Wspólne Polityki wykład 14, semestr 2, Polityki JRE. Polityka podatkowa

Transkrypt

1 Wspólne Polityki wykład 14, semestr 2, Polityki JRE. Polityka podatkowa Dr Katarzyna Śledziewska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

2 Plan zajęć Aspekty historyczne Zróżnicowanie poziom i znaczenie podatków pomiędzy państwami Kryteria oceny efektywności Po co harmonizacja? Rozwiązania instytucjonalne VAT Podatek akcyzowy

3 Aspekty historyczne Zagadnienie harmonizacji podatkowej głośny za sprawą polityków na przełomie 1988 i 1989 roku Margaret Thatcher oznajmiła że jej zdaniem Unia nie powinna zajmować się problemem podatków i różnic między krajami wspólnoty wypowiedź zbulwersowała kwestia harmonizacji podatkowej jest nieodzowną częścią polityki integracyjnej prowadzonej przez Unię Europejską.

4 Znaczenie podatków Wydatki rządowe są silnie powiązane z dochodami Skarbu Państwa, który w głównej mierze zasilany jest przez wpływy z podatków Rola podatków dla prawidłowego funkcjonowania współczesnego państwa Istotna ustalenia harmonizacyjne na poziomie wspólnotowym znacząco ingerują w suwerenność członków A zróżnicowanie ciągle znaczne

5 Znaczenie podatków Znaczenie podatków jako udział w GDP xation/gen_info/economic_analysis/tax_structures/taxation_tre nds_2007_annex.xls Podatki razem; skoroszyt TOT_G Podatki pośrednie A.1_G Podatki bezpośrednie A.2_G

6 Udział dochodów z podatków w PKB, %, PKB średnia ważona

7 Wpływy z podatków, udział w GDP, porównanie 1995 i

8 Zróżnicowanie w poziomach podatków Zróżnicowanie w podatkach xation/gen_info/economic_analysis/tax_structures/taxation_tre nds_2007_annex.xls Podatki pośrednie A.1_T Podatki bezpośrednie A.2_T

9 Podatki od osób fizycznych, najwyższe progi, % dochodu, 2006 rok

10 Podatki od korporacji, najwyższe progi, 2006 rok

11 3 kryteria oceny efektów 1 Właściwość terytorialna (jurisdiction) Obecnie Dysponowanie funduszami pozyskanymi z podatków - prawie całkowicie zależny od woli państw członkowskich. Od czasu funkcjonowania Jednolitego Rynku podatki - problemem Wspólnotowym podatek od konsumpcji (podatek od towarów i usług, VAT) do poboru stosowane dwa różne systemy 1. oparty na zasadzie kraju konsumpcji danego dobra / usługi przychód opodatkowany w kraju, gdzie nastąpiła konsumpcja, konieczne opodatkowanie importu, przy jednoczesnym zwolnieniu eksportu towarów z podatku 2. oparty na zasadzie kraju pochodzenia. nakłada obowiązek na każdym z państw do opodatkowania dobra / usługi w takiej części, jaka została na jego obszarze wytworzona konieczne opodatkowanie eksportu, przy zwolnieniu z tego obowiązku importu

12 3 kryteria oceny efektów 1 Właściwość terytorialna (jurisdiction) Obecne rozwiązania podatek od towarów i usług zasada kraju pochodzenia od czasu Szóstej Dyrektywy VAT z 17 maja 1977 r. podatek od dochodu płatny w kraju zamieszkania (country of residence) osoby go uzyskującej. podatek od dochodów z kapitału pobierany w kraju źródła (source country) danego dochodu dodatkowo, przy uwzględnieniu pewnych ograniczeń, osoba go uzyskująca zobowiązana jest zapłacić podatek w kraju zamieszkania Kooperacja przy pobieraniu podatków niezbędna by wyeliminować ryzyko powstania zakłóceń (distortions) w przychodach poszczególnych państw.

13 3 kryteria oceny efektów 2. Zakłócenia Mogą wynikać z unikania opodatkowania przez obywateli państw za sprawą braku współpracy organów administracji podatkowej i stosowania technik planowania podatkowego umożliwiających wykorzystywanie różnić w systemach podatkowych Może prowadzić to do wzrostu konkurencji podatkowej obniżanie stawek podatkowych na masowa skalę. obawa rządów poszczególnych państw przed znacznym zmniejszeniem bazy podatkowej zwiększenie kosztu krańcowego funduszy publicznych (poprzez zmniejszenie wpływów do budżetu) W efekcie konieczność ograniczenia wydatków budżetowych oraz spadek jakości usług oferowanych przez państwo. Z drugiej strony konkurencja podatkowa jest narzędziem chroniącym przed nadmiernym rozrostem państwa, co istotne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej

14 3 kryteria oceny efektów 3 Możliwość wprowadzenia zmiany systemu podatkowego w życie i jej utrzymania (enforcement) podatki od dochodów z pracy są pobierane przez pracodawców łatwe do zastosowania weryfikowalność płatności - wysoka. gdy nie mamy granic - duże różnice w akcyzie na papierosy praktycznie nie do utrzymania w dłuższym okresie stosowanie aktywnej polityki w dziedzinie podatków od dochodów z kapitału zwiększanie obciążeń podatkowych ograniczona skuteczność. każde państwo musi prowadzić własne kalkulacje korporacje międzynarodowe mogą dość łatwo przemieszczać kapitał pochodzący z działalności w jednym kraju na terytorium innego państwa, gdzie opodatkowanie jest korzystniejsze dodatkowy problemem z podatkiem pobieranym u źródła konieczność honorowania kwot podatku opłacanych poza granicami kraju siedziby beneficjenta tych dochodów

15 Przed harmonizacją 4 systemy podatkowe związane z obrotem towarami (podatki od konsumpcji) 1. Kaskadowy, wieloetapowy system kumulacyjny (cumulative multi-stage cascade system) w Niemczech Zachodnich, Luxemburgu i Holandii, nakładany od wartości brutto danego dobra w każdej fazie jego produkcji, bez możliwości odliczenia podatku zapłaconego wcześniej. 2. Podatek od wartości dodanej (value added tax), we Francji od 1954 r., polegał na poborze podatku na każdej z faz produkcji w wysokości odpowiadającej wartości sprzedaży, pomniejszonej o podatek zapłacony na wcześniejszych etapach produkcji.

16 Przed harmonizacją 4 systemy podatkowe związane z obrotem towarami (podatki od konsumpcji) 3. System mieszany (mixed system) w Belgii i we Włoszech, nakładał podatek na wszystkie fazy obrotu począwszy od sprzedaży hurtowej, ale w fazie produkcyjnej jedynie niektóre produkty były opodatkowane 4. System w Wielkiej Brytanii pobór podatku jedynie na poziomie hurtowni albo w procesie wytwarzania umożliwiało handel między wytwórcami bez konieczności odprowadzania podatku

17 Po co harmonizacja? Różne systemy mogły działać na handel jak bariery pozataryfowe (NTB), płacony podatek wzrastał razem z ilością transakcji w łańcuchu dostawców (im dłuższy łańcuch, tym większy podatek)

18 Po co harmonizacja? Podatek akcyzowy, nakładany na dobra charakteryzujące się nieelastyczną krzywą popytu wyroby tytoniowe, paliwa płynne, piwo, wino czy napoje spirytusowe Różnice w akcyzie jeszcze większe Akcyza nakładana na różne towary Nie nakładano akcyzy na wino w Grecji i we Włoszech, RFN akcyza obejmowała tylko wina musujące, Luksemburg wina importowane niekiedy również kawa, cukier, sól czy zapałki Zniekształcało handel i wpływało na wzrost nierówności w rozwoju państw

19 Po co harmonizacja? Opodatkowanie zysków przedsiębiorstw trzy odmienne schematy podatkowe wykorzystywane do opodatkowywania dochodu generowanego przez przedsiębiorstwa Wielka Brytania oddzielane i osobno opodatkowane dochody przedsiębiorców oraz przedsiębiorstw (separate scheme). Niemcy stosowanie odmiennej stawki do obu kategorii przychodów (split-rate / two-rate scheme) Francja metoda kredytu (credit / imputation system). udziałowcy przedsiębiorstwa, w części odpowiadającej posiadanym przez nich udziałom, mogli wykorzystać zapłacony przez firmę podatek na poczet własnych zobowiązań podatkowych, wynikłych z otrzymanej dywidendy. zaadoptowany przez Wielką Brytanię w roku 1973

20 Pierwsze kroki ku harmonizacji Artykuły T. R. harmonizowanie podatków dotyczy jedynie podatków pośrednich głównym celem harmonizacji wyeliminowanie negatywnego oddziaływania podatków na handel wewnętrzny wytyczne kierunku rozwoju legislacji, rozwój prawodawstwa w tym aspekcie należał do specjalnych komisji oraz nieformalnych dyskusji przedstawicieli państw

21 Pierwsze kroki ku harmonizacji Początkowo niewielkie osiągnięcia różnice w zapatrywaniu się przywódców państw na problem harmonizacji: kraje z północnej Europy nie zgadzały się na obniżenie stawek akcyzy na towary szkodzące zdrowiu, kraje z południa kontynentu, ze względu na styl życia swoich obywateli, nie mogły pozwolić na podwyższenie stawek. porozumienie - jedynie w wypadku tytoniu zniesienie akcyzy na nieprzetworzone liście tytoniu wprowadzenie podatku od sprzedaży (na poziomie producentów) wprowadzenie odpowiedniej stawki podatku VAT. Nowy system zaczął funkcjonować od stycznia 1978 roku

22 Pierwsze kroki ku harmonizacji Ogólny poziom harmonizacji do roku znikomy 1985 rok, stawki podatku od wartości dodanej krajach EWG Kraj Zredukowana Podstawowa Podwyższona VAT/PKB Belgia 6 i ,67 Dania 22 9,84 RFN ,34 Francja 5,5 i 7 18,6 33,3 9,19 Irlandia ,22 Włochy 2 i ,48 Luksemburg 3 i ,04 Holandia ,83 Wielka Brytania 15 5,22

23 Jednolity Rynek Europejski zaburzenie dotychczasowego porządku różnice w systemach krajów lekarstwem - harmonizacja podatkowa ujednolicenie przepisów prawno-podatkowych zwiększyć skuteczność funkcjonowania instytucji wspólnotowych

24 Jednolity Rynek Europejski Zniesienie różnic w systemach fiskalnych podstawowy warunek funkcjonowania JRE Rzeczywiste wyeliminowanie różnic Różne systemy podatkowe Wypaczenie warunków konkurencji Problemy z optymalną lokalizacją zasobów Problem w prowadzeniu optymalnej polityki fiskalnej USA Między poszczególnymi stanami różne podatki Nie przekraczają 5%

25 Podatek VAT 1970 propozycja wprowadzenia 2 stawek podatku Podstawowej 12-18% Zredukowanej 5,5%-7,5% 1978 różnice w wysokości stawek podatku nie mogą przekraczać 3% Miało to doprowadzić do całkowitego wyrównania stawek w przyszłości 1985 Biała Księga propozycja: Zmiany struktury podatków pośrednich (1, 2 czy więcej stóp) Ustanowienia stopy podstawowej (taux pivot), w stosunku do której miałyby się zmieniać poszczególne wartości podatków Ustalenie marginesu dopuszczalnych odchyleń stóp podatków pośrednich między krajami członkowskimi Stawka podstawowa 14-20% Stawki zredukowane nie niższe niż 5% i wyższe od 9%

26 Podatek VAT 2 metody pobierania podatku Kraju przeznaczenia towar, który przekracza granicę jest zwolniony od podatku i podlega opodatkowaniu w kraju importującym Sprzyjało efektywności konsumpcja Mniej korzystne dla produkcji produkty danego wytwórcy róznie opodatkowane Kraju pochodzenia podatek nakłada kraj eksportera i towar jest zwolniony od opodatkowania w kraju importera 1985 Biała Księga - zniesienie kontroli granicznej - wiąże się z koniecznością zmiany systemu opodatkowania towarów z kraju przeznaczenia na kraj pochodzenia Przesunięcie dochodów podatkowych z krajów konsumpcji do kraju produkcji Z krajów importujących do krajów eksportujących Nie ma znaczenia gdzie kupują konsumenci Straty poniosły: Grecja, Dania, Francja, Wielka Brytania, Portugalia

27 Podatek VAT Komisja, propozycja instytucja clearingowa Transfer dochodów z krajów produkcji do jego konsumpcji Większe uprawnienia dla Komisji (kontrola) co narusza suwerenność Rada Ministrów UE System przejściowy Zakładał utrzymanie opodatkowania wg zasady kraju pochodzenia Podmiot nabywający towar w innym państwie płaci podatek VAT urzędowi skarbowemu we własnym kraju Podmiot eksportujący towar nalicza podatek według stawki VAT Eksporter uzyskuje zwrot podatku Urzędy Skarbowe wymieniają między sobą informację System umożliwił zniesienie kontroli wewnętrznych

28 Podatek VAT Wytyczne Rady WE 1991 (obowiązujące od 1993) Podatek od wartości dodanej metoda oparta na stawce podstawowej i zredukowanej Stawka podstawowa VAT Stosowana w odniesieniu do większości towarów i usług 70% opodatkowanych transakcji Stawka zredukowana VAT Stosowana do podstawowych artykułów konsumpcyjnych Artykuły spożywcze Energia do ogrzewania i oświetlenia Dostawy wody Lekarstwa Książki, gazety i czasopisma Transport pasażerski

29 Podatek VAT Poszerzona lista towarów i usług podstawowych stawka zredukowana Artykuły spożywcze dla ludzi i zwierząt Środki farmaceutyczne Sprzęt medyczny dla osób niepełnosprawnych Transport pasażerski Książki, gazety i czasopisma Bilety na pokazy kinowe, przedstawienia teatralne i cyrkowe, na targi, koncerty, wystawy w muzeach Wszystkie dzieła chronione prawem autorskim Socjalne budownictwo mieszkaniowe Dostawy dla rolników Noclegi w hotelach Wynajem miejsc kempingowych Korzystanie z obiektów sportowych Działalność charytatywna i socjalna Pogrzeby i kremacje

30 Podatek VAT Państwa członkowskie prawo do nieobłożenia zredukowaną stawką podatkową określonych towarów oraz zastosowanie jednej lub dwóch obniżonych stawek ze względu na prowadzoną politykę społeczną Ten sam towar może mieć różne stawki Zniesiono stawkę zerową oraz stawkę podwyższoną w stosunku do stawki standardowej

31 Podatek VAT Dyrektywa nr 92/77 z 19 grudnia 1992 Zezwala na utrzymanie w okresie przejściowym zerowych stawek podatkowych jeśli wprowadzone przed 1 stycznia 1991 Wielka Brytania, Irlandia sprzedaż książek Październik 1992 Rade UE Stawka podstawowa na minimalnym poziomie 15% Zezwolenie na stosowanie jednej lub dwóch stawek zredukowanych, wynoszących minimalnie 5% Faktyczna harmonizacja zmniejszenie rozpiętości do 5%

32 Podatek VAT Nie udało się osiągnąć zalecanego ograniczenia rozpiętości podatku VAT Komisja zezwala na rozszerzenie skali stawki podstawowej Wyższe stawki VAT tam gdzie większy rozmiar sektora publicznego Dania, Szwecja 25 Finlandia 22 Irlandia, Belgia 21 Luksemburg 15 Niemcy, Hiszpania 16

33 Główne problemy Definicja bazy podatkowej lista towarów i usług, które podlegają podatkowi oraz tych, które są z niego zwolnione zapisana w Szóstej Dyrektywie zwolnienia z podatku VAT ochrony zdrowia, edukacji, usług społecznych, kulturowych, publicznej telewizji, usług pocztowych, nieruchomości, działalności ubezpieczeniowej, transakcji finansowych oraz hazardu. instytucji publicznych, rolników oraz małych przedsiębiorców coraz większe kontrowersje zniekształcenia rynku i konkurencji zmniejsza się skuteczność i zwiększa koszt poboru podatku konieczne stają się szczegółowe kontrole podatników zwolnionych pod kątem zasadności stosowania zwolnienia

34 Główne problemy Wysokość stawek podatku VAT wszystkie państwa stosują stawkę podstawową powyżej ustalonego progu jednak znacznie się waha od 15% w Luksemburgu do 25% w Danii i Szwecji Stawka zredukowana - stosowana przez większość krajów Unijnych, ale jej wysokość jest różnorodna Stosowana preferencyjna stawka 0% - poszczególne państwa członkowskie przyznają wybranym dziedzinom działalności wg. własnego uznania i doraźnych potrzeb W ostatnich latach starano się ograniczyć rozpiętość stawek także od góry (maksymalna stawka 25%) ale ostatecznie te przepisy nie weszły w życie Może prowadzić do zaburzenia handlu, zwłaszcza w regionach przygranicznych badania, dwie trzecie handlu transgranicznego (cross-border shopping) powodowane jest różnicą stawek podatku w sąsiadujących krajach

35 Średni poziom podatków od konsumpcji

36 Zróżnicowanie w poziomie podatków VAT w UE

37 VAT, stawka zredukowana

38 Stawki VAT w 2005 roku w krajach UE

39 Podatek akcyzowy 1. Objęcie akcyz zasadą standstill 2. Selekcja akcyz Akcyzy przeznaczone do uchylenia Akcyzy przeznaczone do włączenia do podatku od wartości dodanej Akcyzy podlegające harmonizacji Kraje nienakładające akcyzy zobowiązanie do jej wprowadzenia Oleje mineralne Alkohol Wyroby tytoniowe

40 Podatek akcyzowy Generalna zasadą podatku akcyzowego obciążanie towarów podatkiem w miejscu ich zakupu lub konsumpcji. system składów celnych, pozwalają na obrót towarami bez obowiązku uiszczania akcyzy, należna dopiero w momencie sprzedaży towaru poza obszar składu do ostatecznego konsumenta.

41 Podatek akcyzowy Wspólnota Europejska reguluje podstawowe zagadnienia podatku akcyzowego ustala minimalne wysokości podatku na niektóre towary reguluje zasady przemieszczania towarów akcyzowych po terytorium Wspólnoty zwrotu akcyzy w przypadku eksportu poza obszar UE. Od r. obowiązuje akcyza zharmonizowana - regulowana na szczeblu unijnym dotyczy trzech grup produktów: 1. wyrobów tytoniowych, 2. alkoholowych oraz 3. olejów mineralnych (paliwa silnikowe, oleje opałowe oraz gaz).

42 Podatek akcyzowy Harmonizację przeprowadzono jednocześnie z harmonizacją podatku Rada UE październik 1992 Określa poziom minimalny Przykład - oleje mineralne 337 euro od 1000 litrów benzyny ołowiowej 287 euro na 1000 litrów benzyny bezołowiowej Listopad 2001 kraje UE uzgadniają nowe zasady ustalania podatku konsumpcyjnego na papierosy Akcyza na poziomie 57% ceny detalicznej Od stycznia euro od 1000 sztuk Od stycznia euro od 1000 sztuk Od 1999 stawki akcyzy na paliwa płynne w wysokości minimalnej 0,287 euro od 1 litra benzyny euro 95 0,245 euro od 1 litra oleju napędowego

43 Dodatkowe rozwiązania Poszczególne państwa członkowskie mogą nakładać inne podatki (np. ekologicznych) Inne wyroby mogą być obciążane akcyzą wedle woli każdego z państw członkowskich Wymogi, akcyza i inne opłaty: nie będą stanowiły formy podatku obrotowego, gdyż podatek VAT jest również poddany regulacjom nie mogą stanowić bariery w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. nie jest więc dopuszczalne różnicowanie stawek akcyzy według kryterium pochodzenia lub stosowanie stawek wprawdzie formalnie jednakowych lecz faktycznie dyskryminujących towary zagraniczne stosowanie nadmiernych obciążeń administracyjnych

44 Dodatkowe rozwiązania Zakupy okazjonalne na własny użytek, brak ograniczeń wobec osób fizycznych, kupujących towary akcyzowe na własny użytek w innych krajach członkowskich i samodzielnie je przewożących przez granicę. w przypadku zakupów w celach gospodarczych lub poprzez zamówienia pocztowe akcyza jest nakładana w miejscu przeznaczenia towaru jeśli zamówimy towary akcyzowe w kraju o niskiej akcyzie z poleceniem przesłania ich do państwa naszego pobytu - w tym drugim państwie zostaną obciążone akcyzą Przedsiębiorcy nie mogą liczyć na korzystne zakupy towarów akcyzowych w innych państwach Unii zasada obciążania produktu akcyzą właściwą dla miejsca dostawy

45 Dodatkowe rozwiązania Osoby fizyczne, kupujące i sprowadzające towary akcyzowe na własne potrzeby i własnym transportem Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów podlegających podatkowi akcyzowemu, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania, odnośnie wyrobów nabytych przez osoby prywatne dla ich własnego użytku i przez nie transportowanych, zasada kierująca rynkiem wewnętrznym ustanawia, że podatek akcyzowy jest pobierany w Państwie Członkowskim, w którym zostały one nabyte (art. 8). każda osoba fizyczna może kupić na swoje potrzeby dowolną ilość wyrobów akcyzowych, a następnie przewieźć je przez granicę wewnętrzną Unii bez dodatkowych opłat.

46 Dodatkowe rozwiązania Państwa członkowskie mogą ustalić, wyłącznie w celach dowodowych, poziomy poniżej których sprowadzanie towarów akcyzowych na pewno będzie miało charakter prywatny. Poziomy te nie mogą być niższe niż: Wyroby tytoniowe papierosy sztuk cygaretki (cygara ważące nie więcej niż 3 g każde) sztuk cygara sztuk tytoń - 1,0 kg

47 Dodatkowe rozwiązania Wyroby alkoholowe napoje alkoholowe (np. wódka, whisky) - 10 l produkty pośrednie (np. likiery) - 20 l wina (włączając maksymalnie 60 l win musujących) - 90 l piwa l osoba fizyczna może przewozić towary akcyzowe na własne potrzeby pod warunkiem, że wykaże, że towary sprowadzane są na własny użytek, a nie w celach handlowych. Dodatkowe ograniczenie obowiązuje przy przewozie paliw przy użyciu nietypowych środków transportu przez osoby prywatne lub w ich imieniu. Nietypowy transport - innymi środkami niż w zbiornikach paliwowych pojazdów lub w stosownych pojemnikach zapasowych

48 Polska, negocjacje Odstępstwo od stosowania minimalnych wartości podatku akcyzowego na tytoń do dnia r., określonych prawem europejskim (dyrektywą 92/79/EWG) "W drodze odstępstwa od artykułu 2 ustęp 1 dyrektywy 92/79/EWG, Polska może odroczyć stosowanie ogólnej minimalnej stawki opłaty akcyzowej, ustalanej na podstawie detalicznej ceny sprzedaży (obejmującej wszystkie podatki), na papierosy należące do najbardziej poszukiwanej klasy cenowej do dnia 31 grudnia 2008 r., pod warunkiem że w tym czasie Polska stopniowo dostosuje swoje stawki podatku akcyzowego do ogólnej minimalnej stawki akcyzowej określonej w dyrektywie." Dlatego też dalszy zapis w załączniku XIII do Traktatu Akcesyjnego brzmi: