Rezerwa ogólna i rezerwy celowe

Transkrypt

1 Dr Teresa Augustyniak-Górna Informacja nr 924 (IP-100 G) Rezerwa ogólna i rezerwy celowe I. Rezerwa ogólna Rezerwę ogólną Rady Ministrów zaplanowano w projekcie budżetu państwa na rok 2003 w wysokości zaledwie tys. zł, co stanowi 0,04% wydatków budżetowych ogółem. Jest ona 5-krotnie mniejsza niż maksymalna wysokość tej rezerwy dopuszczona przez prawo. Obowiązujące przepisy nie wyznaczają konkretnej kwoty ogólnej rezerwy budżetowej, lecz określają jedynie jej górny pułap. W świetle ust. 1 art. 66 ustawy o finansach publicznych W budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną, nie wyższą niż 0,2% wydatków budżetu. Zjawisko planowania małej rezerwy ogólnej świadczy o bardzo napiętym planowaniu strony wydatkowej budżetu. Jednocześnie rodzi ono obawy co do słuszności takiej propozycji. W przypadku ewentualnego pojawienia się w ciągu roku budżetowego nieprzewidzianych wydatków trzeba będzie się uciekać, podobnie jak w latach minionych, do innych sposobów i źródeł ich finansowania. Planowanie tak małej rezerwy nie narusza jednak art. 66 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. II. Rezerwy celowe Rezerwy celowe zaplanowano natomiast w wysokości tys. zł, co stanowi 3,7% wydatków budżetowych ogółem. Po wyłączeniu z tej kwoty tych rezerw, które zostały utworzone ze środków pochodzących z zagranicy (poz. 4 kredyt na usuwanie skutków klęsk żywiołowych, poz. 5 kredyt na infrastrukturę drogową i portową, poz. 6 kredyt na program aktywizacji obszarów wiejskich, poz. 7 kredyt na program Pierwsza Praca ) w wysokości tys. zł, pozostała kwota rezerw celowych wynosi tys. zł., co stanowi 2,7% wydatków budżetu państwa. Należy zatem stwierdzić, że nie tylko nie przekroczono maksymalnego pułapu rezerw celowych, określonego w art. 66 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, w wysokości 5% wydatków budżetu, bez uwzględniania rezerw tworzonych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, lecz zaplanowane w projekcie ustawy budżetowej na rok 2003 rezerwy celowe uległy istotnemu obniżeniu, w porównaniu z latami minionymi. Zjawisko to należy ocenić w pełni dodatnio. Oznacza ono bowiem, że istotnie zmniejszył się zakres wydatków, o dokonaniu których przesądzi ostatecznie w ciągu roku budżetowego Minister Finansów. To on jest bowiem dysponentem większości środków rezerw celowych i od jego decyzji zależy, czy rezerwa zostanie rozdysponowana i w jakim stopniu. Inna pozytywna zmiana polega na tym, że rezerwy celowe planowane w poszczególnych działach nie są już przeciętnie tak duże w relacji do wydatków ogółem tych działów, jak to niekiedy bywało w przeszłości. W dalszym ciągu jednak wyjątki w tym zakresie stanowią działy: Przetwórstwo przemysłowe (wydatki ogółem tego działu wynoszą tys. zł, a rezerwy celowe tys. zł, a więc aż 63,44% - s. 83 Uzasadnienia) oraz Edukacyjna opieka wychowawcza (wydatki ogółem tego działu wynoszą tys. zł, a rezerwy celowe tys. zł, a więc 33,8% wydatków - s. 187 Uzasadnienia). Stałym trendem jest natomiast to, że z roku na rok powtarzają się liczne rodzaje rezerw celowych. Zestawienia rezerw utworzonych w roku 2002 i ujętych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2003 zostały zawarte w tabelach nr 1, 2 i 3. Z danych tych wynika, że na 75 rezerw aż 50 z nich ma takie same cele jak rok temu, choć niekiedy występują one pod nieco inną nazwą. W przypadku 5 rezerw cele te częściowo pokrywają się. Zjawisko to świadczy m.in. o tym, że rezerwy celowe są tworzone na pewne stałe zadania państwa. Wydaje się, iż przynajmniej w odniesieniu do części z nich byłoby zasadne planowanie środków we właściwych podziałkach klasyfikacji budżetowej dotyczących wydatków budżetowych. Zwiększyłoby to znacznie pewność finansowania tych zadań w określonych z góry kwotach i uniezależniałoby ich realizację od decyzji dysponentów rezerw. Wydaje się, że do takich rezerw można przykładowo zaliczyć: kredyt na usuwanie skutków klęsk żywiołowych (poz. 4), kredyt na infrastrukturę drogową i portową (poz. 5), kredyt na program aktywizacji obszarów wiejskich (poz. 6), dotacje celowe na dofinansowanie zadań wynikających z kontraktów wojewódzkich (poz. 12), zasiłki z pomocy społecznej (poz. 17), stypendia Prezesa Rady Ministrów dla uczniów szczególnie uzdolnionych (poz. 19), dofinansowanie kosztów wdrażania reformy oświaty (poz. 21), dożywianie uczniów (poz. 29), pracownie internetowe w szkołach (poz. 35).

2 W projekcie ustawy budżetowej na rok 2003 zwraca także uwagę fakt, iż istotna część rezerw celowych jest ściśle związana z realizacją szeregu programów wieloletnich. Problem ten dotyczy przykładowo następujących rezerw: kredyt na program aktywizacji obszarów wiejskich (poz. 6), kredyt na program Pierwsza Praca (poz. 7), program rozwoju nowoczesnych technologii informacyjnych (poz. 11), stypendia i pomoc materialna dla młodzieży wiejskiej (poz. 23), środki na współfinansowanie programu Aktywizacja obszarów wiejskich (poz. 44) program dla Odry 2006 (poz. 47), środki na realizację Strategicznego Programu Rządowego dla Oświęcimia (poz. 52), środki na zakup uzbrojenia dla funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej wynikające z Programu Wieloletniego Modernizacja Uzbrojenia Funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej w latach (poz. 55), środki na realizację programu Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej (poz. 56), realizacja programu wyposażania Sił Zbrojnych RP w samoloty wielozadaniowe (poz. 59). Co więcej tylko jeden z tych programów został jednocześnie ujęty w załączniku nr 13 Wykaz programów wieloletnich w 2003 r. Jest to Program dla Odry Nota bene środki zaplanowane na realizację tego programu w budżecie państwa na rok 2003 są mniejsze o zł niż te, które zaplanowano na ten cel w ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Program dla Odry Jeśli planowane w projekcie rozwiązania staną się obowiązującym prawem, to w ten sposób zmieni się postanowienia tej ustawy. Zjawisko przejmowania przez rezerwy celowe funkcji, które powinien pełnić załącznik do ustawy budżetowej zawierający wykaz programów wieloletnich, nie wydaje się właściwe. Zgodnie z art. 80 ust. 1 i 4 ustawy o finansach publicznych ustawa budżetowa winna określać m.in. wysokość wydatków budżetowych na realizację programów wieloletnich. Ujęcie środków na te cele w rezerwach celowych może spowodować, że o zakresie finansowania programów wieloletnich w roku 2003, także tych, które zostały ustanowione ustawami, będzie decydować dysponent rezerw celowych. Podobnie jak w latach minionych duża liczba rezerw dotyczy środków, które będą w toku wykonania budżetu przekazane jednostkom samorządu terytorialnego. Do grupy tych rezerw należą przykładowo: kredyt na usuwanie skutków klęsk żywiołowych (poz. 4), kredyt na program aktywizacji obszarów wiejskich (poz. 6), dotacje celowe na dofinansowanie zadań wynikających z kontraktów wojewódzkich (poz. 12), rezerwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych (poz. 14), pomoc dla cudzoziemców posiadających status uchodźcy, którzy wymagają wsparcia w związku z ich integracją na terenie Polski (poz. 15), uzupełnienie środków na składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej (poz. 16), zasiłki z pomocy społecznej (poz. 17), zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze (poz. 18), dofinansowanie kosztów wdrażania reformy oświaty (poz. 21), pomoc dla repatriantów (poz. 24), środki na inwestycje infrastrukturalne w gminach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym (poz. 25), dodatki mieszkaniowe (poz. 26), środki na uruchomienie nowych miejsc w domach pomocy społecznej oraz dla jednostek organizacyjnych pomocy społecznej przekształcanych z jednostek opiekuńczo-leczniczych, w tym ośrodki wsparcia dla osób chorych psychicznie (poz. 27), dotacje dla placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, w tym na skutki wprowadzonego w 2002 r. III etapu nowego systemu wynagradzania nauczycieli zgodnie z ustawą Karta Nauczyciela (poz. 28), dożywianie uczniów (poz. 29), rodziny zastępcze (w tym na: szkolenie rodzin zastępczych oraz tworzenie rodzin zastępczych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego poz. 30), pomoc dla społeczności romskiej w województwie małopolskim (poz. 31), wyprawka szkolna (poz. 32), dotacja dla państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za zrekompensowanie gminom 50% dochodów utraconych na skutek zastosowania ustawowych zwolnień dla prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywizacji zawodowej z podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego (poz. 34), pracownie internetowe w szkołach (poz. 35), dofinansowanie bieżących zadań własnych samorządów związanych z prowadzeniem instytucji kultury, przejętych z dniem 1 stycznia 1999 r. (poz. 37), środki na zapewnienie odbycia stażu podyplomowego lekarzy, lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych oraz dofinansowanie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (poz. 39), dotacje dla powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności (poz. 75), dotacje celowe na dofinansowanie funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego w ramach tworzenia systemu państwowego ratownictwa medycznego (poz. 77), dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na finansowanie dodatków i premii dla opiekunów praktyk zawodowych (poz. 78). Tworzenie dużych rezerw celowych, których środki są przeznaczone do rozdysponowania w ciągu roku budżetowego na rzecz samorządu terytorialnego jest niepokojące, gdyż świadczy, z jednej strony, o niedostatecznych dochodach własnych tych jednostek, z drugiej zaś, o nasilaniu się procesów centralizacyjnych. Rezerwy te będą istotnym elementem sterowania działalnością samorządu terytorialnego przez organy administracji rządowej, w toku wykonywania ustawy budżetowej.

3 Tabela nr 1. Rezerwy o takich samych celach w roku 2003 i roku 2002 w tys. zł Nazwa rezerwy poz. kwota poz. kwota Kredyt na usuwanie skutków klęsk żywiołowych ,5 Kredyty na infrastrukturę drogową i portową ,1 Kredyt na program aktywizacji obszarów wiejskich ,2 Współfinansowanie programów rozwoju regionalnego Phare ,0 Współfinansowanie programu SAPARD oraz finansowanie ,0 różnic kursowych Dotacje celowe na dofinansowanie zadań wynikających z ,9 kontraktów wojewódzkich Środki na sfinansowanie składek do organizacji ,0 międzynarodowych oraz na zagraniczną pomoc rozwojową i humanitarną Rezerwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych ,6 Pomoc dla cudzoziemców posiadających status uchodźcy, ,0 którzy wymagają wsparcia w związku z integracją na terenie Polski Uzupełnienie środków na składki na ubezpieczenie zdrowotne ,0 za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej Zasiłki z pomocy społecznej ,0 Zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze ,9 Stypendia Prezesa Rady Ministrów dla uczniów szczególnie ,1 uzdolnionych Odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla ,8 nauczycieli emerytów i rencistów Dofinansowanie kosztów wdrażania reformy oświaty ,5 Tworzenie i funkcjonowanie wyższych szkół zawodowych ,0 Stypendia i pomoc materialna dla młodzieży wiejskiej ,4 Pomoc dla repatriantów ,0 Środki na inwestycje w gminach zagrożonych wysokim ,3 bezrobociem strukturalnym Dodatki mieszkaniowe ,5 Środki na uruchomienie nowych miejsc pracy w domach ,3 pomocy społecznej oraz dla jednostek organizacyjnych pomocy społecznej przekształcanych z jednostek opiekuńczoleczniczych, w tym ośrodki wsparcia dla osób chorych psychicznie Dotacje dla placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków ,8 adopcyjno-opiekuńczych, w tym na skutki wprowadzonego w 2002 r. III etapu nowego systemu wynagradzania nauczycieli zgodnie z ustawą Karta nauczyciela Dożywianie uczniów ,0 Rodziny zastępcze (w tym na: szkolenie rodzin zastępczych ,0 oraz tworzenie rodzin zastępczych pełniących funkcje pogotowia rodzinnego) Pomoc dla społeczności romskiej w województwie ,0 małopolskim Wyprawka szkolna ,4 Pracownie internetowe w szkołach ,1 Dofinansowanie bieżących zadań własnych samorządów ,0 związanych z prowadzeniem instytucji kultury, przejętych z 2:3 %

4 dniem 1 stycznia 1999 r. Rezerwa płacowa na zmiany organizacyjne i nowe zadania ,8 Środki na szkolenia i wynagrodzenia związane z ,2 funkcjonowaniem służby cywilnej Rezerwa na zwiększenie wynagrodzeń przeznaczonych na ,3 wypłaty wynagrodzeń dla osób odwołanych z kierowniczych stanowisk państwowych, a także nagród jubileuszowych, odpraw emerytalnych i odpraw w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz ekwiwalentów za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, dla pracowników jednostek organizacyjnych stanowiących wyodrębnioną część budżetową, w których limit zatrudnienia nie przekracza 50 osób, wraz z pochodnymi od wynagrodzeń Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym na działania ,9 związane z ochroną przed zagrożeniem wystąpienia gąbczastej encefalopatii bydła (BSE) Środki na współfinansowanie programu Aktywizacja obszarów ,0 wiejskich Budowa, modernizacja i utrzymanie drogowych przejść ,7 granicznych Wsparcie restrukturyzacji przemysłowego potencjału ,0 obronnego oraz wspieranie procesu modernizacji technicznej sił zbrojnych Środki na realizację zadań wynikających z ustawy o ,5 finansowym wspieraniu inwestycji Środki na realizację Strategicznego Programu Rządowego dla ,2 Oświęcimia Utrzymanie mocy produkcyjnych w przemyśle obronnym ,6 Dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych ,0 Środki na zakup uzbrojenia dla funkcjonariuszy Policji i Straży ,0 Granicznej wynikające z Programu Wieloletniego Modernizacja Uzbrojenia Funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej w latach Środki na realizację programu Zagospodarowanie przejętego ,4 mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej Środki na realizację zadań przyjętych w Strategii dla ,6 przemysłu lekkiego na lata Dofinansowanie inwestycji określonych w programie ,6 współpracy przygranicznej Realizacja programu wyposażenia Sił Zbrojnych RP w ,3 samoloty wielozadaniowe Wkład Polski w finansowanie inicjatywy na rzecz redukcji ,7 zadłużenia najuboższych krajów rozwijających się Środki na finansowanie przez Krajowe Biuro Wyborcze ,8 ustawowo określonych zadań dotyczących wyborów i referendów Wprowadzenie systemu czeków na paliwo rolnicze ,5 Wydatki finansowane ze zwrotów nie wykorzystanych środków ,0 kredytowych z Międzynarodowych Instytucji Finansowych Refundacja ulg dla inwalidów wojennych i wojskowych z tytułu ,0 ubezpieczenia OC i AC Pomoc techniczna dla państw w drodze transformacji ,0

5 Tabela nr 2. Rezerwy, których cele częściowo pokrywają się w roku 2003 i w roku 2002 w tys. zł Rok 2003 Rok 2002 Nazwa rezerwy Poz Kwota Nazwa rezerwy Poz Kwota Koszty integracji z Unią Europejską, współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi i zobowiązań wobec Komisji Europejskiej z tytułu realizowanych programów oraz wydatki związane z promocją dotyczącą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, w tym sfinansowanie kampanii przedreferendalnej Środki na zapewnienie odbycia stażu podyplomowego lekarzy, lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych oraz dofinansowanie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych Zobowiązania wymagalne Skarbu Państwa, w tym: odszkodowania dla osób niesłusznie represjonowanych za działalność na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, wypłaty z tytułu orzeczeń wydanych przez Społeczną Komisję Rewindykacyjną, opłata na rzecz gminy Różan z tytułu lokalizacji na jej terenie Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych, refundacja spółdzielniom mieszk aniowym kosztów uzasadnionych prac związanych z podziałem nieruchomości oraz ewidencją gruntów i budynków Koszty prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach zarządzających środkami pochodzącymi z Unii europejskiej Kontynuacja wdrażania do eksploatacji obiektu Kancelarii Prezydenta RP w Wiśle Koszty integracji z Unią Europejską, współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi i zobowiązań wobec Komisji Europejskiej z tytułu realizowanych programów Środki na zapewnienie odbycia stażu podyplomowego lekarzy, lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych Zobowiązania wymagalne Skarbu Państwa, w tym odszkodowania dla osób niesłusznie represjonowanych za działalność na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, wypłaty z tytułu orzeczeń wydanych przez Społeczną Komisję Rewindykacyjną Koszty, w tym osobowe, wdrożenia systemu audytu wewnętrznego, w tym 900 tys. zł na 15 etatów oraz wyposażenie stanowisk dla komórki koordynującej kontrolę finansową i audyt wewnętrzny Dofinansowanie kosztów wdrożenia do eksploatacji obiektów kancelarii prezydenta RP w Wiśle i Ciechocinku

6 Tabela nr 3. Rezerwy o różnych celach w roku 2003 i roku 2002 w tys. zł Rok 2003 Rok 2002 Nazwa rezerwy Poz Kwota Nazwa rezerwy Poz. Kwota Kredyt na program Pierwsza Praca Wykonanie zastępcze obowiązków nakładanych przez państwową Inspekcję Pracy na pracodawców w drodze decyzji administracyjnej Program rozwoju nowoczesnych Środki na finansowanie świadczeń technologii informacyjnych zdrowotnych na rzecz osób nie posiadających uprawnień z tytułu Wdrożenie II etapu poprawy wynagrodzeń pracowników cywilnych szkolnictwa wyższego Dotacja dla Państwowego Funduszu rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na zrekompensowanie gminom 50% dochodów utraconych na skutek zastosowania ustawowych zwolnień dla prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywizacji zawodowej z podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego Dotacja dla państwowych instytucji kultury na poprawę wynagrodzeń pracowników artystycznych oraz pracowników działalności podstawowej Środki na dopłaty do oprocentowania kredytów udzielanych lekarzom, lekarzom stomatologom, pielęgniarkom i położnym oraz na umorzenia tych kredytów ubezpieczenia zdrowotnego Dostosowanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej Subwencje i dotacje dla partii politycznych i komitetów wyborczych Koszty działania Komitetu Standardów Rachunkowości Program działań osłonowych i restrukturyzacji w ochronie zdrowia Budowa i utrzymanie urządzeń Wydatki związane z wymianą melioracji wodnych podstawowych dokumentów osobistych Środki na realizację zadań wynikających Środki na współfinansowanie z ustawy o funduszu żeglugi programów Phare w zakresie rolnictwa śródlądowej i funduszu rezerwowym realizowanych przez Państwowy Instytut Weterynarii w Puławach, Centralne Laboratorium Przemysłu Paszowego w Lublinie, Ministra Infrastruktury (przejście graniczne w Szczecinie) oraz powiaty i środki na funkcjonowanie laboratoriów referencyjnych Program dla Odry Uregulowanie statusu własnościowego gruntów w parkach narodowych Środki na prowadzenie audytu Środki na finansowanie kosztów zewnętrznego w Agencji funkcjonowania Trójstronnej Komisji do Restrukturyzacji i Modernizacji Spraw Społeczno-Gospodarczych Rolnictwa oraz w Agencji Rynku Rolnego Finansowanie nadzoru nad powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym Finansowanie nadzoru nad powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym Zakup sprzętu łączności i rozpoznania w związku z przekazaniem przez Ministerstwo Obrony Narodowej częstotliwości dla operatorów UMTS Środki dla przewoźników kolejowych oraz autobusowych na wyrównanie utraconych przychodów z tytułu honorowania ulg przejazdowych określonych w ustawie z dnia

7 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do bezpłatnych i ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego Wspieranie przedsiębiorczości Wsparcie realizacji trzeciego etapu reformy oświaty, w tym na podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli Koszty związane z wdrożeniem systemu bankowości oraz systemu informatycznego ponoszone przez jednostki budżetowe Dofinansowanie przygotowań do sportowych Igrzysk Olimpijskich Zwiększenie dotacji dla Agencji Rynku Rolnego Budowa i modernizacja dróg krajowych (w tym dofinansowanie remontu wiaduktów na obszarze m. st. Warszawy tys. zł) Zakup środków transportu specjalnego Program rozwoju sieci autostrad Dotacje dla powiatowych zespołów do Budowa i utrzymanie urządzeń spraw orzekania o niepełnosprawności melioracji wodnych podstawowych Dotacje dla Polskiego Związku Niewidomych na dofinansowanie zadania w Budowa Kolegium Europejskiego w Gnieźnie zakresie prowadzenia Centralnej Biblioteki Niewidomych Dotacje celowe na dofinansowanie funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego w ramach tworzenia systemu państwowego ratownictwa medycznego Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na finansowanie dodatków i premii dla opiekunów praktyk zawodowych Finansowanie prac przygotowawczych pod budowę drogi ekspresowej nr 19 Suwałki Białystok Lublin Rzeszów - Barwinek Budowa stopnia wodnego Ciechocinek- Nieszawa