Źródło: Alcohol Alert, nr: 66, lipiec 2005, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism.

Transkrypt

1 tłum. Magdalena Prokop Rok: 2005 Czasopismo: Alkohol i Nauka Numer: Źródło: Alcohol Alert, nr: 66, lipiec 2005, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. W odróżnieniu od tradycyjnego sposobu leczenia alkoholizmu, które skupione jest na pomaganiu osobom uzależnionym od alkoholu, krótkie interwencje - sesje poradnictwa psychologicznego, tzw. counselling - są dostosowane do osób, które nadużywają alkoholu lub których nawyki związane z piciem powodują szkody zdrowotne. W przeciwieństwie do tradycyjnego leczenia uzależnienia od alkoholu, trwającego wiele tygodni lub miesięcy, krótkie interwencje nie zajmują wiele czasu. Cele krótkich interwencji różnią się od celów leczenia uzależnienia od alkoholu. Ogólnie rzecz biorąc, krótkie interwencje mają na celu raczej doprowadzenie do zmniejszenia spożycia alkoholu przez daną osobę oraz wyeliminowanie niebezpiecznych zachowań związanych z piciem (takich jak np. picie napadowe¹) niż całkowite powstrzymanie się od picia - chociaż w szczególnych przypadkach abstynencja może być wskazana [1]. Redukowanie ilości spożywanego alkoholu lub zmiana szkodliwych wzorców picia przyczynia się do zmniejszenia negatywnych następstw nadużywania alkoholu, takich jak: choroby odalkoholowe, obrażenia ciała, przemoc domowa, wypadki samochodowe, aresztowania, uszkodzenia rozwijającego się płodu. Pytanie o to, czym dokładnie jest "krótka interwencja", pozostaje kwestią dyskusyjną [2]. Na ogół krótkie interwencje polegają na jednej lub czterech krótkich sesjach doradztwa psychologicznego, prowadzonych przez przeszkolonego specjalistę (np. lekarza, psychologa, pracownika opieki społecznej). Moyer i współpracownicy [2], po zapoznaniu się z 34 różnymi badaniami, doszli do wniosku, że osoby, które brały udział w krótkiej interwencji przy okazji innego leczenia, bardziej ograniczyły spożycie alkoholu niż osoby z grup kontrolnych, które nie miały takiej sposobności. Pacjenci dotknięci alkoholizmem w równym stopniu zmniejszali spożycie alkoholu, niezależnie od tego czy poddali się krótkiej interwencji czy też rozszerzonemu leczeniu (obejmującemu pięć lub więcej sesji). Wyniki tych badań wskazują na to, że krótka interwencja może być skutecznym sposobem ograniczania spożycia alkoholu, szczególnie wśród młodych ludzi, nie mających poważnych problemów związanych z piciem, które wymagałyby intensywniejszego leczenia. Wybór odpowiedniego typu interwencji zależy od pacjenta - to znaczy, od tego, na ile poważne są jego problemy z alkoholem, oraz od tego, czy pali papierosy lub zażywa inne substancje 1 / 12

2 psychoaktywne, lub czy ma kłopoty ze zdrowiem fizycznym bądź psychicznym. Rodzaj interwencji zależy również od placówki medycznej, umiejętności lekarza oraz ograniczeń czasowych. Krótka interwencja zazwyczaj polega na przekazaniu informacji zwrotnych (personal feedback) pacjentowi oraz udzieleniu porady, opartych na ocenie zagrożenia pacjenta związanego ze szkodliwym używaniem alkoholu. Często samo dostarczenie informacji zwrotnych wystarcza do tego, aby zachęcić pacjenta z grupy ryzyka do ograniczenia ilości spożywanego alkoholu [1]. Krótkie interwencje mogą opierać się na podejściach - takich jak rozmowa motywująca - które mają na celu nakłonienie ludzi przejawiających opór do zmniejszenia spożycia alkoholu lub przekonanie osób, które nie wierzą, że ich picie jest szkodliwe bądź ryzykowne. Rozmowa motywująca [3] polega na zachęcaniu pacjentów do podjęcia decyzji o zmianie zachowania raczej poprzez empatię i życzliwość niż metodą konfrontacji. Lekarze mogą również wspierać pacjentów, pomagając im ustalić konkretne cele oraz kształtować umiejętności potrzebne do zmiany zachowania związanego z piciem. Badanie przesiewowe - krok pierwszy Osoby, które mogłyby skorzystać z krótkich interwencji, mogą zostać zidentyfikowane w czasie rutynowych badań diagnostycznych, takich jak wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Istnieją wystandaryzowane narzędzia przesiewowe, przeznaczone do wykrywania zaburzeń spowodowanych spożywaniem alkoholu. Rzadziej się zdarza, że takie osoby są wyłaniane podczas pobytu w szpitalu, gdy testy laboratoryjne wskazują na chorobę odalkoholową (taką jak np. schorzenia wątroby). Badanie przesiewowe może zostać przeprowadzone również po aresztowaniu z powodu prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu, jak i podczas wizyty na ostrym dyżurze spowodowanej obrażeniami wywoływanymi nadużywaniem substancji alkoholowych. Badania przesiewowe mogą być także przeprowadzane przez lekarzy specjalistów. Ciężarne pacjentki w przypadku pozytywnego wyniku uzyskanego w takim badaniu mogłyby od razu skorzystać z krótkiej interwencji podczas wizyty u ginekologa położnika. Dzięki tym procedurom ewaluacyjnym lekarze oraz inne osoby przeprowadzające krótkie interwencje mogą pomagać osobom szczególnie podatnym na tego typu oddziaływania terapeutyczne, nakłaniając je do zmiany nawyków związanych z piciem (więcej informacji na temat badań przesiewowych można znaleźć w Alcohol Alert Nr 65, "Screening for alcohol problems", artykuł w polskim tłumaczeniu pt. "Narzędzia stosowane w badaniach przesiewowych dotyczących problemów alkoholowych"). Stosowanie interwencji Udział w terapii ukierunkowanej na radzenie sobie z problemami związanymi z alkoholem może być kłopotliwy oraz stygmatyzujący. Może zabierać czas przeznaczony na pracę lub rodzinne obowiązki. Krótka interwencja daje zaś pacjentowi możliwość uzyskania pomocy w przyjaznych i komfortowych warunkach. Ponieważ trwa krótko, możne stać się jednym z elementów oddziaływań medycznych. Co więcej, takie podejście wiąże się z niższymi kosztami w porównaniu z bardziej specjalistycznym leczeniem odwykowym [1]. Zazwyczaj osobą przeprowadzającą krótką interwencję jest pracownik służby zdrowia, któremu pacjent może zaufać lub z którym pacjent czuje się swobodnie. Osobą taką może być lekarz, pielęgniarka lub asystent lekarza w placówce podstawowej opieki zdrowotnej, a także 2 / 12

3 pielęgniarka bądź asystent lekarza na oddziale szpitalnym [1]. Podczas krótkiej interwencji można przekazać pacjentowi dodatkowe pomoce w postaci broszur, podręczników lub zeszytów z ćwiczeniami, które mają wspomagać stosowane w czasie sesji strategie. Osoby przeprowadzające tę formę terapii mogą później kontynuować rozpoczęty proces leczenia, osobiście bądź za pośrednictwem poczty elektronicznej, dostarczając dodatkowych informacji oraz motywując pacjenta do realizowania celów wyznaczonych podczas pierwszego spotkania. Jeśli krótka interwencja nie motywuje pacjenta do zredukowania spożycia alkoholu, specjaliści mogą zalecić intensywniejsze leczenie. Dzięki nowym technologiom komputerowym można rozwiązać wiele problemów, które wiążą się z przeprowadzaniem krótkich interwencji, takich jak: brak czasu, udział w dodatkowych szkoleniach pozwalających swobodnie wykonywać tę pracę, zbyt duże koszty. Pacjenci mogą być zachęcani do korzystania z programów komputerowych w poczekalni lub w domu bądź do poddania się interwencji za pośrednictwem Internetu, który zapewnia prywatność oraz możliwość skorzystania z pomocy o każdej porze [4, 5]. Innym narzędziem, które mogłoby umożliwić stosowanie interwencji jest video doctor technology. Jest to interaktywny program komputerowy, w którym aktor grający lekarza zadaje pytania na temat zdrowia. Pilotażowe wyniki dotyczące działania programu wskazują na to, że choć jego użytkownicy deklarowali, iż woleliby osobiście rozmawiać z lekarzem, to jednak pozytywnie odbierali taką "wirtualną" interwencję lekarską, dostępną nawet dla tych, którzy nie mają dużego doświadczenia w pracy z komputerem [6]. OD BADAŃ DO PRAKTYKI Badania wykazują, że krótkie interwencje mogą wpłynąć na zmniejszenie spożycia alkoholu, zarówno w przypadku młodych dorosłych, jak i osób w średnim wieku, kobiet i mężczyzn [7]. Interwencje polegające na powtarzających się spotkaniach są na ogół bardziej skuteczne niż pojedyncza interwencja [7]. Z przeglądu badań wynika, że uczestnicy takich interwencji zredukowali picie średnio o 13 do 34 % w porównaniu z grupą kontrolną [8]. Co więcej, ostatnie analizy wskazują na to, że krótkie interwencje mogą obniżyć wskaźnik umieralności wśród osób mających problem z piciem o około % [9]. Poniżej opisano zastosowanie krótkich interwencji w różnych rodzajach placówek opieki zdrowotnej. Chociaż podstawowy zakres interwencji może być podobny, trzeba jednak pamiętać o specyficznych kryteriach dostosowywania typu interwencji do różnych grup docelowych. Podstawowa opieka zdrowotna W jednym z badań około 20% pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej zadeklarowało poziom spożycia alkoholu przekraczający limit określony przez National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism [10]. Dzięki krótkim interwencjom, pracownicy służby zdrowia mogą pomagać pacjentom, którzy tego potrzebują. Krótka interwencja w ramach podstawowej opieki zdrowotnej może być krótką i prostą rozmową, polegającą na kilku pytaniach i odpowiedziach lub bardziej złożoną procedurą, w 3 / 12

4 której musi wziąć udział specjalista od uzależnień [11, 12]. Lekarze, którzy mają ograniczony czas, wolą stosować interwencję w podstawowym zakresie wobec wszystkich pacjentów, przekraczających dozwolone dawki alkoholu. Pacjenci, w przypadku których podstawowa interwencja okazuje się niewystarczająca, w czasie kolejnej wizyty mogą odbyć konsultację ze specjalistą od uzależnień. W podstawowym zakresie, krótka interwencja polega na jednym lub dwóch prostych stwierdzeniach. Pracownik służby zdrowia mówi, że jest zaniepokojony nadmiernym piciem pacjenta, które może doprowadzić do problemów związanych z alkoholem. Następnie radzi pacjentowi ograniczyć picie lub powstrzymać się od spożywania alkoholu w ogóle. Inny rodzaj krótkiej interwencji, zbadany dogłębnie w ramach projektu TrEAT (Trial for Early Alcohol Treatment, badanie kliniczne o szerokim zasięgu przeprowadzone w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej), polega na odbywających się w odstępie miesiąca dwóch krótkich indywidualnych sesjach oraz następujących dwa tygodnie po każdej sesji rozmowach telefonicznych. Pacjenci uczestniczący w tego rodzaju terapii redukowali ilość spożywanego alkoholu, przez mniejszą ilość czasu byli hospitalizowani oraz odbywali mniej wizyt na ostrym dyżurze w porównaniu z pacjentami z grupy kontrolnej. Taka interwencja może być szczególnie przydatna w przypadku pacjentów doświadczających problemów związanych z alkoholem, którzy niekoniecznie potrzebują konsultacji ze specjalistą od uzależnień i nie muszą całkowicie powstrzymywać się od picia. Ten rodzaj interwencji okazał się skuteczny nawet po upływie czterech lat [13]. Pacjenci przejawiający wyraźne objawy nadużywania bądź uzależnienia od alkoholu również mogą skorzystać z krótkich interwencji w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Kluczowym elementem tego typu interwencji jest konsultacja ze specjalistą od leczenia alkoholizmu. Takie interwencje są zazwyczaj intensywniejsze, a ich celem jest abstynencja, a nie tylko zredukowanie picia [11]. Pomimo niezbitych dowodów na to, że krótkie interwencje są przydatne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, nie są rutynową praktyką. Jedno z badań przeprowadzonych na lekarzach podstawowej opieki medycznej dowiodło, że choć większość z nich (88%) deklarowała zadawanie pytań pacjentom na temat użycia alkoholu, tylko 13% stosowało standardowe narzędzia przesiewowe [14]. Badanie przeprowadzone na pacjentach korzystających z podstawowej opieki zdrowotnej wykazało, że w przypadku ponad 50% z nich lekarz pierwszego kontaktu nie podjął żadnego działania związanego z nadużywaniem przez nich substancji psychoaktywnych; 43% zaś zadeklarowało, że lekarz nigdy nie diagnozował ich stanu zdrowia w tym zakresie [15]. Zaproponowano wiele strategii mających na celu pomoc lekarzom w stosowaniu badań przesiewowych oraz krótkich interwencji podczas praktyki lekarskiej, takich jak: grupy edukacyjne mające na celu kształtowanie umiejętności odgrywania ról i stosowania innych technik doradztwa psychologicznego [16], strategie ukierunkowane na dostarczanie informacji zwrotnych dotyczących wykonywanej pracy [17], treningi dla pracowników przychodni [18,19]; finansowe zachęty dla personelu [17]; treningi prowadzone przez ekspertów [21]. 4 / 12

5 Ostry dyżur Aż 31% wszystkich pacjentów przyjętych na ostry dyżur oraz 50% pacjentów z poważnymi obrażeniami (np. pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji, na ogół na oddziale intensywnej terapii) uzyskuje pozytywny wynik w czasie badania przesiewowego wykrywającego problemy związane z alkoholem [22]. Młodzi dorośli częściej szukają pomocy na ostrym dyżurze². Pacjenci ci zazwyczaj nie są ubezpieczeni, a ostry dyżur jest pierwszym miejscem, do którego zgłaszają się po pomoc [23]. W Stanach Zjednoczonych młodzi dorośli również częściej niż inni piją w sposób napadowy i ryzykowny [24], co sprawia, że są oni szczególnie narażeni na obrażenia spowodowane piciem alkoholu, często związane z prowadzeniem pojazdu. Zgodnie z National Household Survey on Drug Abuse z 2001 roku [25], 3 miliony osób w wieku od 16 do 20 lat co najmniej raz w roku poprzedzającym badanie prowadziło pojazd pod wpływem alkoholu, w tym 600 tysięcy 16- i 17-latków. Wypadki samochodowe są główną przyczyną śmierci osób w wieku od 1. do 35. roku życia [26]. Chafetz i współpracownicy [27] jako pierwsi wypowiedzieli się na temat stosowania krótkich interwencji na ostrym dyżurze, dowodząc, że interwencje mogą motywować pacjentów uzależnionych od alkoholu do rozpoczęcia leczenia. W ostatnim badaniu [28] pracownicy ostrego dyżuru deklarowali, że uważają za wykonalne i do zaakceptowania w ich codziennej praktyce stosowanie krótkich interwencji w przypadku pacjentów używających alkoholu w sposób ryzykowny i szkodliwy. Inni badacze wykazali, że pracownicy ostrego dyżuru, którzy uczestniczą w warsztatach umiejętności stosowania badań przesiewowych i krótkich interwencji, doskonalą swą wiedzę i częściej stosują w swej pracy owe procedury. 58% kart zdrowia pacjentów leczonych przez szkolonych pracowników zawierało informacje o przeprowadzonym badaniu przesiewowym i interwencji. Informacje na ten temat zawierało natomiast tylko 17% kart zdrowia pacjentów leczonych przez pracowników z grupy kontrolnej, którzy nie uczestniczyli w takim szkoleniu [29]. Wielu lekarzy uważa, że sytuacja, w której pacjent otrzymuje doraźną pomoc w następstwie obrażeń spowodowanych piciem alkoholu, jest momentem, w którym ów pacjent może być szczególnie otwarty na interwencję. Krótkie interwencje stosowane wobec pacjentów zgłaszających się na ostry dyżur mogą wpłynąć na zredukowanie picia i zagrożenia kolejnymi obrażeniami związanymi z alkoholem. W badaniu przeprowadzonym przez Longabaugha i współpracowników [30] podzielono na grupy pacjentów otrzymujących doraźną pomoc, którzy uzyskali pozytywny wynik w badaniu przesiewowym wykrywającym szkodliwe użycie alkoholu. Jedną grupę poddano krótkiej interwencji, drugą krótkiej interwencji wraz z dodatkową sesją 7 do 10 dni później, trzeciej grupie udzielono standardowej pomocy lekarskiej. Dodatkowa sesja miała umożliwić wyeliminowanie wpływu czynników, które mogłyby ograniczyć podatność pacjenta na oddziaływanie krótkiej interwencji, takich jak: ograniczenia czasowe, ból, leczenie obrażeń, obecność oczekujących członków rodziny lub spożycie alkoholu. Rok później pacjenci, wobec których zastosowano dodatkową sesję następującą po krótkiej interwencji, a nie samą tylko interwencję, wykazali mniej problemów związanych z alkoholem oraz obrażeń spowodowanych piciem w porównaniu z pacjentami, którzy otrzymali standardową pomoc lekarską. Dodatkowe sesje, wzmacniające działanie krótkiej interwencji, 5 / 12

6 mogą być szczególnie przydatne w przypadku pacjentów ostrego dyżuru, ponieważ zazwyczaj szybko udają się oni do domu po udzieleniu pomocy przez lekarzy. Pacjenci przyjęci na leczenie do szpitala na dłużej mogą osiągać jeszcze lepsze wyniki, uczestnicząc w krótkich interwencjach. Poddani hospitalizacji nie muszą wracać do szpitala specjalistycznego po to, aby wziąć udział w dodatkowej sesji [1]. Brak czasu był podawany jako główna przeszkoda uniemożliwiająca przeprowadzanie badań przesiewowych i krótkich interwencji na ostrym dyżurze. W związku z tym opracowano krótką interwencję, którą pracownicy ostrego dyżuru mogą przeprowadzić w 10 minut [31]. Specjalnie do przeprowadzania na ostrym dyżurze zostały opracowane innowacyjne metody badań przesiewowych i interwencji, w tym podejścia oparte na pracy z komputerem [32]. Tego rodzaju interwencje zostały zaprojektowane z myślą o tym, aby ułatwić lekarzom wykorzystanie czasu oczekiwania pacjenta na wizytę, w celu promowania zdrowia i wyłonienia pacjentów zagrożonych różnymi problemami zdrowotnymi. Położnictwo W przybliżeniu 14 do 22,5% kobiet deklaruje picie alkoholu w czasie ciąży [33], a około 1% noworodków cierpi na uszkodzenia organizmu powstałe w okresie prenatalnym, związane z piciem matki [34]. Rutynowe badania przesiewowe wykonywane przez ginekologów położników mogą okazać się niezbędne do zapobiegania spożywania alkoholu podczas ciąży, będącego główną przyczyną możliwych do uniknięcia uszkodzeń organizmu nowonarodzonych dzieci. Krótkie interwencje są zalecane jako sposób pomagania osobom przejawiającym małe lub umiarkowane problemy z piciem alkoholu. Ze względu na to, że kobiety w ciąży są zmotywowane do zmiany zachowań i nieczęsto mają poważne problemy związane z alkoholem [35], mogą być szczególnie podatne na oddziaływania terapeutyczne w postaci krótkich interwencji. Co więcej, badania wykazują, że ludzie, którzy zmieniają zachowania związane z piciem, robią to w ciągu 6 miesięcy od poddania się krótkiej interwencji [2, 36]. Ponieważ większość kobiet zgłasza się do lekarza w celu uzyskania prenatalnej opieki medycznej w pierwszym trymestrze ciąży, jest to okazja do udzielenia im pomocy w dokonaniu zmian niezbędnych do prawidłowego przebiegu ciąży. Badania również dowodzą, że takie interwencje są skuteczne. W przeprowadzonym ostatnio badaniu 304 kobiety zostały podzielone na dwie grupy: zostały skierowane na krótką interwencję lub stanowiły grupę kontrolną. Kobiety z grupy badawczej uczestniczyły w krótkiej interwencji wraz ze swym partnerem (zazwyczaj był to mąż pacjentki lub ojciec nienarodzonego jeszcze dziecka). Wyniki badania wykazały, że kobiety pijące najwięcej osiągały najlepszy wynik, jeśli chodzi o zredukowanie picia, gdy poddane zostały krótkiej interwencji. Oddziaływanie krótkiej interwencji było jeszcze większe, gdy uczestniczył w niej również partner pacjentki [37]. The Protecting the Next Pregnancy Project - jest to nowe podejście używane w położnictwie, w którym bierze się pod uwagę stosowanie interwencji wobec kobiet pijących alkohol podczas ostatniej ciąży. Celem tego podejścia jest zredukowanie spożycia alkoholu podczas kolejnej 6 / 12

7 ciąży. Kobiety poddane interwencji nie tylko piły mniej niż kobiety z grupy kontrolnej, ale również rodziły mniej dzieci z niedowagą. Odnotowano również w ich przypadku mniej przedwczesnych porodów [35, 38]. Co więcej, dzieci urodzone przez kobiety z grupy poddanej krótkiej interwencji osiągały lepsze wyniki w zakresie rozwoju neurobehawioralnego w wieku 13 miesięcy w porównaniu z dziećmi matek z grupy kontrolnej [39]. System wymiaru sprawiedliwości Picie alkoholu jest ściśle związane z popełnianiem przestępstw. Zgodnie z badaniem z 2002 roku, National Crime Victimization Survey, 21,6% ofiar gwałtownych przestępstw domyślało się lub wiedziało, że ich napastnik pił alkohol [40]. Około 40% przestępców zwolnionych warunkowo z więzienia przyznało się do spożywania alkoholu w chwili popełniania przestępstwa [41]. W 2001 roku dokonano 1,4 miliona aresztowań związanych z prowadzeniem pojazdu w stanie upośledzonej uwagi. Przestępstwo to zajmuje pierwsze miejsce wśród wykroczeń związanych z użyciem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych i jest notowane częściej niż posiadanie narkotyków [42]. Kilka badań miało na celu ocenę wpływu krótkich interwencji w populacji osób, które dopuściły się przestępstwa. Davis i współpracownicy [43] sprawdzili, czy krótkie, motywujące udzielenie informacji zwrotnych miało wpływ na zwiększenie liczby przestępców poddających się leczeniu po odbyciu kary pozbawienia wolności. Okazało się, że przestępcy otrzymujący informacje zwrotne częściej planowali spotkania i stawiali się na nie w celu kontynuowania leczenia niż przestępcy z grupy kontrolnej. Badanie na przestępcach drogowych wykazało jednak, że krótkie, indywidualne interwencje zmniejszały prawdopodobieństwo recydywy tylko w przypadku osób z wyraźnymi objawami depresji, a nie w grupie przestępców nieprzejawiających takich objawów [44]. Badanie to sugeruje, że krótkie interwencje mogą być szczególnie przydatne w terapii przestępców drogowych określonego typu. Potrzeba jednak więcej badań, aby móc ocenić skuteczność krótkich interwencji stosowanych w ramach systemu wymiaru sprawiedliwości, przede wszystkim z uwzględnieniem ogromnej liczby osób aresztowanych z powodu przestępstw związanych z używaniem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych oraz wysokiego odsetka recydywistów. Akademickie placówki opieki zdrowotnej Picie alkoholu przez młodych dorosłych i wynikające z tego problemy zostały szeroko opisane w literaturze [45, 46]. Szczególny niepokój budzi wzorzec picia studentów szkół wyższych - w jednym z badań 39-44% studentów przyznało się do picia napadowego w ciągu dwóch tygodni poprzedzających badanie [47, 48]. Larimer i Cronce [49] przeanalizowali dane na temat indywidualnych, motywujących interwencji przeprowadzanych wśród studentów w latach , które dowodziły ich skuteczności. Takie interwencje są szczególnie przydatne w akademickich placówkach opieki zdrowotnej. Ich celem jest bowiem doprowadzenie do umiarkowanego spożycia alkoholu oraz wyeliminowanie szkodliwych wzorców picia (takich jak picie napadowe). Krótkie interwencje mogą być stosowane w przychodniach działających przy uczelni, w punktach doradztwa psychologicznego lub na ostrym dyżurze w lokalnym szpitalu. Włączanie takiego rodzaju interwencji w zakres działania systemu sądowniczego na terenie uczelni ma wiele zalet: uczelnie mają opracowaną politykę egzekwowania poddania się krótkiej interwencji od 7 / 12

8 studentów notowanych za wykroczenia związane z alkoholem [50], a wyszkolony personel zazwyczaj sprawnie reaguje na próby wyłamania się od tej zasady. W momencie podejmowania decyzji o stosowaniu krótkich interwencji w populacji studentów wyższych uczelni należy rozważyć dwie kluczowe kwestie: Kto powinien przeprowadzać interwencje - rówieśnicy czy specjaliści doradztwa psychologicznego? A także, jak można zachęcać studentów do uczestniczenia w interwencjach? Doradztwo prowadzone przez rówieśników w kampusach uniwersyteckich ma długą historię. Na ogół uznawane jest za skuteczne w rozwiązywaniu zarówno problemów akademickich, jak i zdrowotnych [51]. Chociaż niewiele badań poświęcono skuteczności krótkich interwencji ukierunkowanych na problemy związane z alkoholem, badania wykazują, że przeszkoleni w zakresie doradztwa rówieśnicy (np. studenci) są równie skuteczni jak zawodowi doradcy w zachęcaniu studentów do zmian zachowań związanych z piciem alkoholu [52-54]. Pewną niedogodnością jest fakt, że młodzi ludzie wymagają odpowiedniego szkolenia i muszą podlegać superwizji; w większości raportów z badań zaleca się cotygodniowe, indywidualne lub grupowe sesje superwizyjne prowadzone przez licencjonowanego terapeutę. Badania wykazały niskie prawdopodobieństwo tego, że studenci, którzy najbardziej potrzebują interwencji związanych z problemami z alkoholem, rzeczywiście wezmą udział w takich interwencjach [55]. Kluczem do zredukowania spożycia alkoholu w obrębie uczelni jest zatem motywowanie studentów do poddania się krótkim interwencjom, szczególnie interwencjom przeprowadzanym poza przychodnią. Jednym z rozwiązań może być zaproponowanie takich usług: studenci byliby w tym przypadku "konsumentami", krótka interwencja zaś reklamowanym "produktem". Larimer i Cronce [49] przeanalizowali badania, dowodzące tego, że techniki marketingu społecznego mogą znacznie wspomóc nakłanianie studentów do zgłaszania się do punktów, w których realizowany jest program profilaktyki alkoholizmu oraz przeprowadzane są krótkie interwencje. Telefonowanie do studentów, którzy nie stawili się na spotkanie oraz stosowanie innych sposobów przypominania o terapii może zwiększyć liczbę uczestniczących w niej osób, które piją intensywnie [56]. Istnieją również dowody na skuteczność przekazywania informacji zwrotnych za pomocą poczty elektronicznej lub komputera zamiast informacji zwrotnych udzielanych osobiście podczas indywidualnego spotkania. Okazało się, że takie podejście skutecznie wpływa na krótkoterminowe ograniczanie spożycia alkoholu przez studentów [57]. Innym podejściem w stosowaniu krótkiej interwencji jest wykorzystywanie różnych poziomów lub etapów udzielania pomocy [58]: rozpoczyna się ją od oceny zagrożenia i udzielenia informacji zwrotnych poprzez Internet [59], następnie przechodzi się do indywidualnych spotkań - w przypadku studentów, którzy mają poważniejsze problemy związane z piciem alkoholu lub którzy nie reagują na pierwszy etap interwencji. PODSUMOWANIE Krótkie interwencje mogą być przydatne w różnego rodzaju placówkach opieki zdrowotnej. Są skuteczne w ograniczaniu picia ryzykownego i szkodliwego. Placówki medyczne, takie jak ostry dyżur lub oddziały urazowe, mogą stwarzać okazje do nakłaniania pacjentów do tego, aby 8 / 12

9 zmienili zachowania w zakresie konsumpcji alkoholu. Nowe metody, takie jak skomputeryzowane interwencje, umożliwiają skuteczne sposoby przeprowadzania interwencji w placówkach, w których problem stanowią ograniczenia czasowe, brak środków lub szkolenia w zakresie interwencji. Badania w szybkim tempie dostarczają nowych informacji na temat skuteczności różnych rodzajów krótkich interwencji. Praktykujący lekarze, klinicyści, administratorzy uczelni i inne osoby odpowiedzialne za wprowadzanie badań przesiewowych oraz krótkich interwencji powinni rozważyć wnioski wynikające z badań w momencie podejmowania decyzji o wyborze strategii, która najlepiej pasuje do danej sytuacji. ¹ Napadowe picie jest wzorcem intensywnego picia, który pociąga za sobą podwyższenie stężenia alkoholu we krwi (blood alcohol concentration - BAC) do wartości co najmniej 0,08 promila. W przypadku osoby dorosłej wzorzec ten odpowiada spożyciu pięciu lub większej liczby drinków (mężczyźni) bądź czterech lub większej liczby drinków (kobiety) w ciągu około dwóch godzin. ² Najczęściej mianem młodych dorosłych określane są osoby dorosłe do 25. roku życia. Bibliografia: (1) Moyer, A., and Finney, J.W. Brief interventions for alcohol problems: Factors that facilitate implementation. Alcohol Research & Health 28(1):44-50, 2004/2005. (2) Moyer, A.; Finney, J.W.; Swearingen, C.E.; and Vergun, P. Brief interventions for alcohol problems: A meta-analytic review of controlled investigations in treatment-seeking and non-treatment-seeking populations. Addiction 97: , (3) Miller, W.R., and Rollnick, S. Motivational Interviewing: Preparing People for Change. New York: Guilford Press, (4) Butler, S.F.; Chiauzzi, E.; Bromberg, J.I.; et al. Computer-assisted screening and intervention for alcohol problems in primary care. Journal of Technology in Human Services 21:1-19, (5) Squires, D.D., and Hester, R.K. Using technological innovations in clinical practice: The Drinker s Check-Up Software Program. Journal of Clinical Psychology 60: , (6) Gerbert, B.; Berg-Smith, S.; Mancuso, M.; et al. Using innovative video doctor technology in primary care to deliver brief smoking and alcohol intervention. Health Promotion and Practice 4: , (7) Whitlock, E.P.; Polen, M.R.; Green, C.A.; et al. Behavioral counseling interventions in primary care to reduce risky/harmful alcohol use by adults: A summary of the evidence for the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of Internal Medicine 140: , (8) U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF). Screening for hepatitis C virus infection in adults: Recommendation statement. Annals of Internal Medicine 140: , (9) Cuijpers, P.; Riper, H.; and Lemmers, L. The effects on mortality of brief interventions for problem drinking: A meta-analysis. Addiction 99: , (10) Fleming, M.F.; Manwell, L.B.; Barry, K.L.; and Johnson, K. At-risk drinking in an HMO primary care sample: Prevalence and health policy implications. American Journal of Public Health 88:90-93, (11) Fleming, M.F. Screening and brief intervention in primary care settings. Alcohol Research 9 / 12

10 & Health 28(2):57-62, 2004/2005. (12) National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIAAA). Helping Patients With Alcohol Problems: A Clinician s Guide. NIH Pub No Bethesda, MD: the Institute, (13) Fleming, M.F.; Mundt, M.P.; French, M.T.; et al. Brief physician advice for problem drinkers: Long-term efficacy and benefit-cost analysis. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 26:36-43, (14) Friedmann, P.D.; McCullough, D.; Chin, M.H.; and Saltz, R. Screening and intervention for alcohol problems: National survey of primary care physicians and psychiatrists. Journal of General Internal Medicine 15:84-91, (15) National Center on Addiction and Substance Abuse (CASA). Missed Opportunity: CASA National Survey of Primary Care Physicians and Patients on Substance Abuse. New York: Columbia University, CASA, (16) Ockene, J.K.; Wheeler, E.V.; Adams, A.; et al. Provider training for patient-centered alcohol counseling in a primary care setting. Archives of Internal Medicine 157: , (17) Greco, P.J., and Eisenberg, J.M. Changing physicians practices. New England Journal of Medicine 329: , (18) U.S. Department of Health and Human Services (USDHHS). Tenth Special Report to the U.S. Congress on Alcohol and Health: Highlights From Current Research. Washington, DC: USDHHS, (19) Fleming, M.F., and Graham, A.W. Screening and brief interventions for alcohol use disorders in managed care settings. In: Galanter, M., ed. Recent Developments in Alcoholism, Vol. 15: Services Research in the Era of Managed Care. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, pp (20) Hickson, G.B.; Altemeier, W.A.; and Perrin, J.M. Physician reimbursement by salary or fee-for-service: Effect on physician practice behavior in a randomized prospective study. Pediatrics 80: , (21) Fleming, M.F.; Barry, K.L.; Manwell, L.B.; et al. Brief physician advice for problem alcohol drinkers. A randomized controlled trial in community-based primary care practices. JAMA: Journal of the American Medical Association 277: , (22) D Onofrio, G., and Degutis, L.C. Preventive care in the emergency department: Screening and brief intervention for alcohol problems in the emergency department: A systematic review. Academic Emergency Medicine 9: , (23) McCarthy, M.L.; Hirshon, J.M.; Ruggles, R.L.; et al. Referral of medically uninsured ED patients to primary care. Academic Emergency Medicine 9: , (24) Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA). Overview of Findings From the 2002 National Survey on Drug Use and Health. NHSDA Series H-21, DHHS Pub. No. SMA Rockville, MD: Office of Applied Studies, (25) Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA). Alcohol Use by Persons Under the Legal Drinking Age of 21. NHSDA Series H-13, DHHS Pub. No. SMA Rockville, MD: Office of Applied Studies, (26) Centers for Disease Control and Prevention (CDC), National Center for Injury Prevention and Control. 10 Leading Causes of Death. Available at: Accessed September 26, (27) Chafetz, M.E.; Blane, H.T.; Abrams, H.S.; et al. Establishing treatment relations with alcoholics. Journal of Nervous and Mental Disease 134: , (28) D Onofrio, G., and Degutis, L. Screening and brief intervention in the emergency department. Alcohol Research & Health 28(2):63-72, 2004/ / 12

11 (29) D Onofrio, G.; Nadel, E.S.; Degutis, L.C.; et al. Improving emergency medicine residents approach to patients with alcohol problems: A controlled educational trial. Annals of Emergency Medicine 40:50-62, (30) Longabaugh, R.; Woolard, R.F.; Nirenberg, T.D.; et al. Evaluating the effects of a brief motivational intervention for injured drinkers in the emergency department. Journal of Studies on Alcohol 62: , (31) D Onofrio, G.; Bernstein, E.; Bernstein, J.; et al. Patients with alcohol problems in the emergency department. Part 2: Intervention and referral. Academic Emergency Medicine 5: , (32) Rhodes, K.V.; Lauderdale, D.S.; Stocking, C.B.; et al. Better health while you wait: A controlled trial of a computer-based intervention for screening and health promotion in the emergency department. Annals of Emergency Medicine 37: , (33) Bearer, C.F. Markers to detect drinking during pregnancy. Alcohol Research & Health 25(3): , (34) May, P.A., and Gossage, J.P. Estimating the prevalence of fetal alcohol syndrome: A summary. Alcohol Research & Health 25(3): , (35) Hankin, J.; McCaul, M.E.; and Heussner, J. Pregnant, alcohol abusing women. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 24: , (36) Wutzke, S.E.; Conigrave, K.M.; Saunders, J.B.; et al. The long-term effectiveness of brief interventions for unsafe alcohol consumption: A 10-year follow-up. Addiction 97: , (37) Chang, G.; McNamara, T.K.; Orav, E.J.; et al. Brief interventions for prenatal alcohol use: A randomized trial. Obstetrics and Gynecology 105: , (38) Hankin, J.R., and Sokol, R.J. Identification and care of problems associated with alcohol ingestion in pregnancy. Seminars in Perinatology 19: , (39) Hankin, J.R. Fetal alcohol syndrome prevention research. Alcohol Research & Health 26(1):58-65, (40) Bureau of Justice Statistics. Crime Victimization in the United States, Statistical Tables. NJC Washington, DC: U.S. Dept. of Justice, Bureau of Justice Statistics, (41) Bureau of Justice Statistics. Alcohol and Crime. Washington, DC: U.S. Dept. of Justice, Office of Justice Programs, Available at: (42) National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA). Traffic Safety Facts 2002 Alcohol. DOT HS Washington, DC: NHTSA, National Center for Statistics and Analysis, (43) Davis, T.M.; Baer, J.S.; Saxon, A.J.; and Kivlahan, D.R. Brief motivational feedback improves post-incarceration treatment contact among veterans with substance use disorders. Drug and Alcohol Dependence 69: , (44) Wells-Parker, E., and Williams, M. Enhancing the effectiveness of traditional intervention with drinking drivers by adding brief individual intervention components. Social Science Research 63: , (45) O Malley, P.M., and Johnston, L.D. Epidemiology of alcohol and other drug use among American college students. Journal of Studies on Alcohol (Suppl. 14):23-39, (46) Perkins, H.W. Surveying the damage: A review of research on consequences of alcohol misuse in college populations. Journal of Studies on Alcohol (Suppl. 14):91-100, (47) Johnston, L.D.; O Malley, P.M.; Bachman, J.G.; and Schulenberg, J.E. Monitoring the Future, National Survey Results on Drug Use, Volume II: College Students and Adults Ages NIH Pub. No Bethesda, MD: National Institute on Drug Abuse, 11 / 12

12 2004. (48) Wechsler, H.; Lee, J.E.; Kuo, M.; et al. Trends in college binge drinking during a period of increased prevention efforts. Findings from 4 Harvard School of Public Health College Alcohol Study surveys: Journal of American College Health 50: , (49) Larimer, M.E., and Cronce, J.M. Identification, prevention, and treatment: A review of individual-focused strategies to reduce problematic alcohol consumption by college students. Journal of Studies on Alcohol (Suppl. 14): , (50) Anderson, D.S., and Gadaleto, A. Results of the 2000 College Alcohol Survey: Comparison with 1997 Results and Baseline Year. Fairfax, VA: Center for the Advancement of Public Health, George Mason University, (51) Cuijpers, P. Peer-led and adult-led school drug prevention: A meta-analytic comparison. Journal of Drug Education 32: , (52) Larimer, M.E.; Turner, A.P.; Anderson, B.K.; et al. Evaluating a brief alcohol intervention with fraternities. Journal of Studies on Alcohol 62: , (53) O Leary, T.A.; Brown, S.A.; Colby, S.M.; et al. Treating adolescents together or individually? Issues in adolescent substance abuse interventions. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 26: , (54) Fromme, K., and Corbin, W. Prevention of heavy drinking and associated negative consequences among mandated and voluntary college students. Journal of Consulting and Clinical Psychology 72: , (55) Black, D.R., and Coster, D.C. Interest in a stepped approach model (SAM): Identification of recruitment strategies for university alcohol programs. Health Education Quarterly 23:98-114, (56) Black, D.R., and Smith, M.A. Reducing alcohol consumption among university students: Recruitment and program design strategies based on Social Marketing Theory. Health Education Research 9: , (57) Larimer, M.E.; Cronce, J.M.; Lee, C.M.; and Kilmer, J.R. Brief interventions in college settings. Alcohol Research & Health 28(2):94-104, 2004/2005. (58) Breslin, F.C.; Sobell, M.B.; Sobell, L.C.; et al. Problem drinkers: Evaluation of a stepped-care approach. Journal of Substance Abuse 10: , (59) Kypri, K.; Saunders, B.; and Gallagher, S.J. Acceptability of various brief intervention approaches for hazardous drinking among university students. Alcohol and Alcoholism 38: , / 12