Badanie metodą Pogłębionej Dyskusji Grupowej (Focus Group Discussion) przeprowadzone w ramach projektu O finansach... w bibliotece

Transkrypt

1 Badanie metodą Pogłębionej Dyskusji Grupowej (Focus Group Discussion) przeprowadzone w ramach projektu O finansach... w bibliotece 1

2 2

3 Spis treści 1. Informacja o badaniu Opinie prezentowane przez respondentów według obszarów, które były przedmiotem badania Działania finansowe podejmowane przez uczestników badania Kompetencje cyfrowe, szczególnie zakres, w jakim uczestnicy badań korzystają z internetu Obawy i ograniczenia, które sprawiają, że uczestnicy badań nie korzystają z dostępnych narzędzi zarządzania finansami domowymi (w szczególności narzędzi cyfrowych) Stosunek uczestników dyskusji do zdobywania nowych kompetencji oraz ich oczekiwania związane ze zdobywaniem/podnoszeniem umiejętności korzystania z narzędzi przydatnych w obsłudze finansów (szczególnie bankowości elektronicznej) Rola biblioteki i bibliotekarza jako miejsca i realizatora działalności edukacyjnej poświęconej finansom i skierowanej do osób starszych Wnioski, rekomendacje Załączniki... 9 Załącznik 1: Kwestionariusz rekrutacyjny... 9 Załącznik 2: Scenariusz badania Załącznik 3a: Dokumentacja zdjęciowa - Fotogaleria - Andrychów Załącznik 3b: Dokumentacja zdjęciowa - Fotogaleria - Bukowno Załącznik 4a: Zapisy odpowiedzi Załącznik 4b: Zapisy odpowiedzi

4 1. Informacja o badaniu Metoda: Pogłębiona Dyskusja Grupowa (Focus Group Discussion). Miejsca i terminy badania: Bukowno ( ), Andrychów ( ); woj. małopolskie. Próba: 18 osób w wieku 50+, mieszkańcy tych miejscowości i okolic. 14 kobiet i 4 mężczyzn. W obu miejscowościach uczestnicy dyskusji to emeryci lub niepracujące żony emerytów. W latach pracy zawodowej osoby te w większości były związane z lokalnym przemysłem: maszynowym i górniczym. Prawie wszyscy respondenci korzystają z komputera (choć połowa osób tylko z pomocą dzieci lub wnuków). Większość posiada rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe w banku i karty płatnicze. Kilka osób obsługuje swoje konta przez Internet. Badanie przeprowadzono na podstawie scenariusza dyskusji (załącznik nr 2) złożonego z pytań otwartych oraz na podstawie dwóch zadań, polegających na wyborze, uszeregowaniu według stopnia ważności oraz skomentowaniu przedłożonych przez moderatora propozycji (załącznik nr 4). Celem badania było zebranie informacji na temat: a) działań finansowych podejmowanych przez te osoby, b) ich kompetencji cyfrowych, szczególnie zakresu, w jakim korzystają z Internetu, c) obaw i ograniczeń, które sprawiają, że nie korzystają z dostępnych narzędzi zarządzania finansami domowymi (w szczególności narzędzi cyfrowych), d) stosunku uczestników dyskusji do zdobywania nowych kompetencji oraz ich oczekiwań związanych ze zdobywaniem umiejętności korzystania z rożnych narzędzi służących obsłudze finansów domowych (w tym bankowości elektronicznej), e) roli biblioteki i bibliotekarza jako miejsca i realizatora działalności edukacyjnej poświęconej finansom i skierowanej do osób starszych. Spotkania odbyły się w atmosferze towarzyskiej rozmowy (wielu uczestników znało się wcześniej), przy stole z poczęstunkiem (załączniki nr 3a,b - fotogaleria) Dyskusję moderowały Anna Miodyńska i Aneta Walter. Rekrutacją uczestników badań oraz logistyką spotkań zajmowało się Studio Badań Marketingowych PROFILE Ewa Ryłko. Kwestionariusz rekrutacyjny w załączeniu (załącznik nr 1).

5 2. Opinie prezentowane przez respondentów według obszarów, które były przedmiotem badania 2.1 Działania finansowe podejmowane przez uczestników badania Uczestnicy mają dość dobre rozeznanie w licznych możliwościach, jeżeli chodzi o gospodarowanie swoimi finansami. Prawie wszyscy posiadają rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe w banku i karty płatnicze. Duża część osób korzysta z karty tylko przy pobieraniu gotówki z bankomatu. Połowa respondentów bez obaw płaci kartą za zakupy. Inni robią to niechętnie (patrz: 2.3). Część osób kupuje na raty i dokładnie wie, jak wysokie płaci odsetki. Osoby nie kupujące na raty deklarują, że nie mają takiej potrzeby bądź uważają, że odsetki są za wysokie. Od zakupów ratalnych odstraszają też "kruczki" w umowach i tzw. drobny druczek. Ubezpieczają samochody, domy i mieszkania. Zakup polis na na życie nie cieszy się powodzeniem (uczestnicy deklarowali, że wystarczą im te, które mają jako emeryci). 5 osób samodzielnie dokonuje przelewów przez Internet. Dwie inne deklarują, że bankowością elektroniczną w ich domach zajmują się współmałżonkowie. Wszyscy wiedzą o tym, że rachunki przez Internet obsługują ich dzieci i wnuki. Uważają to za naturalne i dla młodych ludzi bardzo praktyczne. Kredyty bankowe mają swoich zdeklarowanych zwolenników: bez kredytów nie mogliby zrealizować swoich planów, potrafią negocjować warunki umów z bankiem (choć "to nie jest miłe"). Innych odstręczają odsetki oraz obawa, ze nie zdążą spłacić kredytów. Chodzi tu wyłącznie o kredyty konsumpcyjne w bankach. "Chwilówki" nie cieszą się powodzeniem (wysokie odsetki). Nikt nie ma też kredytu hipotecznego. Warto podkreślić, że w badanej grupie wiele osób korzysta z kas zapomogowo-pożyczkowych w swoich dawnych zakładach pracy. Ci, którzy nie obsługują rachunków przez Internet, korzystają chętniej z tzw. punktów płatniczych niż z okienka pocztowego przy płaceniu swoich rachunków. Znają dokładne koszty przelewów na poczcie i w punktach płatniczych. Kilka osób złożyło w banku zlecenie stałe, przez które realizują swoje opłaty (czynsz, media). Twierdzą, że ten sposób płacenia jest dla nich wygodniejszy niż przez Internet, ponieważ nie musimy pamiętać o terminach. 2.2 Kompetencje cyfrowe, szczególnie zakres, w jakim uczestnicy badań korzystają z Internetu Internet jako medium budzi w badanej grupie wyłącznie dobre emocje. Prawie wszyscy badani z niego korzystają, jednak większość z pomocą dzieci lub wnuków. W grupie znalazła się tylko jedna osoba samotna (bez wspierającej ją rodziny). Ta pani zapisała się na kurs komputerowy i wiąże z nim duże nadzieje (planuje zakup komputera). Osoby korzystające z sieci przy pomocy bliskich najczęściej poszukują tam towarów, porównują ceny, czasem kupują. Bardzo popularny jest Skype służy do rozmów z rodziną. Oglądają też świat i zdjęcia rodzinne. Ci (mniej liczni), którzy korzystają samodzielnie, dodatkowo oglądają filmy, poszukują informacji, czytają książki i prasę, wchodzą na fora (np. osoba chora na SM bardzo chwaliła możliwość kontaktu z innymi chorymi). Także grają w gry sieciowe i odwiedzają portale społecznościowe (mają konta na Naszej Klasie i na Facebooku). Osoby nie korzystające z sieci internetowej nie robią tego: z powodu braku czasu, ciekawszych możliwości spędzania czasu oraz z obawy przed

6 uzależnieniem. Podkreślają, że jest to wybór świadomy a nie spowodowany brakiem możliwości nauki bądź dostępu do komputera. Stosunkowo rzadko podało stwierdzenie, że "jestem na to za stary/a" (choć i takie głosy się pojawiały). 2.3 Obawy i ograniczenia, które sprawiają, że uczestnicy badań nie korzystają z dostępnych narzędzi zarządzania finansami domowymi (w szczególności narzędzi cyfrowych) Jedynymi operacjami finansowymi, wobec których niektórzy respondenci (4 osoby) byli nieufni, były przelewy przez Internet i płacenie kartą płatniczą. Dwoje uczestników zgłaszało obawę wobec pobierania gotówki z bankomatu. Obawiają się przechwycenia ich PIN przez ukrytą kamerę lub osoby niepowołane. Jeżeli chodzi o płatności internetowe, obawę budzi możliwość włamania się na konto i wyprowadzenie stamtąd pieniędzy oraz możliwość popełnienia błędów przy logowaniu i wpisanie błędnych danych wynikające ze słabego wzroku. Obawy pojawiły się na podstawie tego, co wydarzyło się ich znajomym lub tego, co zasłyszano w telewizji. Przy okazji tego tematu respondenci poskreślali, że sami nie mają szczególnie złych doświadczeń z płatnościami kartą lub przez Internet. Temat zagrożeń, które sprawiają, że respondenci nie korzystają z dostępnych narzędzi zarządzania finansami domowymi (w szczególności narzędzi cyfrowych) nie wzbudził silnych emocji. 2.4 Stosunek uczestników dyskusji do zdobywania nowych kompetencji oraz ich oczekiwania związane ze zdobywaniem/podnoszeniem umiejętności korzystania z narzędzi przydatnych w obsłudze finansów (szczególnie bankowości elektronicznej) Na temat tego, kto byłby najlepszym doradcą, źródłem wiedzy i autorytetem dla respondentów, gdyby postanowili dokonać nowej dla siebie operacji finansowej (poznać nowe narzędzie obsługi swoich finansów) odpowiedzi były zróżnicowane (załącznik nr 4a,b). Najczęściej była to rodzina, co jest zrozumiałe w badanych środowiskach (rodziny wielopokoleniowe o silnej więzi, charakterystyczne dla tego regionu Polski). Dość wysoko uplasowały się spotkania edukacyjne. Również godnym zaufania "doradcą" jest internet. Znajomi i doradcy bankowi zajmują rożne pozycje - zależnie od osobistych doświadczeń. Najniżej plasują się materiały informacyjne wydawane przez banki. Ciekawe wnioski pojawiają się w efekcie ćwiczenia mającego za cel wskazanie najbardziej optymalnych dla respondentów sposobów zdobywani kompetencji ( wyszczególnione w załączniku nr 2) Prawie wszyscy respondenci deklarują, że "są wzrokowcami" i cenią materiały wizualne: film, prezentację multimedialną. Gra ekonomiczna nie wzbudza entuzjazmu: w opinii uczestników zabawa nie jest dobrym narzędziem edukacyjnym. Scenki odgrywane z podziałem na role (np. pracownik banku i klient) także nie zyskały uznania jako metoda edukacyjna. Opinie na temat omawiania w grupie konkretnego przypadku "z życia", jako sposobu uczenia się, były różne: od pozytywnych do uznania tej metody za nieskuteczną ( "człowiek uczy się na cudzych błędach" i "cudzy przepadek nie ma ze mną wiele wspólnego"). Zróżnicowane są opinie dotyczące wykładu eksperta. Jedni uważają taki sposób przekazywania wiedzy za cenny, wiedza ekspertów jest dla nich godna zaufania. Uczestnicy powołują się tu na telewizję śniadaniową - lubiany program - gdzie eksperci ciekawie się wypowiadają. Inni obawiają się zbyt fachowego języka oraz ukrytego reprezentowania interesów jakiegoś banku. W opinii wszystkich uczestników najlepszym sposobem podnoszenia kompetencji w zakresie zarządzania finansami jest

7 praktyka: ćwiczenia przy komputerze oraz symulacja konkretnych działań finansowych. Dobrze tę hierarchię ilustruje fotografia w załączniku nr 4a. 2.5 Rola biblioteki i bibliotekarza jako miejsca i realizatora działalności edukacyjnej poświęconej finansom i skierowanej do osób starszych Na pytanie o bibliotekę jako miejsce edukacji ekonomicznej uczestnicy początkowo zareagowali zdziwieniem, jednak potem zgodzili się, że jest to miejsce właściwe. Zwłaszcza chętnie przyznały to osoby, które uczęszczały na zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz kursy komputerowe organizowane przez bibliotekę. Mówiono: "jeżeli te zajęcia nie będą przeszkadzały czytelnikom - to jak najbardziej". Jedna z pań miała wątpliwości, czy biblioteka, według niej "miejsce święte", jest właściwym miejscem do mówienia o pieniądzach... Inaczej zareagowano na pytanie o rolę bibliotekarzy w tym procesie. Tylko dwie osoby uznały, że bibliotekarz/bibliotekarka jest osobą kompetentną, aby uczyć o finansach. Po naszych wyjaśnieniach (że szkolenie będzie dotyczyło praktyki, nie będzie to doradztwo finansowe) niektórzy, choć niechętnie, zgodzili się, że bibliotekarz może być pomocny w zdobywaniu kompetencji finansowych. Respondenci uznali, że osoba jedynie po szkoleniu, bez konkretnego wykształcenia ekonomicznego, nie może doradzać w sprawie tak brzemiennej w skutki jak finanse. Tu dał znać o sobie silny stereotyp bibliotekarza jako osoby wyłącznie doradzającej w sprawie lektur. 3. Wnioski, rekomendacje Analizując wypowiedzi uczestników tego badania oraz towarzyszące im emocje, moderatorki tego spotkania doszły do następujących wniosków: 1. W obu grupach badałyśmy osoby w podobnym wieku, mające podobne doświadczenie życiowe i zawodowe a także podobne upodobania i przyzwyczajenia. Były to więc grupy dość jednorodne. Tymczasem ich kompetencje w stosowaniu różnych narzędzi zarządzania finansami oraz ocena (od pozytywnej do całkowicie negatywnej) tych narzędzi (np. kredytów,zakupów na raty, obsługi konta przez internet) różniły się znacznie. Jedynie brak kredytów hipotecznych, kart kredytowych i niechęć do pożyczek "chwilówek" łączyły wszystkich respondentów. To ostatnie zapewne dlatego, że mają oni łatwy dostęp do pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej ze swojego dawnego zakładu pracy. Również rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe w banku w większości założył im jeszcze zakład pracy. Zapewne w środowiskach nie związanych z dużymi, państwowymi pracodawcami konta w banku nie są tak popularne wśród seniorów. Można przypuszczać, że wśród seniorów - odbiorców oferty edukacyjnej znajdą się osoby, którym brakuje jedynie małej zachęty do tego, by zaczęły obsługiwać swoje konto w sieci. Dla innych już plastikowy pieniądz będzie dużą zmianą w życiu. Na pewno warto przy zaproszeniach na spotkania zaznaczać, do jakich odbiorców (o jakich kompetencjach wyjściowych) je kierujemy. 2. Uczestnicy badań są osobami o zróżnicowanych umiejętnościach, jeśli chodzi o obsługę domowych finansów. Są to także osoby chętnie uczące się, wiele z nich uczęszcza na zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Decyzję o niekorzystaniu z pewnych narzędzi obsługi finansów podejmują świadomie: "chodzę z opłatami na pocztę, bo lubię spacery" (nie dlatego, że obawiam się komputera). Jednak nikt z respondentów nie przyznał się otwarcie do braku wiedzy. Odniosłyśmy wrażenie,

8 że nie wszystkie deklaracje typu: nie korzystam z Internetu bo nie potrzebuję - były szczere. Można przypuszczać, że bezpośrednie zapytanie skierowane do potencjalnych uczestników spotkań edukacyjnych: czego nie umiecie a chcecie się nauczyć, nie przyniesie ich organizatorom satysfakcjonującej odpowiedzi. 3. Jeżeli chodzi o sposoby uczenia się, za najbardziej odpowiednie uznano rozmaite wizualizacje (filmy, prezentacje) oraz ćwiczenia praktyczne. Warto zadbać o to, żeby te elementy znalazły się w scenariuszach spotkań. 4. Temat finansów jest dla respondentów interesujący przede wszelkim z przyczyn praktycznych ale też dlatego, że są ciekawi świata: "jak tylko usłyszę jakąś ciekawą wiadomość, zaraz sprawdzam w Internecie". Są jednak wymagający: oczekują od edukatora kompetencji, najchętniej potwierdzonych dyplomem. Biblioteka zapraszając na spotkania edukacyjne powinna zawrzeć w zaproszeniu komunikat o kompetencjach swoich trenerów. 5. Większość respondentów deklaruje korzystanie z Internetu. Jednak okazuje się, że często to korzystanie jest po prostu towarzyszeniem przy komputerze dzieciom lub wnukom. Warto sprawdzić, na ile uczestnicy naszych spotkań są w tym względzie samodzielni. Być B może w niektórych środowiskach trzeba będzie poprzedzić cykl spotkań na temat finansów krótkim szkoleniem komputerowym. 6. Respondenci nie ujawnili zbyt wielu obaw i lęków, jakie mają wobec rozmaitych działań i produktów finansowych. Opowiadając o swoich obawach zaznaczali, że nie jest to ich osobiste doświadczenie, a nawet jeżeli - to "takie rzeczy się zdarzają". Oczywiście, były wśród respondentów osoby, które miały wiele obaw, także irracjonalnych. Ci rozmówcy sami siebie określi jako bardzo nieufni. 7. Rozmówcy zwrócili uwagę na zagrożenia, jakie stanowią dla starszych osób tzw. pokazy/prezentacje różnych produktów. Starsze osoby, szczególne samotne i spragnione kontaktu z ludźmi, często stają się ofiarami manipulacji sprzedawców i kupują na raty drogie produkty, których wcale nie potrzebują. Ponadto otrzymują liczne oferty kredytów ("od jakiegoś banku, którego nie znam"). Warto w scenariuszach spotkań znaleźć miejsce na temat asertywności seniorów wobec takich działań. Z drugiej strony, w sytuacjach oswojonych respondenci potrafią wykazać się czujnością: ignorują przysyłane pocztą oferty nieznanych im banków, potrafią wypytywać o uczciwość pracownicę punktu opłat, w którym regulują swoje rachunki. Są bardzo przywiązani do banku, w którym od lat mają swoje konta. Nie porównują oferty, jaką daje im ich bank, z innymi bankami. 8. W obu badanych grupach znalazło się łącznie pięć osób, które obsługują swoje konta w sieci. Dało się zauważyć, że osoby te miały wyższą od innych samoocenę, były pewne siebie i chętnie mówiły o tej swojej umiejętności. Zgodnie z kwestionariuszem rekrutacyjnym nie były one przewidziane w grupie badanych. Jednak dobrze się stało, że się pojawiły, ponieważ na ich przykładzie można było zauważyć, że umiejętność ta dodaje starszym osobom pewności siebie i poprawia ich samopoczucie.

9 4. Załączniki Załącznik 1: Kwestionariusz rekrutacyjny KWESTIONARIUSZ REKRUTACYJNY FRIS XII 2011 wypełnia ankieter Zaznacz płeć respondenta Kobieta 1 mężczyzna 2 Rekrutuj do grupy 5 kobiet i 5 mężczyzn. 1. Ile ma Pan/i lat? do 50 lat 1 PRZERWIJ WYWIAD 51 lat i więcej 2 2. Czy osobiście korzysta Pan/i z komputera i internetu? tak, korzystam osobiście 1 nie, sama/a nie korzystam z komputera i internetu 2 PRZERWIJ WYWIAD 3. Z jakiego typu możliwości korzysta Pan/i w internecie? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI Korzystam z internetowego konta 1 PRZERWIJ WYWIAD bankowego Przeglądam strony, które mnie interesują 2 4. Jak często korzysta Pan/i z komputera i internetu? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI codziennie 1 kilka razy w tygodniu 2 kilka razy w miesiącu 3 kilka razy w roku/rzadziej 4 PRZERWIJ WYWIAD 5. Z jakiego rodzaju usług finansowych i ubezpieczeniowych Pan/i korzysta? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI Korzystam z internetowego rachunku 1 PRZERWIJ WYWIAD bankowego Mam wykupione jednostki w funduszu 2 PRZERWIJ WYWIAD inwestycyjnym Korzystam z rachunku w biurze maklerskim 3 PRZERWIJ WYWIAD Mam zwykłe konto w banku, ale dokonuję 4 PRZERWIJ WYWIAD operacji także przez internet Robię zakupy przez internet 5 PRZERWIJ WYWIAD Korzystam z karty kredytowej 6 PRZERWIJ WYWIAD Mam lokatę/lokaty oszczędnościowe 7 Mam rachunek w banku (ror), ale nie mam 8 do niego dostępu przez Internet Mam kartę bankomatową i korzystam z 9 bankomatów Korzystam z możliwości pożyczkowych (np. 10 lombard, chwilówki, Provident itp.) Mam polisę na dom/mieszkanie 11 Mam polisę na samochód (OC lub OC/AC) 12 Mam inne polisy (np. na życie, na mienie) 13 PRZERWIJ WYWIAD

10 REKRUTUJ DO GRUPY: UŻYTKOWNIKÓW CO NAJMNIEJ 2 USŁUG TZW. ZAAWANSOWANYCH (OKOŁO 50%) I UŻYTKOWNIKÓW POJEDYNCZYCH USŁUG TZW. PODSTAWOWYCH (OKOŁO 50%) 6. Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy brał/a Pan/i udział w badaniach opinii? tak, brałem/am udział 1 PRZERWIJ WYWIAD nie, nie brałem/am udziału 2 7. Poszukujemy ludzi określonych zawodów. Czy Pani osobiście zajmuje się (lub zajmował/a się) zawodowo którąś z wymienionych dziedzin? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI Bankowość 1 PRZERWIJ WYWIAD Handel 2 Ubezpieczenia 3 PRZERWIJ WYWIAD Finanse, księgowość 4 PRZERWIJ WYWIAD Informatyka, komputery 5 PRZERWIJ WYWIAD Produkcja lub dystrybucja kosmetyków 6 8. Jakie jest Pan/i wykształcenie? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI zawodowe lub niższe 1 średnie 2 wyższe 3 9. Czym się Pan/i obecnie zajmuje? CZYTAJ MOŻLIWE ODPOWIEDZI pracuję zawodowo 1 prowadzę własną działalność gospodarczą 2 jestem na rencie/emeryturze Czy posiada Pan/i stały miesięczny dochód, który pozostaje w Pana/i dyspozycji? Tak, posiadam stały dochód, którym 1 dysponuję Nie, nie posiadam dochodu, którym dysponuję 2 PRZERWIJ WYWIAD Czy zechciał(a)by Pan/i, za wynagrodzeniem w wysokości... zł, wziąć udział w spotkaniu nt. obyczajów związanych z korzystaniem z internetu osób z Pana/i pokolenia? Spotkanie to, w gronie około 8 osób, przy soku i ciasteczku, będzie polegało na zwykłej rozmowie i wymianie opinii. Nie trzeba się do tej rozmowy w żaden sposób przygotowywać. Chodzi nam wyłącznie o to, by poznać Pana/i opinie na ten temat. Spotkanie potrwa około półtorej godziny, a odbędzie się w dn...., o godz...., w sali przy (adres).... Dyskusja będzie nagrywana, wyłącznie dla celów badawczych. Jeśli respondent/ka zgadza się wziąć udział w spotkaniu, proszę umówić się z nią, n że dzień przed spotkaniem zadzwonisz do niego/niej, by potwierdzić, że przyjdzie. Zapisz: imię i nazwisko respondenta/ki:... telefon do respondentki:...

11 Załącznik 2: Scenariusz badania Scenariusz zogniskowanego wywiadu grupowego w ramach projektu O finansach... w bibliotece Czas trwania: 2h Liczba uczestników :8 Moderatorki : 2 I. wstęp (15 min) przedstawienie tematu badania i jego celu; programu (PRB) i projektu ( O finansach... w bibliotece ), dla którego jest ono przeprowadzane; organizatorów programu i projektu, przedstawienie się moderatorek i uczestników, przypomnienie zasad realizowania badania: nagranie audio/wideo, kto będzie z niego korzystał; ustalenie zasad wypowiadania się. II. Pytania do uczestników (1.5h): 1. Jakie działania (operacje) finansowe Państwo stosują? Oto przykłady niektórych z nich, podkreślimy te, które są Państwu znane i dopiszemy dodatkowe, jeżeli Państwo je zaproponują. Proszę o wypowiedź: jakie zalety tych działań Państwo dostrzegają. Lista działań: gospodarowanie wyłącznie gotówką z comiesięcznych poborów i przechowywanie jej w domu obsługa konta bankowego (ROR) zakupy na raty pożyczki (kredyty konsumpcyjne i hipoteczne, chwilówki) oszczędności (np. lokaty) zakup akcji lub obligacji polisy ubezpieczeniowe karta bankomatowa karta kredytowa przelewy za pośrednictwem poczty inne jakie? 2. Jakie działania (operacje) finansowe budzą naszą nieufność i dlaczego? 3. W jakich celach zwykle korzystają Państwo z Internetu? Czy używają go Państwo także w następujących celach: a) porównywania cen towarów i usług? b) robienia zakupów? c) kontaktowania się ze sprzedawcami (uzyskiwanie informacji, negocjowanie cen towarów)

12 4. Czy osoby z Państwa otoczenia (np. rodzina) obsługują swoje konta przez Internet? Jakie są Państwa odczucia dotyczące tej formy zarządzania swoimi finansami? 5. Jakie obawy sprawiają, że nie korzystamy z narzędzi internetowych w obsłudze naszych finansów? 6. Chcąc dokonać nowej dla siebie operacji finansowej, skąd lub od kogo chcieliby Państwo dowiedzieć się, co w tym celu należy zrobić i na ci zwrócić szczególną uwagę? Najpierw prośba o wypowiedź, potem prośba aby każdy z obecnych (lub w grupach) ułożył karteczki z zapisanymi na nich źródłami informacji szeregując je według stopnia zaufania (pozycja pierwsza odpowiada źródłu, z którego czerpałby informacje najchętniej itd.): rodzina znajomi pracownik banku Internet spotkania poświęcone sprawom finansów organizowane dla małych grup w mojej miejscowości przez którąś z instytucji publicznych ulotki informacyjne wydawane przez bank. 7. Gdyby w Państwa miejscowości odbywały się spotkania, na których można byłoby zdobyć praktyczną wiedzę na temat finansów domowych i nauczyć się korzystać z bankowości internetowej, jakie sposoby zdobywania tych umiejętności najbardziej Państwu by odpowiadały? 8. Czy według Państwa biblioteka publiczna jest właściwym miejscem dla spotkań poświęconych finansom? Czy bibliotekarze/bibliotekarki, odpowiednio do tego przygotowani, są właściwymi osobami do prowadzenia takich spotkań? III. Podsumowanie, podziękowanie

13 Załącznik 3a: Dokumentacja zdjęciowa - Fotogaleria - Andrychów

14 Załącznik 3b: Dokumentacja zdjęciowa - Fotogaleria - Bukowno

15 Załącznik 4a: Zapisy odpowiedzi 1 Skąd pozyskujemy informacje o finansach? Źródła informacji ułożone od najbardziej godnych zaufania (na górze) do najmniej (na dole). Wybrane odpowiedzi z Andrychowa.

16 Załącznik 4b: Zapisy odpowiedzi 2 Skąd pozyskujemy informacje o finansach? Źródła informacji ułożone od najbardziej godnych zaufania (na górze) do najmniej (na dole). Wybrane odpowiedzi z Bukowna.

17 Grupa seniorów z Andrychowa w taki sposób uszeregowała narzędzia zdobywania wiedzy o finansach (u góry najbardziej, według nich, ciekawe i skuteczne).