Wszystko. o prawach pacjenta. e-poradnik. egazety Prawnej. Wyjaśnienia i praktyczne porady. Kiedy pacjent ma prawo zmienić lekarza rodzinnego

Transkrypt

1 e-poradnik egazety Prawnej Wszystko o prawach pacjenta Wyjaśnienia i praktyczne porady Kiedy pacjent ma prawo zmienić lekarza rodzinnego Czy szpital może odmówić przyjęcia chorego Czy pacjent musi wyrazić zgodę na zabieg W jakich sytuacjach lekarz może odstąpić od zachowania tajemnicy lekarskiej Jak korzystać ze świadczeń zdrowotnych za granicą i nie płacić za to Czy osoby nieubezpieczone w NFZ mogą leczyć się nieodpłatnie Jak ofiara błędu medycznego może dochodzić swoich praw

2 SPIS TREŚCI Ogólne prawa pacjenta... 3 Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych... 3 Prawo do leków bezpłatnych... 5 Prawo do intymności... 7 Prawo do wyrażania zgody na zabieg... 8 Dostęp do dokumentacji medycznej Prawo do dodatkowej konsultacji lekarskiej Prawo dochodzenia swoich roszczeń Pytania i odpowiedzi Podstawowa opieka zdrowotna Prawo do wyboru lekarza Jakie obowiązki ma lekarz rodzinny Prawo wyboru specjalisty Pomoc medyczna w domu i nocy Transport sanitarny w POZ Pytania i odpowiedzi Leczenie szpitalne Prawo do wyboru szpitala Kiedy szpital może zażądać opłaty Szczególne prawa dzieci i kobiet w ciąży Prawo do informacji Prawo pacjenta do tajemnicy lekarskiej Prawo do zachowania intymności w czasie zabiegów Prawo do opieki duszpasterskiej Pytania i odpowiedzi Leczenie za granicą Prawo do planowego leczenia zagranicą Orzecznictwo ETS Prawo do świadczeń w czasie zagranicznych podróży Prawo do opieki medycznej w czasie nauki za granicą Prawo pracowników do opieki medycznej w UE Pytania i odpowiedzi Ubezpieczenie zdrowotne Kto jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego Kto może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego Jak zgłosić członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego Pytania i odpowiedzi Adres redakcji: Warszawa, ul. Okopowa 58/72 tel. (0 22) ; Redaktor naczelny Gazety Prawnej: p.o. Zbigniew Biskupski Dyrektor artystyczny Gazety Prawnej: Dominika Raczkowska Redakcja: Dominika Sikora, Monika Bugaj-Wojciechowska DTP: Leszek Ogrodowczyk Biuro Reklamy: Warszawa, ul. Okopowa 58/72 tel. (0 22) ; reklama@infor.pl Biuro Obsługi Klienta: Marki, ul. Okólna 40 tel. (0 22) , ; bok@infor.pl

3 Ogólne prawa pacjenta Każdy obywatel Polski ma prawo do ochrony zdrowia. Jak wynika z art. 68 konstytucji, państwo ma obowiązek zapewnienia wszystkim obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Państwo szczególną opieką powinno objąć dzieci, kobiety ciężarne, osoby niepełnosprawne oraz w podeszłym wieku. To oznacza, że władze państwa powinny uwzględniać specyficzne potrzeby zdrowotne tych grup społecznych. Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych Prawo dostępu do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych jest powiązane z obowiązkiem regularnego, comiesięcznego opłacania składki zdrowotnej. W przypadku osób pracujących jest ona potrącana od ich miesięcznego wynagrodzenia. Uprawnienia członków rodzin Członkowie rodzin osób objętych ubezpieczeniem zdrowotnym, które same nie opłacają składki zdrowotnej, mają dzięki temu również zagwarantowany dostęp do nieodpłatnych świadczeń medycznych. Za członka rodziny uznaje się: dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione,

4 4 e-poradnik Gazety Prawnej wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 roku życia, a jeżeli kształci się dalej, do ukończenia 26 roku życia, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności bez ograniczenia wieku, małżonka wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym. Prawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje nie tylko ubezpieczonym w NFZ, ale także: innym osobom posiadającym obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Polski, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej, niezależnie od uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego wszystkim dzieciom i młodzieży do ukończenia 18 roku życia oraz kobietom w ciąży, w okresie porodu i połogu, cudzoziemcom na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz na podstawie umów międzynarodowych. Osoby, które nie mają ww. uprawnień, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie umowy zawartej z NFZ. W takim przypadku same opłacają składkę. Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych ustaje po 30 dniach od dnia wygaśnięcia obowiązku opłacania składki zdrowotnej do NFZ. W przypadku uczniów, którzy ukończyli szkołę średnią lub wyższą, prawo do bezpłatnej opieki medycznej wygasa po upływie czterech miesięcy od zakończenia nauki lub wykreślenia z listy uczniów lub studentów. Osoby bezdomne W przypadku osób bezrobotnych, bezdomnych lub niemających żadnego innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego składka jest opłacana przez państwo (np. za pośrednictwem gmin). Dzięki temu również one mają prawo do bezpłatnych świadczeń. Muszą jednak wystąpić ze specjalnym wnioskiem np. do gminy o pokrycie kosztów na wykonanie planowego zabiegu lub operacji. Zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 2004 r. o finansowaniu świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz z późn. zm.) decyzję w tej sprawie wydaje wójt (burmistrz lub prezydent). Jeżeli do placówki ochrony zdrowia trafia nieubezpieczony pacjent z zagrożeniem zdrowia lub życia, który wymaga natychmiastowej pomocy, to o pokrycie kosztów jego leczenia występuje sam świadczeniodawca. To on składa odpowiedni wniosek do wójta (burmistrza lub prezydenta) o refundację kosztów udzielonych bezdomnemu świadczeń medycznych.

5 Ogólne prawa pacjenta Niezbędne potwierdzenie Pacjent, który chce uzyskać bezpłatne świadczenie opieki zdrowotnej, ma obowiązek przedstawienia świadczeniodawcy dokumentu potwierdzającego jego prawo do tych usług. Dowodem ubezpieczenia jest każdy dokument, który potwierdza, że składka na ubezpieczenie zdrowotne jest regularnie opłacana. Takimi dokumentami są: dla osób pracujących i członków ich rodzin, zgłoszonych do ubezpieczenia aktualna rodzinna legitymacja ubezpieczeniowa albo zgłoszenie do ubezpieczenia (druk ZCZA lub ZCNA) wraz z ważną (podstemplowaną) legitymacją studencką lub szkolną w przypadku osób jeszcze uczących się, legitymacja emeryta lub rencisty, a dla osób jeszcze jej nieposiadających odcinek emerytury lub renty, w przypadku studentów ubezpieczonych przez uczelnie ważna legitymacja studencka wraz z dokumentem potwierdzającym zgłoszenie do ubezpieczenia, dla osób pracujących na własny rachunek i ubezpieczających się w NFZ dobrowolnie aktualne potwierdzenie przelewu składki. Dzięki przedstawieniu świadczeniodawcy jednego z wyżej wymienionych dokumentów automatycznie potwierdzamy nasze prawo do bezpłatnych usług medycznych. W przypadku stanu nagłego, czyli gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia, dokumenty te pacjent może przedstawić w późniejszym terminie, nie później jednak niż 30 dni od daty rozpoczęcia udzielania mu świadczeń, jeżeli chory nadal przebywa w szpitali. Jeśli nie jest to możliwe (np. w przypadku osób samotnych), dokument taki pacjent musi dostarczyć maksymalnie po siedmiu dniach od wyjścia ze szpitala. W razie jego nieprzedstawienia chory zostanie obciążony kosztami udzielonego mu świadczenia. W przypadku dziecka do szóstego miesiąca życia taki dokument nie jest potrzebny, ale w tym czasie rodzice powinni wyrobić mu numer PESEL. 5 Prawo do leków bezpłatnych Prawo do kupowania leków refundowanych ze środków publicznych mają wszyscy pacjenci. Część z nich, ze względu np. na wiek czy stan zdrowia, ma jednak prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w leki. Z prawa do bezpłatnych leków korzystają wybrane grupy pacjentów. Dotyczy ono inwalidów wojennych, ich małżonków, wdów i wdowców po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych uprawnionych do renty rodzinnej, a tak-

6 6 e-poradnik Gazety Prawnej że osób represjonowanych oraz cywilnych i niewidomych ofiar działań wojennych. Aby osoby te dostały lek bezpłatnie, produkty te muszą łącznie spełniać dwa warunki: być oznaczone symbolem Rp oraz figurować w Rejestrze produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu na terenie Polski. Żeby lekarz mógł wystawić receptę na bezpłatne leki, inwalida wojenny lub np. jego współmałżonek muszą mu przedstawić dokument potwierdzający przysługujące im uprawnienia (np. książeczkę inwalidy). Należy pamiętać, że bezpłatne leki dla inwalidów wojskowych oraz innych osób uprawionych z tego tytułu przysługują do wysokości limitu cen leków określonych w wykazach refundacyjnych. Zasłużeni krwiodawcy Również osoby, które posiadają tytułu Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi, mają prawo do bezpłatnych leków, które są objęte wykazami leków podstawowych i uzupełniających. Za leki podstawowe (czyli takie, które służą ratowaniu życia lub ich przyjmowanie jest niezbędne w stosowanej kuracji) obowiązywać będzie odpłatność ryczałtowa. Opłata ta nie może jednak przekraczać 0,5 proc. minimalnego wynagrodzenia. Natomiast za leki uzupełniające (czyli takie, które wspomagają działanie leków podstawowych) została określona odpłatność w wysokości 30 proc. albo 50 proc. Osoba posiadająca tytuł Honorowego Dawcy Krwi musi posiadać dokument potwierdzający prawo do bezpłatnych leków. Przedstawia go zarówno lekarzowi, jak i aptekarzowi. Tańsze leki Niezależnie jednak od tego, czy mamy prawo do bezpłatnych leków, każdy pacjent może kupić tańsze zamienniki leków przepisanych na recepcie. To aptekarz ma obowiązek poinformowania pacjenta o takiej możliwości. Może mu wskazać lek, który ma taką samą nazwę międzynarodową, dawkę, a także działanie terapeutyczne jak lek wskazany przez lekarza, tyle że jest on tańszy. Jeżeli jednak aptekarz tego nie zrobi, sam pacjent ma prawo się zapytać o możliwość zamienienia przepisanego leku na jego tańszy odpowiednik. Należy jednak pamiętać, że farmaceuta nie może zaproponować kupna tańszego zamiennika, jeżeli na recepcie lekarz umieścił adnotację, zgodnie z którą przepisany preparat nie może być zamieniony.