CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
|
|
- Radosław Milewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH? Marek S³awski Abstrakt Kêpy starodrzewu pozostawiane na zrêbach zupe³nych zbli aj¹ gospodarkê leœn¹ do naturalnego re imu zaburzeñ. Powoduj¹ szereg zmian w strukturze drzewostanów sprzyjaj¹cych zachowaniu ró norodnoœci biologicznej i ochronie rzadkich gatunków. Rola kêp starodrzewu to: umo liwienie przetrwania gatunkom dojrza³ych lasów okresu zrêbu i uprawy, zró nicowanie struktury wiekowej drzewostanów, zró nicowanie struktury przestrzennej, stworzenie fragmentów powierzchni zrêbowej o nieuszkodzonej glebie, stacji poœrednich dla organizmów migruj¹cych miêdzy dojrza³ymi drzewostanami, wzbogacenie liczby mikrosiedlisk, zw³aszcza zwi¹zanych z obecnoœci¹ starych drzew i wystêpowaniem martwego drewna o du ej mi¹ szoœci. Podstaw¹ powodzenia praktyki pozostawiania wysp starodrzewi jest jej powszechnoœæ i elastyczne dostosowanie wielkoœci kêp i ich rozmieszczenia do lokalnych warunków. Wstêp Przed leœnikami stoi zadanie produkcji wysoko wartoœciowego surowca drzewnego, a równoczeœnie ochrony wartoœci przyrodniczych na poziomie genetycznym, gatunkowym, ekosystemalnym i krajobrazowym. W miarê jak lepiej rozumiemy funkcjonowanie lasu jako uk³adu ekologicznego, a spo³eczeñstwo w coraz wiêkszym stopniu docenia wartoœæ pozaprodukcyjnych funkcji lasu, to drugie zadanie nabiera szczególnego znaczenia (Grzywacz 1996). Ochrona przyrody w lasach ma d³ug¹ tradycjê. Wypracowa³a w³asne skuteczne metody ochrony konserwatorskiej. Miejsca o wysokich walorach przyrodniczych obejmujemy ró nymi formami ochrony powierzchniowej, gatunki rzadkie i zagro one obejmujemy ochron¹ gatunkow¹. Dzia³ania takie pozwoli³y przetrwaæ wielu gatunkom i uchroniæ najcenniejsze fragmenty polskiej przyrody przed zniszczeniem (Zawadzka 2002). Coraz bardziej oczywisty staje siê fakt, e przyrody nie mo na zamkn¹æ w rezerwatach. Konieczna jest ochrona wartoœci przyrodniczych poprzez m¹dre u ytkowanie jej zasobów. W leœnictwie nale y w mo liwe najwierniejszy sposób naœladowaæ naturalne procesy przyrodnicze. Dzia³ania takie powoduj¹, e struktura lasów zbli ona jest do uk³adów naturalnych. Tworzymy zró nicowane ekosystemy dostarczaj¹c œrodowisk ycia wszystkim leœnym gatunkom. Tak rozumiane dzia³ania ochronne sprzyjaj¹ nie tylko gatunkom chronionym, ale ca³emu bogactwu organizmów zasiedlaj¹cych lasy. Wpisuj¹ siê w ideê ochrony ywych zasobów przyrodniczych (Olaczek 1999). Gospodarka prowadzona w zgodzie z naturalnym rytmem przyrody stworzy rodzaj grubego filtra odci¹ aj¹cego ochronê konserwatorsk¹ (Seymour i Hunter 1999). Leœnictwo w wielu dzia³aniach gospodarczych nauczy³o siê naœladowaæ przyrodê. Naœladujemy fazê rozpadu drzewostanu, aby uzyskaæ odnowienie naturalne, wprowadzaj¹c gatunki przedplonowe naœladujemy pionierskie stadia sukcesji, trzebie odpowiada procesowi naturalnego wydzielania siê drzew. Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /
2 Zrêby zupe³ne, a naturalne zaburzenia Zr¹b zupe³ny powoduje gwa³towne zmiany w œrodowisku biotycznym i abiotycznym. Najbardziej zbli one zmiany w warunkach naturalnych zachodz¹ pod wp³ywem zaburzeñ. Zaburzenie to wzglêdnie ograniczone w czasie zdarzenie, które zak³óca funkcjonowanie ekosystemu, zespo³u lub strukturê populacji i zmienia dostêpnoœæ zasobów œrodowiskowych lub warunki abiotyczne œrodowiska (Turner i in. 2001). Zaburzeniami bêd¹ zatem wiatro³omy, po ary, powodzie, silne gradacje. Zaburzenia w ekologii opisuje, siê zwykle przy pomocy czterech charakterystyk: rodzaj - czym innym jest wiatro³om, a inaczej oddzia³uje po ar czy powódÿ, intensywnoœæ - inna jest skala destrukcji przy po arze przyziemnym a ca³kowitym drzewostanu, wielkoœæ - naturalne zaburzenia mog¹ obj¹æ obszar od kilku arów do tysiêcy hektarów, ³ad czasowy rozumiany jako: - sezonowoœæ, czyli porê roku, w której najczêœciej zdarzaj¹ siê zaburzenia, - czêstotliwoœæ czyli œredni okres miêdzy pojawieniem siê zaburzeñ w danym kompleksie leœnym, - obieg, czyli czas potrzebny na to, by suma zaburzeñ w kolejnych latach objê³a powierzchnie równ¹ powierzchni kompleksu leœnego. Wydaje siê, e lasy na ubogich siedliskach kszta³towane by³y przez powtarzaj¹ce siê zaburzenia. Tam te rêbnia zupe³na jest g³ównym sposobem zagospodarowania. Przystosowania gatunków wystêpuj¹cych w takich œrodowiskach potwierdzaj¹ powszechnoœæ wystêpowania zaburzeñ w borach sosnowych. Na przyk³ad sosna jest gatunkiem wzglêdnie przystosowanym do ycia w obszarach nawiedzanych przez po ary. Gruba korowina chroni kambium przed wysoka temperatur¹, lekkie uskrzydlone nasiona pozwalaj¹ ³atwo skolonizowaæ zaburzony obszar, siewki dobrze rozwijaj¹ siê tam gdzie nadmiar œció³ki uleg³ wypaleniu (Hille i Ouden 2004). Lerka jest drugim gatunkiem potwierdzaj¹cym ekologiczna powszechnoœæ zaburzeñ na ubogich siedliskach. Ptak ten wystêpuje w du ych kompleksach leœnych unikaj¹c terenów nieleœnych. Idealne warunki do gniazdowania osi¹ga w borach sosnowych na m³odych uprawach leœnych. Jest to zatem gatunek leœny wykorzystuj¹cy jako swoje œrodowisko ycia zaburzone fragmenty borów sosnowych (Tomia³ojæ i Stawarczyk 2003). Obecnoœæ takich gatunków wskazuje, e czêste uszkadzanie drzewostanu na nawet du ych powierzchniach wpisane jest w rozwój lasu na s³abych glebach. Las gospodarczy zagospodarowany zrêbowo pod wieloma wzglêdami ró ni siê od lasu kszta³towanego przez zaburzenia: Struktur¹ przestrzenn¹, Struktur¹ wiekow¹, 46 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
3 Struktur¹ piêtrow¹, Iloœci¹ pozosta³ej martwej materii organicznej, Obecnoœci¹ fragmentów niezaburzonej powierzchni. W lesie kszta³towanym przez naturalne zaburzenie powierzchnia poszczególnych drzewostanów jest bardzo zró nicowana. Struktura przestrzenna naturalnych krajobrazów sk³ada siê z ma³ych, œrednich i bardzo du ych powierzchni, poniewa zaburzenia mog¹ wyst¹piæ na obszarze nieprzekraczaj¹cym 1 hektara, a niekiedy jednak obejmuj¹ powierzchniê liczon¹ w kilometrach kwadratowych. W lesie gospodarczym p³aty drzewostanów maj¹ mniej ró norodn¹ powierzchniê, ich wielkoœæ zbli ona jest do obowi¹zuj¹cej powierzchni zrêbu (obecnie ok. 4 hektary). Równie struktura wiekowa lasów naturalnych odbiega od struktury klas wieku w lasach gospodarczych. W lesie gospodarczym brak jest w zasadzie drzew starszych ni przyjêty wiek rêbnoœci (rys. 1.). Rys. 1. Teoretyczna struktura klas wieku w lesie gospodarczym przy wieku rêbnoœci 100 lat wynikaj¹ca z modelu lasu normalnego. Fig. 1. Theoretical age structure of managed forest according to normal forest model. 25 % powierzchni drzewostany przedrêbne drzewostany rêbne 0 I II III IV V klasy wieku Zrêby zak³adane s¹ w drzewostanach rêbnych i w ci¹gu dwudziestolecia wszystkie powierzchnie zostaj¹ wyciête i odnowione. Struktura wiekowa takiego lasu d¹ y do równego udzia³u wszystkich klas wieku. W lesie kszta³towanym przez re im zaburzeñ czêœæ drzew ma szansê osi¹gn¹æ maksymalny wiek fizjologiczny. Zaburzenia wystêpuj¹ losowo i dotykaj¹ z równym prawdopodobieñstwem drzewostany m³ode jak i stare. Czêœæ starych drzewostanów nie ulega zaburzeniom i ich biocenozy rozwijaj¹ siê niezak³ócenie przez setki lat. Wytwarza siê charakterystyczna schodkowa struktura klas wieku (Rys. 2). Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /
4 Rys. 2. Teoretyczna struktura klas wieku w lesie kszta³towanym przez zaburzenia. Obieg zaburzeñ 100 lat, maksymalny wiek ycia drzew 300 lat (wed³ug Seymour i Hunter 1999) Fig. 2. Theoretical age structure in forest under natural disturbance regime, disturbance turn-over 100 years, maximal age span of trees 300 years (after Seymour i Hunter 1999) % powierzchni pow. nie niezaburzona pow. zaburzona 0 III V VII IX XI XIII XV I klasy wieku Pomimo du ego udzia³u m³odych klas wieku, wy szy jest œredni wiek drzewostanów. Zaburzenia rzadko dzia³aj¹ totalnie. Zwykle nawet po najsilniejszych zdarzeniach na powierzchni pozostaje du a czêœæ biomasy w formie œció³ki, pni i ga³êzi martwych drzew. Ma to du e znaczenie dla formowania siê gleb leœnych oraz wystêpowania organizmów zwi¹zanych z martwym i rozk³adaj¹cym siê drewnem (Simila i in. 2003, Gutowski i in. 2004). Na zrêbach wiêkszoœæ biomasy jest wywo ona w postaci surowca drzewnego. Na powierzchniach zrêbowych stosowane jest przygotowanie gleby przewa nie w formie wyorywania pasów. Brak jest odpowiednika takich zabiegów na obszarach zaburzonych. Zaburzenie rzadko niszczy wszystkie drzewa na powierzchni. Zwykle pozostaj¹ pojedyncze osobniki jak te ich grupy. Zdarza siê czasem, e pozostaj¹ du e powierzchnie w formie wysp drzewostanowych nietkniêtych przez zaburzenie, a otoczone przez zniszczon¹ powierzchniê (Franklin i inni 2002). Przyk³adem mo e byæ po arzysko w nadleœnictwie Cierpiszewo, gdzie na spalonej powierzchni (ponad 2800 ha) pozosta³o kilka takich kêp, z których najwiêksza obejmowa³a prawie dwa odzia³y. Kêpa starodrzewu pozostawiona na zrêbie naœladuje nietkniêty przez zaburzenie fragment drzewostanu. Praktykê t¹ wprowadzi³o zarz¹dzenie nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych w sprawie doskonalenia gospodarki leœnej na podstawach ekologicznych z 1995 roku. Obecnie znalaz³a ona swoje miejsce w Zasadach Hodowli Lasu i Instrukcji Ochrony Lasu. W dokumentach tych wystêpuje du y zamêt terminologiczny. Równolegle p³aty starodrzewu pozostawione na zrêbie okreœlane s¹ jako: wyspy, biogrupy, fragmenty, kêpy. W prezentowanej pracy proponujê u ywaæ terminu kêpy starodrzewu, jako najlepiej obrazuj¹cego ich rolê ekologiczn¹: p³at starego lasu otoczonego przez obszar m³odszej fazy rozwojowej lasu. Zmiany na kêpach starodrzewu W roku 1996 Katedra Ochrony Lasu i Ekologii rozpoczê³a eksperyment maj¹cy na celu wyjaœnienie zmian biotycznych, jakie zachodz¹ na pozostawionych kêpach starodrzewi. W tym celu na 8 zrêbach zupe³nych na siedliskach Bœw i BMœw pozostawiono kêpy 48 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
5 starodrzewu o powierzchniach 2, 4 i 7 arów. Kêpy zajmowa³y 5% powierzchni zrêbowych. ¹cznie pozostawiono 36 kêp starodrzewu. Obserwacji poddano roœlinnoœæ runa i faunê epigeiczno-glebow¹. W niniejszym referacie zostan¹ przedstawione wybrane wyniki tych badañ. W pierwszych dwóch latach zaobserwowano inwazjê œmia³ka pogiêtego. Niektóre powierzchnie zrêbowe pokry³y siê ³anem tej trawy. Na pozostawionych kêpach starodrzewu stopieñ pokrycia œmia³kiem wzrós³ o oko³o 10%. Na 7 arowych kêpach wzrost ten by³ najmniejszy i zachodzi³ od pó³nocnej strony kêpy. Na mniejszy kêpach 4 i 2 arowych zaobserwowano wkraczanie œmia³ka do wnêtrza kêp i rozrastanie siê darni. Po 5 latach œmia³ek wycofa³ siê z kêp starodrzewu i stopieñ jego pokrycia powróci³ do stanu z pocz¹tku eksperymentu (rys. 3). Rys. 3. Zmiany stopnia pokrycia powierzchni kêp starodrzewu przez œmia³ek pogiêty w kolejnych latach po wykonaniu zrêbu w zale noœci od wieku kêpy. Fig. 3. Changes in cover percentage by common haigras in years following clear cut on forest patches of various size % pokrycia a 4a 2a Lata od wykonania zrêbu Najsilniejsze zmiany zachodzi³y na brzegu wszystkich kêp. Dowodem mo e byæ silna œmiertelnoœæ odnowienia sosnowego na powierzchni kêpy, powsta³ego przed za³o eniem zrêbu. W strefie ok. 2 m od brzegu kêpy ponad 80% egzemplarzy odnowienia zgiê³o w 1 roku eksperymentu. Najsilniej proces ten wyst¹pi³ w najmniejszym wariancie kêpy (rys. 4). Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /
6 Rys. 4. Procent ywego odnowienia sosnowego po pierwszym roku od wykonania zrêbu na kêpach ró nej wielkoœci. Fig. 4. Percentage of pine regeneration survived on forest patches of various size in the first year after clear cut. Wyspa 2 ary Wyspa 4 ary Wyspa 7 arów Brak podszytu 50 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
7 Œmiertelnoœæ wynika³a nie tylko ze zmiany warunków abiotycznych, ale równie z mechanicznego uszkadzania drzewek w trakcie prowadzenia prac na powierzchni zrêbowej. Badania fauny glebowej wskazuj¹, e im mniejsza kêpa starodrzewu tym wiêcej gatunków wymiera po wykonaniu zrêbu (S³awska 2000). Na najmniejszej kêpie w trzech pierwszych latach zginê³o œrednio 11 gatunków skoczogonków, prawie tyle samo ile na otwartej powierzchni (rys. 5). Rys. 5. Liczba gatunków skoczogonków na kêpach starodrzewu ró nej wielkoœci i powierzchni otwartej w kolejnych latach po wykonaniu zrêbu (S³awska 2000). Fig. 5. Numer of springtail species on forest patches of various size and open area in years following clear cut (S³awska 2000). Liczba gatunków Lata 7a 4a 2a Otwarty zr¹b Zale noœæ miêdzy liczb¹ gatunków, jaka wyginê³a, a wielkoœci¹ kêpy starodrzewu wskazuje, e zwiêkszenie powierzchni kêpy o 1 ar powoduje przetrwanie 1 gatunku. Innymi s³owy celem zachowania pe³nego zestawu gatunków skoczogonków wielkoœæ kêpy powinna wynosiæ ok arów (rys. 6). Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (1 1) /
8 Rys. 6. Spadek œredniej liczby gatunków skoczogonków w pierwszych trzech latach po wykonaniu zrêbu w zale noœci od wielkoœci kêpy starodrzewu. Fig. 6. Decrees in springtail species number in first three years after clear cutaccording to tree clump size. Liczba wymar³ych gatunków Powierzchnia kêpy Nie nale y tej wartoœci traktowaæ jako odpowiedzi na pytanie jak du a powinna byæ kêpa starodrzewu. Jest to bardziej przes³anka lub wskazówka ni odpowiedÿ, ka da grupa gatunków mo e zareagowaæ inaczej. Pozostawienie kêp starodrzewu wielokrotnie zwiêksza szanse gatunków na powierzchni zrêbowej w porównaniu z terenem otwartym. W warunkach rozwijaj¹cej siê uprawy gatunki wymieraj¹ dwukrotnie. Pierwszy raz po wyciêciu drzewostanu na skutek gwa³townego ods³oniêcia powierzchni i drugi raz, kiedy rozwijaj¹cy drzewostan osi¹ga maksymalne zwarcie w wieku lat a dno lasu staje siê silnie zacienione (rys. 7). Rys. 7. Zmiany liczby gatunków w trakcie rozwoju biocenozy borowej na zrêbie zupe³nym (wed³ug: S³awska i S³awski 1997). Fig. 7. Changes in species number along pine forest biogenesis development after clear cut (after S³awska i S³awski 1997). liczba gatunków lata od zrêbu zupe³nego 52 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
9 Uzyskane wyniki pozwalaj¹ stwierdziæ, e kêpy starodrzewi pozwalaj¹ przetrwaæ gatunkom drobnych zwierz¹t i roœlin zwi¹zanych z dojrza³ymi lasami. Broni¹ wnêtrza kêpy starodrzewu przed inwazj¹ gatunków terenów otwartych. Procesy przebiegaj¹ce na wyspie starodrzewu s¹ silnie uzale nione od jej powierzchni. Rola kêp starodrzewu Kêpy starodrzewu pozostawione z ca³ym biologicznym dziedzictwem dojrza³ego drzewostanu mog¹ w wieloraki sposób podnosiæ ró norodnoœæ lasu i przyczyniaæ siê do ca³oœciowej ochrony przyrody. Stanowi¹ one szalupê ratunkow¹ dla tych gatunków, pozwalaj¹c im przetrwaæ niekorzystne wczesne etapy rozwoju drzewostanu. Po tym okresie kêpy starodrzewu stan¹ siê Ÿród³ami diaspor, które nap³ywaj¹ do otaczaj¹cych drzewostanów przyspiesz¹ regeneracjê biocenozy. W lasach zagospodarowanych systemem zrêbowym stare drzewostany s¹ silnie pofragmentowane. Odleg³oœæ miêdzy nimi utrudnia migracjê wielu drobnym organizmom. Kêpy starodrzewi mog¹ staæ siê stacjami poœrednimi zmniejszaj¹cymi dystans, jaki musza pokonaæ drobne zwierzêta przemieszczaj¹c siê miedzy zachowanymi dojrza³ymi drzewostanami. Przyk³adem mog¹ byæ wiêksze biegaczowate, które przechodz¹c miêdzy kêpami starodrzewu pokonuj¹ ponad 150 metrów (Sk³odowski 1999). Obecnoœæ kêp starodrzewu zró nicuje strukturê drzewostanu przestrzenn¹, piêtrow¹ i wiekow¹. Rozbija monotoniê jednowiekowych drzewostanów, które dominuj¹ przy zrêbowym sposobie u ytkowania lasu. Wzbogaci to iloœæ mikro œrodowisk. Dziêki nim pojawi¹ siê w lesie drzewa stare, z czasem du o starsze ni wiek rêbnoœci. Stanowi¹ one wa ny, a czêsto kluczowy element œrodowiska dla wielu rzadkich gatunków. Bêd¹ stanowiæ czatownie dla ptaków drapie nych, i podstawê do budowy stabilnych i trwa³ych gniazd. Niektóre z drzew zaczn¹ obumieraæ, pojawi siê martwe drewno o grubych wymiarach, stanowi¹ce œrodowisko ycia wielu rzadkich gatunków owadów i grzybów. Wskazówki dla praktyki Pozostawianie kêp starodrzewi wesz³o na trwa³e do praktyki leœnej, ale wci¹ wzbudza wiele w¹tpliwoœci, szczególnie ze strony ochrony lasu. Pojawiaj¹ siê problemy ze szkodami od wiatru, czy wystêpowaniem szkodników wtórnych, g³ównie przyp³aszczka granatka. Natê enie tych zagro eñ jest bardzo ró ne i czêsto zale y od lokalnych warunków. Na glebach g³êbokich drzewa s¹ lepiej zakotwiczone i szkody od wiatrów s¹ mniejsze; tam, gdzie gleby s¹ p³ytkie nieca³kowite, problem wywrotów staje siê wiêkszy. Atak "szkodników" zale y od ogólnej kondycji drzewostanów: tam, gdzie kondycja jest s³absza, prawdopodobieñstwo wyst¹pienia szkód od owadów jest na kêpach starodrzewi wiêksze. W wielu miejscach Polski pozostawione kêpy starodrzewu przetrwa³y 10 lat i nie widaæ tam symptomów powa nych uszkodzeñ. Odpowiedzi¹ na te w¹tpliwoœci jest indywidualne i elastyczne podejœcie do wielkoœci i miejsca wyznaczanych grup starodrzewu. W niektórych rejonach Polski odporniejsze mog¹ byæ wiêksze kêpy, w innych mniejsze. Wskazane by³oby przygotowanie potencjalnych kêp w trakcie trzebie y póÿnych poprzez delikatne rozluÿnienie zwarcia wokó³ projektowanej kêpy. Zmiana otoczenia pozwoli na z³agodzenie stresu zwi¹zanego z ods³oniêciem kêp starodrzewu przy wykonywaniu zrêbu zupe³nego. Dodaæ nale y, e zamieranie pojedynczych drzew na kêpach starodrzewi jest naturalnym zjawiskiem, co wiêcej wrêcz oczekujemy, e wyspy stan¹ siê miejscem wystêpowania martwych drzew stoj¹cych i le ¹cych. Wa n¹ kwesti¹ jest odejœcie od schematyzmu w wyznaczaniu kêp starodrzewi zgodnie z duchem wskazówek zawartych w Instrukcji Ochrony Lasu. Podane wartoœci liczbowe wielkoœci i rozmieszczenia kêp starodrzewi powinny byæ punktem wyjœcia do Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /
10 znalezienia lokalnie najlepszych rozwi¹zañ. Nale y d¹ yæ, by pozostawiaæ zarówno ma³e jak i du e kêpy, naœladuj¹c zró nicowan¹ powierzchniê nieuszkodzonych fragmentów drzewostanów na powierzchniach zaburzonych. Patrz¹c na rolê kêp starodrzewi trzeba wyjœæ z patrzenia na las z perspektywy jednego wy³¹czenia. Myœlê, e mo na niekiedy wyci¹æ jeden czy dwa paski zrêbowe bez pozostawiania wysp starodrzewu po to, by na nastêpnym pozostawiona kêpa by³a wyraÿnie wiêksza od pozosta³ych i mia³a nie kilka, a kilkadziesi¹t arów. Pozostawianie kêp starodrzewi jest praktyk¹ zupe³nie now¹ w polskim leœnictwie. Z pewnoœci¹ ich wielop³aszczyznowy wp³yw na strukturê drzewostanów prze³o y siê na zachowanie ró norodnoœci biologicznej i ochrony przyrody. Pamiêtaæ jednak nale y, e zarówno nauka leœna i praktyka s¹ na etapie gromadzenia pierwszych doœwiadczeñ z takiego sposobu prowadzenia gospodarki. St¹d wynika koniecznoœæ obserwacji dotychczasowych dokonañ, wyci¹gania z nich wniosków i modyfikowania dzia³añ tak, by skutki przyrodnicze by³y jak najlepsze, a obci¹ enia gospodarcze jak najmniejsze. What can we gain leaveing tree clasters on clear cut areas? Abstract: Clumpsof overmatured stand left on clear cut areas make forest management more similar to natural disturbance regimes. Their presence cause numbers of changes in forest structure which help maintain biodiversity and protection of rare species. Role of forest islands is as follows: life boat for disturbance sensitive species typical to matured stands, diversification of age structure, diversification of spatial structure, presence of patches with not scarified soil, stepping stones for species migrating between matured stands, increase in number of microhabitats specially those associated with old and dead trees. Leaving of such clumps should be general practice in forestry. Flexibility in size and distribution of the clamps on clear cuts which fit best local condition is a base for success of this practice. Literatura Franklin J. F., Spies T. A., Van Pelt R., Carey A. B., Thornburgh A. A., Rae Berg D., Lindenmayer D. B., Harmon M. E., Keeton W. S., Shaw D. C., Bible K., Chen J Disturbances and structural development of natural forest ecosystems with silvcultural implications, using Douglas-fir forests as an example. Forest Ecology and Management 155 pp Grzywacz A Nowe oczekiwania spo³eczne w stosunku do lasów i leœników. W: Problemy realizacji proekologicznego modelu leœnictwa metodami aktywnej gospodarki lesnej. Wydawnictwo SGGW Warszawa. Gutowski J. M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K Drugie ycie drzewa. WWF Polska Warszawa -Hajnówka. Hille M., Ouden J Improved recruitment and early growth of Scots pine (Pinus Sylvestris L.) seedlings after fire and soil scaryfications. European Journal of Forest Research 123 pp Olaczek R Problemy strategii ochrony ywych zasobów przyrody. W: Ochrona 54 CO MO EMY ZYSKAÆ POZOSTAWIAJ C KÊPY STARODRZEWU NA ZRÊBACH ZUPE NYCH?
11 œrodowiska i ywych zasobów przyrody. Red. Olaczek R. Warcholiñska A. U. Wydawnictwo Uniwersytetu ódzkiego. ódÿ. Seymour R. S., Hunter M. L. Jr Principles of ecological forestry. W: Hunter M. L. Jr Maintaining Biodiversity in Forest Ecosystems. Cambridge University Press. S³awska M., S³awski M Zmiany wybranych w³aœciwoœci gleby, fauny glebowej i roœlinnoœci jako wskaÿniki regeneracji i sukcesji boru sosnowego. W: Waloryzacja ekosystemów leœnych metodami zooindykacyjnymi. Fundacja Rozwój SGGW Warszawa pp S³awska M Mo liwoœci wykorzystania fauny glebowej do oceny efektywnoœci zabiegów gospodarczych. Sylwan pp Simila M., Kouki J., Martikainen P Saproxylic beetles in managed and seminatural Scots pine forests: quality of dead wood matters. Forest Ecology and Management 174 pp Sk³odowski J Znaczenie wielkoœci biogrupy pozostawionej na zrebie w ochronie gatunkowej na przyk³adzie biegaczowatych Col. Carabidae Katedra Ochrony Lasu i Ekologii Warszawa Fundacja Rozwój SGGW pp 80. Tomia³ojæ L. Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebnoœæ i zmiany. PTPP pro Natura Wroc³aw. Turner M. G., Gardner R. H., O'Neill R. V., Landscape Ecology in Theory and Practice. Pattern and Process. Springer-Verlag New York Berlin Heidelberg. Zawadzka D Ochrona Przyrody w Lasach Pañstwowych. CILP Warszawa pp 160. Marek S³awski Katedra Ochrony Lasu i Ekologii SGGW ul. Nowoursynowska 159, Warszawa Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /
12 56
POZOSTAWIANIE DRZEW DO ICH NATURALNEGO ROZK ADU, JAKO FORMA OCHRONY CHRZ SZCZY (INSECTA, COLEOPTERA)
POZOSTAWIANIE DRZEW DO ICH NATURALNEGO ROZK ADU, JAKO FORMA OCHRONY CHRZ SZCZY (INSECTA, COLEOPTERA) Jerzy Borowski Abstrakt 65 gatunków, co stanowi 83% wszystkich gatunków chronionych chrz¹szczy w Polsce,
Bardziej szczegółowoWpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych
Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.
Bardziej szczegółowoWodochronne funkcje lasów Dr Marek Kot Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN
Wodochronne funkcje lasów Dr Marek Kot Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN Konferencja Lasy Tatr i Podtatrza przeszłość i teraźniejszość Zakopane, 12 kwietnia 2012 Las i jego funkcje Funkcje lasu Biotyczne,
Bardziej szczegółowoZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA
ZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA W LASACH PAŃSTWOWYCH I OCHRONA AWIFAUNY: PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZAŃ Sękocin Stary, 17 października 2018 roku UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE OBECNEJ STRUKTURY
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016
Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne
Bardziej szczegółowoStawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001
Koncepcja renaturyzacji (przebudowy) drzewostanów sosnowych na terenach poddanych wieloletniej immisji ścieków ziemniaczanych w Nadleśnictwie Iława Janusz Porowski BULiGL Oddział w Białystoku Stawiamy
Bardziej szczegółowoWEWNĘTRZNA FRAGMENTACJA LASU I JEJ SKUTKI PRZYRODNICZE
WEWNĘTRZNA FRAGMENTACJA LASU I JEJ SKUTKI PRZYRODNICZE Marek Sławski Abstrakt Starodrzew jest miejscem o wysokich wartościach przyrodniczych. Wartości te są zagrożone z powodu jego fragmentacji. Można
Bardziej szczegółowoPielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze
Zimowa Szkoła Leśna IBL 18-20.03.2014 Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Tadeusz Andrzejczyk SGGW Plan referatu CEL I ZAKRES PIELĘGNOWANIA LASU WARUNKI RACJONALNEJ PIELĘGNACJI DRZEWOSTANÓW
Bardziej szczegółowoLasy i gospodarka leśna w Polsce w świetle raportu Stan lasów Europy 2011 wskaźniki ilościowe
Kierunki rozwoju polskich lasów w kontekście rozwoju lasów europejskich, Warszawa, 22 listopada 2012 r. Lasy i gospodarka leśna w Polsce w świetle raportu Stan lasów Europy 2011 wskaźniki ilościowe Marek
Bardziej szczegółowoDrewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów
Drewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów Martwe drewno ( deadwood ) zamarłe i obumierające drzewa i ich części oraz martwe części żywych drzew. Organizmy saproksyliczne związane podczas swojego życia
Bardziej szczegółowoOd autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii
Bardziej szczegółowoTypologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 morzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia Cel przedmiotu: Poznanie zasad wykonywania
Bardziej szczegółowoBogdan Nogalski*, Anna Wójcik-Karpacz** Sposoby motywowania pracowników ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw
Bogdan Nogalski*, Anna Wójcik-Karpacz** Sposoby motywowania pracowników ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw Artyku³ zawiera rozwa ania zwi¹zane ze sposobami motywowania pracowników w sektorze MŒP. Autorzy
Bardziej szczegółowoWP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Bardziej szczegółowoOchrona lasu a leśnictwo wielofunkcyjne. prof. Andrzej Szujecki
Ochrona lasu a leśnictwo wielofunkcyjne prof. Andrzej Szujecki niebezpieczne efekty: uodparnianie się owadów i grzybów na działania związków chemicznych, powstawanie nowych ras, ograniczenie liczby
Bardziej szczegółowoWaloryzacja a wycena funkcji lasu
Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoZakład Urządzania Lasu KULiEL SGGW tel bud 34 pok 1/77. Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej
Wykład 1 dr inż. Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULiEL SGGW morzechowski@wl.sggw.pl tel 22 59 38202 bud 34 pok 1/77 Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej Specyfika leśnictwa Program: Czym jest
Bardziej szczegółowodotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania
Załącznik nr 1 ZAKRES DOKUMENTACJI 1. Wykaz publikowanych i niepublikowanych opracowań przydatnych do sporządzenia projektu planu (w tym dokumentacja dotycząca rezerwatu zgromadzona przez Zamawiającego,
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 22 września 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz. 8151 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE z dnia 22 września 2017 r. zmieniające zarządzenie
Bardziej szczegółowoDefinicje podstawowych pojęć. (z zakresu ekologii)
Definicje podstawowych pojęć (z zakresu ekologii) Ekologia Zajmuje się strukturą i funkcjonowaniem ekosystemów (układów ekologicznych w przyrodzie). Przez strukturę układu ekologicznego rozumiemy zarówno
Bardziej szczegółowoZnaczenie obszarów NATURA 2000 ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk łęgowych
Znaczenie obszarów NATURA 2000 ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk łęgowych Leśny Bank Genów Kostrzyca, 26.06.2014 r. Dr hab. Paweł Rutkowski Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Leśny Katedra
Bardziej szczegółowoFunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz
Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej
Bardziej szczegółowoSzczegółowy opis przedmiotu zamówienia
Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia Załącznik nr 1 1. Przedmiot zamówienia Przedmiotem zamówienia jest: Usuwanie odrośli i samosiewów brzozy brodawkowatej i omszonej oraz pojedynczych drzew i samosiewów
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Grabowiec Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
Bardziej szczegółowoSTUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE
BURMISTRZ MIASTA I GMINY W DRAWSKU POMORSKIM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE -CZĘŚĆ OPISOWA- ZAŁĄCZNIK NR 2 DO UCHWAŁY NR VIII/59/2003 RADY MIEJSKIEJ
Bardziej szczegółowo1. Co to jest las 3. 2. Pielęgnacja drzewostanu.4. 3. Co nam daje las..5. 4. Zagrożenia lasu..6. 5. Monitoring lasu..7. 6. Ochrona lasu..
1. Co to jest las 3 2. Pielęgnacja drzewostanu.4 3. Co nam daje las..5 4. Zagrożenia lasu..6 5. Monitoring lasu..7 6. Ochrona lasu.. 8 Las jest jednym z najważniejszych z odnawialnych zasobów przyrody,
Bardziej szczegółowoCzas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka
Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Pracownia Biologii Rozmnażania i Genetyki Populacyjnej Instytut Dendrologii PAN w Kórniku Wstęp Zmienność
Bardziej szczegółowoHodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej. Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej
Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej Zasady czyli zbiór obowiązujących reguł, procedur i norm, które znajdują zastosowanie w praktyce
Bardziej szczegółowoOchrona przyrody w Nadleśnictwie Mińsk w perspektywie rozwoju Lasów Państwowych
Ochrona przyrody w Nadleśnictwie Mińsk w perspektywie rozwoju Lasów Państwowych Powierzchnia Nadleśnictwa Mińsk wynosi 9500 ha, rozrzuconych w 410 kompleksach. Lasy nadzorowane stanowią pow. 17340 ha.
Bardziej szczegółowoPtasie pory roku - znaczenie zadrzewieo śródpolnych w zachowaniu populacji zagrożonych gatunków ptaków. Marcin Karetta
Ptasie pory roku - znaczenie zadrzewieo śródpolnych w zachowaniu populacji zagrożonych gatunków ptaków Marcin Karetta Zadrzewienia śródpolne pojedyncze drzewa i krzewy lub ich skupiska w krajobrazie rolniczym
Bardziej szczegółowoAbsolutne i względne wskaźnik leśnictwa w latach dr Lubow Andruszko Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Katedra Strategii Gospodarczych
Absolutne i względne wskaźnik ników w wartości dodanej leśnictwa w latach 1997-2009 dr Lubow Andruszko Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Katedra Strategii Gospodarczych Zagadnienia omawiane Pojecie
Bardziej szczegółowoLas jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)
Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,
Bardziej szczegółowoAKTYWIZACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA OBSZARÓW PRZYRODNICZO CENNYCH DLA POTRZEB ICH ZRÓWNOWA ONEGO ROZWOJU
AKTYWIZACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA OBSZARÓW PRZYRODNICZO CENNYCH DLA POTRZEB ICH ZRÓWNOWAONEGO ROZWOJU Tereny wiejskie spełniaj istotn rol w procesie ochrony rodowiska. Dotyczy to nie tylko ochrony zasobów
Bardziej szczegółowoInstytut Badawczy Leśnictwa. Martwe drewno w polskiej części Puszczy Białowieskiej.
Instytut Badawczy Leśnictwa www.ibles.pl Martwe drewno w polskiej części Puszczy Białowieskiej. Ilość i struktura zasobów na podstawie pomiarów na naziemnych powierzchniach monitoringowych LIFE+ ForBioSensing
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY INFORMACYJNE W ZAKRESIE STANU LASU ORAZ OCHRONY PRZYRODY W STATYSTYCE PUBLICZNEJ
POTRZEBY INFORMACYJNE W ZAKRESIE STANU LASU ORAZ OCHRONY PRZYRODY W STATYSTYCE PUBLICZNEJ Główny Urząd Statystyczny Departament Rolnictwa Departament Badań Regionalnych i Środowiska USTAWA Z DNIA 26 CZERWCA
Bardziej szczegółowoLasy a ostoje ptaków. Stan, potencjalne zagrożenia i ochrona awifauny na terenie ostoi leśnych. Krystyna Stachura Skierczyńska OTOP
Lasy a ostoje ptaków Stan, potencjalne zagrożenia i ochrona awifauny na terenie ostoi leśnych Krystyna Stachura Skierczyńska OTOP Białowieża, 27-29 czerwca 2008 Polska na tle lasów Europy Polska skupia
Bardziej szczegółowoSpecyfika produkcji leśnej
Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULGiEL SGGW michal.orzechowski@wl.sggw.pl tel 22 59 38202 bud 34 pok 1/77 Wykład 1 Program: Czym jest las? Współczesne znaczenie i zadania Cechy specyficzne produkcji
Bardziej szczegółowoCharakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku
42 NR 6-2006 Charakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku Mieczys³aw Kowerski 1, Andrzej Salej 2, Beata Æwierz 2 1. Metodologia badania Celem badania jest
Bardziej szczegółowoTwórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Bardziej szczegółowoNarodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ochrona przyrody i krajobrazu
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ochrona przyrody i krajobrazu Warszawa 2013 Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na rzecz środowiska. NFOŚiGW lider systemu finansowania ochrony
Bardziej szczegółowoEkonomiczne aspekty ekologizacji zagospodarowania lasu
Ekonomiczne aspekty ekologizacji zagospodarowania lasu Prof. dr hab. Stanisław Zając Dr inż. Adam Kaliszewski Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej,
Bardziej szczegółowoMARTWE DREWNO W LASACH Michał Piotrowski Wydział Ochrony Lasu RDLP w Toruniu MARTWE DREWNO? Martwe drewno ( deadwood ) zamarłe i obumierające drzewa i ich części oraz martwe części żywych drzew. Termin
Bardziej szczegółowoPROPOZYCJE GOSPODAROWANIA ZAPASEM MARTWEGO DREWNA W LEŚNYCH KOMPLEKSACH PROMOCYJNYCH
PROPOZYCJE GOSPODAROWANIA ZAPASEM MARTWEGO DREWNA W LEŚNYCH KOMPLEKSACH PROMOCYJNYCH Jerzy Solon, Jacek Wolski Postępująca zmiana zasad gospodarki leśnej wymaga takŝe nowego zdefiniowania stosunku do pozostawiania
Bardziej szczegółowoKatedra Łowiectwa i Ochrony Lasu, Wydział Leśny, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
LOGO Wpływ podszytu bukowego (Fagus sylvatica L.) na chemizm opadu podkoronowego w monokulturach sosnowych (Pinus sylvestris L.) na gruntach porolnych w Nadleśnictwie Tuczno Influence of beach undergrowth
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. WIELKOPOLSKIM RADOSŁAW JAROS WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE drugie co do wielkości w kraju, a zarazem jedno z najmniej zalesionych (lasy stanowią
Bardziej szczegółowo1) Minister Ârodowiska kieruje dzia em administracji rzàdowej
795 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roêlin i zwierzàt, wymagajàcych ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000
Bardziej szczegółowoHistoria urządzania lasu pisana jest dziejami Puszczy Białowieskiej
Historia urządzania lasu pisana jest dziejami Puszczy Białowieskiej Współczesna historia drzewostanów wskaźniki główne 350 300 250 83 75 76 Zasobność Przeciętny wiek 72 72 73 77 85 90 80 70 60 m3/ha 200
Bardziej szczegółowoLasy prywatne - szanse, problemy, rozwiązania
Lasy prywatne - szanse, problemy, rozwiązania Ochrona przyrody w lasach prywatnych i ich użytkowanie (M. Geszprych, K. Jodłowski) Niniejszy materiał został sfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony
Bardziej szczegółowoWnioski dla praktyki i gospodarki leśnej
Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Grzegorz Neubauer, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Tomasz Wilk, Zbigniew Borowski Zadanie realizowane w ramach umowy nr OR.271.3.12.2015
Bardziej szczegółowoBADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM
dr in. Marek GOŒCIAÑSKI, dr in. Bart³omiej DUDZIAK Przemys³owy Instytut Maszyn Rolniczych, Poznañ e-mail: office@pimr.poznan.pl BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII
Bardziej szczegółowoEKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai
EKOLOGIA 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai 1/20 Sukcesja ekologiczna Proces prowadzący do powstania stabilnego ekosystemu, pozostającego w równowadze ze środowiskiem, osiąganym przez maksymalne możliwe
Bardziej szczegółowoFormy i skala oddziaływania zwierzyny na las
Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Zbigniew Borowski Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Jan Błaszczyk Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych Wstęp Wysokie zagęszczenia kopytnych mają
Bardziej szczegółowoJan Marcin Węsławski & Joanna Piwowarczyk Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Zawikłane i podstępne problemy ochrony środowiska w strefie brzegowej morza Jan Marcin Węsławski & Joanna Piwowarczyk Instytut Oceanologii PAN w Sopocie Z inspiracji: książką, raportem The Economist z
Bardziej szczegółowoZadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO 1. Uzupełnij schemat prezentujący cykl życia lasu gospodarczego, wpisując w prostokąty nazwy etapów cyklu, a w owale zjawiska oznaczające
Bardziej szczegółowoLiteratura do Elementów modelu proekologicznego w hodowli lasu
Literatura do Elementów modelu proekologicznego w hodowli lasu Andruszko L. 2006. Gospodarka leśna z elementami ekonomii. Studia i materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo Leśnej. Zeszyt (4) 14: 71 75.
Bardziej szczegółowoZagrożenia i propozycje zadań ochronnych dla gatunków roślin i siedlisk nieleśnych w obszarze Natura 2000 PLH 200005 przykłady Paweł Pawlikowski
Zagrożenia i propozycje zadań ochronnych dla gatunków roślin i siedlisk nieleśnych w obszarze Natura 2000 PLH 200005 przykłady Paweł Pawlikowski Zagrożenia: - zanieczyszczenie wód (nieuregulowana gospodarka
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 19 października 2016 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 17 października 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 19 października 2016 r. Poz. 8995 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE z dnia 17 października 2016 r. w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE MCPFE DO OCENY LASÓW I INNYCH GRUNTÓW LEŚNYCH CHRONIONYCH I ZE STATUSEM OCHRONNYM W EUROPIE
Living Forest Summit Czwarta Konferencja Ministerialna w sprawie Ochrony Lasów w Europie 28-30 kwietnia 2003 r., Wiedeń Austria WYTYCZNE MCPFE DO OCENY LASÓW I INNYCH GRUNTÓW LEŚNYCH CHRONIONYCH I ZE STATUSEM
Bardziej szczegółowoEkoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody
Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie
Bardziej szczegółowoPuszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN
Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Tomasz Wesołowski Pracownia Badań Lasu, Uniwersytet Wrocławski Awifauna PB: podstawowe fakty Kompleks leśny
Bardziej szczegółowoZałożenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000
Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 I. Teren objęty projektem Planuje się wykonanie projektu
Bardziej szczegółowodawniej Tom
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk Wydział Nauk rolniczych i leśnych Forestry Letters dawniej Prace komisji nauk rolniczych i komisji nauk leśnych Tom 104 2013 Wpływ systemów wynagradzania na koszty
Bardziej szczegółowoPrzyrodnicze ograniczenia w wykorzystywaniu zasobów drewna z polskich lasów
Przyrodnicze ograniczenia w wykorzystywaniu zasobów drewna z polskich lasów Andrzej Grzywacz IV Zimowa Szkoła Leśna Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary, 20 22 marca 2012 Parki narodowe zajmują powierzchnię
Bardziej szczegółowoBiologiczne podstawy ochrony przyrody - A. S. Pullin
Biologiczne podstawy ochrony przyrody - A. S. Pullin Spis treści Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa CZĘŚĆ I Rozdział 1. Świat przyrody Co mamy do stracenia? RóŜnorodność Ŝywych organizmów Wzorce
Bardziej szczegółowoRAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH)
RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) 1. Zapoznanie się z organizacją wewnętrzną, zakresem zadań komórek organizacyjnych
Bardziej szczegółowoTemat: Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka
MODUŁ II LEKCJA 4 Temat: Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka Formy realizacji: œcie ka miêdzyprzedmiotowa. Cele szczegółowe: uzupe³nienie i usystematyzowanie wiadomoœci dotycz¹cych
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE NR 56/2007 WOJEWODY ŁÓDZKIEGO z dnia 28 listopada 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Żądłowice
ROZPORZĄDZENIE NR 56/2007 WOJEWODY ŁÓDZKIEGO z dnia 28 listopada 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Żądłowice Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
Bardziej szczegółowoWpływ prowadzonej gospodarki leśnej na populacje wybranych gatunków ptaków interioru leśnego w lasach nizinnych Polski
Wpływ prowadzonej gospodarki leśnej na populacje wybranych gatunków ptaków interioru leśnego w lasach nizinnych Polski Problem badawczy i przykłady oddziaływań gospodarki leśnej na ptaki Grzegorz Neubauer,
Bardziej szczegółowoWYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE JAKOŒCI
MARIAN GO ÊBIOWSKI WYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE JAKOŒCI STUDIA I PRACE WYDZIA U NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZ DZANIA NR 12 211 Marian Go³êbiowski WYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE
Bardziej szczegółowoWybrane aspekty badania długoterminowych cykli zmian zapasu wody glebowej w drzewostanach jednowiekowych oraz interpretacji ich wyników
Prof. dr hab. inż. Józef Suliński, dr inż. Rafał Starzak Zakład Inżynierii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wybrane aspekty
Bardziej szczegółowoLublin, r.
dr hab. Grzegorz Grzywczewski, prof. nadz. UP Katedra Zoologii, Ekologii Zwierząt i Łowiectwa Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Akademicka 13,
Bardziej szczegółowoZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska wraz z zespołem botanicznym
PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska
Bardziej szczegółowoPREZYDENT MIASTA RADOM VII ETAP ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RADOM
PREZYDENT MIASTA RADOM VII ETAP ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RADOM OBEJMUJĄCY TEREN OGRANICZONY ULICAMI STRUGA, ZBROWSKIEGO, 11-GO LISTOPADA I JORDANA W
Bardziej szczegółowoWYCENA WARTOŚCI OBSZARÓW PRZYRODNICZYCH
WYCENA WARTOŚCI OBSZARÓW PRZYRODNICZYCH terenów leśnych zniszczonych w wyniku nawałnicy 11/12 sierpnia 2017 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego W wyniku przejścia nawałnicy nad obszarem województwa
Bardziej szczegółowoMIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej)
Bardziej szczegółowoOchrona przyrody. Test podsumowujący rozdział III. Wersja A
..................................... Imię i nazwisko Wersja A Test podsumowujący rozdział III Ochrona przyrody.............................. Data Klasa oniższy test składa się z 15 zadań. rzy każdym poleceniu
Bardziej szczegółowoDYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
NATURA 2000 ochrony 5 ostoi Natura 2000 wyznaczonych na obszarach morskich w województwie zachodniopomorskim, a współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania
Bardziej szczegółowoRębnia przerębowa (V) jako alternatywa dla rębni częściowej na obszarach leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w Puszczy Bukowej.
Rębnia przerębowa (V) jako alternatywa dla rębni częściowej na obszarach leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w Puszczy Bukowej. Kamil Kędra a, b a Polskie Towarzystwo Mykologiczne b International
Bardziej szczegółowoWalory przyrodnicze województwa
VI. PRZYRODA Walory przyrodnicze województwa Województwo podkarpackie charakteryzuje siê dobrym stanem zachowania œrodowiska przyrodniczego. Œwiadczy o tym wystêpowanie na jego terenie szeregu gatunków
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz. 1302 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporządzania
Bardziej szczegółowoXVI Sesja Rady Miasta Hajnówka r.
XVI Sesja Rady Miasta Hajnówka 29.06.2016 r. 1 Stan lasów Puszczy Białowieskiej w związku z gradacją kornika drukarza w latach 2012-2016 Hajnówka 29.06.2016 Kraina Wielkich Puszcz Romincka 13 tys. ha Borecka
Bardziej szczegółowoGorzów Wielkopolski, dnia 22 lutego 2013 r. Poz. 564 ZARZĄDZENIE NR 2/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 22 lutego 2013 r. Poz. 564 ZARZĄDZENIE NR 2/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoMartwe drewno a FSC. Standardy FSC dotyczące pozostawiania i zwiększania zasobu martwego drewna w lasach opinia Grupy Roboczej FSC Polska
Martwe drewno a FSC Standardy FSC dotyczące pozostawiania i zwiększania zasobu martwego drewna w lasach opinia Grupy Roboczej FSC Polska Krystyna Stachura-Skierczyńska Martwe drewno w standardach FSC http://pl.fsc.org/standardy-i-publikacje/
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY z dnia... 2015 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Uroczysko Koneck Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy
Bardziej szczegółowoKlub Przyrodników. Świebodzin, 15 lutego Pani Anna Utko Podlaski Konserwator Przyrody Białystok
Klub Przyrodników ul. 1 Maja 22, 66-200-Świebodzin Konto: BZ WBK SA o/świebodzin nr 28 1090 1593 0000 0001 0243 0645 tel./fax 068 3828236, e-mail: kp@kp.org.pl, http:// www.kp.org.pl Świebodzin, 15 lutego
Bardziej szczegółowoCzy można budować dom nad klifem?
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej [PUGP] Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 22 kwietnia 2015 r. Poz. 3790
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 22 kwietnia 2015 r. Poz. 3790 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE i REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W
Bardziej szczegółowoPañstwowe Gospodarstwo Leœne Lasy Pañstwowe INSTRUKCJA OCHRONY LASU
Pañstwowe Gospodarstwo Leœne Lasy Pañstwowe INSTRUKCJA OCHRONY LASU WARSZAWA 2004 Wydano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Pañstwowych Warszawa 2004 Centrum Informacyjne Lasów Pañstwowych ul. Bitwy
Bardziej szczegółowoThe use of aerial pictures in nature monitoring
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 18 (2010), str. 403 408 Marcin Czerny Received: 5.05.2010 KRAMEKO sp. z o.o. Reviewed: 30.07.2010 30-023 Kraków, ul. Mazowiecka 108 m.czerny@krameko.com.pl WYKORZYSTANIE ZDJĘĆ LOTNICZYCH
Bardziej szczegółowoBiałystok, Rotmanka. listopad 2011 r.
Białystok, Rotmanka. listopad 2011 r. Zgniotek szkarłatny Cucujus haematodes ERICHSON, 1845 (Coleoptera, Cucujidae) w zagospodarowanej części Puszczy Białowieskiej DR INŻ. SŁAWOMIR ZIELIŃSKI PRACOWNIA
Bardziej szczegółowoPrzyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach
Bardziej szczegółowoPL-DE data test case. Kamil Rybka. Helsinki, November 2017
PL-DE data test case Kamil Rybka Helsinki, 13-14 November 2017 1 1 st step PL Data mapping 2 1 st step PL Data mapping PL Kod mspdata sztuczne wyspy, konstrukcje i urządzenia W other-islands transport
Bardziej szczegółowoUrządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych w Polsce
T. Borecki, E. Stępień (Wydział Leśny SGGW) J. Głaz (IBL) S. Zajączkowski (BULiGL) Motto: Od zasady trwałości produkcji do zrównoważonego rozwoju Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
Bardziej szczegółowoMIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej) Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoWALORYZACJA PRZYRODNICZA GMINY
BIURO KONSERWACJI PRZYRODY w SZCZECINIE WALORYZACJA PRZYRODNICZA GMINY POŁCZYN ZDRÓJ (OPERAT GENERALNY) ANEKS SZCZECIN 2003 Autorami operatów szczegółowych są: z zakresu flory i roślinności: z zakresu
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 22 listopada 2017 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 13 listopada 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 22 listopada 2017 r. Poz. 10646 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoDziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia
Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia Informacja o zakresie przeprowadzonych prac W ramach prac terenowych przeprowadzono obserwacje gatunku i jego siedliska we wszystkich czterech obszarach
Bardziej szczegółowoUrządzanie Lasu Ćwiczenia
Regulamin ćwiczeń zaliczenie - egzamin pisemny 40%, - wyniki 2 kolokwiów 30%, - wyniki projektów 10%, - wyniki ćwiczeń terenowych 20% odrabianie zajęć ćwiczenia terenowe Pomoce i literatura http://wl.sggw.waw.pl/units/urzadzanie/materialy
Bardziej szczegółowo