Adam A. Ambroziak* * Dr hab. Adam A. Ambroziak, prof. SGH Katedra Integracji Europejskiej im. J. Monneta, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

Transkrypt

1 Adam A. Ambroziak* pły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału na bezpośrednie inestycje zagraniczne unii europejskiej. Bilans dudziestolecia istnienia rynku enętrznego ue 1 Optymalna alokacja zasobó kapitałoych ramach rynku enętrznego ymaga ich mobilności, gdyż bez niej nie nastąpi m.in. proces yrónyania się ceny kapitału. Działania tym kierunku zostały podjęte ramach Unii Europejskiej już na początku jej funkcjonoania, jednak dopiero przejście do budoy unii gospodarczej i alutoej ujaniło konieczność proadzenia pełni sobodnego przepłyu kapitału. Zbiegło się to z proadzaniem od 1 stycznia 1993 r. tz. czterech olności rynku enętrznego UE przeidzianych Jednolitym Aktem Europejskim. 2 Głónym problemem dla państ członkoskich było otarcie ich rynkó dla różnorodnych transakcji kapitałoych (patrz: ramka 1.), co przypadku braku cześniejszego ich przygotoania mogło doproadzić do destabilizacji finansoej tych państach. Do spomnianych przepłyó kapitału należą: 3 * Dr hab. Adam A. Ambroziak, prof. SGH Katedra Integracji Europejskiej im. J. Monneta, Szkoła Głóna Handloa Warszaie. 1 Tekst przygotoany częścioo oparciu o yniki badań statutoych Kolegium Gospodarki Śiatoej SGH pt. Efekty funkcjonoania rynku enętrznego Unii Europejskiej kontekście dudziestolecia jego istnienia. 2 Jednolity Akt Europejski, Dz.Urz. WE, L 169, Por.: Dyrektya Rady z r. spraie ykonania art. 67 Traktatu, Dz.Urz. WE, L 178, , s

2 Studia Europejskie, 4/2013 szystkie operacje kapitałoe: zaarcie i realizacja transakcji i ziązanych z nią transferó, tym dostęp podmiotó gospodarczych do szelkich metod finansoych, oferoanych na danym rynku, celu dokonania spomnianych transakcji, operacje likidacji lub przekazania zgromadzonych aktyó, transfer dochodó z ich likidacji lub niezłoczne ykorzystanie tych dochodó granicach określonych przez zoboiązania Wspólnoty, operacje spłaty kredytó lub pożyczek. ramka 1. nomenklatura przepłyó kapitałoych I. Inestycje bezpośrednie II. Inestycje nieruchomości III. Operacje odnoszące się do papieró artościoych będących przedmiotem obrotu na rynku kapitałoym IV. Operacje dotyczące jednostek uczestnicta przedsiębiorst zbioroego inestoania V. Operacje odnoszące się do papieró artościoych i innych instrumentó będących przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym VI. Operacje na rachunkach bieżących i depozytoych instytucji finansoych VII. Kredyty ziązane z transakcjami handloymi lub śiadczeniem usług, których uczestniczy rezydent VIII. Pożyczki pieniężne i kredyty IX. Poręczenia, pozostałe garancje i praa zastau X. Transfery ynikające z ypełniania umó ubezpieczenioych XI. Przepłyy kapitału o charakterze osobistym XII. Fizyczny przeóz i yóz aktyó finansoych XIII. Inne przepłyy kapitału Źródło: Dyrektya Rady z r. spraie ykonania art. 67 Traktatu, Dz.Urz. WE, L 178, , s.5. Celem tego artykułu jest identyfikacja kluczoych zmian, jakie zostały przyjęte odniesieniu do sobody transferu kapitału podczas przygotoyania i proadzania rynku enętrznego oraz ychy- 134

3 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... cenie eentualnych konsekencji dla jednej z form tej sobody bezpośrednich inestycji zagranicznych (BIZ) ramach Unii Europejskiej. Zgodnie z legislacją unijną BIZ to szelkiego rodzaju inestycje, dokonyane przez osoby fizyczne lub przedsiębiorsta handloe, przemysłoe bądź finansoe, służące ustanoieniu lub utrzymaniu trałych i bezpośrednich poiązań między osobą, która niosła kapitał, a przedsiębiorcą lub przedsiębiorstem, któremu udostępnia ona kapitał celu proadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie BIZ obejmuje: 4 utorzenie i poiększenie oddziałó lub noych przedsiębiorst, należących yłącznie do osoby noszącej kapitał, oraz nabycie całości istniejących przedsiębiorst (chodzi o pranie niezależne przedsiębiorsta stanoiące łasność jednostki niezależnej oraz oddziały); udział noym lub istniejącym już przedsiębiorstie mający na celu ustanoienie lub utrzymanie trałych poiązań gospodarczych. W przypadku spółek akcyjnych bezpośrednia inestycja ystępuje, gdy pakiet akcji, będący posiadaniu osoby fizycznej, innego przedsiębiorsta lub każdego innego akcjonariusza, umożliia łaścicieloi rzeczyisty udział zarządzaniu spółką lub spraoanie nad nią kontroli; pożyczki długoterminoe ( tym udzielane przez instytucje finansoe), udzielane na okres poyżej pięciu lat, mające na celu ustanoienie lub utrzymanie poiązań gospodarczych, np. pożyczki udzielane przez spółkę jednostkom zależnym lub spółkom, których posiada ona udziały i których jest ierzycielem z tytułu udziału zyskach; reinestoanie zyskó mające na celu ustanoienie lub utrzymanie trałych poiązań gospodarczych. Bezpośrednie inestycje zagraniczne mogą być postrzegane jako alternatyna, stosunku do tradycyjnej ymiany handloej, strategia chodzenia na noe rynki przedsiębiorcó preferujących utorzenie noego lub przejęcie istniejącego zakładu. Ten sposób działania jest o tyle istotny dla rozoju gospodarki, że przeciieństie do inestycji portfolio iąże się z dłuższą obecnością danym miejscu, 4 Dyrektya Rady z r. spraie ykonania art. 67 Traktatu, Dz.Urz. L 178, , s

4 Studia Europejskie, 4/2013 korzystaniem z lokalnych zasobó oraz bardzo często sprzedażą na danym rynku oferoanych toaró lub usług. W tym kontekście pozycja i dynamika obrotó enątrzunijnych BIZ skazują zględną atrakcyjność rynku enętrznego dla przedsiębiorcó unijnych. eolucja liberalizacji sobodnego przepłyu kapitału Soboda przepłyu kapitału, jako jedna z podstaoych olności rynku enętrznego, ureguloana została już Traktacie ustanaiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą (art TEWG). 5 Według tych przepisó szelkie formy dyskryminacji ze zględu na obyatelsto lub miejsce zamieszkania stron, jak rónież na miejsce zainestoania kapitału, poinny być zniesione każdym państie członkoskim do końca okresu przejścioego. Nie został jednak przyjęty jednolity harmonogram eliminacji tych ograniczeń krajach óczesnej EWG. Na podstaie art. 70 TEWG Radzie przyznano możliość podjęcia decyzji o stopnioej koordynacji polityki deizoej państ członkoskich zakresie przepłyu kapitału między tymi państami a krajami trzecimi. Ponadto przeidziano, że Rada, działając kalifikoaną iększością głosó, yda odpoiednie dyrektyy celu osiągnięcia możliie najyższego stopnia liberalizacji. W przypadku, gdy podjęte środki nie pozalały na usunięcie różnic przepisach praa deizoego państ członkoskich lub gdy te różnice skłaniały osoby zamieszkałe jednym z państ członkoskich do ykorzystania sobodniejszych ułatień transferu e Wspólnocie, państo to mogło, po zasięgnięciu opinii pozostałych członkó EWG, podjąć odpoiednie działania służące usunięciu tych trudności. Ponadto art. 71 TEWG stanoił, że państa członkoskie będą się starać nie proadzać dodatkoych restrykcji ymianie deizoej ani rygorystycznych przepisó ziązanych z przepłyem kapitału oraz płatnościami bieżącymi. Na mocy art. 73 ust. 1 TEWG przeidyano natomiast, że gdyby sobodny transfer kapitału zakłócał funkcjonoanie rynku kapitałoego jednym z państ EWG, Komisja 5 Traktat ustanaiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (nieopublikoany Dzienniku Urzędoym WE). 136

5 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... yda zezolenie na podjęcie środkó ochronnych zakresie przepłyu kapitałó. W latach 60. XX. nastąpił poolny proces drażania przepisó traktatoych. Na podstaie dyrekty, które miały na celu realizację art. 67 TEWG, zliberalizoano iększość przepisó dotyczących kapitału długoterminoego oraz inestycji bezpośrednich. 6 Istotną funkcję spełniał załączony do dyrektyy aneks, którym zaarto klasyfikację grupoą liberalizacji przepłyu kapitału. Na początku lat 70. przyjęto jeszcze dyrektyę regulującą krajoe przepisy dotyczące napłyu kapitału międzynarodoego, 7 ale kolejnych latach nastąpiło strzymanie liberalizacji przepłyu kapitału EWG. Kolejnym, istotnym krokiem kierunku eliminacji barier przepłyie kapitału było opublikoanie dopiero 1985 r. Białej Księgi określającej zadania, które poinny być ykonane przez szystkie państa drażające legislację rynku enętrznego EWG. 8 W odniesieniu do sobodnego przepłyu kapitału chodziło o zrealizoanie trzech celó: proadzenie sobody śiadczenia usług finansoych, zmocnienie Europejskiego Systemu Monetarnego, jako przygotoanie do budoy unii gospodarczej i alutoej, popraę konkurencyjności rynku finansoego Wspólnoty. Planoano óczas osiągnąć pełną liberalizację przepłyó kapitałoych przez przyjęcie trzech aktó pranych, dotyczących przedsiębiorst zbioroego inestoania zbyalne papiery artościoe (Undertakings for collectiveinvestments in transferable securities), transakcji kredytó hipotecznych oraz papieró artościoych reprezentujących kapitał podyższonego ryzyka. W efekcie podjętych 6 First directive for the implementation of Article 67 of the Treaty, O.J., L 921, , s. 49; Second Council directive of 18 December 1962 adding to and amending the First Directive for the implementation of Article 67 of the Treaty, 63/21/EEC, O.J., L 62, , s. 5; Council Directive of 21 March 1972 on regulating international capital flos and neutralizing their undesirable effects on domestic liquidity, 72/156/EEC, O.J., L 91, , s Council Directive of 21 March 1972 on regulating international capital flos and neutralizing their undesirable effects on domestic liquidity, 72/156/EWG, O.J., L 91, , s Completion the Internal Market, White Paper from the Commission to the European Council,Commission of the European Communities, Milan, June 1985, COM (85) 310, final version. 137

6 Studia Europejskie, 4/2013 prac zmodyfikoano pierotne dyrektyy z lat 60.,przyjmując kolejno 1985 r. 9 i 1986 r. 10 dyrektyy harmonizujące przepisy dotyczące m.in. przedsiębiorst zbioroego inestoania zbyalne papiery artościoe. Dotyczyło to głónie przedsiębiorst, które emitoały soje akcje i obligacje na terenie innego kraju członkoskiego. Istotnym krokiem do zakończenia prac nad tą olnością rynku enętrznego było przyjęcie dyrektyy 11 spraie oboiązku liberalizacji przepłyu kapitału i płatności z 1 lipca 1990 r., która zastąpiła akty prane z 1960 r. i 1962 r. Mimo iż ta dyrektya przeidyała pełną liberalizację, uczyniono pene yjątki dla Hiszpanii i Portugalii oraz Grecji i Irlandii. W przypadku pierszej pary państ możliość zastosoania okresó przejścioych maksymalnie do końca 1990 r. 12 odniesieniu do oboiązyania dyrekty jeszcze z lat 60. przeidyał ich Akt o przystąpieniu z 1985 r. 13 Natomiast przypadku Grecji i Irlandii dyrektyie z 1988 r. uznano, że ponieaż mają, choć różnym zakresie, poażne problemy z bilansem płatniczym i y - sokim zadłużeniem zenętrznym proadzenie przez nie so - bodnego przepłyu kapitału może utrudnić im dalsze stosoanie środkó, które podjęły na rzecz zmocnienia soich systemó fi - nansoych. Ostatnie ograniczenia zostały zniesione przez Grecję 1995 r., co zakończyło proces znoszenia ograniczeń kapitałoych obrębie UE. Warto rónież zauażyć, że na podstaie art. G, lit. a, punkt 15. Traktatu o Unii Europejskiej 14 zmodyfikoano postanoienia Trak- 9 Council Directive of 20 December 1985 amending the Directive of 11 May 1960 on the implementation of Article 67 of the Treaty, 85/583/EEC, O.J., L 372, , s Council Directive of 17 November 1986 amending the First Directive of 11 May 1960 for the implementation of Article 67 of the Treaty, 86/566/EEC, O.J., L 332, , s Dyrektya Rady z r. spraie ykonania art. 67 Traktatu, Dz.Urz. WE, L 178, , s. 5., zastępująca dyrektyy z 1960 i W przypadku Portugalii naet do 31 grudnia 1992 r. odniesieniu do inestycji nieruchomości innych państach członkoskich. 13 Act concerning the conditions of accession of the Kingdom of Spain and the Portuguese Republic and the adjustments to the Treaties, Art i , O.J., L 302, , s Traktat o Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE, C 191, , s

7 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... tatu EWG, dodając m.in. art. 73b przeidujący od 1 stycznia 1994 r. zniesienie szelkich ograniczeń transferze kapitału i płatności między państami członkoskimi, zaróno między krajami UE, jak i relacjach z krajami trzecimi. 15 Było to szczególnie istotne nie tylko dla funkcjonoania jednolitego rynku europejskiego, ale też dla torzonej unii gospodarczej i alutoej, której tz. drugi etap zaczynał się rok po ustanoieniu rynku enętrznego, a ięc 1 stycznia 1994 r. enątrzunijne przepłyy BIz relacji do odpłyu i napłyu BIz państ członkoskich ue Analizę ekonomicznych rezultató liberalizacji przepłyu kapitału ramach rynku enętrznego UE ograniczono do przepłyó bezpośrednich inestycji zagranicznych 16 okresie funkcjonoania rynku enętrznego, 17 gdyż korzystają one przede szystkim ze sobody przepłyu kapitału, a jednocześnie najczytelniej oddają ocenę rynku unijnego: poziomu jego stabilności i atrakcyjności porónaniu z innymi rynkami na śiecie. W ostatnich latach torzenia rynku enętrznego i liberalizoania przepłyó kapitałoych, tj. okresie , średnio udział artości enątrzunijnych BIZ artości BIZ spoza Unii ynosił 56,1% (patrz: ykres 1.). Oznaczało to, że praie połoa BIZ państach unijnych realizoana była przez przedsiębiorcó spoza UE. Inestorzy ci traktoali torzony ó- 15 Art. 63 Traktatu o funkcjonoaniu Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE, C 83, , s Prao unijne regulujące przepły kapitału dotyczy: inestycji bezpośrednich, inestycji nieruchomości, operacji odnoszących się do papieró artościoych będących przedmiotem obrotu na rynku kapitałoym, operacji dotyczących jednostek uczestnicta przedsiębiorst zbioroego inestoania, operacji odnoszących się do papieró artościoych i innych instrumentó będących przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym, operacji na rachunkach bieżących i depozytoych instytucji finansoych, kredytó ziązanych z transakcjami handloymi lub śiadczeniem usług, innych pożyczek, kredytó, poręczeń i garancji, transferó ynikających z ypełniania umó ubezpieczenioych, przepłyu kapitału o charakterze osobistym por.: załącznik 1. do dyrektyy Rady z r. spraie ykonyania art. 67 Traktatu, 88/361/EWG, Dz.Urz. UE, L 178, , s Analiza obejmuje lata , ale odniesieniu do zoboiązań z tytułu bezpośrednich inestycji zagranicznych, ze zględu na dostępność danych, ograniczono ją do lat

8 Studia Europejskie, 4/2013 czas rynek enętrzny jak szansę ziększenia ich obszaru zbytu. W tym też okresie zaczęły oboiązyać noe regulacje dotyczące proadzania toaró na rynek, które ułatiały sprzedaż produktó ramach UE, a jednocześnie mogły niektórych przypadkach stanoić dodatkoe utrudnienie dostępie do rynku unijnego. W konsekencji odnotoano óczas na przyszłym rynku enętrznym zmożoną działalność inestycyjną przedsiębiorcó spoza UE. ykres Wykres Udzia udział przep yó przepłyó ramach ramach oraz poza oraz UE poza globalnych ue przep yach bezpo rednich globalnych inestycji przepłyach zagranicznych bezpośrednich pa st inestycji cz onkoskich Unii Europejskiej zagranicznych latach państ członkoskich unii europejskiej latach ród o: Źródło: opracoanie opracoanie i obliczenia i asne obliczenia na podstaie łasne danych na Eurostatu podstaie u (.europa.eu/eurostat danych eeurostatu u/eurostat - (.europa.eu/eurostat EU directinvestments - mainindicators). n EU directinvestments mainindicators). W kolejnych latach, kiedy rynek en trzny zacz ju funkcjonoa, zaznaczy a W kolejnych si tendencja latach, zrostoa kiedy rynek udzia u u enętrzny en trznego zaczął nap yu już BIZ funkcjono- ogólnym ać, zaznaczyła się tendencja zrostoa udziału enętrznego nap yie inestycji zagranicznych do pa st unijnych ( latach z napłyu BIZ ogólnym napłyie inestycji zagranicznych do państ poziomu 57,3% do 64,2%). Rónie udzia en trznego odp yu BIZ ramach unijnych ( latach z poziomu 57,3% do 64,2%). Rónież udział UE stosunku enętrznego do globalnego odpłyu odp yu BIZ z pa st ramach cz onkoskich UE stosunku zrós z do 54% globalnego 1993 r. (przez odpłyu spadek do z państ 40,6%, odnotoany członkoskich 1998 zrósł r.) do 65,7% z 54% r. Warto r. (przez zaua y, spadek e rozszerzenie do 40,6%, UE odnotoany 2004 o noe pa sta 1998 r.) cz onkoskie do 65,7% spoodoa o 2003 r. o Warto znacz cy zauażyć, zrost arto ci że rozszerzenie en trzunijnych UE przep yó 2004 o BIZ noe do 77,8% państa przypadku członkoskie nap yu i 63,3% spoodoało przypadku znaczący odp yu zrost 2005 r. artości iadczy to enątrzunijnych mo e o zi kszeniu przepłyó BIZ do 77,8% przypadku napłyu i 63,3% przypadku si zainteresoania inestoró rynkami noych pa st, których oprócz ta szej si y roboczej oferoano rodki z funduszy unijnych, a arunki funkcjonoania 140 przedsi biorcó by y zharmonizoane z legislacj unijn. W kolejnych latach udzia nap yu i odp yu inestycji en trzunijnych ogólnych arto ciach nap yó i odp yó BIZ do i z pa st cz onkoskich UE stopnioo spada, szczególnie okresie kryzysu gospodarczego, kiedy osi gn poziom odpoiednio 46,3% i 45,5%

9 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... odpłyu 2005 r. Śiadczyć to może o ziększeniu się zainteresoania inestoró rynkami noych państ, których oprócz tańszej siły roboczej oferoano środki z funduszy unijnych, a arunki funkcjonoania przedsiębiorcó były zharmonizoane z legislacją unijną. W kolejnych latach udział napłyu i odpłyu inestycji enątrz - unijnych ogólnych artościach napłyó i odpłyó BIZ do i z państ członkoskich UE stopnioo spadał, szczególnie okresie kryzysu gospodarczego, kiedy osiągnął poziom odpoiednio 46,3% i 45,5% 2009 r. Przedsiębiorcy europejscy byli óczas bardziej zainteresoani rynkami pozaunijnymi. W kolejnych latach poziom enątrzunijnych przepłyó BIZ zaczął zrastać i 2011 r. osiągnął artości granicach 50 53%. Na szczególną uagę zasługuje rok 2012, kiedy udział przepłyó BIZ ramach UE spadł do najniższego poziomu od utorzenia rynku enętrznego dla napłyu do 30%, a odpłyu do 38,9%. Poszukując przyczyn słabnącego zainteresoania rynkiem enętrznym ze strony inestoró unijnych, dokonano analizy kierunkó odpłyu inestycji realizoanych przez przedsiębiorcó unij- tabela 1. relacja udziału artości BIz proadzonych przez przedsiębiorcó unijnych poza ue i enątrzunijnego udziału odpłyu BIz artości globalnego odpłyu BIz państ członkoskich ue Australia 0,030 0,668 0,390 Hongkong 0,337 0,260 0,272 Brazylia 0,794 0,040 0,267 RPA 0,031 0,466 0,262 USA 0,878 0,524 0,209 Rosja 0,334 0,501 0,151 Chiny 0,088 0,179 0,113 Szajcaria 0,085 0,292 0,225 Japonia 0,216 0,319 0,236 Indie 0,306 0,466 0,282 Kanada 0,099 0,473 0,282 Singapur 0,247 0,428 0,364 Źródło: opracoanie i obliczenia łasne na podstaie danych Eurostatu (.europa.eu/eurostat EU directinvestments mainindicators). 141

10 Studia Europejskie, 4/2013 nych. W ciągu 20 lat funkcjonoania rynku enętrznego można uchycić pene poiązanie między realizoanymi bezpośrednimi inestycjami zagranicznymi poza UE a spadkiem udziału enątrz - unijnych przepłyó BIZ (patrz: tabela 1.). Średnio słabą korelację ze spadkiem udziału przepłyu BIZ ramach rynku enętrznego ykazano przypadku odpłyu unijnych BIZ do Australii, Hongkongu, Brazylii, RPA oraz słabą odniesieniu do odpłyu do USA i Rosji. Spadkoi zainteresoania inestoró rynkiem enętrznym UE toarzyszyła zatem nieco ziększona ich działalność ymienionych państach. Można zatem stierdzić, że to te państa stają się pooli bardziej atrakcyjne dla inestoró unijnych niż jednolity rynek europejski. W przypadku pozostałych głónych kierunkó odpłyu BIZ z UE odnotoano brak korelacji między zmianami udziale enątrzunijnego przepłyu BIZ oraz zmianami udziale odpłyu BIZ do tych państ ogólnym yozie inestycji z państ członkoskich. enątrzunijne przepłyy BIz relacji do pkb Oceniając znaczenie rynku enętrznego dla przedsiębiorcó unijnych, odniesiono rónież artości napłyu BIZ ramach UE do napłyu BIZ do najażniejszych regionó na śiecie. W celu uchycenia istotności BIZ dla poszczególnych gospodarek przedstaiono te dane relacji do produktu krajoego brutto (PKB). W badanym okresie odnotoano praie pięciokrotny zrost artości napłyu enątrz - unijnych BIZ stosunku do PKB Unii Europejskiej z poziomu 0,8% 1990 r. do 3,8% 2011 r. (patrz: ykres 2.). Warto zauażyć, że skaźnik ten uzyskał szczególnie ysoki pułap 2000 r. (8,7%) oraz latach (4,1 5,1%). W tym samym okresie napły na terytorium Unii Europejskiej BIZ spoza Unii stosunku do PKB zrósł czterokrotnie: z 0,8% 1990 r. do 3,3% 2011 r. Wskazuje to na stale rosnącą zględną istotność unijnych bezpośrednich inestycji zagranicznych na rynku enętrznym porónaniu ze znaczeniem inestycji przyjmoanych spoza UE. Należy jednakże zauażyć, że ziązku ze spadkiem nominalnych artości przepłyó inestycji między państami członkoskimi 2012 r. ich artość stosunku do PKB UE rónież drastycznie spadła, do poziomu 1% przypadku napłyu i 1,3% przypadku odpłyu ramach UE. W przeciieństie 142

11 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... ramach UE. W przeciie stie do przep yó ramach Unii, przep yy do partneró spoza Unii by y badanym okresie znacznie stabilniejsze i nie do przepłyó ramach Unii, przepłyy do partneró spoza Unii były ykazya y badanym y tak okresie istotnych znacznie zmian. Oznacza stabilniejsze to mo e i nie znacznie ykazyały i ksz tak podatno istotnych zmian. Oznaczać BIZ szelkie to może zjaiska znacznie ekonomiczne, iększą podatność zaróno pozytyne, enątrz jak - akcesja unijnych noych BIZ na pa st szelkie do UE zjaiska 2004 i ekonomiczne, 2007 r., jak i negatyne zaróno pozytyne, ynikaj ce z kryzysu jak akcesja gospodarczego. noych państ do UE 2004 i 2007 r., jak i negatyne en trzunijnych ynikające Analiza z kryzysu nap yu gospodarczego. BIZ ramach UE porónaniu z nap yem do USA, Analiza napłyu BIZ ramach UE porónaniu z napłyem do Japonii, Brazylii, Rosji, Indii i Chin pozala yci gn nioski dotycz ce USA, Japonii, Brazylii, Rosji, Indii i Chin pozala yciągnąć nioski zgl dnej atrakcyjno ci inestycyjnej rynku en trznego. W 2012 r. arto BIZ dotyczące zględnej atrakcyjności inestycyjnej rynku enętrznego. nap yaj cych W 2012 r. artość do USA, BIZ Chin napłyających i Indii stosunku do USA, do ich Chin PKB i Indii utrzymya a stosunku a si na podobnym ich PKB poziomie, utrzymyała jak en trzunijny się na podobnym nap y poziomie, granicach 1,4 1,6%. jak 1,6%. enątrz Warto - jednak e unijny napły zaua y, e e granicach ska nik ten 1,4 1,6%. przypadku Warto USA jednakże po znacznym zauażyć, zro cie że latach skaźnik ten 1997 i przypadku poróci USA do znacznym yj cioego zroście poziomu latach z r., a przypadku 1997 i Chin i Indii zi kszy porócił soj do arto yjścioego o po o. poziomu Mimo e przez z 1990 d u szy r., a przypadku Chin i Indii ziększył soją artość o połoę. Mimo że czas, porónaniu z sytuacj UE, jego arto utrzymya a a si na znacznie przez dłuższy czas, porónaniu z sytuacją UE, jego artość utrzy- y szym poziomie, generalnie dynamika zrostu by a s absza ni nap yu myała się na znacznie yższym poziomie, generalnie dynamika en trzunijnych zrostu była słabsza BIZ. Nieco niż inne napłyu zjaisko enątrzunijnych mo na zaua y przypadku BIZ. Nieco nap yu inne BIZ zjaisko do Rosji można i Brazylii zauażyć odsetek BIZ przypadku ich PKB napłyu zrasta szybciej BIZ do i Rosji osi gn i Brazylii poziom odpoiednio 2,6% i 2,9% 2012 r. ykres 2. artość napłyających bezpośrednich inestycji Wykres 2. Warto zagranicznych nap yaj cych stosunku bezpo rednich do produktu inestycji krajoego zagranicznych brutto stosunku do produktu latach krajoego brutto latach ród o: Źródło: opracoanie opracoanie asne łasne na podstaie na podstaie danych danych Eurostatu Eurostatu u (.europa.eu/eurostat).europa.eu r ostat oraz UNCTAD, stat) oraz World UNCTAD, Investment World t Report Investment , 1 Report Ne York , k Genea Ne York 1 Geneva

12 Studia Europejskie, 4/2013 odsetek BIZ ich PKB zrastał szybciej i osiągnął poziom odpoiednio 2,6% i 2,9% 2012 r. Struktura BIz BIZ unii Unii Europejskiej europejskiej Przedstaione tendencje znajduj odbicie rónie strukturze zoboi za z tytu u Przedstaione bezpo rednich tendencje inestycji zagranicznych znajdują odbicie UE. Relacja rónież skumuloanych strukturze BIZ zoboiązań z tytułu bezpośrednich inestycji zagranicznych UE. przedsi biorcó unijnych ramach rynku en trznego do ogólnej koty Relacja skumuloanych BIZ przedsiębiorcó unijnych ramach rynku zoboi za enętrznego BIZ UE do zi kszy a ogólnej koty si z zoboiązań 56,4% 1994 BIZ r. (na UE pocz tku ziększyła funkcjonoania się z 56,4% jednolitego 1994 rynku) r. (na do początku 62,6% 2012 funkcjonoania (patrz: ykres jednolitego 3.). Wska nik rynku) ten rós do stopnioo, 62,6% szczególnie 2012 (patrz: okresie ykres przed 3.). i po Wskaźnik rozszerzeniu ten o noe rósł pa sta stopnioo, szczególnie okresie przed i po rozszerzeniu o noe państa cz onkoskie, osi gaj c poziom 68,8% 2006 r., po czym, okresie kryzysu członkoskie, osiągając poziom 68,8% 2006 r., po czym, okresie gospodarczego, zacz spada. Rónie skumuloana arto inestycji unijnych kryzysu gospodarczego, zaczął spadać. Rónież skumuloana artość odniesiona inestycji do inestycji unijnych ogó em odniesiona zrealizoanych do inestycji przez przedsi biorcó ogółem zrealizoanych zi ksza a przez a si przedsiębiorcó tym samym okresie unijnych z 51,0% do ziększała 58,0%. się tym samym unijnych okresie z 51,0% do 58,0%. Wykres 3. Udzia zoboi za z tytu u bezpo rednich inestycji zagranicznych ykres 3. udział zoboiązań z tytułu bezpośrednich inestycji ramach UE zagranicznych globalnych zoboi zaniach ramach ue ynikaj cych globalnych z BIZ UE latach zoboiązaniach ynikających z BIz ue latach ród o: Źródło: o : opracoanie opracoanie asne na łasne podstaie na danych podstaie Eurostatu danych tu (.europa.eu/eurostat)..europa.eu/eurosta Eurostatu (.europa.eu/eu t. rostat). ***

13 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... * * * Sobodny przepły kapitału polega na zniesieniu szelkich ograniczeń nakładanych przez państa członkoskie UE, dotyczących m.in. bezpośrednich inestycji zagranicznych, pożyczek, kredytó krótko- i średnioterminoych, rachunkó bieżących i depozytoych, zabezpieczeń oraz innych operacji obrotu bankoego. Wolność przepłyu kapitału opiera się na dążeniu do jednolitego rynku finansoego, na którym rezydenci państ członkoskich mieliby pełną sobodę dokonyania szystkich operacji kapitałoych. Jednak praktyce ostatnich latach pojaiają się problemy dotyczące tz. delokalizacji. Ma to ścisły ziązek m.in. z konkurencją podatkoą, ciąż relatynie niższymi kosztami pracy, bardziej dostępnymi środkami z funduszy unijnych noych państach członkoskich UE. Politycy z państ starej Unii Europejskiej skazują, że delokalizacja poinna być ograniczona, ze zględu na przemieszczanie się przedsiębiorcó ramach UE z relatynie droższych podatkoo i kosztoo państ do nieco tańszych, gdzie często dodatkoo można pozyskać środki z funduszy europejskich. Wydaje się, że jest to podstaoe działanie inestoró poszukujących optymalnej alokacji czynnikó produkcji i najyższej rentoności ich ykorzystyania. Natomiast szelkie propozycje dotyczące ograniczenia delokalizacji sproadzają się ostatecznie do propozycji proadzenia ograniczeń przepłyie kapitału, co jest sprzeczne z traktatoymi postanoienia tej sferze. W tym kontekście arto podkreślić, że noe przepisy dotyczące zasad udzielania pomocy regionalnej na lata ograniczają możliość udzielania sparcia inestycyjnego przedsiębiorcom na projekty ziązane z przenoszeniem zakładó ramach UE. 18 Wenątrzunijne bezpośrednie inestycje zagraniczne, jako jedna z głónych form przemieszczania się dóbr finansoych, sposób szczególny korzystają ze sobody przepłyu kapitału. Na podstaie przeproadzonych analiz można stierdzić, że 20 lat funkcjonoania rynku enętrznego obfitoało zmiany zaróno artości, jak i znaczenia dla gospodarki enątrzunijnych bezpośrednich inestycji zagranicznych. W porónaniu z sytuacją na śiecie rynek enętrzny 18 Por.: A.A. Ambroziak, Koncepcja krajoej pomocy regionalnej latach , Unia Europejska.pl nr 3(220)/

14 Studia Europejskie, 4/2013 UE nie ypada najgorzej pod zględem atrakcyjności, gdyż tendencja zrostoa napłyu inestycji odniesieniu do PKB ramach UE jest podobna do napłyu BIZ do USA, Indii i Chin. A zatem, mimo presji ziązanej ze znaczącym ziększeniem atrakcyjności dalekoschodnich regonó śiata oraz postępującą globalizacją, inestorzy unijni ciąż yrażają zainteresoanie lokoaniem kapitału na rynku enętrznym. Nieątpliie rozszerzenie UE o słabsze, a ięc kosztoo tańsze, państa Europy Środoej i Wschodniej, przyczyniło się do utrzymania atrakcyjności rynku enętrznego dla inestoró z UE. Zauażalny zrost przepłyó enątrzunijnych BIZ ramach sobodnego przepłyu kapitału został odnotoany głónie łaśnie okresie przystępoania noych państ członkoskich do UE. Rynek enętrzny Unii zmocnił óczas znaczenie enętrznych przepłyó BIZ stosunku do globalnego napłyu i odpłyu inestycji zagranicznych. Jednakże okres kryzysu gospodarczego natychmiast odbił się spadkiem zainteresoania unijnych inestoró rynkiem enętrznym UE. Ponadto stale kilka istotnych kierunkó ekspansji inestycyjnej przedsiębiorcó unijnych popraia soją pozycję i atrakcyjność, co rónież płya na zmniejszanie się znaczenia enątrzunijnych BIZ. Biorąc jednak pod uagę cały badany okres oraz kierunek trendu, można stierdzić, że rynek enętrzny UE utrzymał na razie znaczenie dla enętrznych przepłyó BIZ stosunku do globalnego napłyu. Oznacza to postępującą integrację, ynikającą z harmonizacji i unifikacji arunkó proadzenia działalności gospodarczej, mniejszym stopniu zaufania i bezpieczeństa inestycji, z czego korzystają przede szystkim przedsiębiorcy unijni. Z penością rynek enętrzny ma potencjał do przyjmoania BIZ, jednak proadzanie zbyt restrykcyjnych przepisó środoiskoych i socjalnych może spoodoać ograniczenie zainteresoania zaróno przedsiębiorcó unijnych, jak i tych spoza UE inestycjami na jednolitym rynku europejskim. 146

15 A.A. Ambroziak, Wpły proadzenia sobodnego przepłyu kapitału... Abstract the Impact of free movement of capital on foreign Direct Investments in the european union. consequences of the 20 years of the eu Internal market As one of four freedoms of the internal market, free movement of capital as introduced in the European Union as a prerequisite for the economic and monetary union. The process of liberalization of capital transactions started already in the 1960s, but as accomplished only in the 1990s. Foreign direct investments are one of the forms of movement of capital ithin the EU. One can say that the tenty years of the functioning of the EU s internal market ere full of changes, in both value and importance to the economy, of intra-eu direct inard investments. Despite the pressure from increasing investment attractiveness of the Far East and further globalisation, EU entrepreneurs still express an interest in investing in the internal market. Moreover, the accession to the EU of the eaker and cheaper Ne Member States supported the internal market as a relatively attractive area for investors from the EU. Hoever, the period of economic crisis as immediately reflected in a decrease in interest of EU investors in the internal market of the EU. 147