Informacja o wynikach kontroli - Działania podejmowane w celu pozyskania bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Transkrypt

1 N A J W Y ś S Z A I Z B A K O N T R O L I Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji Nr ewid. 33/2008/P07052/KGP KGP/41012/07 Informacja o wynikach kontroli - Działania podejmowane w celu pozyskania bezpośrednich inwestycji zagranicznych W a r s z a w a m a j

2 Misją NajwyŜszej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w słuŝbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej Wizją NajwyŜszej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyŝszy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Informacja o wynikach kontroli Działania podejmowane w celu pozyskania bezpośrednich inwestycji zagranicznych Dyrektor Departamentu Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji - Andrzej Otrębski - Andrzej Otrębski Zatwierdzam: Wiceprezes NajwyŜszej Izby Kontroli - Stanisław Jarosz - Stanisław Jarosz Warszawa, dnia 26 maja 2008 r. NajwyŜsza Izba Kontroli ul. Filtrowa 57 Skrzynka pocztowa Nr P Warszawa tel./fax.: 0-xxxx

3 Spis treści: 1. WPROWADZENIE PODSUMOWANIE WYNIKÓW KONTROLI Ogólna ocena kontrolowanej działalności Synteza wyników kontroli Uwagi końcowe i wnioski WAśNIEJSZE WYNIKI KONTROLI Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych Uwarunkowania międzynarodowe Uwarunkowania prawno-administracyjne dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce Specjalne strefy ekonomiczne Parki przemysłowe i technologiczne Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne Istotne ustalenia kontroli Przekształcenie PAIiIZ SA w agencję rządową Finansowe wspieranie inwestycji Zmiany w przepisach prawa Uproszczenie procesu inwestycyjnego Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Rola Rzecznika Inwestorów Centra obsługi inwestora Konferencje i szkolenia dla przedstawicieli samorządu lokalnego Specjalne strefy ekonomiczne Parki przemysłowe i technologiczne Efekty napływu biz do polski Tworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego w regionie INFORMACJE DODATKOWE O PRZEPROWADZONEJ KONTROLI Organizacja kontroli Postępowanie kontrolne i działania podjęte po zakończeniu kontroli ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 - Wykaz jednostek objętych kontrolą Załącznik nr 2 Wykaz liczby spółek z kapitałem zagranicznym wg województw w 2005 i 2006 roku Załącznik nr 3 Propozycje zmian aktów normatywnych Załącznik nr 4 Wykaz organów, którym przekazano informację o wynikach kontroli Załącznik nr 5 - Lista osób zajmujących kierownicze stanowiska, odpowiedzialnych za kontrolowaną działalność Załącznik nr 6 - Wykaz aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności Wykaz aktów prawa międzynarodowego Wykaz aktów prawa polskiego Inne dokumenty Bibliografia... 55

4 1. WPROWADZENIE Temat Cel Zakres Organizacja NajwyŜsza Izba Kontroli z własnej inicjatywy przeprowadziła kontrolę pn. Działania podejmowane w celu pozyskania bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) 1, uznawane są za waŝny czynnik wzrostu i rozwoju gospodarczego kraju przyjmującego inwestycje. BIZ mają duŝy wpływ na unowocześnianie gospodarki poprzez wprowadzanie nowych technologii i metod zarządzania, know-how, a takŝe na kreowanie nowych stanowisk pracy oraz rozwój poszczególnych regionów kraju. W Polsce występuje ogromne zróŝnicowanie napływu BIZ w skali województw. Inwestycje zagraniczne zamiast niwelować regionalne rozbieŝności bardziej je pogłębiają, utrwalając podział na bogaty Zachód i biedny Wschód. Celem kontroli była ocena działań podejmowanych na szczeblu rządowym i samorządowym, mających na celu zwiększenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Przedmiotem badania było m.in.: stosowanie zachęt dla przyciągania inwestycji zagranicznych, uproszczenie procedur procesu inwestycyjnego w ramach BIZ, moŝliwości uzyskania wsparcia nowych inwestycji, w tym inwestycji tworzących nowe miejsca pracy, zapewnienie kompleksowej obsługi inwestorów, wskazywanie moŝliwości inwestycyjnych w specjalnych strefach ekonomicznych (SSE). Oceniona została takŝe działalność Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych SA (PAIiIZ), której misją jest m.in. wspieranie wzrostu napływu BIZ do Polski, dostarczanie inwestorom zagranicznym kompleksowej informacji na temat warunków inwestowania w Polsce oraz dostarczanie informacji o polskiej gospodarce. Badaniami kontrolnymi objęto lata 2005 I półrocze W okresie tym wystąpiły zróŝnicowane wielkości napływu BIZ. Ponadto realizacja Programu promocji gospodarczej Polski do roku 2005 była przedmiotem wcześniejszej kontroli 2, obejmującej lata Badania kontrolne przeprowadzono w Ministerstwie Gospodarki i PAIiIZ, a takŝe w urzędach marszałkowskich, regionalnych Centrach Obsługi Inwestora (COI) 3 1 Wg OECD bezpośrednim inwestorem zagranicznym jest osoba fizyczna, prywatne lub państwowe przedsiębiorstwo, rząd, grupa osób fizycznych lub prawnych, które posiadają przedsiębiorstwo bezpośredniej inwestycji. Przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania jest takie przedsiębiorstwo, w którym inwestor zagraniczny ma co najmniej 10% akcji zwykłych (udział w kapitale) lub uprawnienia do 10 % praw głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, albo w inny sposób posiada efektywny wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem; Third Edition, OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, ParyŜ Informacja o wynikach kontroli realizacji rządowego Programu promocji gospodarczej Polski do roku 2005 Warszawa grudzień 2006 r., Nr ewid.150/2006/p05049/kgp; KGP/41013/05. 3 COI funkcjonują głównie w strukturach urzędu marszałkowskiego województwa i agencjach rozwoju regionalnego, a rzadziej w strukturach zarządzającego SSE. Finansowane są ze środków własnych. 3

5 i urzędach gmin z województwa dolnośląskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego. Przy doborze regionów objętych kontrolą kierowano się poziomem lokowanych BIZ. Wykaz jednostek objętych kontrolą stanowi załącznik nr 1 do Informacji. Badania kontrolne przeprowadzono od lipca do grudnia 2007 r. 4

6 2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW KONTROLI 2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalności NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, ocenia działania podejmowane na szczeblu rządowym i samorządowym w zakresie przyciągania inwestorów zagranicznych. Między innymi ułatwiano podejmowanie duŝych inwestycji, w tym tworzących nowe miejsca pracy, głównie w specjalnych strefach ekonomicznych. MoŜliwe to było m.in. dzięki wsparciu finansowemu ze środków budŝetowych 4, kompleksowej obsłudze inwestorów prowadzonej przez PAIiIZ i regionalne Centra Obsługi Inwestora oraz przez działania samorządów lokalnych. Wartość zagranicznych środków ulokowanych dotychczas w Polsce w postaci inwestycji bezpośrednich wyniosła na koniec 2007 r. ok. 107,4 mld euro 5. Na wysokość napływu BIZ do Polski, poza działaniami usprawniającymi inwestowanie i stosowanymi zachętami, wpływ miało przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz koniunktura w gospodarce światowej. Ustalenia kontroli wykazały, Ŝe Rząd Polski nie wypracował dotychczas jednoznacznie określonej strategii przyciągania i wykorzystania kapitału zagranicznego dla zapewnienia dopływu BIZ. Jako zjawisko niekorzystne z punktu widzenia uproszczenia procesu inwestycyjnego w zakresie BIZ naleŝy ocenić, Ŝe wiele z podejmowanych działań nie zostało zakończonych. W efekcie nie przełoŝyły się one na wzrost atrakcyjności Polski. W dalszym ciągu, pod względem klimatu inwestycyjnego Polska postrzegana jest jako rynek wschodzący, na którym najgorzej ocenianymi czynnikami były: brak jasnych i spójnych przepisów prawa (w tym podatkowych), opieszałość sądów, korupcja, nieodpowiedni stan infrastruktury (w tym drogowej, kolejowej i lotniczej). Nie zostało zrealizowane przekształcenie PAIiIZ w agendę rządową o szerszych kompetencjach, której podstawowym celem miała być zmiana wizerunku Polski za granicą. W ocenie Izby ww. zaniechania oraz długotrwałe procedowanie zmian w przepisach prawa miało niekorzystny wpływ na wprowadzanie dalszych ułatwień w podejmowaniu i wykonywaniu działalności inwestycyjnej, a tym samym na dynamikę napływu BIZ do Polski. Przykład 2007 r. wskazuje na spadek napływu BIZ z 15,1 mld euro w 2006 r. do 12,8 mld euro w Głównie w postaci programów wieloletnich. 5 Dane wstępne NBP. 5

7 2.2. Synteza wyników kontroli Narzędzia finansowego wspierania inwestycji zagranicznych 1. W kontrolowanym okresie nie zostały sfinalizowane prace w zakresie stworzenia systemu wspierania inwestycji. Zadania odnośnie przygotowania nowych narzędzi finansowego wspierania inwestycji, w tym inwestycji zagranicznych, ujęte zostały w dokumencie pn. System finansowego wsparcia duŝych projektów inwestycyjnych 6. Do końca 2007 r. nie nastąpiło wdroŝenie kolejnej modyfikacji ww. Systemu, pomimo przygotowania przez PAIiIZ (na wniosek MG) zmian w zasadach udzielania pomocy. Proponowane zmiany zostały częściowo ujęte w opracowanym w trzecim kwartale 2007 r. dokumencie określającym kryteria wspierania finansowego projektów inwestycyjnych w regionach o najsłabszym poziomie rozwoju, a takŝe w rejonach o wysokiej stopie bezrobocia. W kontrolowanym okresie zapewnione były środki budŝetowe na finansowe wspieranie inwestycji. NiezaleŜnie od tego Rada Ministrów przyjęła w sierpniu 2006 r. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka , który umoŝliwia finansowe wspieranie nowych projektów inwestycyjnych, w tym o duŝym znaczeniu dla gospodarki, z wykorzystaniem takŝe środków pochodzących z funduszy strukturalnych UE. Aktualnie prowadzone są dalsze prace koncepcyjne nad nowym systemem promocji gospodarczej Polski oraz nad całościową aktualizacją i modyfikacją Systemu finansowego wsparcia duŝych projektów inwestycyjnych. (str Informacji) Usprawnienie procesu inwestycyjnego 2. W dalszym ciągu inwestorzy zagraniczni wskazują na szereg barier utrudniających prowadzenie działalności gospodarczej. Pomimo podejmowanych działań w zakresie prac legislacyjnych, nie nastąpiło osiągnięcie efektu końcowego, jakim jest uproszczenie przepisów ograniczających wolność gospodarczą i eliminacja biurokracji. Stwierdzono, Ŝe w procesie porządkowania regulacji prawnych, obejmujących w sposób nadmierny reglamentacją działalność gospodarczą, przedstawiono szereg konkretnych propozycji zmian legislacyjnych. 6 Dokument ten Rada Ministrów przyjęła 29 czerwca 2005 r. Wcześniej obowiązywał System finansowego wsparcia duŝych projektów inwestycyjnych przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 grudnia 2004 r. 7 Program Innowacyjna Gospodarka obejmuje m.in. realizację działania 4.5 dot. wsparcia inwestycji o duŝym znaczeniu dla gospodarki oraz działania 5.3. dot. wspierania ośrodków innowacyjności, parków technologicznych i parków przemysłowych. Program ten został przyjęty przez Komisję Europejską w dniu 1 października 2007 r. W ślad za tym wydano rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 kwietnia 2008 r. w sprawie udzielania pomocy finansowej dla nowych inwestycji o duŝym znaczeniu dla gospodarki w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, (Dz.U. Nr 61, poz. 379). 6

8 Tok prac nad tymi zmianami przerywany był dwukrotnie z powodu zakończenia kadencji Sejmu. (str Informacji) Opóźnienia w przekształceniu PAIiIZ SA w agencję rządową Działalność PAIiIZ i Rzecznika Inwestorów Centra Obsługi Inwestora Szkolenia Specjalne strefy ekonomiczne i parki przemysłowe i technologiczne 3. Stwierdzono brak postępu w pracach nad powołaniem rządowej agencji integrującej działania na rzecz promocji gospodarczej Polski oraz promocji napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski 8. Przeciągające się prace legislacyjne nad przygotowanymi projektami ustawy o powołaniu agencji rządowej do spraw handlu i inwestycji, na które nałoŝyły się dwukrotne wybory do Sejmu RP spowodowały, Ŝe działania te nie zostały dotychczas sfinalizowane. (str Informacji) 4. PAIiIZ realizował swoje zadania w zakresie wspierania wzrostu napływu inwestycji zagranicznych do Polski. Pozytywna ocena odnosi się równieŝ do Prezesa PAIiIZ jako Rzecznika Inwestorów, który sygnalizował Rządowi niezbędne i poŝądane usprawnienia legislacyjne, organizacyjne, administracyjne i infrastrukturalne oraz wspomagał inwestorów. (str Informacji) 5. W latach PAIiIZ opracowała i wdroŝyła, we współpracy z marszałkami województw, statutowo odpowiedzialnymi za promocję gospodarczą podległego im regionu, ogólnopolską sieć regionalnych Centrów Obsługi Inwestora. Obecnie kaŝde z województw posiada Centrum, zapewniające inwestorowi pełną obsługę, łącznie z opieką proinwestycyjną na poziomie województwa. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia stworzenie systemu kompleksowej obsługi inwestorów w samorządach, w tym jej strony instytucjonalno-organizacyjnej. (str Informacji) 6. Jedną z form działań podejmowanych w celu pozyskiwania inwestorów zagranicznych były szkolenia i seminaria dla przedstawicieli lokalnego samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i inwestorów. Podejmowane w tym zakresie działania (mimo stwierdzonych trzech przypadków niewielkiego zainteresowania lokalnych samorządów), w ocenie NIK prowadzone były rzetelnie. Działania te zapewniały moŝliwość podniesienia wiedzy przedstawicieli samorządu w zakresie czynników mających istotny wpływ na tworzenie klimatu inwestycyjnego w poszczególnych regionach. Pozytywna ocena odnosi się równieŝ do organizowania przez PAIiIZ wizyt studyjnych dziennikarzy zagranicznych w Polsce. (str Informacji) 7. Pomimo ograniczenia wielkości pomocy publicznej, specjalne strefy ekonomiczne nadal są silnym i stosunkowo łatwo dostępnym instrumentem 8 Odpowiedzialnymi za powołanie agencji rządowej zgodnie z Programem Promocji gospodarczej Polski do 2005 r. były: MG, PAIiIZ, Ministerstwo Finansów przy współpracy Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Skarbu Państwa. 7

9 finansowego wspierania nowych inwestycji. Liczne wnioski władz lokalnych o objęcie strefami nowych terenów świadczą o duŝym zainteresowaniu potencjalnych inwestorów rozpoczęciem działalności w ramach SSE. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wskazywanie moŝliwości oferowanych przez SSE, czego efektem jest zarówno wzrost liczby wydawanych zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnych stref ekonomicznych oraz liczby miejsc pracy, jak równieŝ wzrost dynamiki ponoszonych nakładów inwestycyjnych w strefach. Pozytywna ocena Izby odnosi się równieŝ do tworzenia nowych form organizacyjnych umoŝliwiających prowadzenie działalności gospodarczej. Instrumentem prorozwojowym zapewniającym preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej takŝe dla inwestorów zagranicznych są parki przemysłowe i technologiczne. (str Informacji) Lokowanie inwestycji zagranicznych 8. Dysproporcje związane z rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów powodują, Ŝe inwestorzy zagraniczni najchętniej lokują swoją działalność wokół duŝych ośrodków miejskich z rozwiniętą infrastrukturą i łatwym dostępem do wykwalifikowanej kadry. W dalszym ciągu zdecydowana większość inwestycji lokowana jest w województwach: mazowieckim, dolnośląskim, śląskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim. Powoduje to, Ŝe nie następuje niwelacja tych róŝnic a ich pogłębienie. Na powyŝszą sytuację miał równieŝ wpływ brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczanych pod inwestycje. (str Informacji) W ramach nowej perspektywy finansowej na lata przyjęty został do realizacji Program Rozwój Polski Wschodniej Program ten stanowi dodatkowy element wsparcia inwestycji z funduszy strukturalnych i z budŝetu państwa. (str. 21 Informacji) 2.3. Uwagi końcowe i wnioski NajwyŜsza Izba Kontroli oceniając realizację przez Ministra Gospodarki i podległe mu jednostki organizacyjne, jak i przez jednostki samorządu lokalnego, zadań w zakresie tworzenia właściwego klimatu inwestycyjnego, stwierdziła, Ŝe stopniowo dokonywane zmiany w polskim ustawodawstwie stanowiły najmniej efektywny element polityki państwa w zakresie przyciągania kapitału zagranicznego. Wg najnowszego rankingu niezaleŝnego Instytutu Heritage Fundation z Waszyngtonu, Polska pod względem wolności gospodarowania spadła z 41 miejsca w świecie w roku 2006 na 87 pozycję w roku Wg raportu porównawczego Banku Światowego Doing Business za 2007 r. Polska w dalszym ciągu zajmuje najdalszą pozycję spośród nowych krajów 8

10 członkowskich UE we wprowadzaniu ułatwień dla przedsiębiorców. W tym rankingu Polska jest 74, a np. Estonia zajmuje 17, a Litwa 26 miejsce. Izba zwraca uwagę na potrzebę opracowania przez Rząd strategii wykorzystania inwestycji zagranicznych w powiązaniu z długookresową polityką rozwoju gospodarczego kraju. Nie została ona dotychczas określona, mimo Ŝe jej przygotowanie było zapowiedziane w załoŝeniach do Strategii Promocji Gospodarczej Polski na lata , przyjętych przez Radę Ministrów 27 marca 2007 r. 9 Zdaniem NIK, ukierunkowanie napływu BIZ powinno być jednym z wyznaczników dla zapewnienia wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki. Przede wszystkim chodzi tu o unowocześnianie polskiej gospodarki w zakresie preferowanych branŝ, tworzenie nowych miejsc pracy, wzrost produkcji eksportowej, jak równieŝ kierowanie inwestycji do regionów o wysokiej stopie bezrobocia. Ponadto naleŝy kontynuować prace nad przekształceniami w sferze instytucjonalnej, tj. utworzeniem rządowej agencji odpowiedzialnej za kompleksową promocję gospodarczą Polski, posiadającej uprawnienia umoŝliwiające elastyczne reagowanie na potrzeby rynku oraz współpracę z potencjalnymi inwestorami zagranicznymi. WaŜniejsze wnioski pokontrolne skierowane do poszczególnych jednostek objętych kontrolą oraz sposób ich realizacji omówiono w punkcie 4.2. Informacji. 9 Strategia powinna uwzględniać inne strategiczne i programowe dokumenty rządu RP, m.in. określone w przyjętej 29 listopada 2006 r. przez Radę Ministrów Strategii Rozwoju Kraju na lata

11 3. WAśNIEJSZE WYNIKI KONTROLI 3.1. Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych UWARUNKOWANIA MIĘDZYNARODOWE W prawodawstwie UE nie ma odrębnych uregulowań dotyczących wspierania inwestycji zagranicznych. Kwestię tą regulują przepisy i ramy dotyczące udzielania pomocy publicznej. NaleŜy przy tym podkreślić, iŝ polski system pomocy publicznej jest obecnie zgodny z regulacjami UE i Organizacji Współpracy Ekonomicznej i Rozwoju (OECD). Dotyczy to zwłaszcza regulacji dotyczących specjalnych stref ekonomicznych oraz traktowania narodowego. W odniesieniu do problematyki specjalnych stref ekonomicznych szczególną uwagę naleŝy zwrócić na dwie umowy międzynarodowe ratyfikowane przez nasz kraj, których postanowienia wiąŝą Polskę przy prowadzeniu polityki narodowej w tym zakresie, tj.: Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO) 10. Ratyfikując to porozumienie Polska zobowiązała się m.in. do przestrzegania przepisów Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. W świetle przepisów tego porozumienia tworzenie SSE moŝna traktować jako udzielanie subsydiów, które wiąŝe się z wsparciem dochodowym. W przypadku stref działających w Polsce subsydia te polegają przede wszystkim na ulgach w podatku dochodowym. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) 11. Zgodnie z art. 87 pkt 3 Traktatu, za zgodną ze wspólnym rynkiem moŝe zostać uznana m.in.: pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom Ŝycia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje powaŝny stan niedostatecznego zatrudnienia, pomoc przeznaczona na wspieranie waŝnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie powaŝnym zaburzeniom w gospodarce Państwa członkowskiego, pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. 10 Oświadczenie rządowe z dnia 31 lipca 1995 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marrakeszu dnia 15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483 i 484). Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 4 grudnia 1995 r. w sprawie publikacji załączników do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) (Dz. U. z 1996 r.: Nr 9, poz. 54) - Porozumienie w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. 11 Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31. 10

12 Polskę obowiązuje ponadto Konwencja o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych 12, oraz dwustronne umowy międzypaństwowe w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji. Celem ww. Agencji jest zachęcanie do przepływu inwestycji związanych z celami produkcyjnymi pomiędzy krajami członkowskimi, a w szczególności do rozwijających się krajów członkowskich, uzupełniając w ten sposób działalność Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowej Korporacji Finansowej i innych międzynarodowych finansowych instytucji rozwojowych UWARUNKOWANIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNE DOTYCZĄCE BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH W POLSCE. Analiza uwarunkowań administracyjno-prawnych w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych do Polski wskazuje, Ŝe przez szereg lat polskie prawo w tym zakresie było wielokrotnie zmieniane 13 celem stworzenia czynników strukturalnych i instytucjonalnych dla właściwego klimatu inwestycyjnego i korzystnych warunków dla rozwoju firm, w tym eliminacji natęŝenia przepisów ograniczających wolność gospodarczą. Szczególny rodzaj inwestycji zagranicznych to wspólne przedsięwzięcia gospodarcze realizowane w formie spółek z udziałem zagranicznym, które tworzone są od dnia 1 stycznia 2001 r. na mocy ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych W ostatnim okresie jedną z istotniejszych zmian wskazujących na otwarcie się polskiej gospodarki na zagranicę było uchwalenie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 15. Niniejsza ustawa reguluje procedurę podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej na terenie Polski. Wprowadza ona szereg zmian i ułatwień w porównaniu do wcześniejszych regulacji. Zgodnie z przepisami tej ustawy, zasady działalności gospodarczej dotyczące inwestorów zagranicznych, pochodzących z krajów będących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), wychodzą naprzeciw zasadzie narodowego traktowania występującej w krajach OECD i Unii Europejskiej. Podmioty zagraniczne z krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz państw zrzeszonych w Europejskim Porozumieniu o Wolnym Handlu (EFTA) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich 12 Dz.U. z 2003 r. Nr 43, poz wprowadzona w Ŝycie z dniem 12 marca 2003 r. oświadczeniem rządowym z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych, sporządzonej w Seulu dnia 11 października 1985 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 43, poz. 373). 13 Spółki z udziałem podmiotów zagranicznych działały pierwotnie na podstawie ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (Dz. U. Nr 41, poz. 325 ze zm.). Ustawa wymagała uzyskania zezwolenia Prezesa Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych, w którym określony był zakres przedmiotu działalności spółki. Podstawowym zadaniem i celem powołania Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych było inspirowanie i organizowanie przedsięwzięć słuŝących rozbudzeniu zainteresowania przedsiębiorców zagranicznych inwestowaniem kapitału w Polsce. Ustawa ta została zastąpiona ustawą z dnia 14 czerwca 1991 r. o spółkach z udziałem zagranicznym (Dz. U. Nr 60, poz. 253 z późn. zm.) z dniem 4 lipca 1991 r. Ta ustawa z kolei została uchylona po wejściu w Ŝycie ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178). Zachowany został jednak art. 42, który dotyczył utworzenia Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych w Polsce jako jednoosobowej spółki akcyjnej. 14 Dz. U. Nr 94, poz ze zm. 15 Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm. 11

13 samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy (art. 13 ustawy). Obywatele pozostałych krajów, równieŝ mogą skorzystać z tego przywileju, jednakŝe muszą otrzymać zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Polski, uzyskać zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy lub korzystają z ochrony czasowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nowością w zakresie dotyczącym działalności gospodarczej było uregulowanie w ww. ustawie problemu prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców zagranicznych oraz oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych (rozdział 6, art ). Takie rozwiązanie co do zasady znosiło odrębny reŝim prawny w zakresie dotyczącym "inwestycji zagranicznych" w Polsce. Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej tylko prowadzenie działalności w niektórych branŝach wymaga zezwolenia lub koncesji, ponadto w niektórych dziedzinach wymagany jest wpis do rejestru działalności regulowanej w rozumieniu tej ustawy (art. 15 w zw. z art. 75 ustawy; które z rodzajów działalności stanowią działalność regulowaną określa ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej 16 ). Istotne ograniczenia w zakresie dotyczącym angaŝowania kapitału zagranicznego w Polsce wprowadzać mogą ustawy szczególne W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, Sejm RP uchwalił ustawę z dnia 20 lutego 2004 r. o zmianie ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców oraz ustawy o opłacie skarbowej 18. Ustawa ta wprowadziła obiektywne, stabilne i przejrzyste kryteria wydawania zezwoleń na nabywanie nieruchomości, akcji i udziałów przez cudzoziemców 19. Z dniem akcesji do UE usunięte zostały ograniczenia dotyczące nabywania nieruchomości przez obywateli i przedsiębiorców z EOG, które nie wynikają z prawa wspólnotowego oraz nie są objęte okresami przejściowymi. Przedsiębiorcy i obywatele z EOG nadal muszą uzyskać zezwolenie w przypadku, gdy kupują nieruchomości rolne i leśne (obowiązek funkcjonuje do 2 maja 2016 r.) oraz w przypadku nabywania tzw. drugiego domu, do 2 maja 2009 r. 3. Otwarciem się na kapitał zagraniczny było uchwalenie ustawy z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji 20. Ustawa ta określała zasady, formy i szczegółowe warunki udzielania pomocy regionalnej dla przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, dokonujących nowych inwestycji i tworzących nowe miejsca pracy związane 16 Dz.U. Nr 173, poz ze zm. 17 Przepisy dotyczące działalności inwestorów zagranicznych w Polsce zawierają m.in.: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe jt. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm. ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej Dz. U. Nr 124, poz ze zm. ustawa z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych jt. Dz.U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 ze zm. ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze jt. Dz.U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 ze zm. ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji jt. Dz.U. z 2004 r. Nr 253, poz Dz. U. Nr 49, poz. 466, jt. ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców Dz. U. z 2004 r. Nr 167, poz ze zm. 19 Minister SWiA mógł odmówić zezwolenia jedynie wówczas, gdy uzasadnione to było względami polityki społecznej, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia społeczeństwa. 20 Dz.U. Nr 41, poz. 363 ze zm. 12

14 z nowymi inwestycjami. Omawiana ustawa wskazywała ponadto kto nie moŝe korzystać z ww. wsparcia, jak równieŝ, które sektory gospodarki wyłączone są z tej pomocy. Podstawą udzielenia wsparcia finansowego dla nowej inwestycji, zgodnie z postanowieniami ww. ustawy (art. 12 ust. 1), była umowa zawarta przez ministra właściwego do spraw gospodarki z przedsiębiorcą, poprzedzona złoŝeniem przez przedsiębiorcę stosownego wniosku, który podlegał opiniowaniu przez specjalny Zespół utworzony przy ministrze. Zgodnie z art. 15 ww. ustawy, na ministrze właściwym do spraw gospodarki spoczywał obowiązek dokonywania oceny realizacji zobowiązań, będących podstawą udzielenia wsparcia finansowego nowej inwestycji. Wielkość środków budŝetowych przeznaczanych na wsparcie finansowe corocznie określana była w ustawach budŝetowych na kolejne lata. Przy wprowadzaniu do ustawy budŝetowej inwestycji wieloletnich oraz programów wieloletnich naleŝało podać łączną kwotę dotacji oraz jej przewidywaną wysokość w kolejnych latach realizacji inwestycji lub limity wydatków (art. 112 ust. 2 i art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych 21, poprzednio art. 76 ust. 3 i art. 80 ust. 2 ustawy o finansach publicznych z 1998 r.). Organem udzielającym wsparcia finansowego był minister właściwy do spraw gospodarki. Aktualnie programy wieloletnie przed ich uchwaleniem przez Radę Ministrów podlegają ocenie w ramach tzw. procedury udzielania wsparcia, określonej w dokumencie pt. System finansowego wsparcia duŝych projektów inwestycyjnych, przyjętego przez Radę Ministrów 29 czerwca 2005 r. 4. Ustawa o finansowym wspieraniu inwestycji uchylona została z dniem 26 grudnia 2006 r. w związku z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju 22. PowyŜszą regulacją wprowadzone zostało po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie kompleksowe rozwiązanie sposobu prowadzenia polityki rozwoju. Określa ona podmioty prowadzące politykę rozwoju, tryb współpracy między nimi, podstawowe instrumenty słuŝące realizacji tej polityki oraz wskazuje źródła ich finansowania. Polityka rozwoju zdefiniowana została jako zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych przez władze publiczne, w celu zapewnienia trwałego, zrównowaŝonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej. Metody realizacji tej polityki, jak wskazano, zostaną określone w strategiach rozwoju, a uszczegółowione w programach operacyjnych. Strategiami rozwoju będą: strategia rozwoju kraju, strategie sektorowe, strategie rozwoju województw, strategie rozwoju lokalnego. Za realizację polityk rozwoju odpowiadają: w skali kraju Rada Ministrów, która przyjęła 29 listopada 2006 r. Strategię Rozwoju Kraju na lata , w regionach samorządy województw oraz regionalne Centra Obsługi Inwestora statutowo odpowiedzialne za promocję gospodarczą podległego im regionu, na poziomie lokalnym samorządy powiatowe i gminne. 21 Dz.U. Nr 249, poz ze zm. 22 Dz.U. Nr 227, poz ze zm. 13

15 5. W dniu 24 czerwca 2003 r. powstała Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych SA 23. PAIiIZ powstała przez połączenie w trybie określonym w przepisach Kodeksu spółek handlowych agencji będących spółkami akcyjnymi Skarbu Państwa: Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych oraz Polskiej Agencji Informacyjnej. Celem działania PAIiIZ jest zwiększenie napływu BIZ poprzez zachęcanie korporacji międzynarodowych do inwestowania w Polsce. PAIiIZ przeprowadza inwestorów przez wszystkie niezbędne procedury administracyjne oraz prawne występujące w trakcie realizacji projektu inwestycyjnego. Misją PAIiIZ jest takŝe kreowanie pozytywnego wizerunku Polski w świecie oraz promocja polskich produktów i usług. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych SA zaliczana jest do spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki Państwa 24. Wg planowanych zamierzeń PAIiIZ miała zostać przekształcona w agencję rządową o szerszych kompetencjach SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE Termin SSE ma szerokie znaczenie. Obejmuje on róŝnorodne formy zapewnienia przez państwo, na określonym obszarze, szczególnych warunków stymulujących rozwój działalności gospodarczej, w tym: strefy wolnocłowe, strefy przetwarzania na eksport, parki przemysłowe, technologiczne i naukowe. Wszystkie te formy charakteryzują się zapewnieniem przedsiębiorstwom ekonomicznych i organizacyjnych warunków działania dogodniejszych niŝ dostępne poza strefą. 1. Zasady i tryb ustanowienia specjalnych stref ekonomicznych zostały określone w ustawie z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych 25. Wówczas zachęty finansowe określone ustawą stanowiły silny bodziec motywujący inwestorów do lokowania nowych firm w obrębie stref. Przedsiębiorca posiadający zezwolenie uprawniony był do: całkowitego zwolnienia dochodu od podatku dochodowego przez okres pierwszych 10 lat działalności gospodarczej, i 50% zwolnienia przez lata następne, aŝ do końca istnienia strefy, zwolnienia z podatku od nieruchomości. Przystąpienie Polski do UE wymusiło harmonizację zasad udzielania pomocy publicznej w strefach. Obecnie, pomimo ograniczenia wielkości pomocy publicznej głównie w zakresie prawa przedsiębiorców do zwolnień podatkowych zgodnie z wynegocjowanymi warunkami, strefy nadal są silnym i stosunkowo łatwo dostępnym instrumentem finansowego wspierania nowych inwestycji. 2. W zakresie dotyczącym: procedur notyfikacji pomocy publicznej dla przedsiębiorców, zasady zwrotu pomocy wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem, monitorowania i kontroli udzielonej pomocy oraz kar 23 Stosownie do ustawy z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 25, poz. 253 ze zm.). 24 Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie określenia przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 123 ze zm.). 25 j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz

16 pienięŝnych za niewykonanie lub nienaleŝyte wykonanie obowiązków informacyjnych dla Komisji Europejskiej i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, oraz za utrudnianie przeprowadzenia kontroli u beneficjenta pomocy, obowiązuje ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej 26, która weszła w Ŝycie 31 maja 2004 r. Przedsiębiorcy posiadający zezwolenia wydane po 31 grudnia 2000 r. mogą korzystać z pomocy w formie zwolnień podatkowych z tytułu: kosztów nowej inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy. Przedsiębiorca korzystający z pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji jest zobowiązany do: prowadzenia działalności gospodarczej przez okres nie krótszy niŝ 5 lat, utrzymania własności składników majątku, z którymi były związane wydatki inwestycyjne przez okres 5 lat od dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych, oraz wartości niematerialnych i prawnych, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Przedsiębiorca korzystający z pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy musi utrzymać nowo utworzone miejsca pracy przez okres nie krótszy niŝ 5 lat. Podstawą do korzystania z pomocy publicznej jest zezwolenie wydawane przez Zarządzającego strefą w drodze przetargu lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Na terenie stref moŝna prowadzić działalność bez zezwolenia, ale dochody z tej działalności nie podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego PARKI PRZEMYSŁOWE I TECHNOLOGICZNE Parki przemysłowe i technologiczne są coraz powszechniej stosowanymi w Polsce instrumentami prorozwojowymi, a oferowane przez nie udogodnienia są skierowane zarówno do przedsiębiorców polskich, jak i zagranicznych. Tworzone są przy udziale władz samorządowych w celu zapewnienia preferencyjnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. W latach parki przemysłowe i technologiczne były tworzone w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw 27. Obecnie parki przemysłowe i technologiczne mogą korzystać z funduszy Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 28 w ramach działania 5.3 pt. Wspieranie ośrodków innowacyjności. 26 jt. Dz.U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zm. 27 Patrz rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata (Dz. U. Nr 166, poz ze zm.) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata (Dz. U. Nr 197, poz ze zm.)

17 Park technologiczny to zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami. Przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, są tam oferowane usługi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii, przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, tworzenia korzystnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej. Park przemysłowo-technologiczny jest to natomiast zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz ze znajdującą się na nich infrastrukturą pozostałą po restrukturyzowanych lub likwidowanych przedsiębiorstwach oraz inne dołączone do nich nieruchomości. Cele wyznaczone parkom przemysłowo-technologicznym to przede wszystkim: zapełnienie oferowanej powierzchni rynkowo skutecznymi formami działalności, wykorzystującymi nowoczesne technologie, przyciąganie inwestorów, tworzenie miejsc pracy UWARUNKOWANIA EKONOMICZNO-ORGANIZACYJNE W latach rozmiary bezpośrednich inwestycji zagranicznych lokowanych w Polsce charakteryzowały się nierównomiernością ich napływu: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w latach mln EUR lata Obserwowana w latach tendencja spadkowa (w odniesieniu do 2000 r., gdy były dwukrotnie wyŝsze) związana była zarówno z czynnikami zewnętrznymi (spadek napływu BIZ w gospodarce światowej 30 ), jak i wewnętrznymi (m.in. niŝsze tempo wzrostu PKB, dostosowanie zasad udzielania pomocy publicznej w specjalnych strefach ekonomicznych do wymogów Unii Europejskiej, 29 Dane wg NBP. 30 B. Liberska, Przyczyny zmniejszenia napływu bezpośrednich inwestycji do Polski w kontekście globalnych i regionalnych przepływów [w:] Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce. Efekty i zagroŝenia (2005), Rada Strategii Społeczno-Gospodarczej przy RM. Raport Nr 36, Warszawa. 16

18 spowolnienie tempa prywatyzacji). Od 2004 roku duŝy wpływ na wielkość środków lokowanych w ramach BIZ miały m.in. wysokie dodatnie reinwestowane zyski, jak równieŝ jednostkowe transakcje powodując ich gwałtowny wzrost lub spadek. Niemniej, jak wynika z analiz Narodowego Banku Polskiego (NBP), po wyeliminowaniu tych transakcji od 2003 r. obserwowana jest wzrostowa tendencja napływu kapitału. Wg wstępnych danych 31 za 2007 r. odnotowanych przez NBP napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejszył się do 12,8 mld euro. W rachunku ciągnionym wartość zagranicznych środków ulokowanych w Polsce w postaci inwestycji bezpośrednich na koniec 2007 r. wyniosła mln euro. Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego 32 w Polsce w 2006 r. funkcjonowało spółek handlowych, w tym to spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Najwięcej spółek z kapitałem zagranicznym działa w województwach: mazowieckim, dolnośląskim, wielkopolskim i śląskim. Najmniej przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym utworzono w województwach: podlaskim, świętokrzyskim, podkarpackim, warmińskomazurskim i lubelskim. Tabela z wykazem spółek z kapitałem zagranicznym wg województw stanowi załącznik nr 2 do Informacji. W 2006 roku w wymianie handlowej z zagranicą uczestniczyło ponad 8,5 tys. spółek z udziałem kapitału zagranicznego 33. Zrealizowany przez nie eksport ukształtował się w tym okresie na poziomie 214,5 mld zł i stanowił 62,4% całości polskiego eksportu. Import wykonany został na poziomie 218,1 mld zł, co stanowiło 55,4% całości polskiego importu. W roku 2006 z kwoty mln euro napływu kapitału zagranicznego, mln euro, tj. 87,9%, pochodziło z krajów Unii Europejskiej. Najwięcej zainwestowały w Polsce: Luksemburg 34, Niemcy, Niderlandy, Włochy, Wielka Brytania, Hiszpania i Francja. Udział ww. 7 krajów wynosił mln euro, tj. 79,6% kwoty wpływów ogółem. 31 Strona internetowa NBP dane wstępne za 2007 r. 32 Biuletyn Statystyczny GUS, za 2006 r. 33 W eksporcie uczestniczyło podmiotów, a w imporcie podmiotów % kapitału płynącego z Luksemburga stanowi kapitał w tranzycie. 17

19 Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich z krajów Unii Europejskiej w 2006r. Pozostałe kraje 20% Francja 5% Luksemburg 24% Hiszpania 7% Wielka Brytania 8% Włochy 9% Niderlandy 9% Niemcy 18% W 2006 r. z kwoty mln euro najwięcej środków zostało ulokowanych w podmiotach zajmujących się świadczeniem usług (9 964 mln euro), w przetwórstwie przemysłowym (3 568 mln euro) oraz w nieruchomościach (919 mln euro). W sferze usług, największy napływ BIZ odnotowały podmioty prowadzące działalność w zakresie obsługi nieruchomości, informatyki, nauki, wynajmu maszyn i pozostałych usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (4 900 mln euro), handlu i napraw (2 415 mln euro) oraz pośrednictwa finansowego (1 667 mln euro). Napływ kapitału zagranicznego do Polski w 2006 r. wg rodzaju działalności spółek mln EUR Usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Przetwórstwo przemysłowe Handel i naprawy Pośrednictwo finansowe Zakupy i sprzedaŝ nieruchomości 910 Pozostałe rodzaje działalności Najwięksi inwestorzy występują w branŝy motoryzacyjnej. Są to koncerny: Fiat, General Motors, Isuzu, Volkswagen, Toyota, Volvo i Man. Inwestorzy zagraniczni inwestują równieŝ w produkcję: artykułów spoŝywczych, napojów, tytoniu oraz papieru i działalność poligraficzną. Na dalszych miejscach znajduje się produkcja: metali, wyrobów z metali, maszyn i urządzeń, chemikaliów i wyrobów chemicznych oraz urządzeń elektrycznych, telewizyjnych, optycznych. WaŜnym co do wielkości sektorem gospodarki, w którym podjęto szereg inwestycji zagranicznych, jest pośrednictwo finansowe skupiające około 11% wszystkich BIZ, które napłynęły do Polski w 2006 r. 18

20 3.2. Istotne ustalenia kontroli PRZEKSZTAŁCENIE PAIIIZ SA W AGENCJĘ RZĄDOWĄ. Ustawowe przekształcenie PAIiIZ w rządową agencję odpowiadającą za całokształt promocji gospodarczej i przyciąganie BIZ do Polski oraz wdraŝanie instrumentów wsparcia eksportu, a takŝe monitorowanie i analizę ich efektywności przewidziane było, zgodnie z Programem promocji gospodarczej Polski do 2005 r. 35, do końca 2003 r. Nowa agencja miała być silną jednostką, działającą na zasadzie kompleksowej obsługi inwestora, tzw. one-stop-shop 36, dysponującą odpowiednimi środkami (równieŝ z Unii Europejskiej), między innymi do wspierania regionalnych struktur promocji inwestycji w województwach słabiej rozwiniętych, a takŝe do otwierania przedstawicielstw za granicą w krajach uznanych za strategiczne. Zmiany te miały zapewnić skuteczniejsze negocjowanie z potencjalnym inwestorem zagranicznym warunków, na jakich mógłby on rozpocząć inwestowanie w Polsce. W szczególności dotyczyć to miało inwestycji przynoszących znaczne korzyści polskiej gospodarce (m.in. nowoczesne technologie, wysoki poziom innowacyjności, preferowane przez rząd kierunki rozwoju kraju). Głównymi odpowiedzialnymi za realizację powyŝszego zadania były Ministerstwo Gospodarki i PAIiIZ. Mimo iŝ stosowne projekty ustawy zostały przygotowane, przeciągające się prace legislacyjne oraz dwukrotne wybory do Sejmu RP spowodowały, Ŝe powołanie nowej agencji zostało przesunięte w czasie, bowiem nie doszło do uchwalenia ustawy o powołaniu nowej agencji rządowej. Pierwszy projekt ustawy o Polskiej Agencji Inwestycji i Promocji Eksportu Pro Polonia został złoŝony do Sejmu RP w 2002 r. Projekt ten został wycofany ze względu na zawartą w tytule nazwę Pro Polonia, która to nazwa była zastrzeŝona przez inny podmiot i jej uŝycie mogło skutkować skargą sądową. W kwietniu 2004 r. do Sejmu RP złoŝony został kolejny projekt ustawy o Polskiej Agencji Promocji Gospodarczej. W maju 2005 r. ze względu na rozpoczęcie się przygotowań do wyborów do Sejmu prace nad jej uchwaleniem zostały wstrzymane 37. Nowa wersja projektu ustawy o Polskiej Agencji Handlu i Inwestycji została skierowana do Sejmu RP w maju 2006 r. Łącznie odbyło się 13 posiedzeń podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia tego projektu, z których ostatnie odbyło się 26 czerwca 2007 r. NaleŜy wskazać, Ŝe chociaŝ powyŝszy projekt był na liście najwaŝniejszych projektów ustaw do uchwalenia, to jednak agencja nie została powołana. 35 Program promocji gospodarczej Polski do roku 2005 zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 2 września 2003 r. 36 Jest to kompleksowa usługa doradcza wykonywana przez jedną instytucję najczęściej agencję rządową zapewniającą uruchomienie inwestycji. 37 Ostatnie posiedzenie Sejmu RP IV kadencji odbyło się w dniu 29 sierpnia 2005 r. 19