Modele demokracji przedstawicielskiej w Europie. Wykład nr 1 Wprowadzenie

Transkrypt

1 Modele demokracji przedstawicielskiej w Europie Wykład nr 1 Wprowadzenie

2 Który z ustrojów jest najlepszy i dlaczego demokracja?

3

4

5

6

7

8

9

10 Czy zatem demokracja może zapewnić nam bezpieczeństwo? Czy jest w stanie nadal zapewniać dobrobyt? Czy przechowuje ideały dające się obronić wobec szeroko rozpowszechnionej rezygnacji i apatii samych jej obywateli oraz wobec zaciekłych przeciwników zewnętrznych, niecofających się przed ślepą przemocą?

11 Jak to ujął David Held, cyt.: ( ) trudno wyzbyć się obawy, że zachodnia demokracja, jednostronnie stawiając na pierwszym miejscu bezpieczeństwo, zatraci niektóre ze swych cennych zdobyczy i zakładanych przez nią tradycyjnych praw i wolności.

12

13 demokracja to forma rządów, w której w odróżnieniu od monarchii i arystokracji rządzi lud, przez co wymaga takiej wspólnoty politycznej, w której istnieje pewna forma równości politycznej ludzi.

14 - Kogo należy zaliczyć do ludu? - O jaki rodzaj uczestnictwa członków ludu w rządach chodzi? - Jakie warunki kwalifikują członków ludu do uczestnictwa? - Czy przeszkody i zachęty oraz jego koszty i korzyści z tegoż uczestnictwa mogą być równe?

15 Jak szeroko lub wąsko należy określić sferę podlegającą rządom? Jakie jest właściwe pole działania demokracji? Jeśli rządy mają obejmować sferę polityczną, co należy przez to określenie rozumieć: prawo i porządek społeczny, stosunki między państwami, gospodarkę, a może także życie prywatne? Czy czyjeś rządy rodzą obowiązek posłuszeństwa wobec tego kogoś?

16 Jarosław Kaczyński, fragment wywiadu po zaprzysiężeniu Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Aleksander Kwaśniewski jest prezydentem wszystkich ubeków* Sądzę, iż w dużej mierze został on wybrany prezydentem przez nieporozumienie, bo jestem przekonany, że bardzo wiele osób, które na niego głosowały zapateryzmu w Polsce nie chce ** Janusz Pałubicki po zawetowaniu przez prezydenta ustawy przewidującej m.in. obniżenie emerytur dla ubeków, XI 1998

17 Czy prezydent Lech Kaczyński nadużywa alkoholu? Czy prawdą jest, że jego pobyty w szpitalach mają związek z terapią antyalkoholową? Można przypuszczać, iż problem alkoholowy prezydenta Kaczyńskiego jest poważniejszy niż swego czasu pisałem. Przyznam, że kiedy docierały do mnie sygnały o częstym nadużywaniu alkoholu przez głowę państwa ( ) Czy prezydent Lech Kaczyński cierpi na chorobę alkoholową? Czy głowa państwa polskiego nie powinna dostać skierowania na leczenie odwykowe? Janusz Palikot, cytaty z blogu

18

19

20

21 - W jakich sytuacjach jeśli w ogóle demokracje są uprawnione by uciekać się do przymusu wobec członków wspólnoty (własnego ludu) lub wobec tych, którzy znajdują się poza sferą prawomocnych rządów? - Czy rządom ludu trzeba być posłusznym? Jakie miejsce zajmuje tu niezgoda, a jakie zobowiązanie? - Jaką rolę dopuszcza się dla tych, którzy z przekonania i zdecydowanie nie uczestniczą? (nie chodzi o przeciwników demokracji, ale o osoby świadomie apolityczne),

22 Kogo zaliczyć należy do ludu? Czy warunkiem uczestnictwa w rządach może być umiejętność pisania?

23 umiejętność pisania a może odpowiednie wykształcenie? ( a może w demokracji mogą uczestniczyć tylko społeczeństwa lub jednostki odpowiednio zamożne (cenzus posiadania), Albo jeszcze inaczej: lud to: - biali mężczyźni, - mężczyźni wykształceni, wszyscy mężczyźni, posiadacze pewnych zawodów lub umiejętności, wszyscy biali dorośli, czy wreszcie wszyscy dorośli

24 Kwestia uczestnictwa w polityce młodzieży niedawne pomysły z obniżeniem cenzusu wieku w wyborach do parlamentu.

25 Początki debaty nad celowością obniżania cenzusu wieku sięgają czasu kształtowania się nowożytnych demokracji w XIX w. Procesy demokratyzacji zachodzące w XIX i XX w. sprawiły, że likwidowano kolejne cenzusy wyborcze (majątku, wykształcenia i płci) a granicę wieku uprawniającego do głosowania sukcesywnie zmniejszano.

26 Po drugiej wojnie światowej czynne prawo wyborcze w większości państw nabywało się w wieku lat, dopóki w latach 70. XX w. poszczególne kraje masowo nie dokonały kolejnego obniżenia wieku wyborczego. Od tego czasu rozwiązanie polegające na przyznawaniu praw wyborczych obywatelom od 18 roku życia zaczęto stosować na całym świecie. Rada Europy rekomendowała jego przyjęcie wszystkim krajom, uznając taką granicę wieku za najbardziej optymalną i nieprzekraczalną.

27 Szybko jednak, bo już w latach 90. XX w Europie, zasada nabywania czynnego prawa wyborczego nie wcześniej niż w wieku 18 lat zaczęła być podważana. Wiek wyborczy poniżej granicy pełnoletniości ustanowił wówczas parlament Dolnej Saksonii w Niemczech w 1995 r. Idea głosowania 16-latków zyskiwała sobie coraz większe grono zwolenników w rozwiniętych demokracjach europejskich, w tym także przychylność instytucji międzynarodowych w rodzaju Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, łagodzącej swoje stanowisko względem nabywania czynnego prawa wyborczego. Najbardziej spektakularnym przykładem tego trendu stało się przyznanie prawa głosu we wszystkich wyborach w Austrii w 2008 osobom, które ukończyły 16 rok życia. Pomysł głosowania 16-latków wciąż wzbudza jednak wiele kontrowersji, wywołując rozmaite dylematy natury politycznej, prawnej i społecznej.

28 Współcześnie nierzadko zdarza się, że 16-letni obywatele otrzymują prawo głosu w wyborach samorządowych. Często ma to miejsce w przypadku państw federalnych takich jak Niemcy, gdzie konstytucja nie określa zasad nabywania czynnego prawa wyborczego w wyborach lokalnych, zadanie to pozostawiając organom krajów związkowych. Tak skonstruowany system prawa wyborczego w Niemczech pozwolił parlamentom krajowym pięciu landów na obniżenie wieku wyborczego do lat 16. Podobny cenzus wieku obowiązuje od 2007 w wyborach samorządowych i kantonalnych w szwajcarskim kantonie Glarus. 16-latkowie mogą także głosować w wyborach do samorządu w Izraelu.

29

30 David Held wskazał na modele tradycyjne i nowe: Wśród modeli tradycyjnych wyróżnił się: 1. klasyczna idea demokracji ateńskiej 2. republikańska koncepcja samorządnej wspólnoty (republikanizm protekcyjny i rozwojowy) 3. demokracja liberalna (także w dwóch formach: protekcyjnej i rozwojowej) 4. marksistowska koncepcja demokracji bezpośredniej

31 Do drugich zaliczył: - demokracja konkurencyjnego elityzmu, - pluralizm - demokracja prawna, - demokracja uczestnicząca, - demokracja deliberatywna

32 Andrew Heywood (brytyjski politolog z Orpington College) pisząc o demokracji reprezentatywnej wskazuje na dwa typy demokracji liberalnych (poliarchii zachodnich): - Model demokracji westminsterskiej - Model demokracji konsensualnej.

33 W innym miejscu Heywood wskazuje na następujące modele demokracji: - klasyczna, - rozwojowa (rozwijająca), - opiekuńcza (ochronna), - ludowa.

34 A w jeszcze innym, wskazując na rozmaite interpretacje demokracji liberalnej, pisze o następujących tradycjach demokratycznych: - elitaryzm, - pluralizm, - korporacjonizm, - Nowa Prawica - marksizm.

35 Prof. Andrzej Antoszewski wyróżniając rozmaite modele demokracji przedstawicielskiej wskazał na: - koncepcję demokracji J. Schumpetera; - model poliarchii R. Dahla; - westminsterski model demokracji; - demokracja konsensualna; - demokrację skonsolidowaną i nieskonsolidowaną;

36 Wróćmy do typologii zaproponowanej przez Davida Helda: Brakujący slajd ;-)

37 Wróćmy do typologii zaproponowanej przez Davida Helda: - cały ten zbiór (z wyj. demokracji deliberatywnej) można podzielić na dwie ogólne grupy: - modele demokracji bezpośredniej lub uczestniczącej - modele demokracji liberalnej (przedstawicielskiej), a więc systemów rządów, w którym wybrani urzędnicy podejmują się reprezentowania interesów i/lub poglądów obywateli w ramach rządów prawa

38 Model konstrukcja teoretyczna, która w naszym wypadku ma ukazywać i wyjaśniać kluczowe elementy pewnej formy demokracji oraz warunkujący ją układ stosunków. Różne przywoływane w takich modelach aspekty życia publicznego i rozwiązania instytucjonalne mogą być należycie rozumiane tylko z kategoriach ich związków z innymi zjawiskami społecznymi.

39 Modele te są więc złożonymi systemami koncepcji i uogólnień dotyczących pewnych rozwiązań sfery politycznej oraz podstawowych warunków ich trwałości (między innymi ekonomicznych i społecznych). Na taki model muszą się składać ( ) zarówno sądy opisowowyjaśniające, jak i normatywne ukazujące jak się sprawy mają i dlaczego, oraz orzekające, jak być powinno ( )

40 Pojęcie i funkcje demokratycznego systemu politycznego W pierwszej kolejności spróbujemy wskazać, jakie definicje i terminy będą nam przydatne:????

41 Pojęcie i funkcje demokratycznego systemu politycznego W pierwszej kolejności spróbujemy wskazać, jakie definicje i terminy będą nam przydatne: państwo, władza ludu, parlamentaryzm, władza wykonawcza, podział władzy, system polityczny, zasada rządów prawa, wolność, równość, rząd,

42 Strona metodologiczna: co to jest system polityczny? Polityka utożsamiona z wywieraniem wpływu. System to zbiór jakichkolwiek elementów, które oddziałują w jakiś sposób na siebie wzajemnie.

43 System to sposób widzenia (perspektywa) rzeczywistości, który jest wyabstrahowany z tej rzeczywistości dla potrzeb analizy, przykładem może być układ krążenia ssaków lub osobowość istoty ludzkiej. System jest rodzajem konstrukcji, za pomocą której obserwator lub analityk star się ująć czy zarejestrować, jakby przez rodzaj obiektywu, rzeczywistość, jaką jest polityka.

44 Co to jest system polityczny? Jest zbiorem elementów, które oddziaływają wzajemnie na siebie i które indywidualnie i zespołowo wywierają wpływ na jednostki i zespoły stanowiące elementy tego systemu R.A. Dahl, B. Stinnebrickner, Współczesna analiza polityczna, s. 54

45

46

47 Praktyka polityczna: Wskaż elementy systemu politycznego RP:?????

48 Praktyka polityczna: Wskaż elementy systemu politycznego RP:????????

49 Praktyka polityczna: Wskaż elementy systemu politycznego RP: - prezydent - kancelaria prezydenta, - rząd, Ministerstwa, Sejm, senat, marszałek, Aż do mało aktywnych polityków: Włodzimierz Cimoszewicz, Oleksy,

50 Dziękuję za uwagę ;-)