Ruch naturalny ludności

Transkrypt

1 Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Ruch naturalny ludności Statystyka i Demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego Urząd Statystyczny w Lublinie Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu Polskie Towarzystwo Statystyczne

2 Ruch naturalny Ruch naturalny to zawieranie i rozwiązywanie związków małżeńskich oraz urodzenia i zgony.

3 Małżeńskość Zawarcie małżeństwa lub związku małżeńskiego oznacza w Polsce zawarcie związku między dwiema osobami płci odmiennej, pociągające za sobą pewne wzajemne prawa i obowiązki współmałżonków, ustalone w przepisach prawnych i zwyczajowych. Związki nie rejestrowane w księgach małżeństw to związki kohabitacyjne (konkubinacie) nie są objęte sprawozdawczością statystyczną, która opiera się na danych z ksiąg małżeństw. Konkordat podpisany w 1993 roku między rządem RP a Watykanem wprowadza równouprawnienie związku zawartego w kościele rzymskokatolickim z cywilnym.

4 Małżeństwa wyznaniowe Bieżąca sprawozdawczość statystyczna obejmuje wyłącznie małżeństwa zawarte formalnie w świetle obowiązujących przepisów prawnych. Od 2000 r. obok małżeństw zawartych przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (małżeństwa świeckie) statystyka ujmuje także małżeństwa wyznaniowe. Związek małżeński wyznaniowy jest to małżeństwo zawarte w obecności przedstawiciela kościoła (duchownego) lub związku wyznaniowego, przy spełnianiu warunków określonych ustawą, podlegające prawu polskiemu i pociągające za sobą takie same skutki cywilnoprawne jak małżeństwo zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

5 Małżeństwa wyznaniowe Małżeństwa wyznaniowe mogą być zawierane jedynie w dziesięciu Kościołach i jednym Związku Wyznaniowym: Kościół Katolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko Augsburski, Kościół Ewangelicko Reformowany, Kościół Ewangelicko Metodystyczny, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Polskokatolicki, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, Kościół Starokatolicki Mariawitów, Kościół Zielonoświątkowy.

6 Ogólny współczynnik zawierania małżeństw gdzie: W m M L t t C M t ogólna liczba małżeństw zawartych w okresie t Wartość poznawcza tego współczynnika jest ograniczona gdyż nie uwzględnia zmian w strukturze wiekowej ludności a zwłaszcza zmian liczby dzieci.

7 Współczynnik zawierania małżeństw w stosunku do liczby ludności uprawnionej do zawierania związków małżeńskich W m L M t 20 C

8 Małżeństwa w Polsce w 2008 roku Szacuje się, że w 2008 r. zawartych zostało256 tys. nowych związków małżeńskich, tj. prawie 2 tys. mniej niż rok wcześniej ale o ponad 6 tys. małżeństw więcej niż rok wcześniej. Liczba nowozawieranych małżeństw rosła od 2003 roku, jej spadek w minionym roku może oznaczać - w perspektywie 2-3 lat - zahamowanie wzrostu liczby urodzeń. Współczynnik zawierania małżeństw (liczony na 1000 ludności) spadł o 0,1 pkt. do poziomu 6,7. Częstość zawierania małżeństw w miastach jest podobna jak na wsi (we wcześniejszych latach częstość zawierania małżeństw w miastach była nieznacznie niższa w porównaniu z obszarami wiejskimi). Wśród nowozawartych związków ok. 85% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami (podobnie jak na początku lat 90-tych). Małżeństwa wyznaniowe, tj. zawarte w kościołach i jednocześnie zarejestrowane w urzędach stanu cywilnego, stanowią około 70% zawieranych prawnie związków.

9 Wiek nowożeńców Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zdecydowanie zwiększył się wiek osób zawierających małżeństwo. Na początku lat 90-tych wśród mężczyzn - ponad połowa nowożeńców była w wieku poniżej 25 lat, w 2008 roku już tylko ¼; wśród kobiet udział ten zmniejszył się o ponad 1/3, tj. z 73 na 46%. Najczęściej mężczyźni żenią się przed trzydziestką ; w 2008 r. mediana wieku zawierania związku małżeńskiego wyniosła 27,7 roku t.j. o ponad lata więcej niż na początku lat 90 tych. Panny młode też są starsze, w 2008 roku mediana ich wieku wyniosła 25,4 lat, wobec niepełna 23 lat na początku lat 90-tych. Nastąpiło przesunięcie grupy wiekowej najczęstszego zawierania małżeństwa na lat, jej udział wynosi obecnie 44% (w 1990 r. niespełna 14%). Nowożeńcy w miastach są o ok. 1,5 roku starsi od mieszkających na wsi (mężczyźni - o 1,4 roku, kobiety - o 1,7). Szacuje się, że w końcu 2008 roku w Polsce istniało 8958 tys. małżeństw.

10 Nowożeńcy według wieku w latach

11 Nowożeńcy według wieku w latach

12 Wykształcenie nowożeńców Zmieniła się także struktura wykształcenia nowożeńców w 2008 r. kobiety legitymowały się najczęściej wykształceniem średnim - 42% (podobnie w 1990 r.) lub wyższym - 36% (w 1990 r. udział ten wynosił tylko 4%), zasadnicze zawodowe stanowiło 12% (w 1990 r. 35%). Wśród mężczyzn podobnie jak wśród kobiet największy był udział wykształcenia średniego 40% (w 1990 r. 28%), 26% zawierających związki małżeńskie mężczyzn legitymowało się wykształceniem wyższym (5% na początku lat 90-tych) natomiast udział mężczyzn z wykształceniem zasadniczym zawodowym zawierających związki małżeńskie był dwukrotnie większy niż u kobiet - 26% (51% w 1990 r.). Przedstawione zmiany stanowią kolejny przykład przeobrażeń zachodzących w zachowaniach ludzi młodych, którzy najpierw inwestują w siebie w edukacje, pracę a potem w rodzinę.

13 Rozwód i separacja Rozwód oznacza rozwiązanie związku małżeńskiego przez odpowiedni sąd w formie przypisanej prawem. Konkordat podpisany w 1993 roku między rządem RP a Watykanem wprowadza kategorię separacji.

14 Współczynnik rozwodów W r R M t t C

15 Rozwody w Polsce W 2009r. wzrosła liczba rozwodów (o ponad 6 tys.); rozwiodło się prawie 72 tys. par małżeńskich, współczynnik rozwodów wyniósł 1,9% (w 2008r - 1,7%o). Liczba rozwodów zwiększała się systematycznie od wielkości ok. 40 tys. w pierwszej połowie lat 90-tych, do 49 tys. w 2003r.; w latach odnotowano jej gwałtowny wzrost do 72 tys.; kolejne lata przyniosły spadek do 65 tys. orzeczeń. Ale rok 2009 to ponowny wzrost W 2008 roku na każde 10 tys. istniejących małżeństw 73 zostały rozwiązane na drodze sądowej. W miastach intensywność rozwodów jest prawie trzykrotnie wyższa niż na wsi (odpowiednio: 96 i 37 na 10 tys.).

16 Cechy rozwodzących się małżeństw Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą - średnio - ok. 14 lat (staż małżeński nieznacznie się wydłuża). W 2008r. średni wiek mężczyzn w momencie rozwodu to 40 lat i największa grupa z nich legitymowała się wykształceniem zasadniczym zawodowym (40%) Wykształceniem średnim legitymowało się 30% rozwodzących się mężczyzn a wyższym 15%. Rozwodzące się kobiety były o ok. 2,5 roku młodsze niż mężczyźni i najczęściej posiadały wykształcenie średnie 39%, wykształcenie zasadnicze zawodowe posiadało 25% rozwodzących się kobiet a wyższe 23%.

17 Przyczyny rozwodów W ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta. Natomiast orzeczenie rozwodu z winy żony następuje w niewiele ponad 3% przypadków (wina męża orzekana jest w 20% rozwodów), ale przeważnie - ponad 70% rozwodów - sąd nie orzeka winy. Najczęściej jako przyczynę rozwodu małżonkowie deklarują niezgodność charakterów (1/3 wszystkich rozwodów), kolejne przyczyny to zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą (26%) oraz alkoholizm (1/5 rozwodów).

18 Dzieci w rozwodzących się małżeństwach Wśród rozwiedzionych w 2008r. małżeństw ok. 60% wychowywało prawie 40 tys. nieletnich dzieci (będących w wieku do 18 lat). Najczęściej (56% przypadków) sąd przyznaje opiekę nad dziećmi wyłącznie matce, wyłącznie ojcu jedynie w niespełna 4% przypadków, a 38% rozwiedzionych małżeństw wychowuje dzieci wspólnie.

19 Rozpad małżeństw w latach

20 Lp KRAJE Lata Na 1000 ludności małżeństwa rozwody Lata Odsetek małżeństw pierwszych kobieta (%) Lata Rozwody na 1000 zawartych małżeństw 1 Belgia Belgium Hiszpania Spain Węgry Hungary Austria Austria Luksemburg Luxemburg Bułgaria Bulgaria Portugalia Portugal Republika Czeska Czech Republic Rosja Russian Federation Estonia Estonia Polska Poland Grecja Greece Serbia Serbia Chorwacja Croatia Włochy Italy Rumunia Romania Irlandia Ireland Turcja Turkey Czarnogóra Montenegro Macedonia Macedonia Bośnia i Hercegowina Bosnia and Herzegovina

21 Separacje w Polsce Procedura prawnego orzekania o separacji została wprowadzona w Polsce w końcu 1999 roku. Liczba orzekanych sądownie separacji wzrastała bardzo szybko (od ok. 1,3 tys. w 2000 r. do 11,6 tys. w 2005 r.). Od w 2006 r. następuje spadek liczby separacji szacuje się, że w 2009 r. orzeczono ich niespełna 3,5 tys. Co roku odnotowuje się też kilka przypadków zniesienia separacji, tj. powrotu do małżeństwa, jednakże większość pozostających w prawnej separacji małżeństw wnosi o rozwód.

22 Definicja urodzenia W dniu r. została w Polsce wprowadzona definicja urodzenia (i zgonu) zgodna z rekomendowaną od wielu lat przez Światową Organizację Zdrowia, która głosi, że żywe urodzenie jest to całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek oznaki życia (jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli). Każdy taki noworodek jest uznawany za żywo urodzonego. Do celów statystyki dokumentacja medyczna obejmuje wszystkie płody i noworodki, które w chwili urodzenia ważyły co najmniej 500 g lub gdy nie jest znana masa urodzeniowa, ale zostały wydalone lub wydobyte z organizmu matki po co najmniej 22 tygodniach trwania ciąży lub gdy mierzą co najmniej 25 cm.

23 Martwe urodzenie (zgon płodu) Martwe urodzenie (zgon płodu) jest to zgon następujący przed całkowitym wydaleniem lub wydobyciem dziecka z ustroju matki, niezależnie od czasu trwania ciąży. W polskiej statystyce od 1994 r. ogólna liczba urodzeń składa się z dwu zbiorowości: urodzeń żywych i martwych. Urodzenie noworodka niezdolnego do życia z oznakami życia jest rejestrowane obecnie jako urodzenie żywe i jednocześnie jako zgon niemowlęcia. Natomiast urodzenie noworodka niezdolnego do życia bez oznak życia jest rejestrowane jako urodzenie martwe.

24 Rodność (natężenie urodzeń) Przez rodność należy rozumieć natężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie. Współczynnik urodzeń (rodności) surowy współczynnik urodzeń W u U L t t C

25 Płodność kobiet Przez pojecie płodności rozumiemy natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet będących w wieku rozrodczym. W polskiej praktyce statystycznej przyjmuje się, że kobiety wchodzą w wiek rozrodczy po ukończeniu 15 roku życia i trwają w nim do ukończenia 49 roku życia. Biologiczne granice wieku rozrodczego kobiet mogą odbiegać od podanych; istnieje też pewien odsetek kobiet bezpłodnych zatem nieodzowne jest zastosowanie rozwiązania umownego.

26 Ogólny współczynnik płodności W pł K U t C K stan liczebny kobiet w wieku lat w połowie badanego okresu (np. dla roku t stan w dniu 30.06) lub średnia liczba kobiet w wieku lat w okresie t

27 Współczynnika płodności małżeńskiej W Polsce dzieci pozamałżeńskie stanowią ok. 12% rocznej liczby urodzeń stąd też celowe jest obliczanie współczynnika płodności małżeńskiej

28 Cząstkowe współczynniki płodności Cząstkowe współczynniki płodności według wieku matki, zazwyczaj w pięcioletnich przedziałach czasowych, jak również według kolejnych numerów urodzenia dziecka. Przy ocenie ogólnych i cząstkowych współczynników płodności duże znaczenie ma stosowanie metody standaryzacji współczynników.

29 Zmienne bezpośrednie wpływające na poziom urodzeń i zgonów dzielimy na: wymierne, których wielkości można wyrazić liczbowo, a nawet wyznaczyć przybliżone trendy, niewymierne (bądź trudno wymierne), których siłę oddziaływania nie zawsze udaje się wyrazić liczbowo, ale można określić w jakim kierunku działała w przeszłości i może działać w przyszłości.

30 Zmienne wymierne 1). Opisujące poziom i natężenie urodzeń - liczbę i strukturę kobiet w wieku rozrodczym - liczbę zawieranych małżeństw i strukturę nowożeńców według wieku - liczbę oraz strukturę wieku migrantek ze wsi do miast - wzorzec płodności 2). Opisujące poziom i natężenie zgonów - liczbę i strukturę ludności według wieku i płci - wzorzec umieralności według wieku i płci - wzorzec umieralności według przyczyn zgonów

31 Zmienne niewymierne wpływające na poziom i natężenie urodzeń - polityka zatrudnienia, zwłaszcza stopień aktywizacji zawodowej kobiet - poziom wykształcenia społeczeństwa - perspektywy wychowania i wykształcenia w powiązaniu z warunkami życia ludności - system płac, dodatków rodzinnych i innych bodźców ekonomicznych - warunki mieszkaniowe - dostępność środków antykoncepcyjnych - działanie przepisów prawnych dopuszczających przerywanie ciąży - wierzenia religijne

32 Wzorzec płodności lub umieralności Rozkład współczynników cząstkowych według wieku, płci i innych cech demograficznych.

33 Współczynniki dzietności w latach

34 Płodność naturalna Przez płodność naturalną należy rozumieć płodność małżeńską wynikającą z braku stosowania jakichkolwiek metod zapobiegania i przerywania ciąży, czy też świadomych działań zmierzających do kontrolowania płodności w zależności od liczby już posiadanych dzieci. Koncepcję płodności naturalnej, wprowadzoną do demografii przez L. Henry ego w 1953 roku, a zwłaszcza rozkład cząstkowych współczynników płodności naturalnej, uznano za ważny wzorzec przydatny w analizie zmian płodności. Płodności naturalnej przypisuje się wyznaczenie wartości maksymalnych, biologicznie możliwych do osiągnięcia, w normalnej zdrowej zbiorowości ludzi, odbywających regularne stosunki seksualne w ciągu całego okresu rozrodczego bez jakichkolwiek działań zmierzających do ograniczenia liczby potomstwa.

35 Model płodności Ohadike P. O. Ohadike stworzył model, w którym występują tylko trzy zmienne wyjaśniające płodność naturalną: Zawieranie małżeństw (małżeńskość) Stosunki płciowe Warunki społeczno strukturalne i warunki społeczno ekonomiczne

36 Model płodności Ohadike Zmienne związane z małżeńskością to: - wiek w momencie zawarcia małżeństwa, - wiek w chwili pierwszego stosunku płciowego, - zwyczaje okresu macierzyńskiego, - małżeństwa dzieci, - rozwody, - wdowieństwo, - ponowne związki.

37 Model płodności Ohadike Zmienne dotyczące stosunków płciowych są związane z: - kontrolą stosunków przedmałżeńskich, - abstynencją, - karmieniem piersią (niedopuszczanie do stosunków w tym okresie - lactation taboo"), - powrotem miesiączkowania, - wiekiem matki w chwili rodzenia ostatniego dziecka.

38 Model płodności Ohadike Zmienne związane z warunkami społeczno ekonomicznymi obejmują: - rolę pokrewieństwa i społecznej organizacji w związku ze zmiennymi związanymi z małżeńskością, - preferencje dla posiadania synów, - zależność od dorosłych dzieci, - umieralność (zwłaszcza niemowlęca), - ciąża i poród. Ale także sytuacja materialna społeczeństwa.

39 Rozkład cząstkowych współczynników płodności naturalnej według średniego wieku zawierania małżeństw T.J. Trussell, J. Menken i A.J. Coale

40 Hutterowcy Najwyższa zarejestrowana dzietność dotyczy wybranej grupy ludności z Ameryki Północnej o nazwie hutterowcy (13,7 dziecka średnio na l kobietę w ciągu 35 lat trwania wieku rozrodczego). Hutterowcy wywodzą się z radykalnego bractwa religijnego, które powstało w Europie Centralnej w XVI w. Wysuwali oni w religii na plan pierwszy treści moralne i podporządkowywali życie ich nakazom. Hutterer Jacob (?-1536), przywódca niemieckich anabaptystów, działał w Niemczech i na Morawach, gdzie zyskał zwolenników (hutterowcy) i zorganizował gminy anabaptystów oparte na zasadzie wspólnej własności; prześladowany, spalony na stosie. W końcu XVIII w. hutterowcy, uciekając przed religijnymi prześladowaniami, wyemigrowali do Europy Wschodniej (ówczesnej Rosji). Stamtąd jednak w końcu XIX w. wyemigrowali do Ameryki, aby uniknąć poboru do wojska, gdyż ich religia zakazywała udziału w wojnach. Ich potomkowie żyją dziś w małych rolnych koloniach w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i w Kanadzie.

41 Cząstkowe współczynniki płodności małżeńskiej w wybranych zbiorowościach charakteryzujących się naturalną płodnością Ludność Okres Grupa wieku lat lat Wsp. dzietności małżeńskiej Hutterowcy ,7 Genewa ,5 Kanada XVII w ,9 Kanada XVIII w ,3 Grenlandia Islandia , , , ,2

42 Zmiany liczby urodzeń w Polsce W latach z roku na rok rodziło się coraz mniej dzieci, rok 2008 jest już piątym z kolei, w którym odnotowano większą liczbę urodzeń w stosunku do roku 2003 najbardziej niekorzystnego dla rozwoju demograficznego. Szacuje się, że w 2009 r. urodziło się ok. 425 tys. dzieci, tj. o ponad 40 tys. więcej niż w 2007 r., ale o 30% mniej niż w 1990 r. i ponad 40% mniej niż w 1983 r., który był szczytowym rokiem ostatniego wyżu demograficznego (723 tys. urodzeń). W 2009 r. współczynnik urodzeń wyniósł 11,2 ale był o około 3 punkty niższy niż w 1990 r. i o 9 punktów niższy niż w roku Zwiększenie natężenia urodzeń ma miejsce zarówno wśród rodzin zamieszkałych w miastach, jak i na wsi z niewielką przewagą dla ludności miejskiej, ale współczynnik urodzeń na wsi jest w dalszym ciągu wyższy.

43 Urodzenia w Polsce w latach Wyże i niże demograficzne

44 Zmiany urodzeń w Polsce w latach ,0 700,0 650,0 600,0 550, ,0 450,0 400,0 350, ,0

45 Urodzenia w 2009 roku Według wstępnych danych w 2009r. zarejestrowano ponad 425 tys. urodzeń żywych, co oznacza wzrost o ok. 11 tys. w stosunku do 2008r.; współczynnik urodzeń wyniósł 11,2 (o 0,3 pkt więcej niż w roku poprzednim, ale o 8,5 pkt mniej niż w 1983 r.). Zwiększenie natężenia urodzeń ma miejsce zarówno wśród rodzin zamieszkałych w miastach, jak i na wsi; w 2008r. współczynnik urodzeń w mieście wynosił 10,4, a na wsi - 11,6.

46 Urodzenia żywe według wieku matki (w%) w latach

47 Depresja urodzeniowa w Polsce Wzrost liczby urodzeń obserwowany jest już szósty z kolei rok (od 2004 r.) nie oznacza to jednak boomu urodzeniowego. Należy podkreślić, że odnotowana w minionym roku liczba urodzeń jest w dalszym ciągu mniejsza - o ok. 40% - w stosunku do wielkości rejestrowanych podczas ostatniego wyżu demograficznego. W 1983r. - ostatnim, łączonym z boomem urodzeniowym - urodziło się 724 tys. dzieci. Rosnąca obecnie liczba urodzeń jest echem wyżu demograficznego z pierwszej połowy lat 80-tych i jest determinowana z wejściem w wiek najwyższej płodności kobiet urodzonych w latach Dodatkowo na wzrost składa się także bieżąca realizacja planów rodzicielskich, które wcześniej były odkładane (przez osoby urodzone w latach 70-tych ub. wieku). W 2008r. współczynnik dzietności wynosił 1,39, co oznacza wzrost (o 0,17 pkt) w stosunku do odnotowanego w 2003 r., w którym wskaźnik ten był najniższy od ponad 50 lat, ale także oznacza, że jest on w dalszym ciągu niższy o ok. 0,75 pkt od wielkości optymalnej określanej jako korzystna dla stabilnego rozwoju demograficznego. Najbardziej korzystną sytuację demograficzną określa współczynnik dzietności kształtujący się na poziomie 2,1-2,15, tj. gdy w danym roku na 10 kobiet w wieku lat przypada średnio 21 urodzonych dzieci, obecnie - 14 dzieci.

48 Urodzenia według płci w Polsce w latach Lata Na 1000 żywo urodzonych przypadało chłopców Na 1000 żywo urodzonych dziewcząt przypadało chłopców Na 1000 żywo urodzonych przypadało chłopców Na 1000 żywo urodzonych dziewcząt przypadało chłopców Na 1000 żywo urodzonych przypadało chłopców Na 1000 żywo urodzonych dziewcząt przypadało chłopców ogółem miasta wieś

49 Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Sezonowość urodzeń w Polsce w 2008 roku. Przeciętna miesięczna=100 (wyeliminowano wahania wynikające z nierównej liczby dni w miesiącu)

50 Zmiany wzorca płodności Przeobrażenia demograficzne (rozpoczęte już w latach 90-tych ub. wieku) spowodowały między innymi przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku lata do grupy lat, a także znaczący wzrost płodności w grupie wieku lata (realizacja odłożonych" urodzeń). W konsekwencji nastąpiło podwyższenie średniego wieku rodzenia dziecka, który w 2008r. wyniósł ponad 28 lat (wobec niespełna 26 lat na początku lat 90-tych), jak i średniego wieku urodzenia pierwszego dziecka - prawie 26 lat w (ok. 23 lata w latach 90-tych).

51 Zmiany wzorca płodności według wykształcenia Zmieniła się także struktura poziomu wykształcenia matek. W 2008r. - w stosunku do początku lat 90-tych - odsetek matek z wykształceniem wyższym wzrósł ponad sześciokrotnie (z 6% do 34%), natomiast istotnie zmniejszył się odsetek kobiet z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia (z 18% do niespełna 7%). Obserwowane zmiany to efekt wyboru, jakiego dokonują ludzie młodzi decydując się najpierw na osiągnięcie określonego poziomu wykształcenia oraz stabilizacji ekonomicznej, a dopiero potem (około 30-tki) na założenie rodziny oraz jej powiększanie.

52 Urodzenia żywe na 1000 ludności w 2007 roku Niemcy Austria Włochy Litwa 8,3 9,2 9,5 9,6 Węgry 9,7 Portugalia 9,7 Ukraina 10,2 Polska Rosja Belgia Szwecja Dania Estonia Norwegia Wielka Francja 10,2 11,3 11,4 11,7 11,7 11,8 12,4 12,7 12,9 Islandia 14,6 Irlandia 16,

53 Urodzenia pozamałżeńskie Dzietność kobiet w istotnym stopniu determinuje liczba zawieranych związków małżeńskich. Obecnie ponad 80% dzieci rodzi się w rodzinach tworzonych przez prawnie zawarte związki małżeńskie, przy czym prawie połowa dzieci rodzi się w okresie pierwszych trzech lat trwania małżeństwa rodziców. Jednocześnie od kilkunastu lat systematycznie rośnie odsetek urodzeń pozamałżeńskich. Na początku lat 90-tych ze związków pozamałżeńskich rodziło się ok. 6-7% dzieci, zaś w ostatnich latach ok. 20%. Odsetek ten jest zdecydowanie wyższy w miastach - w 2008 r. wynosił prawie 23%, na wsi - prawie 16%. Rosnący współczynnik dzietności pozamałżeńskiej może oznaczać, że zwiększa się liczba rodzin tworzonych przez związki partnerskie lub wzrasta liczba matek samotnie wychowujących dzieci, tworzących rodziny niepełne.

54 Zmiany liczby urodzeń pozamałżeńskich w Polsce , , ,0 15, ,1 10, ,2 5,0 4, ,0 0,0 Urodzenia ogółem (tys. dzieci) Urodzenia pozamałżeńskie (tys. dzieci) % (prawa skala)

55 Grecja Greece Chorwacja Croatia Macedonia Macedonia Czarnogóra Montenegro Szwajcaria Switzerland Urodzenia pozamałżeńskie w % 2007 roku Polska Poland Włochy Italy Białoruś Belarus Ukraina Ukraine Serbia Serbia Rumunia Romania Rosja Russian Federation Hiszpania Spain Słowacja Slovakia Litwa Lithuania Niemcy Germany Irlandia Ireland Portugalia Portuga Republika Czeska Węgry Hungary Austria Austria Belgia Belgium Niderlandy Netherlands Finlandia Finland Łotwa Latvia Wielka Brytania Dania Denmark Bułgaria Bulgaria Słowenia Slovenia Francja France Norwegia Norway Szwecja Sweden Estonia Estonia Islandia Iceland

56 Urodzenia na 1000 mieszkańców w ciągu roku

57 Polityka pronatalistyczna w Europie W Niemczech każda kobieta, która urodzi dziecko, otrzymuje becikowe. Ale nie w formie jednorazowej wypłaty, tylko w postaci tzw. Elterngeld, czyli pieniędzy rodziców od 300 do 1,8 tys. euro miesięcznie. Becikowe nalicza się, określając 67 proc. dochodów rodziców z poprzedniego roku. Otrzymują oni świadczenie przez miesięcy od narodzin dziecka. Szwedzcy rodzice przez 480 dni urlopu wychowawczego dostają co miesiąc zasiłek w wysokości 80 proc. zarobków. Wszystkie dzieci od roku do pięciu lat mają zapewnione miejsce w przedszkolu. We Francji za pierwsze dziecko rodzice otrzymują 350 euro dotacji miesięcznie, za drugie 520, a za trzecie aż 750 euro. Po urodzeniu trzeciego dziecka kobiety mogą pracować na pół etatu, ich pensja jest dofinansowana przez państwo. Urlop wychowawczy trwa tam pół roku w przypadku pierwszego dziecka, do trzech lat przy trzecim dziecku.

58 Definicja zgonu Wprowadzona w Polsce w dniu 1 lipca 1994 r. nowa definicja zgonu jest zgodna z definicją rekomendowaną przez Światową Organizację Zdrowia. Zgonem zgodnie z tą definicją jest trwałe, czyli nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, konsekwencją czego jest ustanie czynności całego ustroju. Umieralność jest równoznaczna z pojęciem natężenia zgonów, wyrażającym stosunek liczby zgonów ogółem do liczby ludności. Śmiertelność oznacza natężenie zgonów z powodu określonej choroby, tj. stosunek liczby osób zmarłych do liczby osób, które zachorowały na tę chorobę.

59 Umieralność Ogólny współczynnik zgonów, zwany czasami surowym współczynnikiem zgonów dla podkreślenia, że na jego wielkość mają wpływ zarówno zmiany w poziomie umieralności ludności w poszczególnych grupach wieku i płci oraz zmiany struktury ludności według płci i wieku, jest powszechnie stosowaną miarą umieralności. Obrazuje on rzeczywisty poziom ogólnej umieralności, będący wypadkową działania czynników nań wpływających. Ponadto współczynnik zgonów jest jednym z elementów określających współczynnik przyrostu naturalnego ludności.

60 Umieralność niemowląt Analiza przemian zachodzących w umieralności niemowląt bardzo często jest prowadzona na podstawie współczynników umieralności oraz współczynników umieralności neonatalnej i postneonatalnej. Umieralność neonatalna wyraża stosunek zgonów noworodków liczących nie więcej niż 28 dni (niekiedy jeden miesiąc) do ogólnej liczby urodzeń żywych. Umieralność postneonatalna wyraża stosunek zgonów niemowląt (liczących więcej niż 28 dni, ale mniej niż l rok) do ogólnej liczby urodzeń żywych. Podział ten wiąże się w pewnym stopniu z endogeniczną i egzogeniczną umieralnością niemowląt. Umieralnością endogeniczną nazywamy tę, która jest ściśle związana z wewnętrzną kondycją jednostek, z życiem wewnątrzmacicznym i okolicznościami porodu, a więc umieralność spowodowaną wrodzonymi wadami, wątłością wrodzoną czy też wcześniactwem lub uszkodzeniami przy porodzie. Umieralność egzogeniczna ma swoje źródło w styczności niemowląt z otoczeniem i jest prawie wyłącznie spowodowana chorobami zakaźnymi albo brakiem higieny, złym odżywianiem lub wypadkami.

61 Aborcja w Europie

62 Aborcja w Europie W Unii Europejskiej co 27 sekund dokonuje się aborcji. Do tego rozpada się instytucja małżeństwa. Eksperci są przerażeni aborcji przeprowadza się każdego dnia w krajach Unii. W krajach Unii rocznie przeprowadza się 1,2 mln zabiegów usuwania ciąży. To tyle, ile wynosi populacja Malty i Luksemburga razem wziętych stwierdza raport niezależnego hiszpańskiego Instytutu Polityki Rodzinnej. Dokument wskazuje na poważny kryzys demograficzny na naszym kontynencie. Przyrost naturalny stale się obniża, a w krajach Europy mieszka już więcej emerytów niż dzieci.

63 Zmiany liczby zgonów w Polsce Wstępne dane wskazują, że w 2009 r. zmarło ponad 387 tys. osób, co oznacza prawie 8 tys. więcej niż w 2008 r.; współczynnik umieralności wzrósł o 0,2 pkt do poziomu 10,1. Po okresie spadku umieralności w latach (wyjątek stanowił rok 1999), od 2003r. obserwuje się wzrost liczby zgonów - przy stosunkowo stałym tempie tego wzrostu. W ogólnej liczbie osób zmarłych ok. 47% stanowią kobiety.

64 Zmiany liczby zgonów w Polsce w latach (tys. osób)

65 Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Sezonowość zgonów w Polsce w 2008 roku W liczbach wyrównanych przeciętna miesięczna =

66 Przyczyny zgonów Do głównych przyczyn zgonów w Polsce należą choroby układu krążenia i choroby nowotworowe oraz urazy i zatrucia. W zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia obserwuje się istotną poprawę, obecnie stanowią one przyczynę ponad 45% wszystkich zgonów, a w 2000r. - prawie 48%. Niekorzystnym zjawiskiem jest bardzo szybki wzrost liczby zgonów powodowanych chorobami nowotworowymi do 26% ogółu zgonów 2008r., przy jednoczesnym wzroście liczby nowych zachorowań; w 2000r. stanowiły one 23% zgonów. Urazy i zatrucia są przyczyną prawie 7% wszystkich zgonów.

67 Zgony niemowląt W 2009r. zarejestrowano 2,4 tys. zgonów dzieci w wieku poniżej 1 roku życia (podobnie jak przed rokiem). Pozytywny, obserwowany nieprzerwanie trend malejącej umieralności niemowląt potwierdza współczynnik wyrażający liczbę zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, który w minionym roku wyniósł 5,6 (na początku tego wieku ok. 8 ). W ogólnej liczbie zmarłych niemowląt ponad 70% umiera przedukończeniem pierwszego miesiąca życia (w okresie noworodkowym), w tym ok. połowa w okresie pierwszego tygodnia życia. Przyczyną ponad połowy zgonów niemowląt są choroby i stany okresu okołoporodowego, czyli powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka, kolejną 1/3 zgonów stanowią wady rozwojowe wrodzone, a pozostałe są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami. Podobnie jak ogólny współczynnik zgonów niemowląt także współczynnik umieralności okołoporodowej (urodzenia martwe i zgony niemowląt w wieku 0-6 dni na 1000 urodzeń żywych i martwych) wykazuje tendencję spadkową; w 2008r. wynosił 7,6, zaś na początku tego stulecia wynosił prawie 10.

68 Zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych w latach

69 Zgony dzieci Stałemu spadkowi umieralności niemowląt w Polsce towarzyszy także stały spadek umieralności dzieci w wieku 1-14 lat. Szczególnie niska jest umieralność dzieci w wieku 5-14 lat, zwłaszcza w porównaniu z kolejnymi 5-letnimi grupami wieku. W 2008 r. na każde 100 tys. dzieci w wieku 1-14 lat umarło 18, a w 2000 r dzieci. Umieralność dzieci i młodzieży zamieszkałej na wsi jest zdecydowanie wyższa niż mieszkańców miast -szczególnie wśród nastolatków. Najczęstszą przyczyną umieralności dzieci i młodzieży stanowiącą ponad połowę wszystkich zgonów są urazy i zatrucia, którym częściej ulegają chłopcy. Niepokojącym jest wzrost liczby samobójstw wśród dzieci i młodzieży (w wieku 5-19 lat), na początku lat 90-tych stanowiły ok. 10% zgonów w wyniku urazów, obecnie - już ponad 20%. Kolejnymi przyczynami zgonów w tej grupie wieku są nowotwory, które stanowią prawie 13% wszystkich zgonów, następnie wady rozwojowe wrodzone (szczególnie w grupie 1-4 lata) oraz - coraz częściej - choroby układu nerwowego (ok. 7%).

70 Zgony według przyczyn w latach

71 Odsetek pacjentów, którzy po leczeniu nowotworu przeżyli co najmniej pięć lat (Osobę, która po kuracji przeżyje pięć lat, uznaje się za wyleczoną z nowotworu. Dane pochodzą z USA, gdzie leczenie raka jest szczególnie zaawansowane) Źródło: American Cancer Society, Cancer Facts and Figures, 2006, za: Walewski P., Gorycz zwycięstwa, Polityka nr 13 (2598), 31 marca 2007, s. 4 Narząd Najlepsze rokowania Prostata Tarczyca Jądra Skóra (czerniak) Pierś Najgorsze rokowania Trzustka Wątroba Przełyk Płuca Żołądek

72 Mniej mężczyzn choruje na raka płuc, a kobiety rzadziej umierają z powodu raka piersi. To dobre wieści z raportu na temat nowotworów. Zła wiadomość - wszyscy coraz częściej zapadamy na raka jelita grubego

73 Choroby nowotworowe w Europie Według "Annals of Oncology" w Europie w 2006 r. chorobę nowotworową wykryto u 3,2 mln osób, u 300 tys. więcej niż dwa lata wcześniej. Najczęściej diagnozowano raka piersi, jelita grubego i płuc. Szacuje się, że w ub. roku z powodu nowotworów zmarło 1,7 mln Europejczyków. Zabijały głównie rak płuc, jelita grubego, piersi.

74 Otyłość choroba przyszłości Krzywe oczekiwanej długości życia, które w krajach rozwiniętych wciąż jeszcze lekko idą w górę, niedługo załamią się i zaczną spadać. Sprawi to światowa epidemia otyłości. O ile jeszcze w połowie lat 80 ludzi chorobliwie otyłych było w USA stosunkowo niewielu, o tyle dziś cała Ameryka dosłownie topi się w tłuszczu. W Luizjanie, Missisipi i Wirginii Zach. otyłych jest ponad 30 proc. obywateli, a w kolejnych 19 stanach co czwarta osoba dźwiga wiele nadprogramowych kilogramów. Niewiele lepiej jest w Europie. Na Starym Kontynencie rzadziej widać co prawda monstra ważące kg, co w USA wcale nie jest rzadkością, ale trendy epidemiologiczne są, niestety, podobne. 20 lat temu odsetek otyłych Europejczyków w większości krajów nie przekraczał 5-10 proc. (wyjątek stanowiła Finlandia). Dziś chorobliwie otyły jest co czwarty Grek i Chorwat, co piąty Niemiec, Anglik, Czech, Węgier i Fin. Wśród kobiet przodują Greczynki, Portugalki i Finki. Epidemia otyłości nie oszczędziła nawet zdrowo jedzącego i przywiązującego wagę do wyglądu społeczeństwa francuskiego. W 2005 r. otyłych było 14 proc. Francuzów, w 2010 r. będzie ich już 17,5 proc.

75 Śmiertelna epidemia otyłości w Europie

76 Otyłość wśród dzieci Najgorsze jest to, że dodatkowe kilogramy coraz częściej dotyczą nastolatków, a także dzieci. W roku 2000 aż 1,1 mld młodych ludzi do 18. roku życia cierpiało na nadwagę (ich indeks masy ciała, czyli BMI, przekraczał 25), a 300 mln było chorobliwie otyłych (BMI powyżej 30). Wystarczyło zaledwie pięć lat, by wskaźniki te stały się jeszcze bardziej dramatyczne. W 2005 r. na świecie żyło 1,5 mld dzieci do 15. roku życia z nadwagą i aż 414 mln otyłych! W Hiszpanii nadwagę ma dziś co trzecie dziecko w wieku 7-11 lat. A przecież otyłość to nie tylko problem kosmetyczny - to poważne zagrożenie zdrowotne. Coraz więcej dzieci przed 10. rokiem życia zapada na uszkadzającą naczynia krwionośne cukrzycę typu 2 związaną z otyłością (do niedawna chorowały najczęściej na uwarunkowaną genetycznie cukrzycę typu 1). - Co oznacza cukrzyca typu 2 u dziesięciolatka? To, że jego naczynia krwionośne wyglądają jak u 50-letniego mężczyzny.

77 Otyłość co dalej Scenariusz na najbliższe lata wygląda następująco: najpierw będziemy świadkami dalszego nakręcania się epidemii otyłości wśród dzieci i młodzieży, potem posypią się wśród nich przypadki cukrzycy, nadciśnienia, wysokiego poziomu cholesterolu, a potem - jeszcze nie zaraz, ale w ciągu najbliższych 50 lat - będziemy świadkami coraz częstszych zgonów i skracania się życia - roztaczał swoją kasandryczną wizję naukowiec.

78 Umieralność na mieszkańców w ciągu roku

79 Umieralność niemowląt na urodzeń w ciągu roku

80 Budowa tablic trwania życia - wymieralność Prawidłowości i tendencje zmian zaobserwowane w natężeniu zgonów oraz masowy charakter procesu wymierania ludności w dużych zbiorowościach pozwoliły na zastosowanie niektórych elementów teorii prawdopodobieństwa do budowy tablic wymieralności. Tablica trwania życia lub wymieralności jest konstrukcją teoretyczną umożliwiającą prowadzenie szczegółowej analizy procesu wymierania badanej populacji.

81 Tablice wymieralności generacji i tablice przekrojowe Konstruowane są tablice wymieralności wybranych generacji oraz tablice przekrojowe. Tablice wymieralności generacji obrazują rzeczywisty proces wymierania wybranej generacji. Czas obserwacji zależny jest od dotychczasowej długości trwania życia osób tej generacji. Pełny okres obserwacji trwa ok. 100 lat. Wykorzystanie tych tablic dla bieżących szacunków jest więc istotnie ograniczone. Znacznie większe znaczenie ma analiza umieralności różnych kohort w pewnym okresie (roku, kilku kolejnych latach) i dlatego częściej konstruowane są tablice przekrojowe (czasami zwane okresowymi lub bieżącymi).

82 Budowa tablic przekrojowych Do budowy tablic wymieralności nieodzowne są dokładne informacje o: 1. strukturze ludności według płci, wieku w latach ukończonych i roczników urodzenia (oraz o strukturze według miejsca zamieszkania lub grup społecznych), 2. zgonach według tych cech. Informacje te służą do obliczania prawdopodobieństwa zgonów stanowiących nieodzowny element budowy tablic. Wszystkie inne parametry tablic są ustalane jako wyniki formalnych, algebraicznych zależności. Należy pamiętać, że prawdopodobieństwo zgonu wyraża stosunek liczby zgonów z badanego okresu - z reguły roku - do liczebności badanej populacji na początku tego okresu (w odróżnieniu od współczynnika zgonów, który wyraża stosunek liczby zgonów do stanu liczebnego ludności z połowy badanego okresu lub do średniego stanu badanej populacji w tym okresie).

83 Interpretacja parametrów tablic wymieralności Interpretacja parametrów tablic wymieralności jest nierozerwalnie związana z koncepcją ludności zastojowej (stacjonarnej), tj. populacji o niezmiennej liczbie urodzeń oraz niezmiennym porządku wymierania (zależnych od określonego poziomu umieralności w danym wieku), przy jednoczesnym braku migracji. Konstrukcję tablic wymieralności najłatwiej można sobie wyobrazić, zakładając, że udało nam się zaobserwować pewną liczbę, np , jednocześnie urodzonych osób, stanowiących z demograficznego punktu widzenia grupę dostatecznie jednorodną, i że grupa ta pozostaje pod obserwacją aż do śmierci ostatniego osobnika wchodzącego w jej skład, a w ciągu całego tego okresu warunki umieralności ludności, w skład której grupa ta wchodzi, nie ulegają żadnym zmianom. Mamy wówczas tzw. generację zamkniętą o niezmiennej umieralności S. Fogelson, hasło: Tablice wymieralności. w: Encyklopedia Nauk Politycznych, t. III, Warszawa 1938, s

84 Analiza podstawowych parametrów tablic trwania życia Zespół parametrów zawartych w każdych tablicach trwania życia pozwala ocenić proces wymierania badanej populacji, co przy szczegółowej analizie demograficznej i prognozach demograficznych jest niemal nieodzowne. Prawdopodobieństwo zgonu, jeden z podstawowych parametrów tablic wymieralności, wskazuje natężenie zgonów osób określonej płci i wieku w określonym momencie. Ocena dynamiki wartości pozwala określić wielkość zmian zachodzących w umieralności poszczególnych grup wieku (proces wymierania ludności nie ulega bowiem, na ogół, zasadniczym zmianom z roku na rok). Ogólną ocenę natężenia zgonów w poszczególnych rocznikach wieku możemy uzyskać, posługując się wykresem wartości prawdopodobieństwa zgonu. Jak można zauważyć, charakterystyczny kształt krzywej nie ulega zasadniczym przeobrażeniom. Wysokie wartości prawdopodobieństwa występują w grupie wieku 0 lat, po czym wartość tego parametru gwałtownie się zmniejsza, osiągając minimum w grupach wieku 7-11 lat (zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet). Począwszy od wieku 12 lat wartości prawdopodobieństwa poczynają wzrastać, przy czym tempo tego wzrostu słabnie znacznie w grupie wieku lat.

85 Prawdopodobieństwa zgonu mężczyzn (polskie tablice trwania życia)

86 Prawdopodobieństwa zgonu kobiety (polskie tablice trwania życia)

87 Rozkład liczby zmarłych kobiet według wieku

88 Rozkład liczby zmarłych mężczyzn według wieku

89 Przeciętne dalsze trwanie życia e x Najbardziej znany parametr tablic wymieralności, wyraża średnią liczbę lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba pochodząca z badanej populacji i będąca w wieku ukończonych x lat. Parametr ten syntetyzujący ogół czynników, które wpływają na poziom umieralności danej populacji, często używany jest do porównań międzynarodowych. Najczęściej używa się wartości przeciętnego dalszego życia noworodka. Informuje on ile lat do przeżycia ma noworodek urodzony w danym roku jeżeli w przyszłości kolejność wymierania byłaby taka jak w roku w którym urodził się noworodek.

90 Przeciętna liczba lat dalszego trwania życia dla osób w wybranym wieku Polskie tablice trwania życia 2008 Wiek Mężczyźni Kobiety 0 71,26 79, ,89 65, ,63 50, ,08 36, ,89 23,09

91 Przeciętna liczba lat dalszego trwania życia dla osób w wybranym wieku w podziale na miasto i wieś Polskie tablice trwania życia 2008 Wiek Miasta Wieś Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety 0 71,64 79,83 70,70 80, ,25 65,40 56,35 65, ,91 50,64 42,20 51, ,33 36,20 28,70 36, ,11 23,06 17,56 23,17

92 Przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzn według województw w 2008 roku Podkarpackie Małopolskie Pomorskie Podlaskie Opolskie Wielkopolskie Mazow ieckie POLSKA Św iętokrzyskie Kujaw sko-pomorskie Śląskie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Lubuskie Dolnośląskie Lubelskie Łódzkie 69,1 71,3 71,2 71,0 70,9 70,6 70,6 70,5 70,4 70,2 72,1 72,0 71,9 71,8 71,7 72,9 73,1 67,0 70,0 73,0

93 Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet według województw w 2008 roku Podlaskie Podkarpackie 81,3 81,4 Małopolskie 80,9 Świętokrzyskie Mazowieckie Lubelskie 80,5 80,6 80,7 POLSKA Opolskie Wielkopolskie Pomorskie Warmińsko-mazurskie 80,0 80,0 79,9 79,9 79,8 Zachodniopomorskie Kujawsko-pomorskie 79,6 79,6 Lubuskie 79,3 Dolnośląskie Śląskie Łódzkie 78,9 78,9 79,0 78,0 80,0 82,0

94 Zmiany trwanie życia w Polsce Obserwowana od początku lat 90-tych poprawa sytuacji w zakresie umieralności korzystnie wpływa na długość trwania życia Polaków, przy czym nadal utrzymuje się duża różnica między trwaniem życia mężczyzn i kobiet. W 2008 roku przeciętne trwanie życia dla mężczyzn wynosiło 71,3 lat, a dla kobiet - 80 lat. W porównaniu do początku lat 90-tych trwanie życia wydłużyło się o 5,4 roku dla mężczyzn i 4,9 roku dla kobiet. W Polsce występuje zjawisko wysokiej nadumieralności mężczyzn. Mimo, że w dekadzie lat 90-tych różnica między przeciętnym trwaniem życia kobiet i mężczyzn malała, początek bieżącego stulecia przyniósł ponowny wzrost tej wartości do 8,7 lat w 2008r.

95 Przeciętne dalsze trwanie życia w latach

96 Przeciętne trwanie życia w latach

97 Czynniki wpływające na wydłużenie życia Wyraźny postęp w wydłużaniu się przeciętnego trwania życia należy przypisywać szeroko propagowanemu od początku lat 90-tych prowadzeniu zdrowego stylu życia. W zachowaniach Polaków nastąpiły korzystne zmiany zmienia się sposób odżywiania; wśród osób dorosłych (głównie mężczyzn) wyraźnie zmniejszył się odsetek osób palących tytoń. Co prawda coraz więcej osób dorosłych pije alkohol, nastąpiły jednak istotne zmiany w typowym wzorcu konsumpcji alkoholu - piwo powoli wypiera wódkę i inne napoje spirytusowe.

98 Czynniki wpływające na wydłużenie życia W ostatnich latach wyraźnie zwiększył się udział kobiet wykonujących specjalne badania profilaktyczne. W 2004 r. 70% ogółu polskich kobiet miało wykonane badanie cytologiczne, podczas gdy w 1996 r. zaledwie 24%. Zdecydowanie wzrosła powszechność badań mammograficznych lub ultrasonograficznych piersi. Blisko 90% kobiet miało wykonane badanie w latach , przy czym należy zaznaczyć, iż co trzecia z nich korzystała z ogólnodostępnego programu badań. Wyniki badania z 2004 r. wskazują, że dorośli Polacy są bardziej zadowoleni ze stanu swojego zdrowia - ponad 53% dorosłych oceniło je jako bardzo dobre lub dobre, podczas gdy w 1996 r. analogiczny odsetek wynosił niecałe 44%.

99 Przeciętne trwanie życia - mężczyźni Islandia Australia Szwajcaria Japonia Szwecja Izrael Kanada Norwegia Irlandia Holandia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Austria Francja Niemcy Belgia Dania Finlandia USA Portugalia Czechy Meksyk Polska Chiny Słowacja Bułgaria Rumunia Węgry Estonia Egipt Litwa Armenia Białoruś Indie Ukraina Rosja

100 Przeciętne trwanie życia - kobiety Japonia Szwajcaria Francja Hiszpania Australia Islandia Szwecja Norwegia Włochy Kanada Finlandia Austria Izrael Niemcy Belgia Irlandia Holandia Grecja Portugalia Wielka Brytania Dania USA Polska Czechy Estonia Słowacja Litwa Węgry Meksyk Bułgaria Rumunia Białoruś Chiny Ukraina Rosja Armenia Egipt Indie

101 Nadumieralność Rosja Litwa Ukraina Białoruś Estonia Polska Węgry Słowacja Bułgaria Francja Armenia Rumunia Finlandia Japonia Hiszpania Czechy Portugalia Belgia Włochy Austria Niemcy Szwajcaria Meksyk USA Norwegia Grecja Australia Kanada Dania Holandia Irlandia Szwecja Izrael Wielka Brytania Egipt Islandia Chiny Indie

102 Wojciech Moskal, 200 lat, bobasie! Tekst pochodzi z serwisu Wyborcza.pl - Agora SA, Ponad połowa z przychodzących dziś na świat dzieci w krajach wysoko rozwiniętych dożyje setnych urodzin prognozują naukowcy. Nie widać na razie granicy w ciągłym wydłużaniu się ludzkiego życia Co więcej, będzie im się żyło lepiej, a przede wszystkim zdrowiej twierdzi prof. Kaare Christensen z Uniwersytetu Południowej Danii. Opracowana przez jego zespół analiza została opublikowana na łamach ostatniego tygodnika "The Lancet". Niestety, przewidywania te nie obejmują krajów Trzeciego Świata, m.in. Afryki, gdzie przeciętna długość życia z powodu epidemii AIDS czy malarii wciąż maleje. Dane pochodzące z ponad 30 krajów (m.in. Austrii, Niemiec, Włoch, Japonii, Francji i USA) pokazują, że od roku 1950 prawdopodobieństwo dożycia i przekroczenia 80. roku życia wzrosło tam aż dwukrotnie, i to dla obu płci. Zdaniem ekspertów kluczowym dla tego trendu jest zdrowy styl życia. Stale spada umieralność wśród ludzi starszych. W roku 1950 prawdopodobieństwo, że 80-latek dożyje 90. urodzin wynosiło proc. dla kobiet oraz 12 proc. dla mężczyzn. W 2002 roku wskaźniki te wynosiły odpowiednio - 37 proc. I 25 proc,. Oczywiście nasze dzieci będą częściej dożywać setki, pod warunkiem że w kolejnych dekadach ów trend zostanie utrzymany. Christensen jest dobrej myśli. "Średnia przewidywana długość życia rośnie od 1840 i absolutnie nic nie wskazuje na to, aby ta sytuacja miała ulec zmianie" - pisze. Co więcej, ludzie nie tylko żyją dłużej, ale ich życie w coraz mniejszym stopniu jest ograniczane przez rożnego rodzaju upośledzenia i kłopoty z codzienną aktywnością dodaje Duńczyk.

103 Wojciech Moskal, 200 lat, bobasie! (cd) Co jeszcze ciekawego wynika z analizy Duńczykow? Otóż okazuje się, że do lat 20. ubiegłego stulecia głównym czynnikiem, który sprawiał, że średnia długość życia się wydłużała, była stała poprawa wskaźników przeżywalności niemowląt i małych dzieci. Potem zaczęła się poprawiać kondycja starszych. - Zwłaszcza od lat mówi Christensen. Duńczycy uważają, że życie każdego człowieka można obecnie podzielić na cztery okresy - dziecięcy, dorosły, wczesnej oraz późnej starości. Naukowcy twierdzą też, że nie ma żadnych dowodów na to iż, ludzie z grupy późnej starości są mniej zdrowi niż ci młodsi. Częściowo jest to spowodowane tym, że najsłabsi spośród nich już umarli, a zostali tylko cieszący się dobrą krzepą, która pozwoliła im na przekroczenie 85. roku życia. Dane opublikowane w "Lancecie" pokazują także to, że w przedziale wieku lat, od 30 do 40 proc. osób jest w na tyle dobrym stanie zdrowia, iż zachowuje pełną niezależność i nie wymaga żadnej opieki. Duńczycy powołują się także na przeprowadzone w USA badania 32 "super stulatków", którzy dożyli wieku ponad 110 lat. Okazuje się, że wśród nich aż 40 proc. wymagało zaledwie niewielkiej opieki lub też nie potrzebowało jej wcale.

104 Wojciech Moskal, 200 lat, bobasie! (cd) A co z problemem chorób przewlekłych i tych związanych z postępującym wiekiem? Czy one nie zahamują wydłużenia życia? Christensen twierdzi, że nie: - Wszystko wskazuje na to, że choć przybywa chorób przewlekłych, to nie wiążą się one jakoś szczególnie z upośledzeniami czy ograniczeniami w codziennym życiu. To głownie efekt lepszego rozpoznawania i skuteczniejszego leczenia chorób układu krążenia czy nowotworów. Christensen nie zgadza się również z tymi badaczami, którzy są zdania, że średnia długość życia może zostać mocno ograniczona przez trwającą obecnie na Zachodzie epidemię otyłości (która jest jednym z głównych czynników ryzyka wielu groźnych chorób, jak chociażby nadciśnienia czy cukrzycy). - To zbyt uproszczone podejście mówi: życie to w pewnym sensie loteria, można być otyłym i dożyć setki albo szczupłym i umrzeć o wiele wcześniej.