DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA CENTRUM EDUKACJI BEZPIECZEŃSTWA POWSZECHNEGO SZKOŁY GŁÓWNEJ SŁUŻBY POŻARNICZEJ w WARSZAWIE

Transkrypt

1 DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA CENTRUM EDUKACJI BEZPIECZEŃSTWA POWSZECHNEGO SZKOŁY GŁÓWNEJ SŁUŻBY POŻARNICZEJ w WARSZAWIE Ze względu na poszerzenie UE o nowe państwa członkowskie oraz rozszerzanie się jej wpływów ekonomiczno-gospodarczych na coraz większą liczbę państw spoza unii, z uwagi na silny wzrost gospodarczy i rozwój przemysłowy, wzrasta również liczba zagrożeń, które mogą spowodować wystąpienie zdarzeń o charakterze kryzysowym. Odpowiednie przygotowanie, zarówno służb odpowiedzialnych za niesienie pomocy i usuwanie skutków tego typu zdarzeń, jak i przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, odpowiedzialnych za koordynację i wspomaganie działań ratowniczych jest niezwykle trudne, ponieważ jest to obszar interdyscyplinarny i nie da się w nim wyspecjalizować. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym jest fakt, iż odpowiedzialność za efekty zarządzania kryzysowego jest jednoosobowa (szef firmy, szef lokalnej władzy, szef administracji rządowej, Kierujący Działaniami Ratowniczymi itp.). Osoby te zwykle są wyposażone w zespoły doradcze, ale mimo to, to decydenci ponoszą odpowiedzialność polityczną, materialną, karną, moralną za podjęte decyzje. Z powyższego wynika, że zarówno otoczenie jak i decydenci oczekują, że zostaną przygotowani w taki sposób, aby mogli posiąść i zastosować posiadaną wiedzę podczas rzeczywistych sytuacji kryzysowych. Oznacza to, że ostatni etap szkolenia (przygotowywania decydentów) powinien umożliwiać wykorzystanie jego (ogólnego) interdyscyplinarnego przygotowania, skorzystanie z doświadczenia i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych i nietypowych. Edukacja wszystkich decydentów w zakresie zarządzania kryzysowego i zarządzania bezpieczeństwem nie może opierać się o ramy zwykłych metod dydaktycznych. Jak już wskazano złożoność i skala problemów występujących podczas każdej sytuacji kryzysowej uniemożliwia nauczanie poprzez wskazanie ściśle określonych dróg i procedur działania. Zakładając, że nie ma złych rozwiązań, a istnieją jedynie bardziej i mniej kosztowne, nauczanie w w/w zakresie winno się realizować poprzez nowe metody dydaktyczne, umożliwiające możliwie najwierniejsze odwzorowanie określonej sytuacji kryzysowej (nie wyłączając aspektów socjologicznych, psychologicznych. Ten fakt stawia przed uczelniami podstawowy problem, w jaki sposób przygotować decydenta do takiej działalności. Rozwiązaniem jest stworzenie narzędzia umożliwiającego korzystanie osobie szkolonej z jego

2 dotychczasowej wiedzy i praktyczne jej zastosowanie podczas symulowanej sytuacji kryzysowej. Sytuacja, w jakiej znajdzie się decydent powinna możliwie najbardziej przypominać sytuację kryzysową/sytuację trudną (chaos informacyjny, nadmiar lub niedomiar informacji, informacje prawdziwe i nieprawdziwe, presja czasu, presja społeczeństwa, presja środków masowego przekazu, ograniczenia finansowe, prawne, społeczne, polityczne, psychologiczne, niedoskonałości organizacyjno-technologiczne, występowanie efektu domina itd.). Ponadto decydent powinien móc samodzielnie decydować o wykorzystaniu bądź odrzuceniu informacji w kreowanej (symulowanej) przestrzeni informacyjnej włącznie z pozyskiwaniem informacji ze wskazanych źródeł, a także z określeniem ich rodzaju i jakości. Zakładamy, że decydent, osadzony w realiach symulowanej sytuacji kryzysowej, w oparciu o posiadaną wiedzę i doświadczenie, jest w stanie sam wypracować najlepsze w danej sytuacji rozwiązania, m.in. dzięki możliwości szerszego spojrzenia na skalę i rozmiar zagrożenia, z którym przyjdzie mu się zmierzyć. Wyżej wymienione założenia spełnia Multimedialny Trening Decyzyjny, stworzony i realizowany w Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie. Stanowi on, efektywną, skuteczną i uniwersalną metodę dydaktyczną, która pozwala przygotować decydentów wszystkich szczebli, zarówno funkcjonariusz służb (PSP) jak i przedstawicieli administracji publicznej do racjonalnego podejmowania decyzji i działania w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej. Multimedialne Treningi Decyzyjne budowaną są w oparciu o unikatowe scenariusze sytuacji kryzysowych, z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi dydaktycznych. Scenariusze wykorzystywane w procesie dydaktycznym opierają się głównie o wiedzę z zakresu zarządzania kryzysowego, ochrony przeciwpożarowej, funkcjonowania i organizacji KSRG, funkcjonowania organów administracji rządowej i samorządowej, a także organizacji i prowadzenia akcji ratowniczych w sytuacji normalnej jak i stanach nadzwyczajnych Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego jest międzywydziałową jednostką organizacyjną SGSP. Pracownicy Centrum aktywnie uczestniczą w pracach naukowych, dydaktycznych i szkoleniowych prowadzonych na Uczelni. Komórki organizacyjne CEBP umożliwiają w swojej zintegrowanej działalności nowoczesne kształcenie studentów na wszystkich rodzajach studiów. Zapewniają one również szkolenie wyższej kadry dowódczej PSP oraz administracji rządowej i samorządowej w zakresie przeciwdziałania i zwalczania sytuacji nadzwyczajnych.. Centrum posiada zarówno scenariusze do gier decyzyjnych, bazę 2

3 hotelową, profesjonalny sprzęt oraz odpowiednie doświadczenie i wiedzę do przeprowadzania skutecznego w nauczaniu i na wysokim poziomie multimedialnego treningu decyzyjnego. Stworzenie wiernej symulacji rzeczywistości sytuacji kryzysowej, w ramach Multimedialnych Treningów Decyzyjnych, wymaga wykorzystania wszelkich dostępnych środków komunikacji (telefon, radio, Internet) jak również najnowocześniejszych form multimedialnego odwzorowania rzeczywistości poczynając od filmów, technologii cyfrowego przetwarzania obrazu (np. blue-box), poprzez technologie interaktywnych zdjęć panoramicznych (Interaktywna Panorama 360), aż po wykorzystanie hybrydy rzeczywistości wirtualnej opartej o obrazy z kamer cyfrowych. Niektóre z tych technologii pozostają w obszarze badań ich użyteczności i wdrożenia, jednakże w wersji pilotażowej mogą już stanowić elementy Treningów Decyzyjnych. W skład symulacji sytuacji kryzysowej wchodzi bardzo wiele elementów. M.in. opisowi podlegają następujące składniki: pozyskiwanie informacji, wypracowywanie strategii działania, podejmowanie decyzji, organizacja działań służb ratowniczych, współpraca z instytucjami pozarządowymi, współpraca ze środkami masowego przekazu, kontakt ze społeczeństwem. Wszystkie powyższe elementy, połączone w sposób funkcjonalny za pomocą odpowiedniej infrastruktury techniczno-informatycznej, wsparte wiedzą ekspercką oraz nowoczesnymi narzędziami i formami multimedialnymi pozwalają na maksymalne zbliżenie się w urzeczywistnieniu symulacji sytuacji kryzysowej do oryginału, co pozwala odwzorować m.in. takie zjawiska jak: nadmiar i niedomiar informacji, presję czasu, oraz wieloaspektowość procesu decyzyjnego. Multimedialne Treningi Decyzyjne prowadzone są na wielu szczeblach decyzyjnych: od szczebla interwencyjnego (działania służb na miejscu zdarzania) poprzez poziom taktyczny do strategicznego, z możliwością ich łączenia. Tworzenie nowych, interaktywnych form dydaktycznych, umożliwia lepsze bardziej efektywne kształcenie kadr odpowiedzialnych za nasze bezpieczeństwo zarówno funkcjonariuszy PSP jak i specjalistów w zakresie bezpieczeństwa cywilnego absolwentów naszej Uczelni. 3

4 MULTIMEDIALNY TRENING DECYZYJNY - SYSTEM >>MeToDa<< Multimedialne Treningi Decyzyjne pozawalają na przećwiczenie kompleksowych scenariuszy sytuacji nadzwyczajnych, umożliwiających zweryfikowanie działań wszelkich służb, odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa podczas sytuacji kryzysowych, które mają możliwość kooperacji i współdziałania tylko w razie tego typu sytuacji. W wielu krajach powstały urządzenia trenażery umożliwiające szkolenie poprzez symulacje realnej sytuacji (Szwecja, Wielka Brytania, Niemcy). Od 2001 roku w Szkole Głównej Służby Pożarniczej działa Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego, które przygotowuje i przeprowadza Multimedialne Treningi Decyzyjne. Multimedialny Trening Decyzyjny >>MeToDa<< opracowany został jako nowy system szkolenia. Organizowany i prowadzony jest w Pracowni Inżynierii Procesów Decyzyjnych Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego. Na całość systemu >>MeToDa<< składają się różnorodne moduły tematyczne, które wykorzystywane są m.in. w zależności od zakładanych celów dydaktycznych, grup ćwiczących. Najsilniejszymi stronami systemu >>MeToDa<< są: kompletność, dzięki możliwości szkolenia wszelkich służb i grup ludzkich odpowiedzialnych za ratowanie życia i mienia w chwili zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej. Sytuacja taka jest jedyną w swoim rodzaju, i tylko w momencie jej zaistnienia mobilizowane są wszystkie służby ratownicze i pomocnicze, a także organy władzy publicznej i pracownicy administracyjni. System jako jedyny daje możliwość sprawdzenia i przećwiczenia wspólnych działań grup ludzi, którzy na co dzień nie uczestniczą razem w akcjach ratowniczych. Jest to możliwe m.in. dzięki scenariuszom łączącym w sobie działania na wszelkich możliwych poziomach decyzyjnych; kreatywność, poprzez nauczanie działań nie na poziomie umiejętności, lecz na poziomie koordynacyjnym. Wyjście poza schematyczne i czysto proceduralne postępowanie, dające możliwość kreatywności, poparte logiką rozumowania przy podejmowaniu decyzji, jest możliwe dzięki otwartym pod kątem wyboru decyzji, scenariuszom. Działanie w sytuacjach nietypowych wymaga kreatywnego myślenia i wyjścia poza ramy proceduralnego działania - taką możliwość dają Multimedialne Treningi Decyzyjne; 4

5 rzeczywistość zarządzania informacją i optymalizacja podjętej decyzji z punku widzenia strat i zysków. Stworzenie subiektywnych (odpowiadających określonym poziomom zarządzania decyzyjnego) rzeczywistości oraz kompleksowość scenariuszy pozwala na rzeczywiste zarządzanie informacją, która jest podstawowym elementem wpływającym na poniesione straty, w momencie zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej. Zarządzanie informacją, klasyfikacja i jej wartościowanie, pozwala szkolić grupy ludzi w kierunku działania w obrębie określonej sytuacji, nauczyć ich zdobywania informacji i skłaniać do podejmowania decyzji w oparciu o posiadane informacje. Dzięki temu wymierną oceną działań ćwiczących jest analiza relacji decyzja efekt, dająca wymierny obraz strat i zysków. Założenie braku błędnych decyzji umożliwia optymalizację dokonanych wyborów pod w/w kątem. Wszystkie Multimedialne Treningi Decyzyjne przeprowadzane są z wykorzystaniem nowoczesnych i kompletnych form przekazu informacji (drogą telefoniczną, radiową, za pomocą komputerów, sieci Internet i Intranet) oraz metod oddziaływania na uczestników symulacji (presja czasu, chaos informacyjny, stwarzanie atmosfery zagrożenia, presja psychiczna). Z jednej strony analizowane są decyzje podejmowane przez uczestników symulacji, z drugiej zaś strony ich zachowania, kreatywność i umiejętności postępowania w trudnych sytuacjach. Poprzez wykorzystanie nowoczesnych technik audio-video uczestnicy ćwiczeń mogą brać udział w wywiadach, konferencjach prasowych, mogą przedstawiać w mediach przygotowane przez siebie komunikaty i ostrzeżenia. Daje im to jedyną w swoim rodzaju szansę sprawdzenia predyspozycji do współpracy z mediami. W Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego opracowano następujące moduły tematyczne systemu >>MeToDa<< w oparciu o które przeprowadza się Multimedialne Treningi Decyzyjne: 1. >>PoWóDź<< - moduł stanowiący symulację przejścia fali powodziowej przez dużą aglomerację miejską. Uczestnicy ćwiczenia stają się członkami Zespołu Reagowania Kryzysowego miasta zamieszkiwanego przez 1,5 mln. społeczność, na dwa dni przed nadejściem fali powodziowej. Symulacja podzielona jest na trzy fazy: - PRZYGOTOWANIA do nadchodzącej klęski żywiołowej, - DZIAŁANIA w czasie przejścia fali kulminacyjnej, - ODBUDOWY zniszczeń. 5

6 Na każdym etapie podejmowane decyzje wpływają na przebieg symulacji. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu komputerowego programu symulacyjnego WODA, który został zaprojektowany, stworzony i wdrożony przez pracowników Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego. W czasie trwania symulacji ćwiczący są pod stałą obserwacją kamer. Daje to możliwość późniejszej analizy zachowań, co jest istotne w szczególności w przypadku wystąpień medialnych i współpracy ze środkami masowego przekazu. Wszelkie decyzje są rejestrowane, w celu przeprowadzenia ich analizy po zakończeniu symulacji. 2. >>WyJaZd<< - moduł, którego głównym zdaniem jest edukacja w zakresie koordynowania działań Powiatowych i Wojewódzkich Stanowisk Kierowania, Punktów Alarmowych oraz Zastępów Ratowniczo-Gaśniczych. Symulowany jest przepływ informacji pomiędzy koordynatorami i bezpośrednimi uczestnikami akcji ratowniczej. Uczestnicy symulacji wcielają się w role operatorów Punktów Alarmowych, członków gminnego i/lub Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego, Strażaków, Policjantów, pracowników Pogotowia Ratunkowego, a także pracowników administracji publicznej i samorządowej (burmistrzów, wójtów, wojewodów itp.). Pełna rejestracja przepływu informacji w tego typu ćwiczeniach pozwala na późniejszą jego analizę. Staje się to pomocne w momencie poszukiwania procedur działania i rozwiązań podczas typowych, trudnych i nadzwyczajnych sytuacji. Głównym walorem edukacyjno-szkoleniowym modułu >>WyJaZd<< jest nauka koordynacji i współpracy pomiędzy służbami i administracją na wszystkich szczeblach decyzyjnych. 3. >>WyBuCh<< - moduł będący symulacją awarii dużego zbiornika z ciekłym gazem w zakładzie petrochemicznym. Scenariusz ćwiczenia zakłada wyciek łatwopalnej i bardzo wybuchowej substancji z dużego zbiornika, które stanowi zagrożenie zarówno dla zakładu jak i dla miasta w okolicach którego ów zakład się znajduje. Głównym celem symulacji jest nauka koordynacji działań pomiędzy zakładowymi i miejskimi jednostkami ratowniczymi oraz współpracy ze strukturami administracyjnymi miasta i mediami. 4. >>GaZeTa<< - moduł będący symulacją pracy rzeczników prasowych i ich współpracy ze środkami masowego przekazu i społeczeństwem. Główny nacisk w tym ćwiczeniu jest postawiony na naukę zachowań przed kamerą i współpracy z mediami oraz strukturami administracyjnymi państwa. 6

7 REALIZACJA PROJEKTÓW MIĘDZYNARODOWYCH Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego jest również zaangażowane w realizację projektów międzynarodowych w ramach Program Działania w zakresie Ochrony Ludności Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Środowiska. W ramach realizowanych projektów Centrum Edukacji Bezpieczeństwa Powszechnego realizuje Multimedialne Treningi Decyzyjne o tematyce związane przede wszystkim z koordynacją działań przy dużych zdarzeniach o charakterze kryzysowym, mających międzynarodowy zasięg. W roku 2006 zrealizowano dwa projekty: 1. Virtual Academy A European educational network for the community mechanism to facilitate reinforced co-operation in civil protection assistance interventions Akademia Wirtualna europejska sieć edukacyjna na rzecz Mechanizmu Wspólnotowego UE mająca na celu wzmocnienie współpracy w zakresie międzynarodowej pomocy interwencyjnej w sytuacjach kryzysowych Partnerzy projektu: THW - Bundesanstali Technisches Hilfswerk (Niemcy), Szkoła Główna Służby Pożarniczej (Polska). 2. Planning, conducting and evaluating two High Level Coordination Courses (HLC) Zaplanowanie, przeprowadzenie i ocena dwóch kursów koordynacji na wysokim szczeblu działań ratowniczych o zasięgu międzynarodowym Partnerzy projektu: Szkoła Główna Służby Pożarniczej (Polska), BBK Biuro Federalne Ochrony Ludności i Pomocy Interwencyjnej w Sytuacjach Kryzysowych (Bonn, Niemcy). 7