrony tych instytucji przed nadmierną ilością złych kredytów w obliczu pogarszającej się sytuacji polskich gospodarstw domowych oraz wynikający z sytuacji kryzysu gospodarczego rozwój tzw..umów śmieciowych", nie pozwalajacych na uzyskanie kredytu w bankach. Klienci firm pożyczkowych to ludzie o stosunkowo niskich dochodach, mieszkający w małych (ok. 25%) i średnich miastach (ok. 34%) [Raport Federacji Konsumentów - grudzień 2013 r.]. Jak wynika z Raportu PwC^, ich średni miesięczny dochód na gospodarstwo domowe wynosi do ok zł, a na osobę - ok. 950 zł). Potwierdza to raport Federacji Konsumentów, w którym na pytanie o możliwości spłaty bieżących rachunków blisko 44% respondentów odpowiedziało, że ma problemy ze spłatą i ok. 40% respondentów stwierdziło, że z trudem spłaca raty kredytu. Jak wynika z danych posiadanych przez Firmę Dl - dużą część klientów Firmy stanowią osoby ze średnim wykształceniem (53%), powyżej 40 roku życia (ponad 70%), a 38% to emeryci i renciści. Wszystkie te grupy łączy jedna wspólna cecha: wykluczenie z rynku pracy. Wśród klientów Firm pożyczkowych jest też liczna grupa osób i firm wiarygodnych również dla banków, które jednakowoż chętniej korzystają z usług firm pożyczkowych, ponieważ znacząco krótszy czas uzyskania pożyczki oraz mniejsza liczba formalności są dla nich najważniejszym czynnikiem. Cele pozyskiwania pożyczek pozabankowych przez konsumentów Federacja Konsumentów w Raporcie omówiła potrzeby, na których zaspokojenie zaciągane są pożyczki pozabankowe. Respondenci Federacji Konsumentów (aż 37,5%) stwierdzili, że najistotniejszym powodem zaciągania pożyczek i kredytów jest zaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak zakup wyprawki szkolnej dla dziecka, czy też zimowej odzieży. Ważnymi przyczynami pobierania pożyczek jest także spłata zaległych rat kredytów (ponad 22%) oraz leczenie (ponad 20%).

9 Badania te co do istoty potwierdza Raport PwC, który stwierdza, że głównymi celami pobierania pożyczek na rynku pozabankowym są: remonty, bieżące wydatki, spłata zadłużenia, leczenie, wypoczynek, zabezpieczenie przyszłości dziecka czy kształcenie dzieci. Z Raportu PwC wynika, iż powyższe cele są na tyle istotne dla wymienionych wyżej grup wykluczenia, iż ludzie są gotowi zaciągać kosztowne pożyczki, aby te cele osiągnąć. Na tzw..przyjemności" (prezenty świąteczne i wypoczynek) kredyty i pożyczki zaciąga tylko nieco ponad 31% Pożyczkobiorców. Wykres 3. Tabela pobrana z Raportu Federacji Konsumentów, str. 19 Pytanie nr Na co Pan(i) przeznacza środki uzyskane z pożyczki/kredytu/ch wilówki f / s -f / / / / " / / / Dzięki pożyczkom (i kredytom) osoby te mogą dokonywać zakupów różnych towarów, na które bez nich nie mogliby sobie pozwolić. Trzeba tu podkreślić, że aż 20% respondentów przeznacza pożyczone kwoty na leczenie, bez którego grozi im długotrwała choroba, niepełnosprawność lub zgon. Kryteria wyboru konsumentów - wysokość pożyczki w relacji do wartości raty spłaty, koszt kredytu i oprocentowanie Raport Federacji Konsumentów wyraźnie wskazał na kryteria, jakimi kierują się konsumenci przy wyborze finansowania. Dla prawie 42% ankietowanych jednym z trzech najważniejszych kryteriów wyboru produktu kredytowego była niska rata spłat. Przeciętny Konsument rynku pożyczek pozabankowych popadł w chwilowe problemy finansowe lub ma stałe lecz bądź nieregularne dochody, np. z przyczyny opóźnienia wypłat wynagrodzenia przez pracodawcę (problem częsty w ostatnich latach w Polsce) i z tego tytułu nie może wziąć kredytu bankowego, ponieważ bank (zwłaszcza w wyniku Rekomendacji T KNF)

10 nie może udzielić mu kredytu. Konsument ten styka się z problemem konieczności sfinansowania istotnej potrzeby, np. kosztów leczenia, spłaty zaległych rat kredytu hipotecznego czy zakupu szkolnej wyprawki dla dziecka, musi więc zasilić budżet gospodarstwa zewnętrznym finansowaniem. Zaciąga wobec tego pożyczkę w firmie pożyczkowej. Ponieważ jego dochody są niewielkie, ważna będzie dla niego przede wszystkim niska rata pożyczki. Wysokość raty/spłaty w poszczególnych firmach jest ściśle skorelowana z czasem trwania umowy i przedstawia się następująco: Wykres nr. 4 s -N O o. z \r. i 700,00 zł 600,00 zł zł zł zł zł zł - zł zł Wykres nr. 5 Wysokość raty w zależności od czasu umowy dla pożyczki 500 zł Czas trwania umowy w tygodniach 152 Firma Dl 30 Firma D2 130 Firma D3 25 Firma D4 i40 Firma D5 30 Firma D6 14 Firma Chi 14 Firma Ch2 14 Firma Ch3 12 Firma Ch ,00 zł Wysokość raty w zależności od czasu umowy dla pożyczki 1000 zł g 1 200,00 zł as 'c 1 000,00 zł o. c 800,00 zł l/i 3 SC JT U rc = 600,00 zł 400,00 zł 200,00 zł - zł 200,00 zł 400,00 zł - cz E 48 fz E 14 ro o rz E Cs. T r> Ul «E c E fil e ^. JS rma ,5 7,5 u 2 u 1 [ / L / Psi fj JZ U. JZ. U (Z rz u TT -C. w rz 1 1 c ),5 i48 Firma Dl il4 Firma D2 H4 Firma D3 H2 Firma D Firma D Firma D6 11 Firma Chi 11 Firma ChZ li Firma Ch Firma Ch4 Czas trwania umowy w miesiącach

11 Wykresy przejrzyście obrazują zależność wysokości spłaty pożyczki w okresie 15 dni (przeciętnie najkrótszy okres kredytowania), zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i w trendach. Istnieje duża grupa pożyczkobiorców, dla których ważna jest także relatywnie znaczna wysokość kwoty pożyczki, którą oferują wyłącznie firmy oferujące produkty długoterminowe, bowiem za 200 czy nawet 500 zł oferowane przez firmy tzw. chwilówkowe" nie przeprowadzi się operacji czy też na przykład skomplikowanej terapii. Firma Dl udziela pożyczek w wysokości nawet 25 tys. zł. Firma D2 i Firma D4 do wysokości 10 tys. zł, a Firma D3 - do 5000 zł. Są to pożyczki udzielane na okres od 25 tygodni do 48 miesięcy, przy czym na 25 tygodni udzielane są pożyczki na stosunkowo niskie kwoty (do 5000 zł w przypadku Firmy D3). Żadna z chwilówek" nie stawia takich kwot do dyspozycji konsumenta. 4. CHARAKTERYSTYKA FIRM Z SEKTORA POŻYCZEK POZABANKOWYCH Podstawowe cechy firm pożyczkowych Firmy działające na polskim rynku pożyczek pozabankowych oferują zróżnicowaną ofertę, specjalizując się w danych grupach produktów. Najogólniej ujmując, produkty firm oferujących pożyczki pozabankowe można podzielić na trzy zasadnicze i różne grupy: 1. pożyczki chwilówkowe: 1.1 udzielane na okres od 7 do 60 dni, głównie przez Internet 1.2 nie przekraczające de facto kwoty zł 1.3 często nieoprocentowane 1.4 spłata jednorazowa lub w bardzo wysokich ratach 1.5 krótki okres spłaty kwoty pożyczki wraz z prowizją - od 1 do 4 rat w okresie maximum 60 dni 1.6 spłata pełnej kwoty prowizji następuje w krótkim czasie 1.7 pożyczana kwota w krótkim czasie wraca do pożyczkodawcy (max. do 60 dni) - szybki zwrot kapitału; niskie faktyczne koszty udzielenia pożyczki; 2. pożyczki średnioterminowe: 2.1 udzielane na okres od 4 do 12 miesięcy, w znaczącej mierze przez Internet 2.2 nie przekraczające kwoty zł 2.3 najczęściej oprocentowane 2.4 raty stosunkowo niskie; niska wartość raty związana jest głównie z niewysoką kwotą pożyczki 2.5 o średnio długim okresie spłaty - do 12 miesięcy; raty (w zależności od wysokości pożyczki i czasu trwania umowy) naliczane są w systemie tygodniowym lub miesięcznym 2.6 wydłużony okres spłaty prowizji 2.7 wydłużony okres zwrotu kapitału - do 12 miesięcy; stosunkowo niskie koszty udzielenia pożyczki; 3. pożyczki długoterminowe: 3.1 udzielane na okres miesięcy poprzez bezpośredni kontakt z doradcą

12 3.2 maksymalna kwota pożyczki dla osoby fizycznej = zł. a dla podmiotu gospodarczego zł 3.3 zawsze oprocentowane 3.4 raty najniższe spośród wszystkich produktów w stosunku do pożyczonej kwoty, naliczane w systemie miesięcznym 3.5 raty stosunkowo niskie w relacji z pożyczoną kwotą - niska wartość raty związana jest z długim okresem kredytowania 3.6 rozłożona na bardzo długi czas spłata prowizji 3.7 najdłuższy spośród wymienionych produktów okres zwrotu kapitału - do 48 miesięcy; wysokie koszty związane z udzieleniem i obsługą pożyczki. Charakterystyka firm udzielających chwilówek Tab. nr. 1 Kwoty pierwszych pożyczek w wybranych firmach chwilówkowych Firma Chi Firma Ch2 \ Firma Ch3 Firma Ch4 Firma Ch5 Kwota 400 zł zł I 500 zł 500 zł 2000 Prowizja zł 520 zł j 134 zł X Czas trwania 1 (dni) ! Z tabeli wynika, że chwilówki" to pożyczki niewielkich kwot (przeciętnie ok zł., nie więcej niż 3000 zł) na okres 15 lub 30 dni, maksymalnie na 2 miesiące. Większość firm udzielających chwilówek uzależnia wysokość kwoty pożyczki od ilości pożyczek pobranych uprzednio przez danego konsumenta. I tak w Firma Chi można pożyczyć maksymalną kwotę 2000 zł już od drugiej pożyczki, natomiast np. w Firma Ch4 kwotę maksymalną 3000 zł dopiero od siódmej. Wszystkie firmy chwilówkowe" z góry przewidują możliwość braku spłaty zadłużenia w terminie i w umowach zawierają klauzulę o możliwości późniejszej spłaty kwoty pożyczki (w kolejnym terminie rozliczeniowym), pod warunkiem uiszczenia w określonym terminie opłaty za wydłużenie okresu spłaty, równej kosztom udzielonej pożyczki (kwoty powyżej). W ten sposób konsument co miesiąc lub nawet co 15 dni, zwykle przez długi czas, płaci kwotę odpowiadającą kosztom udzielenia pożyczki za przedłużenie okresu spłaty kwoty wypłaconej do jego dyspozycji. Część firm zaznacza nawet, że konsument nie musi się w ogóle martwić spłatą całości kwoty, ponieważ podmioty te nie ograniczają liczby przedłużeń spłaty. W ten sposób firmy chwilówkowe, nie ponosząc praktycznie żadnych kosztów poza jednorazowym kosztem korespondencji, otrzymują x kolejnych opłat prowizji za jedną pożyczoną kwotę. Niektóre z firm nie pobierają nawet oprocentowania, uważając zapewne koszt jego naliczania za nadmierny w stosunku do uzyskanych korzyści i stosują wyłącznie prowizję, która stanowi obecnie ok. 30% kwoty pożyczki. W przypadku Firmy Chi najwyższy stosowany koszt pożyczki wynosi 50%, w przypadku Firmy Ch5-42%. Należy pamiętać, iż kwoty te są pobierane po (najczęściej) dniach od wypłaty pożyczki. Inaczej wygląda sytuacja w firmach długoterminowych.

13 Wykres nr. 6 Obciążenie konsumenta w zależności od czasu trwania pożyczki w porównaniu z wysokością pożyczki = 500 zł 700,00 zł 600,00 zł 500,00 zł 400,00 zł 300,00 zł zł zł - zł Wykres.nr zł zł zł zł Obciążenie konsumenta w zależności od czasu trwania pożyczki w porównaniu 7. wysokością pożyczki = 1 floo zł = i zł zł» St « zł 8 s & 0 S g 1 - zł ro d Vi. s 5 in N vc U c f*5 E ir o Firma + najdłuższy oferowany okres kredytowania

14 Koszty konsumenta w firmach chwilówkowych 0 kosztach ponoszonych przez konsumentów korzystających z chwilówek najlepiej świadczy wysokość RRSO. Niektóre z firm je oferujących nie podają tej wartości w Umowach Ramowych, dostępnych bez konieczności logowania się na ich stronach. Do takich należy m. in. Firma Ch5, która zresztą na początku swojej strony kusi nieprawdziwą lub zafałszowaną informacją, że dostępny jest tam kredyt" w wysokości nawet 10 tys zł na okres 12 miesięcy, podczas gdy Umowa Ramowa mówi wyraźnie, że maksymalna jednorazowa wypłata to 2000 zł na maksymalnie 45 dni i to dopiero po kilku pożyczkach wcześniejszych. Inne finny, jak np. Firma Ch4 podają wartość RRSO. W przypadku tej firmy wynosi ono 33465%. W przypadku Firmy Chi RRSO kształtuje się różnie i zależy od wysokości kwoty czasu trwania pożyczki. W tej firmie wynosi ono 23053% dla pożyczek w wysokości od 100 do 800 zł na 15 dni, dla pożyczek od 200 do 1500 zł na 30 dni RRSO wynosi adekwatnie od 5705% do 2355%. a dla pożyczek od 400 do 2000 zł na 60 dni RRSO wyniesie wprawdzie zaledwie (adekwatnie) od 1086% do 1212%, ale konsument (niezależnie od wysokości RRSO) opłaca koszt pożyczki stanowiący 50% - 55% pożyczonej kwoty. Charakterystyka firm udzielających pożyczek długoterminowych Pożyczki długoterminowe to pożyczki udzielane na kwoty o znacznej rozpiętości: od 200 zł z do zł dla osób fizycznych i do zł dla przedsiębiorców. W zależności od modelu biznesowego i od wysokości kwoty okres spłat jest różny w różnych firmach, ale przekracza 12 miesięcy. Większość firm oferuje możliwość nieodpłatnej karencji terminu spłaty pożyczki pod pewnymi warunkami (stan zdrowia, utrata pracy). Konsument spłaca (w większości przypadków) jednakową kwotę raty miesięcznej, zgodnie z kaledarzem spłat, stanowiącym integralną część umowy. W firmach udzielających pożyczek na długi okres RRSO oscyluje pomiędzy wartościami ok. 70% - 450% i w przypadku żadnego produktu nie przekracza wartości %. Umowa z konsumentem zawierana jest poprzez agenta, którego obowiązkiem jest dokładne poinformowanie owego konsumenta o wszelkich warunkach zawieranej umowy. Konsument ma zatem pełną możliwość wyjaśnienia wszelkich wątpliwości związanych z treścią umowy, co jest zgodne z oczekiwaniami konsumentów. Przytłaczająca ich większość preferuje spokojne zapoznanie się z treścią umowy [Raport Federacji Konsumentów - pytanie nr. 9]. Firma Dl jest jedną z tych firm pożyczkowych, które udzielają klientom pożyczek w wysokości od 200 do zł na okres dłuższy niż pół roku. W 2012 roku firma miała blisko 150 tys. klientów. Znakomita ich większość (ponad 73 %) zdecydowała się na pożyczki długoterminowe ( i 48 miesięcy), a niemal 13 % - na pożyczki miesięczne. Tylko niespełna 0,5 % klientów wzięła pożyczki na 6 miesięcy. Koszty ponoszone przez firmy oferujące pożyczki długoterminowe Firmy udzielające pozyczek na okres dłuzszy niz 12 miesięcy muszą: Ponieść koszt pozyskania pieniądza w czasie Przeprowadzić indywidualną ocenę zdolności pożyczkowej każdego potencjalnego pożyczkobiorcy, przy czym weryfikacja w BIK i BIG to tylko jeden z elementów oceny zdolności kredytowej konsumenta Archiwizować wymagane do udzielenia pożyczki dokumenty klienta przez okres trwania pożyczki (od 12 do 48 miesięcy)

15 Prowadzić obsługę pożyczki (monitorowanie, wysyłanie przypomnień, naliczanie należności) przez cały okres obowiązywania pożyczki, nawet przez 4 lata, jak w przypadku Firmy Dl Prowadzić kosztowne szkolenia agentów, wśród których występuje wysoki stopień fluktuacji. Koszty te są znacząco wyższe, niż zakładane przez Ministerstwo Finansów 50% wysokości pożyczki. Rzeczywiste relacje pomiędzy realnymi kosztami ponoszonymi przez firmy długoterminowe, a proponowanym przez Ministerstwo Finansów progiem przedstawia wykres nr 8. Wykres nr % Stosunek ponoszonych przez Firmę Dl rzeczywistych kosztów pożyczek dla poszczególnych produktów do kosztów zgodnych z propozycją rządową % % 201% 204% 125% 157* 172* 110% Os 6 miesięcy 12 miesięcy a 18 miesięcy' % B24 miesiącc 36 miesięcy 50.00% 48 miesięcy Propozycja rządowa 0.00% Produkt!! Produkt III Produkt IV Produkt V Produkt VI Z powyższego wykresu jasno wynika, że w przypadku wprowadzenia zapisów proponowanych przez Ministerstwo Finansów WSZYSTKIE produkty Firmy Dl staną się nieopłacalne i zostaną wycofane z oferty. Jakkolwiek by nie liczyć - pod względem stosunku kwoty do czasu jej spłaty albo będą to produkty absolutnie nieopłacalne dla firmy, albo niespłacalne dla konsumenta. Prawdopodobnie to samo stanie się z długoterminowymi produktami innych firm pożyczkowych. Tym samym konsumenci z najsłabszej finansowo grupy Polaków, liczącej co najmniej 2,5 miliona osób, zostaną definitywnie pozbawieni możliwości zaciągania pożyczek wyższych, niż zł na ważne dla nich cele. Przypominamy, że te pożyczki (najczęściej 7000 zł w przypadku Firmy Dl) służą im do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, spłaty zagrożonego zadłużenia w banku, zaległych opłat za rachunki i leczenia. A jeśli nawet stosunkowo niewielkiej części pożyczkobiorców (nie mylić z kredytobiorcami) mogą one posłużyć do spędzenia jedynych być może w życiu wakacji w stosunkowo dobrych warunkach, to to także powinna być ich decyzja, a nie Ministerstwa Finansów.

16 5. CHARAKTERYSTYKA POŻYCZEK Zależność RRSO od czasu trwania umowy pożyczki w kontekście kosztów ponoszonych przez konsumenta w przypadku zaciągania pożyczek krótko- i długoterminowych W przypadku Firmy Dl wysokość RRSO przedstawia się tak, jak na zamieszczonym poniżej wykresie. Wykres nr % Wysokość RRSO dla pożyczek udzielanych przez Firmę Dl w zależności od okresu kredytowania < 6 miesięcy 12 miesięcy 18 miesięcy 24 miesiące 36 miesięcy 48 miesięcy ^ produkt II «produkt III -produkt IV produkt V produkt VI G Jak widać, RRSO (całkowity roczny koszt kredytu/pożyczki) znacząco maleje w miarę wydłużania okresu kredytowania. Dane zawarte w powyższym wykresie można z niezbitą pewnością ekstrapolować na inne firmy pożyczkowe. Ewentualne drobne różnice mogą zaistnieć w związku z różnymi modelami biznesowymi, lecz zasada pozostaje niezmienna. Mają na to wpływ przede wszystkim tzw. koszty opłaty przygotowawczej, które - jako pobierane jednorazowo - w przypadku produktów długoterminowych rozkładają się na długi okres (ponad 12 miesięcy), a w przypadku firm krótkoterminowych muszą zostać spłacone w ciągu 7-45 dni. Świadczy to dobitnie o tym. iż de facto koszty ponoszone przez konsumenta przy zaciąganiu pożyczek krótkoterminowych są wyższe, niż koszty pożyczek długoterminowych, spłacanych w długim czasie, więc mniej odczuwalnych dla konsumenta. O tym. jak jest to ważne dla niego (konsumenta) świadczy wiele wypowiedzi, w tym także reklama szanowanej firmy doradczej Expander, który na swojej stronie internetowej zapewnia, iż potrafi znaleźć finansowanie konsumenckie nawet na okres 96 miesięcy. Odnawianie pożyczek w firmach chwilówkowych w kontekście karencji spłaty w firmach długoterminowych Należy zwrócić uwagę, że chwilówkowe firmy pożyczkowe w obecnie zachęcają wręcz konsumentów do spłacania pożyczek w późniejszym terminie, co jasno widać z informacji i reklam na ich stronach internetowych. Ich działy opracowywania produktów doskonale wiedzą, m. in. z badań GUS oraz organizacji pozarządowych, do jakich oszczędności są zdolne gospodarstwa domowe w Polsce i w znaczącej mierze do tych wartości dostosowują ofertę stosunku pożyczki do prowizji, która to najczęściej jest bliska średnim możliwym oszczędnościom w grupie docelowej i potencjalnie stanowi koszt przedłużenia czasu spłaty pożyczki. W obecnym stanie prawnym firmy te mogą sobie pozwolić na proste - de facto -

17 rolowanie całej kwoty pożyczki. W przyszłym stanie prawnym, jeśli propozycje Ministerstwa Finansów zostaną uchwalone. Firmy te z całą pewnością zastosują inną metodę faktycznego rolowania, ponieważ jest to dla nich najlepszy sposób osiągania zysków, jak wykazano na wykresach poniżej: Wykres 10a. 10b 700% 600% Roczne obciążenie konsumenta w przypadku 12-krotnego odnawiania pożyczki chwilówkowej = 1000 zł liczona w % - przed wprowadzeniem limitu 648% ^ ^ -Zl Roczne obciążenie konsumenta w przypadku 12-krotnego odnawiania pożyczki chwilówkowej = 1000 zł w wartościach bezwzględnych - przed wprowadzeniem limitu 500% 400% 300% - 200% 100% 0% Firma Chi Firma Ch2 Firma Ch4 Firma Firma Firma Chi Ch2 Ch4 Z powyższych wykresów wynika, że w przypadku rolowania chwilówek konsument ponosi bardzo wysokie koszty w skali roku. a firmy mają od ok. 320% do ok. 650 % przychodu z tytułu jednorazowego udzielenia pożyczki w niewielkiej kwocie. Procent najwyższy dotyczy produktów udzielanych na 15 dni, ponieważ mogą one być odnawiane 23 razy w ciągu roku. W przeciwieństwie do polityki antykonsumenckiej firm chwilówkowych. Firmy oferujące długoterminowe produkty pożyczkowe proponują karencję spłat rat pożyczki, jeśli konsument popadł w dodatkowe, a niemożliwe do przewidzenia podczas podpisywania umowy pożyczki, problemy związane ze zdrowiem lub zatrudnieniem. Po ewentualnym wprowadzeniu w życie propozycji Ministerstwa Finansów o rezygnaq'i z ograniczeń RRSO i o podniesieniu progu całkowitego kosztu pożyczek do 50% ich wysokości, sytuacja będzie przedstawiała się w stosunku do obecnej tak, jak przedstawiono na wykresach poniżej:

18 Wykres 11 Porównanie aktualnych kosztów pożyczki w wysokości 500 zł w firmach chwilówkowych i długoterminowych oraz wskazanie skutków wprowadzenia zapisu o 50 % całkowitego kosztu pożyczki zł zł złs zł4 000,00 zł zł złl 000,00 Firma Ch 1 Firma Ch2 Firma Ch3 Firma Ch4 Firma Dl Firma D3 Firma D4 Firma D5 Firma D6 wysokość kosztów przed nowelizacją przewidywana wysokość kosztów po nowelizacji Wykres 12. Porównanie aktualnych kosztów pożyczki w wysokości 2000 złw firmach chwilówkowych i długoterminowych oraz wskazanie skutków wprowadzenia zapisu o 50 % całkowitego kosztu pożyczki zł zł zł zł zł zł złl zł- zł- Firma Chi Firma Ch3 Firma Ch4 Firma Dl Firma D3 Firma D4 Firma D5 Firma D6 Bwysokość kosztów przed nowelizacja ^przewidywana wysokość kosztów po nowelizacji Białym kolorem na wykresach zaznaczono produkty, które znikną najprawdopodobniej z rynku i zostaną zastąpione innymi, mniej korzystnymi dla konsumenta.

19 Jak widać z powyższych wykresów, koszty konsumentów mogą znacząco wzrosnąć wskutek wprowadzenia propozycji Ministerstwa w przypadku pożyczek krótkoterminowych o niskich wartościach. W zaledwie nieznacznym stopniu ograniczone zostaną jedynie koszty pożyczek udzielanych na 15 dni, co widać na przykładzie Firmy Ch4, która nie udziela pożyczek na dłuższe okresy. Pozostałe koszty pożyczek, czyli obciążenia konsumentów, wzrosną, a firmy będą konkurowały w sposób czysto manipulacyjny, przy pomocy takich narzędzi jak łatwość kontaktu, czas uzyskania pozyczki etc. Sposób zawierania umów pożyczek Konsument narażany jest dodatkowo na straty wynikające z tempa podejmowania decyzji o wzięciu pożyczki wskutek wspomnianej powyżej manipulacji reklamowej, ponieważ nie jest w stanie zapoznać się w krótkim czasie (oferowane przez chwilówki min) przez Internet ze skomplikowanymi warunkami wielostronicowej, skomplikowanej umowy (będącej wymogiem zarówno ustawy o kredycie konsumenckim, jak i UOKiK), w wyniku czego nie jest w stanie podjąć świadomej decyzji. Każda z umów, niezależnie od okresu jej trwania, musi zawierać te same klauzule, tylko, że ich prezentacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku firm chwilówkowych, a inaczej w przypadku firm długoterminowych. Pożyczki długoterminowe obsługiwane są przez przeszkolonych agentów, którzy poświęcają co najmniej godzinę, a często więcej czasu na wyjaśnienie klientowi warunków umowy, dzięki czemu stają się one dla owego klienta zrozumiałe. W przypadku chwilówek udzielanych przez Internet należy po prostu wypełnić formularz. Wielu konsumentów czyta więc pobieżnie tzw. umowy ramowe, nie wgłębiając się specjalnie w treść długich i skomplikowanych umów właściwych. Możliwości terminowej spłaty przez konsumentów pożyczek powyżej 500 zł Raport Federacji Konsumentów świadczy o tym, że konsumenci z sektora pożyczkobiorców pozabankowych nie są w stanie zaoszczędzić kwoty 1200 zł w ciągu miesiąca. 72,13% spośród ankietowanych potrzebuje na to więcej niż 3 miesiące, a 23,45% więcej niż 2 miesiące. W takim wypadku niemal wszyscy ankietowani nie są w stanie zaoszczędzić w odpowiednim czasie dni pożyczonej kwoty w wysokości łącznej ok. 700 zł (500 zł pożyczki + ok. 200 zł prowizji) i będą skazani na opłatę za przedłużenie spłaty kwoty pożyczki. W ten sposób w ciągu roku pożyczka w wysokości 500 zł może w efekcie kosztować konsumenta ok zł, a pożyczka 2000 zł - ponad zł. Te odpowiednio 5000 zł i zł będą dla konsumenta rzeczywistym rocznym kosztem kredytu, wyrażonym w złotówkach, a nie w abstrakcyjnych w tym wypadku procentach RRSO. Przechodząc do firm udzielających pożyczek długoterminowych: logiczne jest, że im dłuższy okres kredytowania, tym niższa spłacana rata. Dla pożyczki w wysokości 500 zł miesięczne raty w przypadku produktów długoterminowych oscylują w okolicy 90 zł, a dla pożyczki w wysokości 1000 zł. udzialanej na dłuższy okres, rata oscyluje pomiędzy* zł. Jest to kwota możliwa do zaoszczędzenia w większości gospodarstw. Pożyczka w wysokości 5000 zł. jak wynika z Raportu Federacji Konsumentów, jest kwotą realną do spłacenia w terminie dla ok. 28% gospodarstw (miesięczna rata to ok. 330 zł - kwota możliwa do zaoszczędzenia w 1-3 miesiące), a kwotę zł jest w stanie spłacić w terminie ponad 14% gospodarstw. Lecz te wyższe kwoty nie są w ogóle (i nie mogą być) dostępne na rynku chwilówek.

20 Jak wspomniano powyżej, dla prawie 42% ankietowanych niska rata była jednym z trzech najważniejszych kryteriów wyboru produktu finansowego. Wysokość raty/spłaty w poszczególnych firmach jest ściśle skorelowana z czasem trwania umowy i przedstawia się tak. jak pokazano na wykresach opisujących obciążenie konsumenta i stosunek wysokości pożyczki do wysokości raty: Wykres 13 Obciążenie konsumenta wyrażone w proporcjach w zależności od okresu kredytowania dla pożyczki = 500 zł Firma D 1 (52 tygodnie) Firma Ch 4 (±2 tygodnie) Firma Ch 3 (±tygodnie) Firma Ch 2 (±4 tygodnie) Firma n 7 HO Firma D 3 (30 Firma D 4 (25 ty Firma D 5 (40 tymwłnil ' Firma D 6 (20 tygodni) Firma Ch 1 (±4. tygodnie) i Wykres Relacja wysokości pożyczki i wysokości raty spłaty pożyczki dla konsumenta w firmach długo- i krótkoterminowych w wartościach bezwzględnych (PLN) r SJ ; g Firma Firma Firma Firma Firma Firma Firma Firma Firma Firma Firma Dl Dl Dl D2 D2 D3 D3 D4 Chi Ch2 Ch Ch4 0.5 dla firm chwilówkowych przyjęto najwyższe udzielane kwoty pożyczek i najniższe możliwe spłaty