roku 2013 Mobilna telewizja Podsumowanie Aktywny samorząd TYFLO{WIAT w tyfloinformatyce

Transkrypt

1 Kwartalnik, nr 4 (21 ) 2013, bezpłatny, ISSN: TYFLO{WIAT Podsumowanie roku 2013 w tyfloinformatyce Mobilna telewizja Aktywny samorząd

2 Trend na rynku finansowym jest jednak taki, że wiele Kwartalnik, nr 4 (21 ) 2013, bezpłatny, ISSN: TYFLO{WIAT W numerze Mobilna telewizja Podsumowanie roku 2013 w tyfloinformatyce KWARTALNIK NR 4 (21) 2013 WYDAWCA Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego ul. Wybickiego 3a, Kraków tel.: (+48) ; faks: (+48) biuro@firr.org.pl Organizacja Pożytku Publicznego Nr konta UTILITIA PRZEJDŹ NA DOSTĘPN Ą STRONĘ Utilitia sp. z o.o. ul. Jana Pawła II UTILITIA PRZEJDŹ Michałowice NA DOSTĘPN Ą STRONĘ tel.: (+48) biuro@utilitia.pl Podmiotem odpowiedzialnym za publikację treści merytorycznych jest Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego UTILITIA Podmiotem odpowiedzialnym PRZEJDŹ NA DOSTĘPN Ą STRONĘza działalność reklamową jest Utilitia sp. z o.o. REDAKTOR NACZELNY Joanna Piwowońska tel. kom. (+48) joanna.piwowonska@firr.org.pl INTERNET SKŁAD komputerowy More Concept Marcin de Lehenstein Werndl Fotografia na okładce nintaro DRUK Drukmar Aktywny samorząd UTILITIA Dział reklamy reklama@utilitia.pl Redakcja nie odpowiada za treść publikowanych reklam, ogłoszeń, materiałów sponsorowanych i informacyjnych. Nakład dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania, zmian stylistycznych i opatrywania nowymi tytułami materiałów nadesłanych do druku. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Wszystkie teksty zawarte w tym numerze czasopisma Tyfloświat dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Ponownie rozpowszechniany utwór, dostępny na tej licencji, musi zawierać następujące informacje: imię i nazwisko autora tekstu, nazwę czasopisma oraz jego numer. Zdjęcia zawarte w czasopiśmie chronione są prawem autorskim i ich przedruk wymaga zgody autora. UTILITIA 8 Pieniądze w banku powinny być bezpieczne, ale także dostępne Michał Dębiec* Wraz z rozwojem technologii, Internetu i rynku finansowego, poszerzyła się oferta banków dla klientów indywidualnych. Korzystamy dziś z wielu kont w różnych bankach, co wiąże się także ze zwiększoną liczbą kart płatniczych w portfelach Polaków i rzadszym gromadzeniem gotówki. Własne pieniądze mogą być momentalnie wypłacane i dostępne przez całą dobę, co daje ogromną wygodę i ścisłą kontrolę nad ich wykorzystaniem. Oferty bankowe przyciągają atrakcyjnym oprocentowaniem, łatwym dostępem do kredytów oraz przyjaznością dla klientów. Osoby niepełnosprawne także korzystają z tych ofert, choć często mają z tym duże problemy. gdzie można było płacić kartą za zakupy i oferowano banków dokonało istotnych zmian, aby ich produkty już także dostęp poprzez Internet (choć nie każdy i usługi były dostrzeżone także przez klientów z niepełnosprawnością. Poniższy artykuł jest częściowo subiek- bardzo słabowidzącą, ale jeszcze nie potrzebowałem wtedy jeszcze miał łącze). Byłem już wówczas osobą tywną oceną tych zmian, ale także syntezą propozycji podwyższonego kontrastu. Automaty mojego banku udogodnień opracowywanych przez środowisko osób miały duże litery i cyfry i mile kontrastujące ciemne z niepełnosprawnością. tło. Nie napotykałem też na problemy z zarządzaniem kontem przez Internet, a w zakres możliwych do wykonania czynności wchodziła również gra na funduszach Bank otwarty dla każdego? Pierwsze konto bankowe, które samodzielnie obsługiwałem, założyłem, gdy miałem 18 lat. Istniały już Po kilku latach na rynku pojawiły się ciekawsze akcyjnych. wtedy bankomaty do wypłacania gotówki, gdzienie- i korzystniejsze cenowo oferty. Postanowiłem skorzy- UTILITIA 24 Podsumowanie roku 2013 w tyfloinformatyce. Garść refleksji UTILITIA 36 Michał Kasperczak* Od kilku lat można obserwować wyhamowanie rozwoju nowych urządzeń, aplikacji i pomysłów mających ułatwić życie osobom niewidomym i słabowidzącym. Nie oznacza to wszakże, że nic się nie wydarzyło. Zapraszam do przeglądu nowości technologicznych UTILITIA z minionego roku. System Symbian przestał istnieć Na początku 2013 r. Nokia poinformowała, że przestaje wspierać system operacyjny Symbian, instalowany doniedawna przedtem w większości telefonów tego producenta. W praktyce oznacza to tyle, że nie będzie Na początku 2013 r. Nokia poinformowała, że przestaje wspierać system operacyjny Symbian, instalowany do niedawna w większości telefonów tego producenta Kolory Europy Kinga Dumnicka* W logo projektu Colours of Europe FIRR wyraził wspólne korzenie Europy, a zarazem jej różnorodność. Kolory nawiązują do barw narodowych poszczególnych krajów oraz barw symbolizujących poszczególne dziedziny tematyczne projektu. Logo przedstawione przez polskiego partnera zostało w głosowaniu wybrane na oficjalne logo całego projektu. Program Grundtvig, finansowany od kilkunastu lat przez Komisję Europejską w ramach programu Uczenie się przez całe życie, stwarza podstawy dla współpracy europejskiej w dziedzinie uczenia się przez całe życie i edukacji dorosłych pomiędzy organizacjami działającymi w obszarze ich formalnej, pozaformalnej i nieformalnej edukacji. Projekty partnerskie są zorientowane na proces. Istotą działań jest wymiana doświadczeń i rozwijanie nowych pomysłów w celu doskonalenia działalności praktycznej. Kadra i dorośli słuchacze z krajów uczestniczących w projekcie pracują wspólnie nad obszarami tematycznymi, stanowiącymi przedmiot wspólnego zainteresowania współpracujących organizacji. Taka wymiana doświadczeń, praktyk i metod przyczynia się on już rozwijany, a tym samym prawie nikt nie będzie prezentował nowych symbianowych programów oraz ich aktualizacji, przy czym oficjalnie MobileSpeak oraz Talks dalej można kupić. Nie przyjęły się szerzej dotykowe Nokie z Symbianem, z uwagi na kiepskie właściwości wyświetlaczy, ale również, a może nawet bardziej, z uwagi na skomplikowaną ich obsługę przez Talksa i MobileSpeaka. To co już działa, działać będzie oczywiście nadal. Problemem staje się już teraz zakup u operatora telefonu Nokia z klawiaturą oraz Symbianem. Wiele osób trochę z ciekawości, trochę z przymusu, decyduje się na porzucenie starego telefonu i systemu na rzecz smartphone a z ekranem dotykowym i systemem ios lub Android. Kto wie. Może jeszcze jakieś inne systemy mobilne poprawią swoje funkcje dostępności. Coś w tym kierunku robi Code- Factory wraz z firmą Microsoft w systemie Windows Phone oraz RIM w BlackBerry OS. Nowości w systemach firmy Apple oraz aplikacjach pisanych dla systemu IOS Coraz częściej można spotkać się z opinią, i to nie tylko wśród użytkowników z wadą wzroku, że ipad oraz iphone wypiera w pewnych zastosowaniach komputer. Stąd w tej części artykułu nie mogę nie pominąć istotnych dla nas aplikacji na ios. Najpierw jednak kilka słów o sprzęcie i samym systemie. Firma zaprezentowała nowe, cieńsze modele ipadów, poprawiła wydajność iphone a, oferując jego nowe modele, ale przede wszystkim wprowadziła do obiegu kolejną już, siódmą wersję swojego systemu operacyjnego ios, przeznaczonego na iphone a oraz ipada. Najgłośniej i raczej źle mówiło się po aktualizacji systemu do kolejnej wersji o nowych głosach Nuance Expressive, charakteryzujących się większą elastycznością ustawień parametrów mowy, ale też niezbyt poprawnym akcentowaniem, w niektórych językach, w tym w polskim. W ios mamy do czynienia z jednym z nowych głosów o nazwie Zosia, który mimo wielu braków i nieprawidłowości, akurat w urządzeniach ios zachowuje się w miarę dobrze, nawet podczas szybkiej nawigacji, i jest do podniesienia świadomości zróżnicowania kulturowego, społecznego i gospodarczego Europy. Od r. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego bierze udział w dwuletnim projekcie partnerskim Kolory Europy (Colours of Europe). Głównym celem partnerstwa są studia nad podobieństwami i różnicami pomiędzy krajami europejskim na polu szeroko rozumianej kultury i języków europejskich. Kulturowe i językowe różnice Partnerzy na spotkaniu otwierającym projekt w Burgas, grudzień Mobilna telewizja Michał Dziwisz prezentuje najpopularniejsze aplikacje do obsługi telewizji mobilnej, zwracając szczególną uwagę na poziom ich dostępności dla osób niepełnosprawnych 8 Pieniądze w banku powinny być bezpieczne, ale także dostępne Michał Dębiec przestawia zasady, jakimi powinny się kierować banki, by można było uznać je za przyjazne dla osób niepełnosprawnych nie tylko w obszarze bankowości elektronicznej, ale także dostępności samych placówek 16 Akcja sprzątanie komputera, czyli jak można utrzymać system w dobrej kondycji Kamil Żak przeprowadza świąteczne porządki na swoim komputerze. Czy możliwe jest przywrócenie zaśmieconego komputera do stanu używalności bez uciekania się do formatowania dysku i przeinstalowywania systemu? 24 Podsumowanie roku 2013 w tyfloinformatyce. Garść refleksji Michał Kasperczak, zgodnie z naszą świecką tradycją, dokonuje podsumowania mijającego roku, zwracając szczególną uwagę na wydarzenia i zagadnienia z zakresu technologii dostępowych dla osób z dysfunkcją wzroku 33 Aktywny Samorząd jak to było w roku 2013 Krzysztof Wostal omawia pokrótce przebieg realizacji programu pilotażowego Aktywny Samorząd w 2013 roku. Jakie były założenia, którymi kierowano się przy jego tworzeniu? Czy program spełnia swoje założenia? Czy niektóre grupy osób niepełnosprawnych nie zostały pominięte przy opracowywaniu jego zasad? 36 Kolory Europy Kinga Dumnicka przedstawia projekt realizowany przez Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego w partnerstwie ponadnarodowym, mający na celu wymianę doświadczeń i dobrych praktyk w krajach członkowskich i ościennych

3 3 Mobilna telewizja Michał Dziwisz* Telewizja, jako medium przez kilkadziesiąt lat swojego istnienia ewoluowała. Ewolucja ta objawiała się zarówno w zwiększeniu ilości oferowanych kanałów, jaki i poprawie dostępności, jakości i rozmiarach odbiorników. Początkowo oferowany drogą naziemną, analogowy sygnał, poszybował na geostacjonarną orbitę, stając się dostępnym dla znacznie szerszego grona odbiorców. W międzyczasie okazało się, że zamiast transmitować programy telewizyjne za pomocą fal radiowych, można równie dobrze połączyć duże skupiska ludności za pomocą przewodów, stąd wzięła się popularna kablówka. Czasy sygnału analogowego częściowo już za nami, od mniej więcej połowy bieżącego, 2013 roku mamy do czynienia z tzw. cyfrową telewizją naziemną i dochodzimy tu do sedna sprawy niniejszego artykułu, czyli kolejnego, cyfrowego medium dystrybucji sygnałów telewizyjnych, jakim jest Internet. Telewizja w sieci Od jakiegoś czasu mówi się o zmierzchu tradycyjnej, linearnej telewizji. Widzowie chcą mieć możliwość oglądania swoich ulubionych programów w dowolnie wybranym przez siebie okienku czasowym, bez przejmowania się ramówką danego nadawcy. Sieciowe serwisy nadawców telewizyjnych przeważnie umożliwiają tzw. transmisję VOD, z angielskiego Video On Demand, czyli wideo na życzenie. Dzięki niemu widz może, kiedy tylko chce, uruchomić wybraną przez siebie pozycję z coraz większej biblioteki zawartości różnych nadawców. Czasem bywa też i tak, że program konkretnej stacji dostępny jest na żywo, mówimy wtedy o tzw. streamingu, czyli przekazie strumienia danych w czasie rzeczywistym. Czym i gdzie oglądać? Opisywane w niniejszym artykule rozwiązania przeważnie dostępne są w dwóch postaciach: mobilnej aplikacji i strony internetowej. Jako, że zakładamy, że nasz cyfrowy odbiornik zawsze będziemy chcieli mieć przy sobie, skupię się na omówieniu aplikacji mobilnych, NR 4 (21) 2013

4 4 Miejsce oglądania telewizji przestaje mieć znaczenie, możemy uczynić to absolutnie wszędzie, byle tylko mieć dostęp do dobrej jakości Internetu dostępnych na platformę ios, gdyż z takiego systemu korzystam na co dzień. Youtube źródłem czegoś więcej niż muzyka Zanim przejdę do omówienia aplikacji konkretnych dużych nadawców telewizyjnych, pragnę zwrócić uwagę Czytelników na serwis YouTube, w którym każdy chętny znajdzie z pewnością dużo materiałów będących produkcjami telewizyjnymi. Pomijam tu już nawet materiały pochodzące z anten dużych, komercyjnych nadawców, bowiem te ostatnie często pojawiły się w tym serwisie bez ich wiedzy i zgody, a co za tym idzie, mogą szybko zniknąć. Chodzi mi o różnych prywatnych, amatorskich nadawców, chcących dzielić się tym, co mają do powiedzenia przed szeroką, sieciową publicznością. Słowo amatorskich nie powinno mieć tu wydźwięku negatywnego, bowiem mimo, że materiały te produkowane są za pomocą sprzętu, który często nie może być porównywany z tym, jaki znamy z telewizji, to pojawiają się tu materiały godne uwagi. Dla przykładu, w serwisie Youtube publikuje znany niegdyś z TVP Mariusz Max Kolonko, znaleźć tam możemy szereg gawęd matematycznych, autorem których jest Bogdan Miś czy zapoznać się z niekiedy bardzo ciekawymi materiałami, jakie publikuje serwis Niezależna Telewizja Janusza Zagórskiego. Podane przykłady to oczywiście wierzchołek góry lodowej, chciałem bowiem tylko zwrócić uwagę szanownych Czytelników, że Youtube od dawna jest czymś więcej, niż tylko miejscem do słuchania muzyki czy oglądania marnej jakości wesołych filmików. Ipla Pierwsza aplikacja, o której chciałbym opowiedzieć to znana już od kilku lat Ipla. Serwis dostępny jest pod adresem www. ipla.tv. Oferuje najpopularniejsze programy i seriale z takich stacji telewizyjnych jak Polsat, TV Puls czy TVP. Ipla dostępna jest zarówno w postaci aplikacji na komputery stacjonarne niestety, kompletnie niedostępnej, jak i mobilnej i nieco lepiej rzecz dostępności ma się w przypadku wersji na system ios. Warto w tym miejscu dodać, że Ipla uruchamia się w tzw. orientacji poziomej, co jest charakterystyczne dla części programów, wyświetlających filmy.

5 5 Po uruchomieniu aplikacji pojawia się grupa przycisków takich jak Logowanie, Start, Wideo czy Kanały TV. Niestety mimo, że Ipla w swojej rozszerzonej, odpłatnej funkcjonalności umożliwia oglądanie szeregu programów telewizyjnych na żywo, zakładka ta jest totalnie niedostępna, a już z pewnością nie jest intuicyjna w przypadku używania czytnika VoiceOver. Najlepiej przejść od razu do przycisku Wideo, stukając w niego dwukrotnie. W tym momencie na ekranie będziemy mieć do czynienia z bardzo dużą ilością nieopisanych przycisków, dla chętnych dodam tyle, że możliwe jest ich opisanie. W tym celu należy stuknąć w taki przycisk dwukrotnie dwoma palcami, a następnie nadać mu odpowiednią, tekstową etykietę. Niestety, może również zdarzyć się tak, że w momencie kolejnej aktualizacji Ipli, stracimy w ten sposób stworzone etykiety. A oto, jakie przyciski mamy do dyspozycji w momencie pisania niniejszego artykułu: Ostatnio dodane materiały, Nowe kategorie, Popularne wideo, dziś, Popularne kategorie, dziś, Serial, Sport, Programy i Dla dzieci. Każda z tych kategorii może rozwinąć się w podkategorie, których opisy są, na całe szczęście, dostępne. Dla przykładu, serial może rozwinąć się np. w Kryminalny czy Obyczajowy. Oglądanie materiału w Ipli Kiedy przebrniemy już przez kategorie i podkategorie, natrafimy z pewnością na coś, co chcieli byśmy obejrzeć. Każdy program składa się z jednego lub więcej odcinków. Każdy odcinek w Ipli przeważnie nazwany jest według schematu: nazwa programu, numer odcinka i opis. Trzeba przyznać, że szczególnie w nowych materiałach opisy zwykle wypełnione są rzetelnie, choć niekiedy ich brak i nie możemy się nawet pobieżnie dowiedzieć, co czeka nas w danym odcinku. Załóżmy, że wybraliśmy jakiś konkretny odcinek. Teraz, aby się z nim zapoznać, musimy stuknąć tak, w kolejny nieopisany przycisk. Znajdziemy go pomiędzy tytułem odcinka a przyciskiem opisanym jako iphone White Info Gray. Skoro już o tym tajemniczo brzmiącym przycisku mowa, to służy on przede wszystkim do wyświetlenia szczegółów danego odcinka, m.in. czasu czy wielkości pliku. Po krótkiej chwili materiał zacznie się odtwarzać lub, co znacznie bardziej prawdopodobne, zostaniemy uraczeni jedną lub kilkoma reklamami. Niestety, materiały reklamowe są nam także serwowane w trakcie oglądania materiału i to w kompletnie losowym momencie, możemy zatem mieć z nimi do czynienia nawet w środku zdania. Trzeba także uważać, by nie pozwolić materiałowi dotrwać do końca. Jeśli się tak stanie, w większości przypadków jedynym sposobem na obejrzenie kolejnego nagrania za pomocą Ipli jest jej zamknięcie z paska uruchomionych aplikacji, a następnie ponowne uruchomienie. Zatrzymanie materiału wideo też nie jest takie proste, jakie mogłoby się wydawać. Musimy stuknąć dwukrotnie mniej więcej w środek ekranu, a następnie standardowym gestem w lewą lub prawą stronę poszukać przycisku opisanego jako Close. Możemy w tym miejscu również wstrzymać odtwarzanie nagrania lub, za pomocą suwaka, przeskoczyć do jego konkretnego fragmentu. Jeśli zdarzy się tak, że w trakcie oglądania materiału ktoś do nas zadzwoni, odtwarzanie zostanie wstrzymane, a do oglądania będziemy mogli wrócić po zakończeniu rozmowy. TVN Player TVN Player to kolejna aplikacja, dzięki której możliwe jest oglądanie programów telewizyjnych tym razem ze stajni grupy TVN, a więc TVN, Religia.tv, czy TTV. TVN Player dostępny jest jako strona internetowa, a także jako aplikacja mobilna. W przypadku systemu ios NR 4 (21) 2013

6 6 aplikacja jest obsługiwalna z Voice- Overem, niestety, podobnie jak w przypadku Ipli mniej wprawny użytkownik może się pogubić w jej interfejsie. Po uruchomieniu TVN Playera, będziemy mieć do czynienia z kilkoma opisanymi przyciskami oraz z dużą ilością takich, których brak etykiety. Na szczęście, w tym przypadku korzystamy tylko z opisanych, pozostałe nie wywołują żadnej funkcji, lub są nieopisaną częścią sąsiadującego z nimi elementu. Nas przede wszystkim zainteresują 4 kategorie: Seriale, Programy, Filmy i Dla dzieci. Po wejściu w każdą z tych kategorii możemy przemieszczać się po liście konkretnych tytułów, lub podkategorii. Tu jedna uwaga. Wspomniałem wyżej, że opisywane w tym tekście aplikacje umożliwiają nam oglądanie materiałów wideo w dogodnym dla nas czasie. Niestety, w przypadku TVNPlayera, nie zawsze tak jest. Część programów, prawdopodobnie z przyczyn licencyjnych, jest po jakimś czasie kasowana z biblioteki. Przy takich materiałach otrzymamy stosowną informację, wchodząc w poszczególne odcinki, o czym niżej. Oglądanie materiałów w TVN Playerze Kiedy wejdziemy już w konkretny tytuł, podobnie, jak w przypadku Ipli będziemy mieć do dyspozycji listę odcinków. Przeważnie wyświetlane będą po dwie, rozdzielone nieopisanymi elementami pozycje. Może zdarzyć się też tak, że jeśli zechcemy przesunąć się w liście odcinków bardzo daleko, możemy trafić na miejsce, w którym Voice- Over będzie odczytywał tylko nieopisane przyciski. W takiej sytuacji najlepiej użyć kilkukrotnie gestu 3 palce w górę, a następnie dotknąć środka ekranu i kontynuować przeglądanie. Po wyborze danego odcinka, uaktywniamy jego odtwarzanie za pomocą przycisku BTN Watch. Analogicznie jak w przypadku Ipli zostaniemy uraczeni blokiem reklamowym, przeważnie znacznie dłuższym. Tego typu wątpliwej przyjemności niespodzianki, czekać nas także będą w trakcie oglądania materiału, emisje bloków reklamowych są tu jednak przeważnie bardziej przemyślane i materiały służące do tego celu są odpowiednio oznaczone. W tryb orientacji poziomej przechodzimy także dopiero w momencie, kiedy materiał zacznie się odtwarzać. Jeżeli chcemy przerwać odtwarzanie, musimy stuknąć dwukrotnie w środek ekranu, a następnie odszukać przycisku BTN Player Close dla wyłączenia i BTN Player Pause dla zatrzymania odtwarzania. Gdy ktoś do nas zadzwoni, materiał zostanie zatrzymany automatycznie, a my będziemy mogli do niego powrócić po zakończonej rozmowie.

7 7 fot. lilie, holger, gerard79, lusi, mzacha, lonora TVP Stream Ostatnią aplikacją, o jakiej chciałbym opowiedzieć w niniejszym artykule jest program TVP Stream, umożliwiający nam oglądanie regionalnych kanałów TVP, a także TVP Info. Niestety, mimo najszczerszych chęci, nie mogę napisać, że aplikacja jest dostępna. Twórcy zrobili niemal wszystko, co tylko mogli, aby zniechęcić nas do oglądania internetowej telewizji. Program posiada mnóstwo nieopisanych przycisków oraz jeden z nielicznych opisany jako Play Icon to właśnie ten przycisk posłuży nam do odtworzenia wybranego kanału. Kanał wybieramy używając tak, zgadliście Państwo, właśnie tych nieopisanych przycisków. Na całe szczęście, domyślnym kanałem jest TVP 3, a zatem każdy, kto będzie chciał zapoznać się z najświeższymi wiadomościami czy informacjami, będzie to mógł zrobić. Tych wszystkich, którzy będą chcieli odtworzyć jakiś inny kanał czeka znacznie bardziej kręta droga, bowiem wzmiankowany wyżej przycisk w momencie uaktywnienia innego kanału zmienia swoje miejsce położenia i trzeba go szukać na ekranie. Co ciekawe, TVP Stream, jako jedyna z wymienionych tu aplikacji, wykorzystuje standardowy mechanizm do wyświetlania wideo, zatem jeśli już uda nam się uruchomić transmisję, będziemy mogli łatwo nad nią zapanować, np. zatrzymać dwukrotnym stuknięciem dwoma palcami być może dlatego, że TVP Stream nie odtwarza dodatkowych reklam w trakcie przesyłania sygnału. Mobilna telewizja a transfer danych W przypadku Ipli czy TVN Playera, aplikacje są w stanie dostroić jakość przesyłanego sygnału do warunków naszego łącza. Jeśli korzystamy z wolnego Internetu, materiał nie powinien się zacinać, ale dostaniemy go w znacznie gorszej jakości niż w momencie, gdy łącze jest dobre. Niestety, nic za darmo. Dobra jakość to megabajty, a właściwie setki megabajtów danych. Kilkudziesięciominutowy materiał telewizyjny to około 400 MB, tak więc jeśli nie posiadamy internetowego pakietu danych, internetową telewizją warto się cieszyć tylko w przypadku, gdy posiadamy dostępu do bezprzewodowej sieci Wi-Fi, w innym wypadku przyjdzie nam bowiem za tę przyjemność słono zapłacić. Skoro już o mobilnym Internecie mowa, to dodam jeszcze, że z przeprowadzonych przeze mnie testów wynika, iż w przypadku łączności 3G nie ma najmniejszych problemów z odtwarzaniem materiałów wideo w najwyższych dostępnych jakościach, oferowanych przez opisane tu aplikacje. Łącza w technologiach wolniejszych to już zupełnie inna sprawa i dla nich niekiedy i najgorsza jakość bywa zabójcza. Podsumowanie Z pewnością interfejsy mobilnych aplikacji do oglądania programów telewizyjnych pozostawiają wiele do życzenia. Nie da się jednak ukryć, że przy odrobinie samozaparcia będziemy w stanie obejrzeć to, co chcemy w czasie, który będzie dla nas najdogodniejszy. Fakt mobilności naszego iphone a sprawia również, że miejsce oglądania przestaje także mieć znaczenie, możemy uczynić to absolutnie wszędzie, byle tylko mieć dostęp do dobrej jakości Internetu, co obecnie nie jest już wcale tak trudną sprawą. Przyjemnego oglądania! * Michał Dziwisz jest absolwentem informatyki w Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku. Prowadzi własną firmę, specjalizującą się w usługach komputerowych. Jego pasją jest, szeroko pojęte, radio. Hobby to pociągnęło za sobą podjęcie misji tworzenia pierwszego w Polsce podcastu skierowanego do osób niewidomych. NR 4 (21) 2013

8 8 Pieniądze w banku powinny być bezpieczne, ale także dostępne Michał Dębiec* Wraz z rozwojem technologii, Internetu i rynku finansowego, poszerzyła się oferta banków dla klientów indywidualnych. Korzystamy dziś z wielu kont w różnych bankach, co wiąże się także ze zwiększoną liczbą kart płatniczych w portfelach Polaków i rzadszym gromadzeniem gotówki. Własne pieniądze mogą być momentalnie wypłacane i dostępne przez całą dobę, co daje ogromną wygodę i ścisłą kontrolę nad ich wykorzystaniem. Oferty bankowe przyciągają atrakcyjnym oprocentowaniem, łatwym dostępem do kredytów oraz przyjaznością dla klientów. Osoby niepełnosprawne także korzystają z tych ofert, choć często mają z tym duże problemy. Trend na rynku finansowym jest jednak taki, że wiele banków dokonało istotnych zmian, aby ich produkty i usługi były dostrzeżone także przez klientów z niepełnosprawnością. Poniższy artykuł jest częściowo subiektywną oceną tych zmian, ale także syntezą propozycji udogodnień opracowywanych przez środowisko osób z niepełnosprawnością. Bank otwarty dla każdego? Pierwsze konto bankowe, które samodzielnie obsługiwałem, założyłem, gdy miałem 18 lat. Istniały już wtedy bankomaty do wypłacania gotówki, gdzieniegdzie można było płacić kartą za zakupy i oferowano już także dostęp poprzez Internet (choć nie każdy wtedy jeszcze miał łącze). Byłem już wówczas osobą bardzo słabowidzącą, ale jeszcze nie potrzebowałem podwyższonego kontrastu. Automaty mojego banku miały duże litery i cyfry i mile kontrastujące ciemne tło. Nie napotykałem też na problemy z zarządzaniem kontem przez Internet, a w zakres możliwych do wykonania czynności wchodziła również gra na funduszach akcyjnych. Po kilku latach na rynku pojawiły się ciekawsze i korzystniejsze cenowo oferty. Postanowiłem skorzy-

9 9 stać z niektórych rozwiązań i tu zaczęły się schody. W tym samym czasie moja wada wzroku pogłębiła się i zacząłem wspomagać się podwyższonym kontrastem w czasie korzystania z komputera, co jeszcze bardziej skomplikowało dysponowanie pieniędzmi. Niektóre banki żądały, abym przyszedł z opiekunem, który będzie w stanie przeczytać umowę na głos, bym wiedział, co podpisuję. Zdarzył się nawet jeden bank, który chciał rozmawiać jedynie z prawnym pełnomocnikiem. Działo się tak ponieważ do 16 kwietnia 2010 r. obowiązywał przepis ujęty w art.80 Kodeksu cywilnego w brzmieniu: Jeżeli osoba nie mogąca czytać ma złożyć oświadczenie woli na piśmie, oświadczenie powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Z oczywistych względów nie założyłem sobie konta w placówce, która robiła takie problemy ze zwykłą czynnością biznesową. Na szczęście znalazły się takie, które rzeczywiście były dla mnie otwarte, a nie tylko otwartość deklarowały i uciekały od problemów z odchyleniami od standardów. Wiele razy prowadziłem rozmowy z innymi niepełnosprawnymi wzrokowo na temat ich przejść z obsługą konta. Najczęściej narzekali na niedostępne strony internetowe banków, niedające się obsłużyć bezwzrokowo bankomaty, zdezorientowaną obsługę w placówkach oraz brak zrozumienia wśród telefonicznych konsultantów danego banku. Z tych dyskusji wynikało, że osoby niewidome i słabowidzące wykorzystują zróżnicowane usługi finansowe i frustrują się pomijaniem ich w dostarczaniu produktów bankowych. Wtedy myślałem, że problemy dotyczą głównie niepełnosprawności wzrokowej, ale wkrótce okazało się, że osoby niesłyszące także mają spore trudności w dostępie do usług. Z moich rozmów wynikało, że niewielu z nich potrafiło załatwić sprawę przez telefon, a obsługa placówek zupełnie nie była przygotowana na pomoc osobom niesłyszącym. Nawet najprostsza rzecz, jaką jest napisanie czegoś na kartce, niewielu konsultantom przychodziła do głowy. Podejrzewałem, że problemy i bariery odczuwają także osoby na wózkach, zapytałem więc kilku znajomych jak to jest z otwartością banków na ich potrzeby. Dowiedziałem się, że również kiepsko, głównie pod kątem barier architektonicznych. Zdziwiło mnie, że występują nawet przeszkody w dostępności do bankomatów. Co zatem decyduje o tym, że bank jest dostępny dla klientów z dowolną niepełnosprawnością? Bariery i przeszkody Aby lepiej zrozumieć, na czym polegają bariery w dostępie do usług bankowych, warto scharakteryzować sposób korzystania z kont przez osoby z różnymi typami niepełnosprawności. Rzadko kiedy poszczególne problemy dotyczą bowiem każdego rodzaju schorzenia. Ponieważ specjalne miejsca parkingowe są często zajmowane przez kierowców nieuprawnionych, istotne jest, aby pracownicy placówki bankowej reagowali na bezpodstawne stawanie na kopercie Niepełnosprawność motoryczna Osobami dotkniętymi niepełnosprawnością motoryczną są głównie użytkownicy wózków inwalidzkich oraz osoby poruszające się z pomocą specjalistycznego sprzętu ortopedycznego i kul. Nie jest to jednak jednolita grupa. Do tego rodzaju niepełnosprawności zaliczają się także Ci, którzy tylko chwilowo odczuwają niesprawność osoby ze złamaniami kończyn dolnych, kobiety w ciąży i ludzie starsi. Niepełnosprawność narządu mowy również zalicza się do niepełnosprawności motorycznej. Rodzajów wózków inwalidzkich jest wiele, co także wpływa na specyfikę potrzeb osób z niepełnosprawnością motoryczną. Najczęściej można spotkać wózki: pasywne pchane przez asystenta osoby z niepełnosprawnością, aktywne umożliwiające samodzielne poruszanie się za pomocą rąk osoby z niepełnosprawnością, elektryczne wyposażone w ciężkie akumulatory, co oznacza, że ciężar takiego wózka wraz z pasażerem może przekraczać 300 kg, w związku z czym nie nadają się do podnoszenia, wnoszenia po stopniach i pokonywania nawet drobnych przeszkód architektonicznych. Bariery, na które natrafiają osoby niepełnosprawne motorycznie mają głównie architektoniczny charakter stopnie, drzwi, brak wind, zbyt wąskie lub nieprzejezdne szlaki komunikacyjne, wysokie lady NR 4 (21) 2013

10 10 Dostęp do placówki bankowej i jej przestrzeń Rozpoczęcie korzystania z usługi bankowej niemal zawsze ma miejsce w placówce, ponieważ wymaga złożenia podpisu i okazania dokumentu potwierdzającego tożsamość. Dzieje się tak przede wszystkim w bankowości tradycyjnej, choć coraz częściej pojawiają się serwisy internetowe, na których można wziąć kredyt lub dokonać wymiany waluty, nie wychodząc z domu. Ze względu na liczne bariery, dostęp do placówki bankowej i poruszanie się po niej mogą być utrudnione lub nawet niemożliwe. Z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności, siedziba powinna spełniać kryteria dostępnościowe z zakresu prawa budowlanego i zalecenia środowiska osób niepełnosprawnych. Osoby korzystające z pomocy psów asystujących muszą mieć możliwość unieruchomienia schodów ruchomych i śliska nawierzchnia podłóg. Klienci chcą korzystać nie tylko z placówek bankowych, ale także z automatów wypłacających gotówkę, a te są często ustawione tak, że osoba na wózku nie może do nich podjechać. Niepełnosprawność sensoryczna Niepełnosprawność sensoryczna jest związana z utratą funkcji narządów zmysłów. Są nią dotknięte osoby niewidome (poruszające się samodzielnie przy pomocy białej laski lub korzystające z asysty psa przewodnika, opiekuna), słabowidzące (poruszające się samodzielnie przy pomocy białej laski, bez niej lub z asystą opiekuna). Takimi osobami są także osoby niesłyszące, słabosłyszące, głuchonieme, głuchoniewidome. Dla tej kategorii osób największymi barierami są: brak dostępnej informacji, nieprzeszkolona obsługa placówki, nieudźwiękowiony bankomat czy automatyczny, biletowy system kolejkowy. Jeśli osoba jest słabowidząca bądź słabosłysząca, problemem jest też to, że jej niepełnosprawność jest ukryta, więc nawet jeśli bankowi konsultanci byli przeszkoleni, to nie reagują właściwie, zakładając, że obsługują osobę pełnosprawną. Parking Placówka bankowa musi udostępniać specjalne miejsce parkingowe dla posiadaczy karty parkingowej osoby niepełnosprawnej (są to osoby z problemami w poruszaniu się, nie zawsze będące użytkownikami wózków inwalidzkich). Miejsce parkingowe powinno spełniać następujące kryteria: możliwie bliska odległość do wejścia do budynku, oznaczenie miejsca parkingowego kopertą i znakiem z piktogramem człowieka na wózku, konkretne wymiary: min. 3,6 m x 5 m, a w przypadku miejsc znajdujących się wzdłuż chodnika 3,6 m x 6 m (przypadku możliwości korzystania z przyległego chodnika lub innej drogi komunikacji możliwe jest zwężenie miejsca do 2,3 m), których zapewnienie umożliwia wysiadanie i wsiadanie do pojazdu osobie na wózku, gładka nawierzchnia zatoczki oraz chodnika, wykonana z antypoślizgowego budulca, bez wysokich krawężników i zjazdów (maksymalnie do 2 cm różnicy poziomów). Ponieważ specjalne miejsca parkingowe są często zajmowane przez kierowców nieuprawnionych, istotne jest, aby pracownicy placówki bankowej reagowali na bezpodstawne stawanie na kopercie. Uprawniony do zajmowanie miejsca specjalnego jest kierowca, który umieści za przednią szybą pojazdu wydawaną w tym celu kartę parkingową z piktogramem osoby na wózku oraz numerem identyfikacyjnym. Schody zewnętrzne W przypadku projektowania schodów zewnętrznych do placówki bankowej należy planować maksymalnie 10 stopni w jednym biegu schodów zewnętrznych oraz unikać tworzenia ciągów jedno i dwustopniowych. Szerokość stopni schodów zewnętrznych przy głównych wejściach do budynku powinna wynosić

11 11 min. 35 cm, a w przypadku schodów wachlarzowych co najmniej 25 cm pośrodku. W schodach zabiegowych i kręconych szerokość taką należy zapewnić w odległości nie większej niż 0,4 m od balustrady wewnętrznej lub słupa stanowiącego podporę schodów. Wysokość stopni nie może przekraczać 17 cm. Powierzchnia schodów powinna być zabezpieczona przed poślizgiem, szczególnie na krawędzi stopni. Szerokość użytkowa schodów zewnętrznych do budynku powinna wynosić co najmniej 1,2 m (szerokości te nie mogą być ograniczane przez zainstalowane urządzenia oraz elementy budynku). Niedopuszczalne jest budowanie konstrukcji ażurowych, zastępujących schody. Istotne jest także to, aby schody były osłonięte przed wpływami warunków atmosferycznych, dobrze oświetlone, a krawędzie stopni oznaczane w sposób kontrastujący, aby osoby słabowidzące nie były narażone na niebezpieczeństwo upadku. Oznaczenie powinno być widoczne minimalnie na pierwszym i ostatnim stopniu każdego biegu schodów, ale rekomendowane umieszczenie go na krawędzi wszystkich stopni. Balustrady i poręcze, pełne lub o gęsto osadzonych szczeblach (maksymalnie co 20 cm) muszą zostać wyposażone w wygodny pochwyt. W przypadku schodów ruchomych stopnie również powinny być oznaczone kontrastująco. Osoby korzystające z pomocy psów asystujących muszą mieć możliwość unieruchomienia schodów. Alternatywy dla schodów Osoby na wózkach, chodzące z kulami lub nawet rodzice z dziećmi w wózkach korzystają z rozwiązań alternatywnych dla stopni, najczęściej z pochylni wjazdowych, które także mają spełniać określone wymagania. Powierzchnia podjazdu powinna być antypoślizgowa (dopuszczalna konstrukcja ażurowa o małych oczkach), a jej maksymalny kąt nachylenia to 6% (lub 8% pod zadaszeniem). Poręcze mają znajdować się na wysokości 75 cm i 90 cm w dwóch równoległych pasmach (wygodna poręcz ma w przekroju kształt koła lub owalu o średnicy ok. 3-4,5 cm), poręcz przyścienna nie może być bliżej niż 5 cm od ściany, zewnętrzne krawędzie pochwytu (część poręczy, za którą chwytamy) powinny być przedłużone na końcach pochylni o 30 cm i zaokrąglone w dół, aby w razie upadku nie stanowiły zagrożenia. Minimalna szerokość podestu pomiędzy pochylnią a wejściem to 150 cm, natomiast szerokość pochylni to 120 cm. Maksymalna długość jednego biegu to 900 cm, w przypadku pochylni dłuższych należy ją podzielić na kilka krótszych odcinków. Spoczniki między biegami pochylni powinny mieć minimum 140 cm długości. Na całym obwodzie pochylni i spoczników wymagany jest próg odbojnik (część konstrukcji, Istotne jest, aby schody były osłonięte przed wpływami warunków atmosferycznych, dobrze oświetlone, a krawędzie stopni oznaczane w sposób kontrastujący, aby osoby słabowidzące nie były narażone na niebezpieczeństwo upadku która zapobiega ześlizgiwaniu się kół z pochylni) o wysokości 7 cm. Alternatywą dla schodów są także podnośniki schodowe i dostawiane platformy wjazdowe. Główne parametry, które powinny spełniać to: udźwig do 300 kg, prędkość podnoszenia do 0,2 m/s (do 0,15 m/s w przypadku podnośników ukośnych), ryflowana, antypoślizgowa powierzchnia podłogi urządzenia lub platformy. Istotne jest także, aby urządzenie posiadało awaryjną blokadę systemów napędowych oraz barierę ochronną lub blokadę kół uniemożliwiającą zsunięcie się wózka w trakcie transportu. Wejścia do budynku Dojścia prowadzące do pochylni powinny być utwardzone i mieć minimalną szerokości 150 cm, a ich nawierzchnia musi zostać wykonana z antypoślizgowego materiału. Minimalna szerokość drzwi wejściowych to 90 cm (w przypadku drzwi dwuskrzydłowych wymiar taki posiadać ma przynajmniej główne skrzydło). Ponadto musi zostać zachowana odległość drzwi od wewnętrznego narożnika budynku 45 cm. NR 4 (21) 2013

12 12 wskazany jest zaokrąglony narożnik. Osoby niewidome natomiast korzystają z wypukłych ścieżek, wzdłuż których poruszają się z białą laską. Ogólną zasadą jest to, aby szlak komunikacyjny był wolny od przeszkód reklamowych roll-up ów, stojaków z broszurami, donic, słupów (w szczególności nieoznaczonych kontrastująco). W przypadku wewnętrznych elementów dekoracyjnych i estetycznych (rzeźby, fontanny, kwietniki), należy je dodatkowo zabezpieczyć ogrodzeniem. W całej placówce powinno zostać zamontowane równomiernie nasilone oświetlenie. Przy zastosowaniu drzwi obrotowych należy zapewnić dodatkowe, ogólnodostępne drzwi nieobrotowe z nimi sąsiadujące, ponieważ utrudniają dostęp nie tylko osobie na wózku, ale także osobom niewidomym i słabowidzącym. Psy asystujące osobie niepełnosprawnej również mają ogromne problemy z przejściem przez takie drzwi. Słabowidzący klienci mają często problem z zauważeniem drzwi szklanych, toteż powinny one być oznaczone kontrastującymi pasami. Dolna krawędź musi zostać wyposażona w zabezpieczenie chroniące przed uderzeniem kołami wózka przynajmniej do wysokości 40 cm. Klamki w drzwiach mają być ergonomiczne i spełnić następujące warunki: odległość od powierzchni drzwi: 4,5-6 cm, wysokość od poziomu podłogi: 110 cm, średnica części chwytnej klamki: nie więcej niż 3 cm, długość części chwytnej klamki: nie mniej niż 10 cm. Przestrzeń pomiędzy kolejnymi drzwiami musi mieć długość min. 150 cm poza polem otwierania się drzwi. Długość takiego przedsionka nie powinna być nigdy mniejsza niż 150 cm. Posadzki i podłogi pomiędzy pomieszczeniami muszą być równe, nie mieć progów, uskoków i pojedynczych stopni. Szlaki komunikacyjne Minimalna szerokość wymagana do przejazdu wózkiem to 120 cm (90 cm na odcinku nie dłuższym niż 150 cm). W przypadku zakrętu pod kątem 90 stopni Windy Montując windę w budynku, jego użytkownik lub właściciel powinien zwrócić uwagę na zastosowanie wymienionych poniżej wytycznych: minimalne wymiary wewnętrzne kabiny dźwigu 140 x 110 cm, wyposażenie w przycisk awaryjny, umiejscowienie przycisków i włączników wewnątrz kabiny na wysokości cm od podłogi, aby mogła z nich korzystać niska lub siedząca na wózku osoba, oznaczenie przycisków alfabetem brajla oraz wprowadzenie głosowej informacji o zatrzymaniu się na konkretnym piętrze oraz dźwięku otwierania/zamykania drzwi, aby umożliwić skorzystanie z windy osobie niewidomej, umieszczenie czytelnego wyświetlacza, prezentującego kierunek jazdy oraz numer kondygnacji, by ułatwić korzystanie z dźwigu osobom z dysfunkcją słuchu. zachowanie minimalnej, wolna powierzchnia przed dźwigiem cm. umieszczenie w kabinie poręczy (na wysokości 90 cm), wyposażenie kabiny w ryflowana lub perforowana podłogę, Ważnym elementem wyposażenia windy jest przycisk awaryjny

13 13 montaż lustra na wprost drzwi, dzięki któremu osoba na wózku widzi, że drzwi za jej plecami są już w pełni otwarte. W sytuacji pożaru, system awaryjny windy nakazuje jej zjechać na dolne piętro, gdzie pozostaje aż do ponownego ręcznego uruchomienia przez obsługę techniczną. Osoby znajdujące się na górnych piętrach korzystają z dróg ewakuacyjnych na klatkach schodowych. Osoba niepełnosprawna nie będzie w stanie samodzielnie uciec z zagrożonego budynku, dlatego należy pamiętać, że w takiej sytuacji potrzebuje ona wsparcia. Stanowisko obsługi Środowisko osób niepełnosprawnych opracowało kilka zaleceń dla stanowisk obsługi klienta, aby te były przyjazne i dostępne dla klientów z różnymi rodzajami schorzeń. Co najmniej jeden pulpit powinien być przystosowany do obsługi osoby na wózku inwalidzkim. Przy takim stanowisku należy zapewnić wolną przestrzeń manewrową o wymiarach 90 x 90 cm. Wysokość pulpitu nie powinna przekraczać 90 cm. Stanowiska obsługi winny być wyposażone w pętle indukcyjne służące osobom słabosłyszącym. Takie miejsca oznacza się specjalnym piktogramem. Klienci niesłyszący mogą być obsługiwani w czasie rzeczywistym przy pomocy jednego z systemów audiowizualnych usług tłumacza migowego online. Technologie i Internet Zarówno w placówkach bankowych jak i poza nimi, wykorzystywane są technologie, służące optymalizacji czasu obsługi, dostępu do konta i gotówki oraz ułatwiające kontrolę nad wydatkami. Różnorakie automaty, aplikacje i serwisy rzadko bywają dostępne i przyjazne osobom z niepełnosprawnością, choć starania banków w tej materii przybierają na sile. Schody wewnętrzne Kluczowe wymagania przyjazności schodów wewnętrznych dla osób z niepełnosprawnością to: szorstka, antypoślizgowa okładzina stopni, szorstka, antypoślizgowa, dwie poręcze (przy szerokości biegu przekraczającej 125 cm), wysokość stopnia nie większa niż 17 cm, szerokość stopnia mieszcząca się w przedziale od 25 do 35 cm, w zależności od wysokości stopni (wynika ze wzoru 2h+s=0,6-0,65 m, gdzie h wysokość stopni, a s szerokość stopni), balustrady zewnętrzne wystające 30 cm poza początek i koniec schodów, wysokość balustrady wynosząca 110 cm, uchwyt balustrady o przekroju koła lub owalu i wymiarach w przekroju mm. Informacja i piktogramy w placówce Informacje wskazujące drogę, konkretne sektory i oddziały oraz piktogramy powinny być zawsze wykorzystywane we właściwy sposób. Ich czcionka musi być prosta, bezszeryfowa, a kolorystyka informacji i piktogramów musi dobrze kontrastować. Rekomendowane jest wykorzystanie jasnej czcionki na ciemnym tle. Niezwykle istotna jest standaryzacja wyglądu informacji i piktogramów we wszystkich placówkach danego banku. Informacje wskazujące drogę, konkretne sektory i oddziały oraz piktogramy powinny być zawsze wykorzystywane we właściwy sposób NR 4 (21) 2013

14 14 Niestety znane są przypadki, w których niewidomi klienci jednego dnia mieli pełny dostęp do swojego konta przez Internet, a następnego dnia go tracili, ponieważ bank wdrożył nowy serwis, nie uwzględniając niestandardowych potrzeb użytkowników. Twórcy bankowych serwisów usługowych ciągle jeszcze nie rozumieją, że taniej jest od początku zaplanować dostępność serwisu dla technologii asystujących i przetestować gotową już realizację przed jej opublikowaniem, niż dorabiać protezy dostępnościowe później. Takie działanie dodatkowo ma negatywny wydźwięk wizerunkowy, w szczególności, gdy bank szczyci się otwartością dla każdego klienta, w tym niepełnosprawnego. Strony internetowe i serwisy bankowości elektronicznej Omawiane zagadnienie dotyczy w największym stopniu osób niepełnosprawnych sensorycznie, ponieważ to one doświadczają największych trudności w pozyskiwaniu informacji o ofercie oraz w dostępie do środków finansowych przez Internet. Zasady dostępności stron internetowych oraz serwisów zawarte są w specyfikacjach WCAG (Web Content Accessibility Guidlines), które zostały zebrane i opracowane przez konsorcjum W3C. Ponieważ dokument jest bardzo obszerny, nie będę go w tym artykule opisywał każdy twórca serwisów i stron internetowych powinien się z nim zapoznać lub przynajmniej umieć znaleźć go w sieci. Obecnie od serwisów administracji publicznej w Polsce i Europie wymaga się zgodności z zaleceniami WCAG na poziomie AA, natomiast komercyjne twory internetowe nie mają obowiązku ich spełniać. Oznacza to, że również banki nie muszą tworzyć dostępnych serwisów, choć niektóre z nich same rozumieją taką potrzebę. Istotne jest, by nie tylko główna strona internetowa banku, ale także strefa zalogowanego użytkownika była dostępna dla klienta niepełnosprawnego. To w niej mieszczą się bowiem narzędzia do zarządzania środkami na koncie, dokonywania przelewów i konfiguracji powiadomień. Serwis bankowości elektronicznej powinien być dostępny i w pełni obsługiwalny nie tylko przez osobę niewidomą, ale także przez słabowidzącego użytkownika, wspieranego przez przeglądarkowe narzędzia przybliżania strony ( Ctrl+Scroll ), a także przez standardowy tryb dużego kontrastu systemu operacyjnego Windows. Warto zadbać także o wysoki stopień użyteczności serwisu (web usability), ponieważ pomaga to nie tylko osobom niesłyszącym, ale także każdemu klientowi banku. Każda realizacja serwisu bankowości elektronicznej powinna być przetestowana przez użytkowników niepełnosprawnych przed jego zaistnieniem w sieci dla ogółu klientów. Ze swojej strony chciałbym zarekomendować technologię responsive design, jako bardzo pomocną osobom słabowidzącym. Polega ona na takim tworzeniu serwisu, aby skalował się on do różnych rozdzielczości i rozmiarów ekranu. Responsywne serwisy służą głównie użytkownikom mobilnym, posługującym się tabletami czy smartphone ami, ale skalowanie działa również pozytywnie na komfort pracy użytkownika słabowidzącego, który powiększa sobie ekran. Do zarządzania swoim kontem można wykorzystać także dedykowaną aplikacją bankową. Warto tu także zaznaczyć, że dla twórców tego typu narzędzi również istnieją dedykowane zalecenia W3C ATAG (Authoring Tool Accessibility Guidelines). Aplikacje, podobnie jak serwisy internetowe, powinny być, przed wypuszczeniem ich na rynek, testowane przez użytkowników niepełnosprawnych.

15 15 fot. some_bo, keb, Ayla87, keyzpoof, marekwo, ugaldew, baldo, kipcurry System biletów kolejkowych Tego rodzaju systemy są stosowane w placówkach bankowych, aby zapanować nad nawałem osób oczekujących na obsłużenie, by nie musiały one stać w przysłowiowym ogonku. Z maszyny pobiera się bilecik i na ekranie obserwuje się zmieniające numery i strzałkę do konkretnego okienka obsługi. W praktyce są one całkowicie niedostępne dla osoby niewidomej i części osób słabowidzących. Co oczywiste, nie widzą one, gdzie znajduje się automat wydający bilety, nie odczytują informacji na automacie ani na bilecie, nie widzą też numeru wyświetlanego na ekranie. Obsługa banku w takich sytuacjach powinna reagować. Osoby z niepełnosprawnością narządu słuchu są często w stanie odczytać informację na bilecie i na ekranie, jednak nie słyszą dźwięku zmiany obsługiwanego numeru. Ważne jest zatem zapewnienie alternatywy dla tego dźwięku w postaci wizualnej. Bankomaty i wpłatomaty Jednym z podstawowych, wykorzystywanych przez wszystkich klientów narzędzi bankowych są bankomaty i wpłatomaty. Ich obsługa może być bardzo frustrująca, jeśli nie zachowa się pewnych zasad opracowanych przez środowisko osób niepełnosprawnych, ale tyczących się wszystkich klientów. Zastosowanie kolorystyki kontrastującej jest istotne z punktu widzenia nie tylko osób słabowidzących i starszych, ale także przydaje się w słoneczny dzień, gdy ekran nie jest dobrze widoczny. Rekomendowane jest umieszczenie jasnych liter na ciemnym tle, ponieważ wiele osób z dysfunkcjami wzroku nie może korzystać z jasnego tła. Stopień kontrastu powinien wynosić 7:1 (jak w WCAG na poziomie AAA). Niedopuszczalne jest umieszczanie opcji zmiany kontrastu i prezentacji dalej niż na pierwszym ekranie wymagającym od użytkownika interakcji, np. wyboru języka. Osoby niewidome powinny mieć możliwość obsługi bankomatu za pomocą komunikatów lektorskich, nadawanych za pośrednictwem standardowego gniazdo słuchawkowego typu mini-jack. Z punktu widzenia osoby na wózku podejście do automatu powinno spełniać wszelkie kryteria dostępności, niezbędne do wejścia do budynku, a więc: posiadać przed sobą wolną przestrzeń manewrową o wymiarach 90 x 120 cm z możliwością frontowego lub bocznego najazdu wózkiem inwalidzkim, posiadać osadzone nie wyżej niż na wysokości cm od posadzki elementy obsługi automatu, dające się obsłużyć jedną ręką,w tym wyposażone w oznaczenia dotykowe dla niewidomych przyciski (głównie klawisz z numerem 5 oraz klawisze akceptacji i anulowania), nie być wyposażonym w ekrany bądź przyciski dotykowy. Ponieważ za pośrednictwem przelewów internetowych i kart płatniczych coraz częściej obracamy pieniądzem wirtualnym, dostęp do różnych form korzystania z usług bankowych jest niezbędny. Klient niepełnosprawny ma takie same prawa jak każdy inny, ale jego potrzeby względem dostępności są specyficzne. Banki uczestniczą w bardzo dużej konkurencji rynkowej, więc nie powinny ignorować głosu żadnego klienta. Na naszym rodzimym rynku banki zaczynają konkurować również o względy osób niepełnosprawnych. Nie zawsze zgadzam się z twierdzeniami, że jakiś konkretny bank lub jego strona są dostępne dla klientów niepełnosprawnych. Zauważam jednak poprawę jakości usług i większą przyjazność osobom niepełnosprawnym, z czego bardzo się cieszę. Kilka ofert bankowych ma już, w mojej opinii, przyzwoity stopień dostępności, więc niepełnosprawni nie muszą już trzymać oszczędności w skarpecie. *Michał Dębiec (ur. w 1981 r.) - absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW ze specjalnością marketing medialny i public relations. W wieku trzech lat stracił wzrok, a po roku częściowo go odzyskał w wyniku eksperymentu medycznego wykonanego w Paryżu. Od tego czasu jest osobą bardzo słabowidzącą, chorą na barwnikowe zwyrodnienie siatkówki (Retinitis Pigmentosa). Zawodowo zajmuje się organizacją i planowaniem działań marketingowych firmy, a także wspiera FIRR podczas szkoleń z podnoszenia stopnia dostępności uczelni wyższych dla osób niepełnosprawnych. Na Śląsku, skąd pochodzi, przekazuje sugestie o dostępności transportu publicznego do jego zarządcy, KZK GOP-u. Prowadzi również szkolenia dla kierowców komunikacji miejskiej oraz obsługi naziemnej lotniska Okęcie z zakresu wypracowania standardów obsługi pasażerów niepełnosprawnych. NR 4 (21) 2013

16 16 Akcja - sprzątanie komputera, czyli jak można utrzymać system w dobrej kondycji Kamil Żak* Od dawna wiadomo, że każdy Windows, z czasem użytkowania danej instalacji na naszym komputerze, zaczyna zwalniać. Można mu jednak przywrócić znaczną część świetności z czasów tuż po instalacji. Trzeba tylko użyć kilku narzędzi, dostępnych zarówno w samym Windowsie, jak i zewnętrznych aplikacji. Należy sprawdzić kilka obszarów, w których najczęściej Windows niekontrolowany i pozostawiony samemu sobie jest pożeraczem gigabajtów naszego dysku, megabajtów naszej pamięci operacyjnej i zabiera nam przez to coraz więcej czasu, którego nigdy nie mamy za wiele. W tym tekście chciałbym przybliżyć te właśnie obszary w Windowsie, a także zaproponować kilka sposobów na rozwiązywanie najczęstszych problemów, wyczyszczenie dysku ze zbędnej zawartości i tak dalej. Sprawdzenie stanu systemu przy użyciu monitora zasobów Aby rozpocząć diagnozowanie stanu systemu, nie trzeba wcale instalować dodatkowego oprogramowania, przynajmniej na tym etapie. W Windows Vista i wyższych znajdziemy mało znany, ale bardzo przydatny program narzędziowy monitor zasobów i wydajności. Przy jego pomocy można wygenerować raport o stanie systemu, w którym odnaleźć można ewentualne błędy, o jakich nic do tej pory nie wiedzieliśmy, np. informacje o nieprawidłowo działających urządzeniach. Aby wygenerować raport monitora zasobów i wydajności należy: 1. Wcisnąć skrót klawiszowy Windows+r, by otworzyć okno Uruchom, 2. W polu edycyjnym Otwórz wpisać polecenie Perfmon /report, oczywiście bez cudzysłowów. Generowanie raportu może chwilę potrwać, możecie po nim poruszać się jak po zwykłej stronie internetowej. Użytkownicy Window-eyesa znajdą w tym raporcie wiele kontrolek typu Akcja, które należy aktywować Enterem, aby rozwinąć szczegóły przy danej kategorii raportu. Dla użytkowników NVDA czy JAWSa będą to elementy klikalne z ikonką expand, czyli rozwiń, lub collapse, czyli zwiń.

17 17 Istnieją aplikacje automatyzujące proponowane czynności, są one jednak w większości płatne Informacje o ostrzeżeniach dotyczących głównych testów zakończonych niepowodzeniem lub częściowym powodzeniem będą rozwinięte. Moim zdaniem nie należy się przejmować zgłaszanymi przez system nieprawidłowościami, które według monitora zasobów i wydajności występują, a użytkownik sam jest w stanie ocenić, dlaczego tak właśnie jest i czy taki stan rzeczy mu odpowiada, np. dane urządzenie jest wyłączone, niedostępne lub występuje inny znany przez użytkownika danego komputera problem. Prawie na pewno, jeżeli macie wyłączoną kontrolę konta użytkownika zostaniecie poinformowani, że jest ona wyłączona, jeżeli natomiast zmodyfikowaliście ustawienia Centrum zabezpieczeń / Centrum akcji na przykład w taki sposób, żeby nie wyświetlało monitów w przypadku braku antywirusowego programu, zapory, czy też wyłączyliście komunikaty dotyczące kopii zapasowej systemu, ostrzeżenia dotyczące tego na pewno zostaną wyszczególnione, jako nieprawidłowe według domyślnych propozycji ustawień dla systemu, proponowanych na starcie. Jeżeli jakieś urządzenie w Menedżerze urządzeń zostało wyłączone przez użytkownika świadomie, ale nie zostało odinstalowane ostatecznie, w raporcie zostanie to wyszczególnione. Jeżeli natomiast zainstalowany jest program VMware Player, o którym dokładniej pisał Michał Dziwisz w tekście pt. Wirtualny komputer, to możecie również zobaczyć ostrzeżenia o problemach z kartami tunelowania Microsoft, ponieważ ta aplikacja ingeruje w sieć systemu Windows. Dlaczego w takim razie proponuję ten monitor zasobów i wydajności? Możecie tu napotkać problemy, o których nie macie pojęcia, np. o niewłaściwie działającym dysku twardym, czego możecie się nie spodziewać, sądząc po działaniu, a jednak problemy mogą występować, co mi się właśnie swego czasu zdarzyło. Okazało się, że pewnych sterowników po prostu brakowało. Jeżeli natomiast szukaliście sterowników dla jakiegoś urządzenia, zainstalowaliście kilka sterowników, które z urządzeniem działały dość dobrze, ale okazały się niewłaściwymi, tutaj też może się przydać taki raport, aby zidentyfikować takie urządzenie, odinstalować niewłaściwe sterowniki i zainstalować poprawne sterowniki. Podsumowując tę część, monitor zasobów i wydajności pozwala nam zorientować się, czy w samym systemie nie występują problemy, których przyczyn lub ich samych nie jesteśmy świadomi. Należy reagować wtedy, gdy czegoś rzeczywiście nie wiemy, gdy nie można zidentyfikować przyczyny, z jakiej dany problem powstał. Przyspieszamy start systemu, czyli robimy porządki w autostarcie naszego Windowsa Napewno wielu z Was często zastanawia się, dlaczego upływa tak dużo czasu między dźwiękiem autostartu/logowania do Windows a chwilą, gdy można spokojnie pracować z komputerem bez wyraźnego spowolnienia lub nim jest to w ogóle możliwe? Odpowiedź jest prosta. Zbyt wiele modułów programów, samych programów oraz usług systemowych jest ładowanych przy uruchomieniu Windowsa lub logowaniu do konta. Istnieje wiele narzędzi, które służą m. in. do redukcji liczby startujących z systemem programów i usług, w tym samo systemowe Narzędzie konfiguracji systemu. W moim przykładzie posłużę się jednak programem CCleaner, który w grupie Autostart posiada znacznie więcej możliwości. Pozwala nie tylko wyłączyć zbędne przy starcie programy i usługi, ale też umożliwia decydowanie o tym, jakie dodatki zostaną załadowane do przeglądarek internetowych, których używamy, pozwala też na wyłączenie wybranych wpisów z menu kontekstowego plików i folderów w Eksploratorze Windows, które tworzy wiele z aplikacji, instalowanych w czasie używania systemu Windows i komputera, grupując te ustawienia w tym jednym miejscu. NR 4 (21) 2013

18 18 CCleaner Program CCleaner można pobrać ze strony: ccleaner/download Na stronie należy odszukać tekst Download from, później odnaleźć link piriform.com i aktywować go, by rozpocząć pobieranie. W czasie instalacji tej aplikacji w wersji darmowej może zostać zainstalowany Google Toolbar, pasek narzędzi dla przeglądarki Internet Explorer oraz przeglądarka Google Chrome, można je oczywiście usunąć zaraz po instalacji, bez szkody dla systemu. Sama instalacja CCleanera przebiega w sposób standardowy dla tego typu procedur, składa się m. in. z wyboru folderu docelowego, decyzji o umieszczeniu skrótu na pulpicie itd. Aby dokonać wyboru, jakie programy powinny być uruchamiane wraz z systemem, trzeba otworzyć program CCleaner, przejść klawiszem Tab do przycisku Narzędzia, aktywować go, dalej odnaleźć przycisk Autostart i wcisnąć Spację. Później klawiszem Tab należy odszukać listę programów z Autostartu. Różne kategorie startujących aplikacji są podzielone i pogrupowane w poszczególnych zakładkach. W zakładce Windows znajdują się wszystkie programy, które startują wraz z systemem, nie ma tu oczywiście usług, te należy dostosować w narzędziu konfiguracji systemu, co opiszę niżej. Dla przykładu: radzę wyłączyć wszelkie usługi od Microsoft Office, program Nvidia Gforce Experience, jeśli macie nowsze sterowniki do kart graficznych firmy Nvidia Corporation, i wiele, wiele innych. Po zaznaczeniu na liście wpisu dotyczącego danego programu, klawiszem Tab trzeba przejść na przycisk Wyłącz, aby wpis dezaktywować, ale nie usuwać z rejestru systemowego. Metoda ta jest znacznie bezpieczniejsza od drugiej, gdyż w potrzebie

19 19 można zawsze konkretny program do Autostartu przywrócić. Można też wybrać przycisk Usuń, który całkowicie usunie wpis z rejestru lub skrót z Autostartu. Części oczywiście nie warto wyłączać, jak np. automatyczny start Dropboksa, chyba, że korzystacie z Internetu mobilnego i nie chcecie, aby automatyczna synchronizacja Dropboksa nastąpiła tuż po połączeniu z Internetem. Nie ma ogólnej recepty na to, co na pewno trzeba wyłączyć lub nie, dla każdego trochę inne programy mogą okazać się przydatne na starcie w różnych scenariuszach użytkowania komputera. Narzędzie konfiguracji systemu to narzędzie, którego możecie użyć do zarządzania startem różnych usług wraz z systemem. Aby je otworzyć, w oknie Uruchom, po wciśnięciu skrótu Windows+r trzeba wpisać polecenie msconfig. Po otwarciu okna dialogowego narzędzia konfiguracji należy przejść na zakładkę Usługi, zaznaczyć pole wyboru Ukryj wszystkie usługi firmy Microsoft, aby uniknąć przypadkowego wyłączenia istotnej dla działania Windows funkcji. Polecam jeszcze przejrzeć zakładkę Uruchamianie w oknie tego narzędzia. Znajdziecie w niej większość elementów, które można znaleźć na listach uruchamiania programu CCleaner. Po zakończeniu pracy z narzędziem może być konieczne ponowne uruchomienie komputera. Dlaczego na dysku systemowym jest tak mało miejsca? Sprzątamy i usuwamy niepotrzebne pliki Aby zwiększyć ilość wolnego miejsca na dysku systemowym, a także przyspieszyć pracę z komputerem, trzeba zainteresować się tym, ile mamy na dysku tymczasowych plików internetowych i systemowych, należy także rozważyć usunięcie historii przeglądania, ewentualnie danych autouzupełniania formularzy w przeglądarkach i w całym systemie oraz kilku innych lokalizacji. Opiszę tutaj przykładowe narzędzia, pozwalające na niekłopotliwe wykonanie tych czynności. Jednym z nich jest program CCleaner, który ma znacznie większe możliwości wyczyszczenia naszego komputera niż systemowe Oczyszczanie dysku, chociaż wadą tego pierwszego rozwiązania jest dość znaczna ilość obszarów do wyboru, to na niekorzyść rozwiązania proponowanego w Windows przez Microsoft przemawia fakt, iż znacznie mniej można usunąć przy pomocy tego narzędzia zbędnych plików, zaśmiecających nasz dysk. Oczyszczanie dysków od Microsoft jest moim zdaniem szczególnie beznadziejne w systemie Windows XP, w Windows 7 i wyższych jest już znacznie lepiej. CCleaner Pierwszym krokiem do oczyszczenia dysku w obu rozwiązaniach jest analiza systemu pod kątem zbędnych plików. W CCleaner należy po otwarciu programu przejść Tabem do drzewa, na którym możemy zaznaczyć poszczególne obszary do analizy/usunięcia, takie jak: historia przeglądarki, historia ostatnio otwieranych plików, ostatnia lokalizacja pobierania i wiele, wiele innych. Ważna informacja dla wszystkich użytkowników wszystkich screenreaderów jest taka, że gdy pierwszy raz przesuniemy kursor na drzewie do jakiejś opcji w danej sesji pracy z CCleanerem, to stan zaznaczenia danego elementu nie zostanie odczytany, trzeba wcisnąć spację, aby zmienić stan zaznaczenia, wtedy program odczytu powie, czy dana grupa została zaznaczona czy odznaczona. Po wybraniu wszystkich obszarów systemu, które chcemy przeanalizować pod kątem zbędnych plików, należy wcisnąć przycisk Analiza. Uwaga, w zależności od tego, jak regularnie komputer jest czyszczony, jakiej to klasy sprzęt taka analiza może potrwać od kilku sekund do nawet kilkunastu minut (w skrajnych przypadkach). Po zakończeniu przycisk Anuluj przekształci się w przycisk Analiza. Poruszając się klawiszem Tab po oknie programu, gdy analiza zostanie ukończona, trafimy na listę z ogólnym podsumowaniem, ile w danym obszarze zostanie usuniętych plików i jaki jest ich rozmiar. Po wciśnięciu klawisza menu kontekstowego przy podświetlonej grupie na liście można wyświetlić listę wszystkich przeznaczonych do usunięcia plików. Jeżeli jesteśmy pewni, że chcemy wyczyścić wybrane elementy, trzeba odszukać i aktywować przycisk Uruchom Cleaner. Czyszczenie może trwać, w zależności od ilości wybranych do czyszczenia elementów, ilości koniecznej do usunięcia plików i wydajności komputera od kilku sekund do nawet kilku minut. Oczyszczanie w Windowsie Aby uruchomić oczyszczanie dysków w Windows Vista i wyższych, najlepiej w polu wyszukiwania Menu Start wpisać słowo Oczyszczanie. Jedną z propozycji będzie na pewno Oczyszczanie dysków. W windows XP trzeba szukać tej aplikacji w podmenu Akcesoria. Oczyszczanie dysków Windows XP różni się trochę od tego z Visty czy 7-ki, na przykładzie, którego opisuję czyszczenie dysku tym systemowym narzędziem, dlatego instrukcje dla Windows XP nie są wiążące i w pewnych miejscach mogą się znacznie różnić. Do narzędzia oczyszczanie dysków oczywiście można się również dostać, wywołując je z okna właściwości partycji dysku, w każdej wersji Windows, w której oczyszczanie dysku się znajduje. NR 4 (21) 2013

20 20 W pierwszym oknie wybieramy dysk, który chcemy oczyścić. Następnie program automatycznie przystępuje do analizowania wybranego przez użytkownika dysku. Po wykonaniu analizy pojawia się lista obszarów, które może oczyścić narzędzie oczyszczanie dysków. Każdy obszar można zaznaczyć lub odznaczyć. Gdy już wybór zostanie dokonany, należy wcisnąć przycisk Ok i potwierdzić chęć usunięcia plików. W mojej opinii nie powinno się w Windows 7 zaznaczać grupy Windows update oczyszczanie. Może to uniemożliwić odinstalowanie jakiejś aktualizacji z przeszłości, która z nieznanych powodów nagle zacznie generować błędy systemu. Defragmentacja, czyli po wyrzuceniu śmieci układamy na półkach wirtualnej szafy Teraz, gdy już zostały usunięte niepotrzebne pliki i zoptymalizowano uruchamianie, pozostała kolejna, ważna czynność, mianowicie defragmentacja dysku twardego. Co to jest właściwie defragmentacja i dlaczego warto ją regularnie przeprowadzać? Defragmentacja to scalenie fragmentów plików w jednym miejscu na dysku, które w czasie, gdy zostały zapisywane na dysk, umiejscowiły się w jego różnych częściach. Po takim scaleniu zwiększa się szybkość pracy poprzez skrócenie czasu, jakiego potrzebuje dysk na odczytanie danego pliku. Uwaga ważnym jest, że jeżeli macie dysk SSD w swoim komputerze/laptopie, nie należy defragmentować takiego dysku. Defragmentacja wpływa pozytywnie tylko na dyski twarde, czyli standardowe dyski magnetyczne. Regularna defragmentacja, nie częstsza niż co tydzień i nie rzadsza niż co miesiąc, sprawi, że czas dostępu do plików na dyskach zawsze będzie znacznie krótszy niż na dyskach, które nie są regularnie de fragmentowane. W moim przykładzie ponownie posłużę się narzędziem systemowym Defragmentatorem dysków, które proponuje Microsoft oraz kolejnym bardzo małym, lecz jakże pełnym możliwości w porównaniu do Defragmentatora Windows programem Defraggler, podobnie jak CCleaner wydawanym przez firmę Piriform. Obie te aplikacje, tzn. CCleaner i Defraggler występują w płatnej i darmowej wersji. Defragmentator systemu Windows Ponownie przypominam, że defragmentator z Windows 7, na przykładzie, którego opisuję działania różni się znacznie od tego znanego z Windows XP, tak samo jak w przypadku oczyszczania dysków. Po otwarciu tego programu znajdujemy tylko najważniejsze, proste opcje: defragmentacja dysku, analiza dysku, listę dysków oraz harmonogram, który umożliwia dostosowanie harmonogramu zadań systemu w ten sposób, aby uruchamiał defragmentację w ściśle określonych warunkach, określonym czasie itd.