Postępowanie odwoławcze. Zagadnienia wybrane

Transkrypt

1 Postępowanie odwoławcze. Zagadnienia wybrane Zapowiedź apelacji (wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku art. 422 k.p.k.) Podmioty uprawnione: strony pokrzywdzony w przypadku wydania wyroku warunkowo umarzającego postępowanie; ale tylko gdy został on wydany na posiedzeniu; podmiot zobowiązany (art. 91a k.p.k.); Termin: zawity 7 dni od daty ogłoszenia wyroku (zasada), dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i - pomimo złożenia wniosku o doprowadzenie go na termin rozprawy, na którym ogłoszono wyrok - nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku, termin biegnie od daty doręczenia mu wyroku W postępowaniu przyspieszonym: zawity termin 3 dni od daty doręczenia wyroku. Forma: pisemna W postępowaniu przyspieszonym: Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku może być zgłoszony ustnie do protokołu rozprawy lub posiedzenia albo złożony na piśmie (art. 517h 1 k.p.k.). Zakres sporządzenia wniosku: We wniosku należy wskazać, czy dotyczy całości wyroku czy też niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien również wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art Na zarządzenie przysługuje zażalenie (art k.p.k.). Zarządzenie może wydać również referendarz sądowy (art k.p.k.). Czy wniosek o zapowiedź apelacji przed ogłoszeniem wyroku jest skuteczny? 1

2 Sprawa: Witkowski VS Polska W wyroku z dnia 13 grudnia 2018 r. (skarga nr 21497/14, LEX nr ) Europejski Trybunał Praw Człowieka, że w art k.p.k. wymieniono expressis verbis tylko dwie sytuacje, w których sąd może odmówić przyjęcia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, a mianowicie gdy wniosek został złożony przez osobę nieuprawnioną oraz gdy wniosek został złożony po upływie siedmiodniowego terminu od daty ogłoszenia wyroku. Kodeks postępowania karnego nie wspomina bynajmniej o możliwości odmowy przez sąd przyjęcia wniosku złożonego przed ogłoszeniem wyroku. Trybunał zauważa w tym względzie, że w niniejszej sprawie wykładnia przepisów prawa procesowego dotyczących złożenia przedmiotowego wniosku, zgodnie z którą sąd odmawia przyjęcia wniosku złożonego przed ogłoszeniem wyroku, skutkowała ograniczeniem prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy przez sąd odwoławczy. W kontekście powyższego wyroku nie można zaaprobować dominującej dotychczas linii orzeczniczej (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2017 r., II KZ 20/17, LEX nr ), w świetle której złożenie wniosku o zapowiedź apelacji przed ogłoszeniem wyroku jest nieskuteczne z uwagi na brak istnienia przedmiotu zaskarżenia (sententia non existence). Sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu meriti Uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu - od daty ogłoszenia wyroku; w sprawie zawiłej, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony (art k.p.k.). W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku w części odnoszącej się do niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie do rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu lub w części odnoszącej się do niektórych oskarżonych sąd może ograniczyć zakres uzasadnienia do tych tylko części wyroku, których wniosek dotyczy (art a k.p.k.). Wyrok z uzasadnieniem doręcza się temu, kto złożył wniosek o zapowiedź apelacji (art k.p.k.). W postępowaniu przyspieszonym: Sąd sporządza uzasadnienie wyroku w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia (art. 517h 2 k.p.k.). 2

3 Wymogi uzasadnienia Zgodnie z art pkt 1-2 k.p.k. uzasadnienie powinno zawierać zwięzłe: wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych; wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku (art k.p.k.). W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku jedynie co do rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu albo o uzasadnienie wyroku wydanego w trybie art. 343 k.p.k., art. 343a k.p.k. lub art. 387 k.p.k. (konsensualne sposoby zakończenia postępowania karnego_ uzasadnienie powinno zawierać co najmniej wyjaśnienie podstawy prawnej tego wyroku oraz wskazanych rozstrzygnięć (art k.p.k.). Uzasadnienie wyroku jest czynnością wtórną do rozpoznania sprawy, bowiem czynność tę wykonuje Sąd już po zakończonym rozpoznaniu sprawy, a uzasadnienie stanowi wyłącznie dokument o charakterze sprawozdawczym, zawierającym przedstawienie w sposób uporządkowany wyników narady z dokładnym wskazaniem, co Sąd uznał za udowodnione i jak ocenił dowody, jeśli chodzi o podstawę faktyczną wyroku oraz wyjaśnienie podstawy prawnej zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2013 r., II AKa 488/12, LEX nr ). Obraza art k.p.k. ze swej istoty nigdy nie stanowi obrazy prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść wyroku w rozumieniu art. 438 pkt 2 k.p.k., ponieważ uzasadnienie sporządzane jest po zapadnięciu (wydaniu) wyroku. Wady uzasadnienia nie przesądzają wadliwości procesu wyrokowania, lecz mogą na nią wskazywać (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 grudnia 2014 r., II AKa 186/14, LEX nr ). Projekt nowelizacji: w art. 424 dodaje się 4 i 5 w brzmieniu: 4. Uzasadnienie wyroku sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru. 3

4 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór formularza uzasadnienia wyroku oraz sposób jego wypełniania, mając na uwadze konieczność zamieszczenia w nim niezbędnych informacji wskazanych w ustawie, w sposób umożliwiający należyte sporządzenie przez uprawnionego środka odwoławczego, a także właściwe dokonanie kontroli odwoławczej. ; Ważne z punktu widzenia praktyki!!! Nie można uchylić wyroku z tego powodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w art. 424 (art. 455a k.p.k.). Uzupełnienie uzasadnienia na zlecenie sądu odwoławczego Jeżeli jest to niezbędne dla prawidłowego wyrokowania w sprawie, sąd odwoławczy przed wydaniem orzeczenia może zwrócić akta sprawy sądowi pierwszej instancji w celu uzupełnienia uzasadnienia zaskarżonego wyroku, jednocześnie szczegółowo wskazując kwestie, o które należy uzupełnić uzasadnienie (art. 449a 1 k.p.k.). Do uzupełnienia uzasadnienia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące sporządzania, doręczania i zaskarżania uzasadnienia wyroku (art. 449a 2 k.p.k.). Projekt nowelizacji zakłada: w art. 449a: a) w 1 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: Kwestie te mogą dotyczyć uzupełnienia zakresu uzasadnienia o inne części wyroku w wypadkach, o których mowa w art a, lub uzupełnienia treści zawartych w uzasadnieniu w tym zakresie, w którym zostało ono sporządzone., b) dodaje się 3 w brzmieniu: 3. Strona, która wniosła apelację, może ją uzupełnić w terminie 14 dni od daty doręczenia jej uzupełnionego uzasadnienia. ; Projekt nowelizacji zakłada: art otrzymuje brzmienie: 1. Uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od daty wpływu do sądu wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu od 4

5 daty ogłoszenia wyroku; w sprawie zawiłej lub z innej ważnej przyczyny, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony. ; Apelacja podmioty uprawnione: strony; pokrzywdzony (od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu); podmiot zobowiązany określony w art. 91a k.p.k. Rozszerzenie podmiotowe apelacji: Sąd odwoławczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych (art. 435 k.p.k.). W grę wchodzą wszystkie postacie zjawiskowe wskazane w art. 18 k.k. Opowiedzieć się należy za szeroką interpretacją art. 435 k.p.k., który odwołuje się do pojęcia współoskarżonych, a nie współsprawców czy - szerzej - współdziałających w przestępstwie. Powinien on mieć zatem zastosowanie nie tylko do objętych tym samym wyrokiem współsprawców przestępstwa, ale również do pomocników, podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, który wyrok zaskarżył. O tak szerokim kręgu osób mówi przepis art k.p.k. określający zasady przedmiotowej łączności postępowania i statuujący wymóg łącznego rozpoznania spraw tych osób. Nadto wydaje się, że tylko tak odczytywany przepis art. 435 k.p.k. gwarantuje realizację jego ratio legis, tj. dążenie do wewnętrznej sprawiedliwości orzeczenia wydanego w stosunku do więcej niż jednego oskarżonego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 grudnia 2012, II AKa 485/12, LEX nr ). Termin do wniesienia apelacji Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. ale... 5

6 apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia (zapowiedzi apelacji) powoduje konieczność sporządzenia uzasadnienia wyroku i doręczenia go skarżącemu. Skarżący może uzupełnić apelację w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem (art k.p.k.). Jest to tzw. konwersja (zamiana czynności wadliwej w inną czynność prawnie skuteczną). Ważne z punktu widzenia praktyki: W przypadku, gdy oskarżonemu upłynął termin do wniesienia apelacji, a obrońcy jeszcze nie nadal może on wnieść skutecznie środek odwoławczy. Dotyczy to również odwrotnej sytuacji, gdy termin uległ skonsumowaniu dla obrońcy a nadal biegnie dla oskarżonego. Obrońca działa bowiem obok a nie zamiast oskarżonego. W postępowaniu przyspieszonym: Termin do wniesienia apelacji wynosi 7 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem (art. 517h 3 k.p.k.). Charakter apelacji: Apelacja ma charakter: bezwzględnie suspensywny (wstrzymuje wykonanie zaskarżonego wyroku) i bezwzględnie dewolutywny (przenosi sprawę do rozpoznania do sądu wyższej instancji). Forma środka odwoławczego: Środek odwoławczy wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie (art k.p.k.). Odpisy dla stron przeciwnych: Do apelacji dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych; do apelacji wnoszonej do sądu apelacyjnego dołącza się dodatkowo jeden odpis (art k.p.k.). Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika (art k.p.k.). Jest to tzw. przymus adwokacko- radcowski. Projekt nowelizacji zakłada: 6

7 w art otrzymuje brzmienie: 1. Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. ; W przypadku tzw. apelacji własnej strony (niebędącej adwokatem lub radcą prawnym) od wyroku Sądu Okręgowego: Pismo oskarżonego nazwane "apelacją" nie może wywoływać żadnych skutków w zakresie zgłoszonych w nim zarzutów pod adresem orzeczenia sądu a quo; pismo takie może być natomiast ujawnione w oparciu o przepis art k.p.k. w zw. z art. 394 k.p.k. jako zawierające wyjaśnienia, wnioski i oświadczenia stron (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2014 r., II KK 88/14, LEX nr ). Elementy środka odwoławczego: Odwołujący się powinien wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podać, czego się domaga (art k.p.k.). APELACJA= Zaskarżam + Zarzucam + Wnoszę Wskazanie zaskarżonego orzeczenia: Wskazanie zaskarżonego orzeczenia: np. wyrok Sądu Rejonowego w Pabianicach II Wydział Karny z dnia 15 kwietnia 2019 r. w sprawie o sygn. akt II K 198/18. Zakres zaskarżenia: Orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części. Można także zaskarżyć brak określonego rozstrzygnięcia (art zd. pierwsze k.p.k.). Kierunek zaskarżenia: na korzyść/niekorzyść oskarżonego Gravamen (tzw. faktyczne pokrzywdzenie wyrokiem/ uciążliwość wyroku) Odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Ograniczenie to nie dotyczy oskarżyciela publicznego (art k.p.k.). Oskarżyciel publiczny ma prawo wnieść środek odwoławczy także na korzyść oskarżonego (art k.p.k.). Domniemania prawne: 7

8 apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku (art k.p.k.); apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art k.p.k.); apelację co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku uważa się za zwróconą odpowiednio przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach karnych albo o środkach kompensacyjnych albo o przepadku (art k.p.k.); Przedmiotem zaskarżenia może być również samo uzasadnienie orzeczenia (art zd. drugie k.p.k.). Zarzuty (twierdzenia o uchybieniach): Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien ponadto zawierać wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie (art k.p.k.). Zarzuty obrońcy/pełnomocnika powinny być podnoszone w petitum, ale. Obowiązkiem sądu II instancji jest przeanalizowanie uzasadnienia skargi apelacyjnej, albowiem również w tej części apelacji może zostać wskazane uchybienie zarzucone wyrokowi, które wymaga stosownego rozważenia (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2013 r., V KK 464/12, LEX nr ). W apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia (art k.p.k.). Przykładowo jeżeli sąd I instancji oddalił wniosek dowodowy, skarżący może wskazywać, że jego oddalenie nie było zasadne (nie mieściło się w granicach art pkt 1-5, 201 k.p.k.). Podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 k.p.k. (błąd w ustaleniach faktycznych) i 4 k.p.k. (rażąca niewspółmierność reakcji karnej), związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343 k.p.k., art. 343a k.p.k. i art. 387 k.p.k. (konsensualne sposoby zakończenia postępowania karnego [art k.p.k.]. Podstawy odwoławcze Bezwzględne: Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli: 8

9 1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 (iudex inhabilis); 2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie; 3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego; 4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu; 5) orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie; 6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu; 7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie; 8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone; 9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art pkt 5, 6 i 8-11 * 10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy * 11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa * *Uchylenie wyłącznie na korzyść oskarżonego. Względne przyczyny odwoławcze: Orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia: 1) obrazy przepisów prawa materialnego (wpływ uchybienia na treść rozstrzygnięcia jest wpisany niejako automatycznie; naruszenie prawa materialnego zawsze ma wpływ na treść rozstrzygnięcia); 2) obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia; 9

10 3) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia; 4) rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka. Projekt nowelizacji zakłada: w art. 438: a) pkt 1 otrzymuje brzmienie: 1) obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu;, b) po pkt 1 dodaje się pkt 1a w brzmieniu: 1a) obrazy przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia; ; w art. 427 po 3 dodaje się 3a w brzmieniu: 3a. W środku odwoławczym nie można podnosić zarzutu nieprzeprowadzenia dowodu z urzędu, chyba że okoliczność, która ma być udowodniona, ma istotne znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo i jakie, czy czyn zabroniony został popełniony w warunkach, o których mowa w art. 64 lub art. 65 Kodeksu karnego, lub czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym na podstawie art. 93g Kodeksu karnego. Wnioski odwoławcze Wnioski (podanie czego się odwołujący domaga). Sąd odwoławczy nie jest nimi związany. Powinny być skorelowane z treścią możliwych rozstrzygnięć sądu odwoławczego (art i 2 k.p.k.). Przykładowo: jeżeli nastąpiło przedawnienie karalności skarżący powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania karnego. Ujęcie modelowe I. Na podstawie art i 2 k.p.k. zaskarżam w całości/ części wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi VI Wydział Karny z dnia 16 marca 2019 r. na korzyść/niekorzyść oskarżonego. 10

11 II. Na podstawie art i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1-4/ art k.p.k. zaskarżonemu zarzucam: Przykładowo: Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam, naruszenie przepisu postępowania, który miał wpływ na treść rozstrzygnięcia a to art. XYZ k.p.k. poprzez (tutaj opisujemy wadliwe zachowanie Sądu), podczas gdy (tutaj wskazujemy jak organ procesowy powinien się zachować, gdyby działał zgodnie z normą prawną). III. Na podstawie art k.p.k. wnoszę o: zmianę zaskarżonego orzeczenia (i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu/orzeczenie środka karnego/i nieorzekanie środka karnego); uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania; uchylenie zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania Wzór Łódź, dnia 26 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi V Wydział Karny Odwoławczy za pośrednictwem: Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi VI Wydział Karny Oskarżony: Marian Niewinny ul. Wydmuszki 11/ Łódź Reprezentowany przez: Adwokata Jana Skutecznego 11

12 Kancelaria adwokacka ul. Zmyślona 11/ Łódź Sygn. akt: VI K 56/18 A P E L A C J A od wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi VI Wydział Karny z dnia 20 lutego 2019 r. I. Na podstawie art i 2 k.p.k., oraz art. 444 k.p.k. ZASKARŻAM na korzyść/niekorzyść oskarżonego wyrok Sądu Rejonowego z dnia. roku wydany w sprawie w całości/ w części II. Na zasadzie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu ZARZUCAM naruszenie prawa materialnego, a to art. k.k. poprzez. Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu ZARZUCAM obrazę przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, a to art. k.p.k. poprzez. Na zasadzie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 3 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu ZARZUCAM błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. Na zasadzie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 4 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu ZARZUCAM rażącą niewspółmierność kary, tj.. III. Na zasadzie art k.p.k. wnoszę o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z na okoliczność. IV. Mając na uwadze powyższe zarzuty, na zasadzie art i art. 437 k.p.k., WNOSZĘ o 12

13 UZASADNIENIE Uzasadnienie zarzutów apelacyjnych, ich wpływu na treść rozstrzygnięcia, wniosków apelacyjnych. Załączniki: - odpis apelacji /Własnoręczny podpis/ Przykład nr 1: Prawo materialne Oskarżony dopuścił się przywłaszczenia drzewa (tzw. kradzież z drzewa z lasu). Zgodnie z art k.k. kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie, podlega odpowiedzialności jak za kradzież. Sąd uznał oskarżonego za winnego w/w czynu. Nie orzekł nawiązki. W razie skazania za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, sąd orzeka na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w wysokości podwójnej wartości drzewa (art k.k.). Zarzut: Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam, naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. art k.k. poprzez jego niezasadne niezastosowanie i nie orzeczenie nawiązki, podczas gdy powyższy przepis ma charakter stanowczy. Wniosek: Na podstawie art i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz orzeczenie na rzecz pokrzywdzonego nawiązki w wysokości podwójnej wartości drzewa tj. w kwocie 5000 zł. Prawo procesowe Przykład nr 2 Oskarżony chciał złożyć dodatkowe wyjaśnienia. Sąd uznał, że już skorzystał ze swojego prawa. 13

14 Zarzut: Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam, naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, które miały istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia a to art. 175 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez jego niezasadne niezastosowanie i odmowę złożenia dodatkowych wyjaśnień przez oskarżonego, podczas gdy prawo do zabierania głosu oskarżonego stanowi przejaw konkretyzacji prawa do obrony oskarżonego przed zarzutami oskarżenia, a uprawnienie to może być realizowane aż do prawomocnego zakończenia postępowania karnego. Wniosek: Na podstawie art i 2 k.p.k. wnoszę o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Błąd w ustaleniach faktycznych. Przykład nr 3 Pokrzywdzona wskazała, że mąż znęcał się nad nią od grudnia 2017 r. do marca 2018 r. Sąd uznał depozycje pokrzywdzonej za wiarygodne. Sąd uznał, że oskarżony dopuścił się czynu w okresie od listopada 2017 r. do kwietnia 2018 r. Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 3 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, że oskarżony dopuścił się przypisanego mu czyni w okresie od listopada 2017 r. do kwietnia 2018 r., podczas gdy zeznania pokrzywdzonej, które uznano za wiarygodne wskazują na czasokres pomiędzy grudniem 2017 r. a marcem 2018 r. Wniosek: Na podstawie art i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę zaskarżonego orzeczenia i przyjęcie, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu w okresie od grudnia 2017 r. do marca 2018 r. Rażąca niewspółmierność kary Przykład nr 4 Oskarżony w toku rozprawy przyznał się, że po uprzednim wybiciu szyby zabrał w celu przywłaszczenia radio samochodowe marki XYZ o wartości 503 zł na szkodę Mariana Nowaka. Został skazany za czyn z art k.k. na karę 8 lat pozbawienia wolności. Nigdy nie był karany. Jest przykładnym obywatelem. Ojcem dwójki dzieci. Posiada wyższe wykształcenie. Wspiera Dom Samotnej Matki w Aleksandrowie Łódzkim. Zarzut: Na podstawie art i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 3 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam rażącą niewspółmierność orzeczonej względem oskarżonego kary poprzez wymierzenie mu sankcji w górnej granicy ustawowego zagrożenia, podczas, gdy oskarżony pierwszy raz wszedł na drogę przestępstwa, a jego właściwości i warunki osobiste wskazują na pozytywną prognozę kryminologiczną. Wniosek: 14

15 Na podstawie art i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez obniżenie kary pozbawienia wolności do dolnej granicy ustawowego zagrożenia w wymiarze 1 roku pozbawienia wolności oraz warunkowe zawieszenie jej wykonania na okres próby 3 lat. Cofnięcie środka odwoławczego: Zasadą jest, że skarżący pozostaje dysponentem skargi odwoławczej. Środek odwoławczy można cofnąć (art k.p.k.). Oskarżony może cofnąć wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy, chyba że wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi wypadek przewidziany w art. 79 k.p.k. (art k.p.k.). Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego nie można bez jego zgody cofnąć (art k.p.k.). Zgodnie z art. 432 k.p.k. Cofnięty środek odwoławczy sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania, chyba że zachodzi jedna z przyczyn wymienionych w art. 439 (bezwzględne przyczyny odwoławcze) lub art. 440 k.p.k. (rażąca niesprawiedliwość orzeczenia). Powyższe przepisy mają charakter gwarancyjny. Postępowanie międzyinstancyjne Kontrola formalna środka odwoławczego (dwa etapy kontroli art. 429 i 430 k.p.k.). I etap (przed sądem I instancji): Zgodnie z art k.p.k. prezes sądu (vide: art k.p.k.) pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeżeli: wniesiony został po terminie lub; przez osobę nieuprawnioną (np. pokrzywdzonego, który nie był stroną postępowania sądowego od wyroku skazującego); albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy (np. poprzez wniesienie apelacji przez oskarżyciela posiłkowego ubocznego na korzyść oskarżonego). Na powyższe zarządzenie przysługuje zażalenie. Na rozstrzygnięcie pozytywne (przyjęcie apelacji do rozpoznania) nie przysługuje zażalenie. II etap (przed sądem II instancji): 15

16 Sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy, jeżeli: wniesiony został po terminie lub; przez osobę nieuprawnioną; albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy; przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu. Na postanowienie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało wydane przez Sąd Najwyższy (art k.p.k.). O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony, po czym akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu (art k.p.k.). Do zawiadomienia dołącza się odpis apelacji strony przeciwnej, chyba że w sprawie była wyłączona jawność rozprawy ze względu na ochronę informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne" (art k.p.k.). Odpowiedź na środek odwoławczy: Strona może złożyć pisemną odpowiedź na środek odwoławczy (art k.p.k.). Może to zrobić aż do rozpoznania apelacji przez sąd ad quem (II instancji). Rozpoznanie apelacji Forum: Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę na rozprawie, a w wypadkach przewidzianych przez ustawę - na posiedzeniu (art k.p.k.). Na posiedzeniu art k.p.k. (bezwzględne przyczyny odwoławcze). Skład orzekający: Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (art k.p.k.). Ustawa stanowi inaczej: apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów (art k.p.k.); 16

17 jeśli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, sąd odwoławczy orzeka na rozprawie jednoosobowo, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej (art k.p.k.). Obecność stron: Udział w rozprawie prokuratora, a obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 i art. 80 k.p.k. [obrona obligatoryjna] jest obowiązkowy (art k.p.k.). W pozostałych wypadkach udział w rozprawie innych stron i ich pełnomocników oraz obrońcy jest obowiązkowy wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne (art k.p.k.). Niestawiennictwo należycie zawiadomionych o terminie rozprawy stron, obrońców lub pełnomocników nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest obowiązkowy (art k.p.k.). Obecność oskarżonego pozbawionego wolności Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności złożony w terminie 7 dni od daty doręczenia mu zawiadomienia o przyjęciu apelacji, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. Wniosek złożony po terminie podlega rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to konieczności odroczenia rozprawy. O prawie złożenia wniosku należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, sąd, prezes sądu lub referendarz sądowy wyznacza obrońcę z urzędu (art. 451 k.p.k.). Bardzo ważne!!!: Odstąpienie od sprowadzenia pozbawionego wolności oskarżonego, który o to wnosi, jest uzasadnione jedynie w tych przypadkach, kiedy w apelacji (środku odwoławczym) podnoszone są zagadnienia stricte prawne. Jeżeli zaś przedmiotem apelacji są kwestie natury faktycznej, np. dotyczące oceny wiarygodności dowodów i ustalenia sprawstwa, sprowadzenie oskarżonego na rozprawę jest niezbędne, bowiem dopiero wtedy oskarżony pozbawiony wolności może w pełni realizować przysługujące mu prawo do obrony przed sądem odwoławczym, a toczący się proces można uznać za rzetelny (postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2017 r., III KK 291/17, LEX nr ). 17

18 Przebieg rozprawy odwoławczej Wywołanie sprawy i sprawdzenie listy obecności Przewód sądowy Głosy stron Narada i głosowanie. Wyrokowanie Przewód sądowy w sądzie odwoławczym rozpoczyna ustne sprawozdanie, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, a w szczególności treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne, jak również kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu. W miarę potrzeby odczytuje się z akt poszczególne ich części (art k.p.k.). Strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub na piśmie; złożone na piśmie podlegają odczytaniu (art k.p.k.). Postępowanie dowodowe przed sądem odwoławczym W toku postępowania przed sądem II instancji można przeprowadzić postępowanie dowodowe (nawet w znacznej części, nie można jedynie w całości). Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody, jeżeli nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (art k.p.k.). Zgodnie z art k.p.k. sąd odwoławczy oddala wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu przez ten sąd byłoby niecelowe z przyczyn określonych w art zdanie drugie (okoliczności, które nakazują wydanie orzeczenia o charakterze kasatoryjnym). Przewodniczący udziela głosu uczestnikom postępowania, o których mowa w art , w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu. Oskarżonemu 18

19 i jego obrońcy nie można odmówić zabrania głosu po przemówieniach innych uczestników postępowania (art k.p.k.). Granice rozpoznania środka odwoławczego: W świetle art k.p.k. Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu - również w granicach podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art (tzw. domniemania co do zakresu zaskarżenia), a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435 (rozszerzenie podmiotowe), art (bezwzględne przyczyny odwoławcze), art. 440 (rażąca niesprawiedliwość orzeczenia) i art. 455 (poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej). Przepis art k.p.k. należy więc rozpatrywać poprzez pryzmat art i 2 k.p.k. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia (art. 440 k.p.k.). Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów zmianie na korzyść oskarżonego albo w sytuacji określonej w art zdanie drugie uchyleniu. Zmiana tylko na korzyść oskarżonego Uchylenie na korzyść, jak i niekorzyść (pod warunkiem, że wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść), gdy zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze (art k.p.k.), reguły ne peius (art. 454 k.p.k.) albo, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia przewodu w całości. Norma wskazana w art. 440 ma charakter subsydiarny Sięgnięcie po przepis art. 440 k.p.k. umożliwiający zmianę albo uchylenie orzeczenia, gdy jego utrzymanie w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, jest uzasadnione jedynie wówczas, gdy stan pożądanej sprawiedliwości orzeczenia nie może zostać osiągnięty w wyniku rozpoznania środka odwoławczego w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2018, II KK 422/17, LEX nr ) Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej (art. 455 k.p.k.) Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. 19

20 Ograniczenie rozpoznania środka odwoławczego: Sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art k.p.k.). Ustawa stanowi inaczej: Sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania (art. 436 k.p.k.). Chodzi o względy ekonomiki procesowej. Przykładowo: wyrok nie został podpisany. Dostrzegł to obrońca i sformułował zarzut. Rozpoznanie pozostałych zarzutów jest bezprzedmiotowe. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu (art pkt 6 k.p.k.). Umorzenie postępowania z uwagi na bezwzględną przesłankę odwoławczą, jaką jest przedawnienie karalności, przy zgodnych wnioskach stron w tym zakresie, powoduje, iż na podstawie art. 436 k.p.k. nie jest konieczne odnoszenie się do zarzutów i wniosków skierowanych przeciwko tym czynom, o które postępowanie umorzono (wyrok SA w Szczecinie z dnia 20 maja 2015 r., II AKa 36/15, LEX nr ). Zakaz reformationis in peius (I) W świetle art k.p.k. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie: wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów. 20

21 Powyższe warunki mają być spełnione koniunktywnie (łącznie). Zastosowanie zakazu reformationis in peius oznacza, że w przypadku braku środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, jego sytuacja w postępowaniu odwoławczym nie może ulec pogorszeniu w jakimkolwiek zakresie: nie tylko w zakresie sprawstwa, wymiaru kary, środków karnych, czy też kwalifikacji prawnej, ale również ustaleń faktycznych. Sąd odwoławczy nie może dokonać żadnych posunięć powodujących, a nawet mogących powodować negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2018 r., V KK 228/18, LEX nr ). (II) W przypadku skazania z zastosowaniem art lub 4 k.k. lub art k.k.s. (nadzwyczajne złagodzenie kary związane z pójściem sprawcy na współpracę z organami ścigania) sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, i to niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, także wówczas, jeżeli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, który po wydaniu wyroku odwołał lub w istotny sposób zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania. Nie dotyczy to jednak przypadku zasadnego podniesienia zarzutu obrazy prawa materialnego lub stwierdzenia przez sąd odwoławczy okoliczności uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art k.p.k. Zakaz reformationis in peius w ponownym postępowaniu W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art Nie dotyczy to orzekania o środkach zabezpieczających wymienionych w art. 93a 1 Kodeksu karnego (art. 443 k.p.k.). Reguły ne peius: (1) Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie (art k.p.k.). (2) Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności (art k.p.k.). 21

22 Jeżeli pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego twierdzi, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu nie może wnosić o zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie oskarżonego za winnego. Powyższemu sprzeciwia się reguła ne peius. Powinien wówczas złożyć wniosek o uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania!!! Projekt nowelizacji zakłada: w art. 454: a) 1 otrzymuje brzmienie: 1. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie., b) uchyla się 3; Po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o: utrzymaniu w mocy zaskarżonego orzeczenia; zmianie zaskarżonego orzeczenia; uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania (orzeczenie kasatoryjne); uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i umorzeniu postępowania. Obecny model postępowania odwoławczego czyni zadość reformatoryjnemu orzekaniu. Uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie: jeżeli zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza (art k.p.k.); zachodzą reguły ne peius (art. 454 k.p.k.); jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Postępowanie ponowne na skutek wyroku sądu odwoławczego o charakterze kasatoryjnym Sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o karze albo innym 22

23 środku nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania (art k.p.k.). W wypadku przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd orzekający w pierwszej instancji, przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, może poprzestać na ich ujawnieniu (art k.p.k.). Zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania (art k.p.k.). W świetle art k.p.k. Sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, jest związany zapatrywaniami prawnymi oraz wskazaniami co do dalszego postępowania, wyrażonymi przez Sąd wyższego rzędu, niezależnie od faktu, czy zapatrywania te i wskazania podziela, czy też nie. Zachowuje natomiast całkowitą autonomię w zakresie oceny dowodów, które weryfikuje w oparciu o własne przekonanie, zgodnie z zasadami określonymi w art. 7 k.p.k. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., IV KK 144/14, LEX nr ). Wskazania sądu odwoławczego, o których mowa w treści art k.p.k., nigdy nie limitują sądu pierwszej instancji w dochodzeniu do prawdy, a co najwyżej określają minimalny zakres postępowania dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2016 r., WA 9/16, LEX nr ). Norma zawarta w 3 art. 442 k.p.k. wprowadza wyjątek od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądów, określonej w art. 8 k.p.k., poprzez związanie sądu rozpoznającego ponownie sprawę w pierwszej instancji "zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami sądu odwoławczego co do dalszego postępowania" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 24 września 2015 r., II AKa 205/15, LEX nr ). Projekt nowelizacji zakłada: w art. 442 w 3 dodaje się zdanie drugie i trzecie w brzmieniu: Wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania mogą dotyczyć wyłącznie dowodów i innych czynności, które powinny być przeprowadzone, lub okoliczności, które należy wyjaśnić. Wskazania sądu odwoławczego nie mogą dotyczyć sposobu oceny poszczególnych dowodów. ; Forma rozstrzygnięcia 23

24 O utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sądu pierwszej instancji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem (art. 456 k.p.k.). Pisemne motywy (uzasadnienie) Jeżeli sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało złożone zdanie odrębne (art k.p.k.). Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania (art k.p.k.). Obrońca nie ma więc obowiązku składania wniosku o zapowiedź kasacji. W pozostałym zakresie tj. gdy wyrok uchylono i przekazano do ponownego rozpoznania/ umorzono postępowanie/ zostało złożone zdanie odrębne (votum separatum) uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni (art k.p.k.). W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznał za zasadne albo niezasadne (art k.p.k.). Zażalenie Zakres przedmiotowy: W świetle art i 2 k.p.k. zażalenie przysługuje: na postanowienia zamykające drogę do wydania wyroku (np. postanowienie o umorzeniu z powodu przedawnienia karalności, powagi rzeczy osądzonych, generalnie wydanych na podstawie art pkt 1-11 k.p.k. wydanych przed rozpoczęciem przewodu sądowego); w przedmiocie środka zabezpieczającego; w innych wypadkach, gdy ustawa tak stanowi; Przykładowo zażalenie przysługuje na postanowienie: o w przedmiocie zawieszenia postępowania (art k.k.); o w kwestii właściwości sądu przysługuje (art k.k.); o w przedmiocie odmowy wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu oraz na postanowienie w przedmiocie cofnięcia wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika (art. 81 1a k.p.k.); 24

25 o o stwierdzeniu sprzeczności, gdy jeden obrońca broni kilku oskarżonych (art k.p.k.); o w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu zawitego (art k.p.k.); o w przedmiocie odmowy udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym (art. 159 k.p.k.); o w przedmiocie zwolnienia z tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej (art zd. ostatnie k.p.k.). Przykładowo ustawa nie przewiduje zażalenia na: postanowienie w przedmiocie wniosku dowodowego; postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku o wyłączenie sędziego; postanowienie o odmowie wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia kasacji; postanowienie w przedmiocie rozszerzenia oskarżenia w trybie art. 398 k.p.k.; postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania/umorzenia; postanowienie o odmowie odwołania dotychczasowego obrońcy z urzędu oraz powołanie w jego miejsce nowego profesjonalisty; postanowienie w przedmiocie poszukiwania listem gończym. Zakres podmiotowy: Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art k.p.k.). Termin do wniesienia zażalenia: Zażalenie lub sprzeciw wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia - od daty doręczenia. Dotyczy to również zażalenia na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat; jeżeli jednak odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do wniesienia apelacji (art. 460 k.p.k.). Zażalenie w przeciwieństwie do apelacji jest względnie dewolutywne i względnie suspensywne. Względna suspensywność zażalenia: 25

26 Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia; sąd jednak, który je wydał, lub sąd powołany do rozpoznania zażalenia może wstrzymać wykonanie postanowienia (art k.p.k.). Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia (art k.p.k.). Względna dewolutywność zażalenia Sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie; w innych wypadkach prezes sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie, wraz z aktami lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia (art k.p.k.). Zażalenia na postanowienia prokuratora i prowadzącego postępowanie przygotowawcze Przepisy dotyczące zażaleń na postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia prokuratora i prowadzącego postępowanie przygotowawcze (art k.p.k.). Na postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art k.p.k.). W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy (art a k.p.k.). Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem (art k.p.k.). Zażalenia na zarządzenia Przepisy dotyczące sprzeciwów i zażaleń na postanowienia stosuje się odpowiednio do sprzeciwów i zażaleń na zarządzenia (art k.p.k.). Zażalenie na zarządzenie prezesa rozpoznaje sąd odwoławczy (art k.p.k.). Np. zażalenie na zarządzenie o odmowie przyjęcia apelacji do rozpoznania (art k.p.k.). 26