Administracyjnoprawne aspekty inwestycji budowlanych. Katarzyna Małysa-Sulińska

Transkrypt

1

2

3 Administracyjnoprawne aspekty inwestycji budowlanych Katarzyna Małysa-Sulińska Warszawa 2012

4 Stan prawny na 1 października 2012 r. Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Małgorzata Jarecka Opracowanie redakcyjne Ewa Wiater Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Stanisław Drzewiecki Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012 ISBN: Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek Warszawa, ul. Płocka 5a tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

5 Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Zagadnienia ogólne Pojęcie inwestycji budowlanej Pojęcie procesu budowlanego Źródła prawa regulujące proces budowlany Reglamentacyjny i policyjny charakter regulacji administracyjnoprawnych w procesie budowlanym Rozdział 2 Przeznaczenie terenu, sposób jego zagospodarowania oraz warunki zabudowy Akty określające przeznaczenie terenu, sposób jego zagospodarowania oraz warunki zabudowy Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w systemie aktów kształtujących ład przestrzenny Uwzględnienie w treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ustaleń zawartych w innych aktach planistycznych Szczególna rola miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w systemie aktów kształtujących ład przestrzenny Treść miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jako podstawa pozwoleń budowlanych Sądowoadministracyjna kontrola legalności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Organ właściwy w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Strony postępowania w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego

6 Spis treści Wniosek o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Termin zakończenia postępowania w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Zawieszenie postępowania w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Przesłanki ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego Tryb ustalania lokalizacji inwestycji celu publicznego Projekt decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Uzgodnienie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego z innymi organami Rozstrzygnięcie w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Odmowa ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego Weryfikacja decyzji wydanej w sprawie o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego Odwołanie od decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Wygaśnięcie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Nieważność decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Wznowienie postępowania zakończonego decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Decyzja o warunkach zabudowy Organ właściwy w sprawie o ustalenie warunków zabudowy Strony postępowania w sprawie o ustalenie warunków zabudowy Wniosek o ustalenie warunków zabudowy Zawieszenie postępowania w sprawie o ustalenie warunków zabudowy Przesłanki ustalenia warunków zabudowy Tryb ustalania warunków zabudowy Projekt decyzji o ustaleniu warunków zabudowy Uzgodnienie wydania decyzji o warunkach zabudowy z innymi organami Rozstrzygnięcie w sprawie o ustalenie warunków zabudowy Ustalenie warunków zabudowy Odmowa ustalenia warunków zabudowy Przeniesienie decyzji o warunkach zabudowy na inną osobę Weryfikacja decyzji wydanej w sprawie o ustalenie warunków zabudowy Wygaśnięcie decyzji o warunkach zabudowy Rozdział 3 Zgoda na podjęcie robót budowlanych polegających na budowie, przebudowie, montażu lub remoncie

7 Spis treści 3.1. Roboty budowlane podlegające reglamentacji administracyjnej Zgłoszenie zamiaru wykonywania robót budowlanych Organ właściwy w przedmiocie przyjęcia zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych Dokonanie zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych Ocena dokumentacji złożonej ze zgłoszeniem zamiaru wykonywania robót budowlanych Rozstrzygnięcie podjęte w związku z dokonaniem zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych Sprzeciw dotyczący przystąpienia do wykonywania robót budowlanych Nałożenie na inwestora obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę Zgoda na przystąpienie do wykonywania robót budowlanych Pozwolenie na budowę Organ właściwy w sprawie o pozwolenie na budowę Strony postępowania w sprawie o pozwolenie na budowę Wniosek o pozwolenie na budowę Termin zakończenia postępowania w sprawie o pozwolenie na budowę Przesłanki wydania pozwolenia na budowę Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w sprawie o pozwolenie na budowę Rozstrzygnięcie w sprawie o pozwolenie na budowę Udzielenie pozwolenia na budowę Udzielenie pozwolenia na budowę dla części inwestycji budowlanej Odmowa udzielenia pozwolenia na budowę Przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę na inną osobę Weryfikacja decyzji wydanej w sprawie o pozwolenie na budowę Zmiana decyzji o pozwoleniu na budowę Uchylenie decyzji o pozwoleniu na budowę Wygaśnięcie decyzji o pozwoleniu na budowę Decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego Rozdział 4 Roboty budowlane prowadzone z naruszeniem prawa Przypadki kwalifikowane jako prowadzenie robót budowlanych z naruszeniem prawa Organ właściwy do podejmowania rozstrzygnięć determinowanych prowadzeniem robót budowlanych z naruszeniem prawa Adresaci rozstrzygnięć podjętych w związku z prowadzeniem robót budowlanych z naruszeniem prawa Strony postępowań podjętych w związku z prowadzeniem robót budowlanych z naruszeniem prawa

8 Spis treści 4.5. Prowadzenie budowy bez wymaganego pozwolenia na budowę Przesłanki podjęcia procedury legalizacji budowy prowadzonej bez wymaganego pozwolenia na budowę Wstrzymanie prowadzenia robót budowlanych przy obiekcie budowanym bez wymaganego pozwolenia na budowę Wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i jeżeli budowa nie została zakończona pozwolenie na wznowienie robót budowlanych przy obiekcie budowanym bez wymaganego pozwolenia na budowę Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w sprawie legalizacji budowy prowadzonej bez wymaganego pozwolenia na budowę Rozstrzygnięcie podjęte w związku ze stwierdzeniem prowadzenia budowy bez wymaganego pozwolenia na budowę Nakaz rozbiórki obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę Zatwierdzenie projektu budowlanego obiektu, którego budowa była prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę, i pozwolenie na wznowienie robót budowlanych Zatwierdzenie projektu budowlanego obiektu, którego budowa była prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę Weryfikacja decyzji podjętej w związku ze stwierdzeniem prowadzenia budowy bez wymaganego pozwolenia na budowę Prowadzenie budowy bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Przesłanki podjęcia procedury legalizacji budowy prowadzonej bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Wstrzymanie prowadzenia robót budowlanych przy obiekcie budowanym bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w sprawie legalizacji budowy prowadzonej bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Rozstrzygnięcie podjęte w związku ze stwierdzeniem prowadzenia budowy bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu

9 Spis treści Nakaz rozbiórki obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Zezwolenie na dokończenie budowy, która była prowadzona bez wymaganego zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych lub pomimo sprzeciwu właściwego organu Inne niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia... bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu przypadki prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem prawa Wstrzymanie prowadzenia robót budowlanych w innych niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu przypadkach wykonywania robót budowlanych z naruszeniem prawa Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w innych niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu przypadkach wykonywania robót budowlanych z naruszeniem prawa Rozstrzygnięcie podjęte w związku ze stwierdzeniem innego niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu przypadku prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem prawa Nakaz zaniechania dalszych innych niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu robót budowlanych bądź rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części bądź doprowadzenia obiektu do stanu poprzedniego Odstąpienie od wykonania określonych czynności lub robót budowlanych Stwierdzenie doprowadzenia innych niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem Zatwierdzenie projektu budowlanego zamiennego obiektu, przy którym roboty budowlane były prowadzone w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę bądź w przepisach, i pozwolenie na wznowienie robót

10 Spis treści Zatwierdzenie projektu budowlanego zamiennego obiektu, przy którym roboty budowlane były prowadzone w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę bądź w przepisach Weryfikacja decyzji podjętej w związku ze stwierdzeniem innego niż budowa prowadzona bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu przypadku prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem prawa Rozdział 5 Przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego Podlegające reglamentacji administracyjnej przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego Zawiadomienie o zakończeniu budowy Organ właściwy w przedmiocie przyjęcia zawiadomienia o zakończeniu budowy Złożenie zawiadomienia o zakończeniu budowy Ocena dokumentacji złożonej z zawiadomieniem o zakończeniu budowy Rozstrzygnięcie podjęte w związku ze złożeniem zawiadomienia o zakończeniu budowy Sprzeciw wobec przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego Zgoda na przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego Zwrot dokumentów złożonych z zawiadomieniem o zakończeniu budowy Pozwolenie na użytkowanie Organ właściwy w sprawie o pozwolenie na użytkowanie Strony postępowania w sprawie o pozwolenie na użytkowanie Wniosek o pozwolenie na użytkowanie Obowiązkowa kontrola budowy Kara za nieprawidłowości stwierdzone w trakcie obowiązkowej kontroli budowy Rozstrzygnięcie w sprawie o pozwolenie na użytkowanie Udzielenie bezwarunkowego pozwolenia na użytkowanie Udzielenie pozwolenia na użytkowanie przed zakończeniem robót budowlanych Udzielenie pozwolenia na użytkowanie z zastrzeżeniem warunków użytkowania obiektu budowlanego Udzielenie pozwolenia na użytkowanie pod warunkiem wykonania określonych robót budowlanych

11 Spis treści Odmowa udzielenia pozwolenia na użytkowanie Zwrot dokumentów złożonych z wnioskiem o pozwolenie na użytkowanie Nielegalne przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Rozdział 6 Użytkowanie obiektu budowlanego Ustawowe obowiązki związane z użytkowaniem obiektu budowlanego Adresaci ustawowych obowiązków związanych z użytkowaniem obiektu budowlanego Obowiązek przechowywania i udostępniania dokumentacji obiektu budowlanego Obowiązek właściwego utrzymywania lub użytkowania obiektu budowlanego Obowiązek przeprowadzania kontroli stanu obiektu budowlanego Nakazy podjęcia określonego działania związane ze stwierdzeniem uchybień w zakresie właściwego utrzymywania... lub użytkowania obiektu budowlanego Organ właściwy do wydania nakazu określonego działania związanego ze stwierdzeniem uchybień w zakresie właściwego utrzymywania lub użytkowania obiektu budowlanego Adresaci nakazów określonego działania związanych ze stwierdzeniem uchybień w zakresie właściwego utrzymywania lub użytkowania obiektu budowlanego Strony postępowań w przedmiocie wydania nakazów związanych ze stwierdzeniem uchybień w zakresie właściwego utrzymywania lub użytkowania obiektu budowlanego Nakaz usunięcia nieprawidłowości w zakresie utrzymywania lub użytkowania obiektu budowlanego Nakaz rozbiórki nieużytkowanego lub niewykończonego obiektu budowlanego Nakaz opróżnienia bądź wyłączenia w całości lub w części budynku przeznaczonego na pobyt ludzi Niezwłoczne podjęcie działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia związanego z użytkowaniem... obiektu budowlanego Adresaci obowiązku niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia związanego z użytkowaniem obiektu budowlanego Środki zabezpieczające podejmowane w celu usunięcia niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia związanego z użytkowaniem obiektu budowlanego Obowiązki determinowane wystąpieniem katastrofy budowlanej w użytkowanym obiekcie budowlanym

12 Spis treści Adresaci obowiązków determinowanych wystąpieniem katastrofy budowlanej w użytkowanym obiekcie budowlanym Działania podejmowane po wystąpieniu katastrofy budowlanej Rozdział 7 Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Podlegające reglamentacji administracyjnej działania kwalifikowane jako zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego... lub jego części Zgłoszenie zamiaru dokonania zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Organ właściwy w przedmiocie przyjęcia zgłoszenia zamiaru zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Dokonanie zgłoszenia zamiaru zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Ocena dokumentacji złożonej ze zgłoszeniem zamiaru zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Rozstrzygnięcie podjęte w związku z dokonaniem zgłoszenia zamiaru zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Sprzeciw dotyczący zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Zgoda na dokonanie zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonana bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu Organ właściwy do podejmowania działań determinowanych zmianą sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonanej bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu Adresaci rozstrzygnięć determinowanych zmianą sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonanej bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu Strony postępowania podjętego w związku ze zmianą sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonaną bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo sprzeciwu właściwego organu Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonana bez wymaganego zgłoszenia Wstrzymanie użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, którego zmiana sposobu użytkowania została dokonana bez wymaganego zgłoszenia

13 Spis treści Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w sprawie legalizacji sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, którego zmiana została dokonana bez wymaganego zgłoszenia Rozstrzygnięcie podjęte w związku ze stwierdzeniem dokonania zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego zgłoszenia Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonana pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ Rozdział 8 Rozbiórka obiektu budowlanego lub urządzenia budowlanego Roboty rozbiórkowe podlegające reglamentacji administracyjnej Zgłoszenie zamiaru wykonywania robót rozbiórkowych Organ właściwy w przedmiocie przyjęcia zgłoszenia zamiaru wykonywania robót rozbiórkowych Dokonanie zgłoszenia zamiaru wykonywania robót rozbiórkowych Ocena dokumentacji złożonej ze zgłoszeniem zamiaru wykonywania robót rozbiórkowych Rozstrzygnięcie podjęte w związku z dokonaniem zgłoszenia zamiaru wykonywania robót rozbiórkowych Sprzeciw dotyczący przystąpienia do wykonywania robót rozbiórkowych Nałożenie na zgłaszającego obowiązku uzyskania pozwolenia na rozbiórkę Zgoda na przystąpienie do wykonywania robót rozbiórkowych Pozwolenie na rozbiórkę Organ właściwy w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Strony postępowania w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Wniosek o pozwolenie na rozbiórkę Termin zakończenia postępowania w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Przesłanki wydania pozwolenia na rozbiórkę Tryb podejmowania rozstrzygnięcia w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Rozstrzygnięcie w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Udzielenie pozwolenia na rozbiórkę Odmowa udzielenia pozwolenia na rozbiórkę Weryfikacja decyzji wydanej w sprawie o pozwolenie na rozbiórkę Legalne przystąpienie do wykonywania robót rozbiórkowych przed dokonaniem zgłoszenia zamiaru ich wykonywania lub... przed uzyskaniem pozwolenia na rozbiórkę Wykonywanie robót rozbiórkowych z naruszeniem prawa

14 Spis treści Wykaz powołanej literatury Wykaz powołanych orzeczeń Wykaz powołanych aktów prawnych

15 Wykaz skrótów dyrektywa 2009/73/WE WYKAZ SKRÓTÓW Źródła prawa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55/ WE (Dz. Urz. UE L 211 z , s. 94) k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja k.p.a. nowela pr. bud. z 2003 r. nowela pr. bud. z 2004 r. nowela pr. bud. z 2005 r. ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 718 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane (Dz. U. Nr 93, poz. 888 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 163, poz. 1364) nowela u.l.u. z 2011 r. ustawa z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 73, poz. 390 z późn. zm.) p.g.g. p.g.k. p.o.ś. p.p.s.a. ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270) 15

16 Wykaz skrótów r.g.w.o.b. pr. bud. ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz z późn. zm.) pr. energ. ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1059) pr. lot. ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 933) pr. wod. ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 145) r.d.b.t.i. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 108, poz. 953 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. poz. 463) r.o.n.w.z. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowanych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz w decyzji o warunkach zabudowy (Dz. U. Nr 164, poz. 1589) r.o.p.i.w. r.p.b. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 listopada 2010 r. w sprawie obiektów i robót budowlanych, w sprawach których organem pierwszej instancji jest wojewoda (Dz. U. Nr 235, poz. 1539) rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z 2012 r. poz. 462) r.r.o.n. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie warunków i trybu postępowania w sprawach rozbiórek nieużytkowanych lub niewykończonych obiektów budowlanych (Dz. U. Nr 198, poz. 2043) r.t.u.b.m. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. Nr 74, poz. 836 z późn. zm.) r.u.w. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1588) r.w.p.o.k. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzoru protokołu obowiązkowej kontroli (Dz. U. Nr 132, poz. 1231) r.w.t.b. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.) 16

17 Wykaz skrótów r.z.p.m.p. u.b.h.o.z. u.d.p. u.g.n. u.l.u. u.o.g.r.l. u.o.m. u.o.p. u.o.z.o.z. u.p.z.p. u.s.g. u.s.p. ustawa o PIS ustawa o PSP u.s.z.a. u.s.z.b.p. u.s.z.o. u.t.k. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1587) ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 651 z późn. zm.) ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 647) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42 z późn. zm.) ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143, poz. 963) ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. Nr 84, poz. 906 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.) 17

18 Wykaz skrótów u.t.r.g.z. u.u.i.ś. u.w.r.t. u.z.p. u.z.z.w. ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. Nr 84, poz. 700 z późn. zm.) ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 106, poz. 675) ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn.: Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.) ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) Publikatory GSP Gdańskie Studia Prawnicze M. Praw. Monitor Prawniczy ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSS Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych PiP Państwo i Prawo PPP Przegląd Prawa Publicznego Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Sam. Teryt. Samorząd Terytorialny St. Pr.-Ek. Studia Prawno-Ekonomiczne ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Inne skróty NSA NSA-OZ SN TK WSA Naczelny Sąd Administracyjny Naczelny Sąd Administracyjny ośrodek zamiejscowy Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny wojewódzki sąd administracyjny 18

19 Wstęp WSTĘP Działalność inwestycyjna, której celem jest zmiana sposobu zagospodarowania terenu, polegająca bądź na budowie lub wykonywaniu innych robót budowlanych, bądź na zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, stanowi jedną z podstawowych aktywności człowieka. Ponieważ działalność ta nie pozostaje obojętna ani człowiekowi, ani środowisku naturalnemu, konieczna jest regulacja prawna przedmiotowej materii. Działalność inwestycyjno-budowlana podlega regulacji szeregu przepisów zaliczanych do różnych dziedzin prawa, w tym także wyłączonych z zakresu niniejszego opracowania przepisów prawa cywilnego i przepisów prawa karnego. Zasadniczo przedmiotowa działalność regulowana jest jednak przez przepisy administracyjne, a to dlatego, że w procesie budowlanym czynności administracyjnoprawne mają charakter dominujący. Podejmowanie aktywności budowlanej co do zasady reglamentowane jest uzyskaniem wielu zgód właściwych organów administracji publicznej, które zazwyczaj przybierają postać decyzji administracyjnych. Przepisy administracyjne stanowią bowiem wiele zakazów, lecz także nakazów, odnoszących się do przedmiotowej działalności inwestycyjnej. Charakterystyczne dla tych regulacji jest również powiązanie z zakazami i nakazami dotyczącymi działalności inwestycyjno-budowlanej, uprawnień nadzorczych organów administracji publicznej. Właściwe organy są bowiem legitymowane do dokonywania kontroli i przez wydawanie stosownych rozstrzygnięć administracyjnych egzekwowania zakazów i nakazów odnoszących się do przedmiotowej działalności inwestycyjnej. Przepisy administracyjne, zarówno materialne, jak i proceduralne, normujące działalność inwestycyjną w zakresie budownictwa zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, ale także w innych aktach normatywnych, takich jak: ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach 19

20 Wstęp uzdrowiskowych, ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. W zakresie nieuregulowanym w przepisach szczególnych, do działalności tej mają również zastosowanie przepisy proceduralne zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. Wskazać też należy, że zasadniczo rozstrzygnięcia podjęte w toku procesu budowlanego, a także bezczynność organów w tym zakresie, podlega kontroli sądów administracyjnych, a więc w toku procesu budowlanego mogą znaleźć zastosowanie przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych, a także ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W niniejszej pracy przedstawiono zawarte w aktach normujących inwestycyjno- -budowlaną aktywność człowieka administracyjnoprawne ograniczenia działań inwestycyjnych, które mogą być podejmowane na poszczególnych etapach procesu budowlanego. Zaznaczenia wymaga jednak, że omawiając tok procesu budowlanego, pominięto te czynności, które mogą być podjęte na zasadach ogólnych, a więc wyłącznie na podstawie regulacji kodeksu postępowania administracyjnego czy ustaw sądowoadministracyjnych. Wskazać trzeba także, iż wąska kategoria inwestycji budowlanych, to znaczy: inwestycje drogowe, inwestycje w zakresie budowli przeciwpowodziowych, inwestycje w zakresie lotniska użytku publicznego, inwestycje w zakresie linii kolejowych oraz obiektów związanych z budową, przebudową lub rozbudową linii kolejowej, inwestycje w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, inwestycje w zakresie obiektów energetyki jądrowej wraz z inwestycjami towarzyszącymi, inwestycje w zakresie regionalnych sieci szerokopasmowych, a także inwestycje kwalifikowane jako przedsięwzięcia Euro 2012, została poddana wprowadzającym odstępstwa od ogólnych zasad przyjętych w podstawowych aktach normujących proces budowlany, a także od rozwiązań uregulowanych przepisami kodeksu postępowania administracyjnego regulacjom tzw. specustaw inwestycyjnych. Są to wyłączone z zakresu niniejszego opracowania przepisy: ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, ustawy z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących, ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO Opracowanie uwzględnia stan prawny obowiązujący w dniu 1 października 2012 r. 20

21 1.1. Pojęcie inwestycji budowlanej Rozdział 1 ZAGADNIENIA OGÓLNE 1.1. Pojęcie inwestycji budowlanej Pojęcie inwestycji budowlanej nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę 1. Akty normatywne regulujące działalność inwestycyjno-budowlaną człowieka posługują się jednak pojęciem inwestycji, wyróżniając, między innymi, inwestycje w zakresie dróg publicznych 2, inwestycje w zakresie budowli przeciwpowodziowych 3, inwestycje w zakresie lotnisk użytku publicznego 4, inwestycje dotyczące linii kolejowych 5, inwestycje infrastruktury kolejowej 6, inwestycje w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu 7, inwestycje w zakresie obiektów energetyki jądrowej 8, inwestycje telekomunikacyjne 9 czy wreszcie inwestycje celu publicznego Wskazać należy jednak, że ustawodawca zdefiniował na użytek ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych i ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości terminy inwestycja i inwestycje. I tak zgodnie z art. 4a pkt 1 u.p.d.o.p. ilekroć w tej ustawie jest mowa o inwestycjach, oznacza to środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, czyli jak wskazano w art. 3 ust. 1 pkt 16 u.r. zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego, przy czym przez pojęcie środka trwałego zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 u.r. rozumie się, z zastrzeżeniem art. 3 ust. 1 pkt 17 u.r., rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności: (a) nieruchomości, w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego; (b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy; (c) ulepszenia w obcych środkach trwałych; (d) inwentarz żywy. W art. 3 ust. 1 pkt 17 u.r. wskazano zaś, że ilekroć w tej ustawie jest mowa o inwestycjach rozumie się przez to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji przez inwestycje rozumie się lokaty. 2 Zob. art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. 3 Zob. art. 1 u.s.z.b.p. 4 Zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego. 5 Zob. art. 1 pkt 5 u.t.k. 6 Zob. art. 5b pkt 2 u.t.k. 7 Zob. art. 1 ust. 1 u.t.r.g.z. 8 Zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. 9 Zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 u.w.r.t. 10 Zob. art. 2 pkt 5 u.p.z.p. 21

22 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne Przez inwestycję budowlaną należy zatem rozumieć wszelką działalność człowieka, której celem jest zmiana sposobu zagospodarowania terenu, polegająca bądź na budowie lub wykonywaniu innych robót budowlanych, bądź na zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części 11. Pojęcie to utożsamiać trzeba także z przedmiotem będącym efektem zrealizowanych robót budowlanych, a więc obiektem budowlanym wraz z zapewniającymi możliwość jego użytkowania zgodnego z przeznaczeniem urządzeniami budowlanymi Pojęcie procesu budowlanego Pojęcie procesu budowlanego nie jest terminem normatywnym. W związku z powyższym, a także z uwagi na okoliczność, iż w doktrynie termin ten bywa utożsamiany z przedmiotowym zakresem podstawowego aktu normatywnego regulującego działalność budowlaną człowieka, czyli aktualnie obowiązującą ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 12, pojęcie procesu budowlanego wymaga szerszej analizy. Racjonalne wykorzystanie i zagospodarowanie terenu stanowi istotne uwarunkowanie dla podejmowania działań polegających bądź na budowie lub wykonywaniu innych robót budowlanych, bądź na zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Na przestrzeni lat ustawodawca przyjmował różne rozwiązania i przepisy regulujące wskazaną powyżej materię umieszczał bądź w jednym, bądź w kilku aktach normatywnych 13. W związku z powyższym proces budowlany definiowany był w doktrynie bądź jako obejmujący sprawy ustalenia miejsca budowy, projektowania, budowy, utrzymania oraz rozbiórki obiektów budowlanych 14, bądź jako obejmujący wszystkie powyższe sprawy z wyjątkiem ustalenia miejsca budowy 15. Wskazać należy jednak, że niezależnie od liczby aktów normatywnych regulujących przedmiotową materię re- 11 Por. D. Sypniewski, Nadzór nad procesem budowlanym, Warszawa 2011, s Por. S. Jędrzejewski, Proces budowlany. Zagadnienia administracyjno-prawne, Bydgoszcz 1995, s. 26; D. Sypniewski, Nadzór..., s I tak w okresie międzywojennym problematyka dotycząca wykorzystania i zagospodarowania terenu, a także wykonywania robót budowlanych, w tym polegających na zmianach w użytkowanych obiektach budowlanych, była ujęta w jednym akcie prawnym, to znaczy w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli. Rozdzielenie tej materii pomiędzy dwie ustawy po wcześniejszym wydzieleniu części regulacji traktującej o zagospodarowaniu przestrzennym do odrębnego aktu prawnego dekretu z dnia 2 kwietnia 1946 r. o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju nastąpiło w dniu 14 sierpnia 1961 r., kiedy zaczęły obowiązywać: ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o planowaniu przestrzennym i ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. Prawo budowlane. Natomiast w ustawie z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane zawarto nie tylko regulacje odnoszące się do projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, ale uregulowano również działalność obejmującą sprawy wykorzystania terenów zgodnie z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Od rozwiązania tego odstąpiono w dniu 1 stycznia 1985 r., kiedy to zaczęły obowiązywać znowelizowane regulacje ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane, a także weszła w życie ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym. Rozdzielenie tych regulacji utrzymano także w obowiązujących od dnia 1 stycznia 1995 r. ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym i ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Sytuacja ta nie została zmieniona również z dniem 11 lipca 2003 r., kiedy to weszły w życie ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i znowelizowane przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. 14 Zob. L. Bar, Kodeks budowlany, Warszawa 1978, s Zob. S. Jędrzejewski, Proces..., s. 28; B. Bodziony, R. Dziwiński, P. Gniadzik, Prawo budowlane komentarz, Warszawa 1998, s

23 1.3. Źródła prawa regulujące proces budowlany alizacja inwestycji budowlanej możliwa jest wyłącznie na obszarze o określonym przeznaczeniu, a w związku z tym rozpoczyna się od wyznaczenia terenu jej realizacji 16. Mając na uwadze powyższe, w niniejszej pracy posłużono się pojęciem procesu budowlanego, które obejmuje wszystkie sprawy także uregulowane poza ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane związane z ustaleniem miejsca budowy, realizacją robót budowlanych, użytkowaniem obiektu budowlanego, a także jego rozbiórką lub rozbiórką urządzenia budowlanego. Proces ten tworzą zatem omówione w niniejszym opracowaniu następujące etapy: określenie przeznaczenia terenu, sposobu jego zagospodarowania oraz warunków zabudowy, uzyskanie zgody na prowadzenie robót budowlanych, wykonywanie robót budowlanych, przystąpienie do użytkowania i użytkowanie obiektu budowlanego, zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego, a także jego rozbiórka. Od wskazanego powyżej pojęcia odróżnić należy proces budowy, czyli etap tworzenia obiektu budowlanego obejmujący stadium projektowania i wykonania robót budowlanych 17. Zaznaczyć zatem trzeba, że mimo nadania rozdziałowi trzeciemu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane tytułu Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego treść przepisów w nim zamieszczonych należy odnosić do procesu budowy, pozostawiając terminowi proces budowlany znaczenie szersze 18. Procesu budowlanego nie należy utożsamiać również z procesem inwestycyjno- -budowlanym stanowiącym całokształt czynności niezbędnych do zrealizowania oraz oddania do użytku określonego zamierzenia budowlanego. Poza zakresem tego pojęcia znajdują się bowiem dwa z etapów procesu budowlanego, a mianowicie utrzymanie i rozbiórka obiektu budowlanego, bowiem proces inwestycyjno-budowlany kończy się z chwilą oddania obiektu do użytkowania Źródła prawa regulujące proces budowlany Problematyka dotycząca inwestycji budowlanych jest uregulowana przepisami zawartymi w wielu aktach normatywnych zaliczanych do różnych gałęzi prawa. Wśród przepisów tych są zarówno takie, których przedmiotem jest wyłącznie problematyka przedsięwzięć inwestycyjnych, jak i takie, które znajdują zastosowanie nie tylko w odniesieniu do inwestycji budowlanych 20. Najobszerniejszy zbiór tych przepisów, określany w języku prawniczym terminem prawo budowlane 21, stanowią regulacje administracyjne odnoszące się do inwestycji bu- 16 Zob. L. Bar, Ład prawny w budownictwie, PiP 1994, z. 10, s Por. B. Cichowicz, Prawo budowlane. Komentarz (w:) T. Biliński, B. Cichowicz, Nowe prawo budowlane, samowola budowlana, Warszawa 1999, s. 65; S. Jędrzejewski, Nowe prawo budowlane. Objaśnienia. Akty prawne, Toruń 1995, s. 5; K. Małysa, Nowe regulacje procesu inwestycyjno-budowlanego, Kraków 2004, s Tak S. Jędrzejewski, Nowe prawo budowlane..., s Por. K. Małysa, Nowe..., s Na ten temat zob. I. Weiss, R. Jurga, Inwestycje budowlane, Warszawa 2005, s W nauce prawa pojęcie to może być również utożsamiane bądź z zespołem norm zawartych w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, bądź ze zbiorem przepisów prawnych związanych z budownictwem (por. J. Siegień, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2002, s. 68; S. Serafin, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2006, s. 91; Z. Niewiadomski (red.), T. Asman, J. Dessoulavy-Śliwiński, E. Janiszewska-Kuropatwa, A. Plucińska-Filipowicz, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2011, s. 4). 23

24 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne dowlanych 22. Zbiór ten obejmuje ogół regulacji publicznoprawnych dotyczących procesu budowlanego, które zostały zawarte w wielu ustawach oraz wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych aktach wykonawczych. Podstawowymi aktami normatywnymi tej gałęzi prawa są ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Równoległe uchwalenie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz obszerna nowelizacja ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane dokonana ustawą z dnia 27 marca 2003 r. nie są przypadkowe. Między wskazanymi powyżej ustawami zachodzą bowiem bardzo ścisłe zależności determinowane okolicznością, że racjonalne zagospodarowanie terenu stanowi ważne uwarunkowanie dla możliwości realizacji inwestycji budowlanej. Dopełnienie regulacji zawartej w powołanych wyżej ustawach stanowią przepisy wielu aktów normatywnych, wśród których wymienić należy: ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, ustawę z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ustawę z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, ustawę z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych, ustawę z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Zaznaczenia wymaga, że w procesie budowlanym mają zastosowanie również przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, a to dlatego, że zasadniczą część postępowań podejmowanych w tym procesie stanowią postępowania administracyjne szczególne. Postępowania tego typu charakteryzują się wprawdzie odrębnościami proceduralnymi względem przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, ale stosowanie przepisów procesowych w przedmiotowych postępowaniach następuje zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali 23. Oznacza to, że w postępowaniach prowadzonych w toku procesu budowlanego w pierwszej kolejności stosuje się zawarte w regulującej daną problematykę ustawie zaliczanej do źródeł prawa budowlanego przepisy procesowe szczególne, a następnie jeśli w ustawie tej nie zawarto odrębnego uregulowania ogólne regulacje proceduralne zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. W procesie budowlanym podejmowane mogą być również postępowania administracyjne ogólne, które toczą się wyłącznie w oparciu o przepisy kodeksu postępowania administracyjnego 24. Wskazać należy również, iż na przestrzeni kilku ostatnich lat do polskiego porządku prawnego wprowadzano ustawy, które zawierają regulacje szczególne odnoszące się do procesu budowlanego wąsko określonych kategorii inwestycji. Są to: 22 Zob. J. Siegień, Prawo..., s. 68; S. Serafin, Prawo..., s ; Z. Niewiadomski (red.), T. Asman, J. Dessoulavy- -Śliwiński, E. Janiszewska-Kuropatwa, A. Plucińska-Filipowicz, Prawo..., s. 4; D. Sypniewski, Nadzór..., s. 50. Por. również S. Jędrzejewski, Proces..., s. 18; S. Jędrzejewski, Prawo budowlane, Toruń 1998, s Por. T. Woś, glosa do uchwały SN z dnia 26 listopada 1993 r., III CZP 63/93, PiP 1995, z. 1, s Zob. również B. Wojciechowski, Zastosowanie reguł kolizyjnych w dyskursie walidacyjno-interpretacyjnym (w:) L. Leszczyński, B. Wojciechowski, M. Zirk-Sadowski, System Prawa Administracyjnego, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012, s Na przykład postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji o warunkach zabudowy dotkniętej wadą, o której mowa w art pkt 3 k.p.a. 24

25 1.3. Źródła prawa regulujące proces budowlany ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, ustawa z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, ustawa z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących, ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, które przyjęło się określać mianem specustaw inwestycyjnych 25. Przedmiotem wskazanych ustaw są sprawy dotyczące ustalenia lokalizacji, zezwolenia na realizację, a także przystąpienia do użytkowania: inwestycji drogowych, budowli przeciwpowodziowych, inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego, linii kolejowych oraz obiektów związanych z budową, przebudową lub rozbudową linii kolejowej, terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, obiektów energetyki jądrowej wraz z inwestycjami towarzyszącymi, regionalnych sieci szerokopasmowych, a także przedsięwzięć Euro Ustawami tymi wprowadzono specjalne wyłączone z zakresu niniejszego opracowania Por. T. Woś, Zezwolenie na realizację inwestycji drogowej w tzw. specustawie drogowej aspekty materialnoprawne (w:) Instytucje procesu administracyjnego i sądowo administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ludwikowi Żukowskiemu, red. J. Posłuszny, Z. Czarnik, R. Sawuła, Przemyśl Rzeszów 2009, s. 377 i n.; T. Bąkowski, K. Kaszubowski, Regulacje tak zwanych specustaw inwestycyjnych wobec samodzielności i władztwa planistycznego gminy (w:) Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012, s. 263 i n. 26 Sprawy te załatwiane są w formie: decyzji w przedmiocie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej; decyzji w przedmiocie pozwolenia na realizację inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowej; decyzji w przedmiocie zezwolenia na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego; decyzji w przedmiocie ustalenia lokalizacji linii kolejowej; decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę linii kolejowej lub poszczególnych odcinków tej linii oraz wszystkich obiektów związanych z jej budową, przebudową i rozbudową; decyzji w przedmiocie ustalenia lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu; decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę inwestycji w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu; decyzji w przedmiocie pozwolenia na użytkowanie inwestycji w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu; decyzji w przedmiocie ustalenia lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; decyzji w przedmiocie wskazania lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; decyzji w przedmiocie zezwolenia na wejście na teren nieruchomości w celu przeprowadzenia pomiarów, badań lub innych prac niezbędnych do sporządzenia raportu lokalizacyjnego, o którym mowa w art. 35b ust. 3 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe; decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę obiektu energetyki jądrowej; decyzji w przedmiocie pozwolenia na prace przygotowawcze poprzedzające budowę obiektu energetyki jądrowej; decyzji w przedmiocie pozwolenia na użytkowanie inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; tzw. decyzji zasadniczej warunkującej wydanie pozwolenia na budowę obiektu energetyki jądrowej lub pozwolenia na prace przygotowawcze poprzedzające budowę obiektu energetyki jądrowej; określonych w ustawie z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących decyzji dotyczących inwestycji towarzyszących inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; decyzji w przedmiocie ustalenia lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej; decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę regionalnej sieci szerokopasmowej; decyzji w przedmiocie ustalenia lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012; decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę przedsięwzięcia Euro Na temat regulacji zawartych w specustawach zob. M. Wolanin, Ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Komentarz, Warszawa 2009; T. Woś, Zezwolenie na realizację inwestycji drogowej w tzw. specustawie drogowej..., s. 377 i n.; T. Woś, Zezwolenie na realizację inwestycji drogowej w tzw. spec ustawie drogowej aspekty procesowe, PPP 2009, nr 11, s. 6 i n.; T. Bąkowski, K. Kaszubowski, Regulacje..., s. 263 i n.; M. Kamiński, Postępowania administracyjne szczególne (odrębne) w sprawach z zakresu przygotowania i realizacji inwestycji infrastrukturalnych gminy (w:) Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012, s. 277 i n. 25