SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZYRODY DLA KLASY V

Transkrypt

1 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZYRODY DLA KLASY V Materiał nauczania Przyroda naszej ojczyzny Znaki kartograficzne Rodzaje map Mapa hipsometryczna Wysokość względna i bezwzględna Krajobrazy naturalne i kulturowe Krajobraz nizin nadmorskich Krajobraz pojezierzy i Nizin Środkowopolskich Krajobraz wyżyn Krajobraz gór Piętra roślinne w górach Wymagania podstawowe wskazuje położenie Polski na mapie Europy lub świata wymienia: symbole Polski godło i flagę, tytuł hymnu narodowego, nazwę stolicy Polski wskazuje na mapie Europy granice Polski i kraje sąsiadujące z nią wskazuje na mapie administracyjnej swoje województwo podaje przykłady zastosowania różnego rodzaju map orientuje mapę za pomocą kompasu wyznacza poziomice oraz wskazuje stok stromy i łagodny na modelu pagórka odczytuje wysokości względne i bezwzględne punktów na rysunku poziomicowym czyta treść mapy hipsometrycznej, korzystając ze znaków kartograficznych rozpoznaje formy terenu na mapie hipsometrycznej wskazuje na mapie obszary nizinne, wyżynne i górskie odczytuje na mapie nazwy krain geograficznych omawia różnice między krajobrazem kulturowym a naturalnym podaje przykłady turystycznych i rekreacyjnych elementów krajobrazów wyjaśnia terminy: mierzeja, klif, wydma, depresja, pojezierze, morena, głazy narzutowe, less, wąwóz, gołoborze, turnie rozpoznaje cechy krajobrazu na ilustracji lub fotografii Wymagania ponadpodstawowe określa położenie Polski w Europie na podstawie mapy wykazuje przydatność różnego rodzaju map przelicza rzeczywiste odległości między punktami na mapie na podstawie skali mapy wskazuje stok stromy i łagodny na rysunku poziomicowym pagórka oblicza na mapie poziomicowej różnice wysokości między wskazanymi punktami odczytuje na mapie hipsometrycznej wysokości bezwzględne krain geograficznych wskazuje na mapie kierunek spływu rzeki na podstawie ukształtowania powierzchni wykazuje przystosowania działalności do warunków naturalnych w różnych krajobrazach wyjaśnia wpływ czynników rzeźbotwórczych na rodzaj krajobrazu opisuje cechy krajobrazu wybranych krain geograficznych gromadzi informacje o wybranych krajobrazach, miastach i obiektach wykazuje zależność między wysokością a temperaturą i roślinnością występującą w górach Skład i właściwości powietrza Znaczenie tlenu w przyrodzie Przyrządy meteorologiczne Pogoda i klimat w Polsce Wpływ zmian pogody w ciągu roku na życie i innych omawia skład powietrza na podstawie schematu wymienia właściwości powietrza wyjaśnia różnice między mieszaniną jednorodną a niejednorodną definiuje pojęcia: atom, pierwiastek, cząsteczka, związek chemiczny omawia znaczenie tlenu w przyrodzie omawia czynniki niezbędne do procesu spalania oraz zjawiska towarzyszące spalaniu uzasadnia potrzebę przewidywania pogody opisuje zmienność stanów pogody w ciągu dnia oraz w ciągu roku odczytuje średnie temperatury powietrza i sumy opadów w wyjaśnia, na czym polega rozprężliwość i ściśliwość oraz podaje przykłady wykorzystywania tych właściwości powietrza przez sporządza mieszaninę jednorodną i niejednorodną planuje i przeprowadza proste doświadczenie ukazujące właściwości powietrza wyjaśnia, na czym polega konwekcja oraz podaje przykłady jej wykorzystania przez planuje doświadczenie dowodzące, że do procesu spalania niezbędny jest tlen dokonuje prostych pomiarów oraz obserwacji meteorologicznych formułuje prognozę pogody na podstawie prostych

2 Materiał nauczania organizmów Owady i ptaki występujące w Polsce Budowa owada Cykle rozwojowe owadów Przystosowania ptaków do życia w różnych środowiskach Substancje zanieczyszczające powietrze Powstawanie smogu, kwaśnych deszczów i efektu cieplarnianego Znaczenie wody w przyrodzie Wymagania podstawowe różnych porach roku z klimatogramu i mapy klimatycznej podaje przykłady wpływu klimatu na życie codzienne oraz inne organizmy żywe podaje przykłady owadów i ptaków występujących w Polsce omawia na podstawie schematu cykl rozwojowy owadów podaje przykłady przystosowań ptaków do lotu podaje przykłady środowisk życia ptaków i gatunków ptaków tam występujących podaje przykłady źródeł skażenia powietrza Wymagania ponadpodstawowe obserwacji charakteryzuje klimat Polski na podstawie mapy klimatycznej wymienia czynniki wpływające na klimat Polski omawia przystosowania ptaków do lotu rozpoznaje ptaki roślinożerne i drapieżne wyjaśnia przyczyny wędrówek ptaków wyjaśnia mechanizm powstawania kwaśnych deszczów, efektu cieplarnianego i smogu proponuje sposoby zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza Właściwości wody Wody Polski Morze Bałtyckie Strefy życia w Morzu Bałtyckim Rzeki i jeziora w Polsce Warunki życia w rzece i jeziorze Organizmy żyjące w Morzu Bałtyckim, jeziorach i rzekach Zależności pokarmowe w Morzu Bałtyckim i jeziorze Tereny podmokłe omawia znaczenie wody w przyrodzie omawia właściwości wody dokonuje podziału wód na słone i słodkie dokonuje podziału wód śródlądowych i podaje ich przykłady wskazuje na mapie Polski przykłady różnych rodzajów zbiorników wodnych oraz obszarów podmokłych omawia położenie Morza Bałtyckiego opisuje wybrzeża Bałtyku wyjaśnia pojęcia: cieśnina, wyspa, półwysep, zalew, zatoka wyjaśnia, czym jest rzeka i wymienia jej odcinki wyjaśnia znaczenie wód śródlądowych i morza w gospodarce wymienia i wskazuje na mapie rzeki główne oraz ich dopływy wyjaśnia, czym są tereny podmokłe wyjaśnia, w jaki sposób powstają tereny podmokłe omawia przyrodnicze znaczenie terenów podmokłych omawia na podstawie schematu obieg wody w przyrodzie wymienia skutki zanieczyszczenia wody wymienia główne źródła zanieczyszczeń wody planuje i przeprowadza proste doświadczenie wykazujące właściwości wody omawia różnice między środowiskiem wodnym a lądowym omawia przystosowania organizmów do różnych warunków panujących w jeziorze, rzece i morzu charakteryzuje Bałtyk jako środowisko życia organizmów wykazuje istnienie zależności pokarmowych między organizmami żyjącymi w wodzie wskazuje bieg górny, środkowy i dolny rzeki na mapie lub schemacie charakteryzuje warunki życia w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki omawia warunki życia w jeziorze planuje i przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące obieg wody w przyrodzie proponuje sposoby oszczędnego korzystania z wody proponuje sposoby ochrony wód przed zanieczyszczeniami

3 Materiał nauczania Obieg wody w przyrodzie Pochodzenie wody pitnej Zanieczyszczenie wód Zasoby surowców mineralnych występujących w Polsce i ich zastosowanie Pochodzenie węgla Zastosowanie kamieni ozdobnych Rodzaje gleb w Polsce Uprawa ziemi Składowiska odpadów Przetwarzanie odpadów Wymagania podstawowe wymienia grupy surowców mineralnych ze względu na ich zastosowanie omawia znaczenie surowców mineralnych dla omawia sposoby wykorzystywania przez poszczególnych grup surowców mineralnych wymienia typy gleb powszechnie występujących w Polsce wskazuje na mapie gleb obszary występowania wybranych rodzajów gleb w Polsce omawia znaczenie uprawy ziemi dla podaje przykłady zastosowania roślin uprawianych w Polsce wyjaśnia wpływ składowisk odpadów na środowisko wykonuje proste doświadczenie ilustrujące wpływ substancji pochodzących ze składowisk odpadów na organizmy żywe omawia znaczenie recyklingu dla przyrody i gospodarki opisuje skutki zanieczyszczenia gleby Wymagania ponadpodstawowe charakteryzuje grupy surowców mineralnych uzasadnia potrzebę korzystania z surowców mineralnych omawia genezę węgla kamiennego proponuje sposoby ochrony surowców mineralnych opisuje wygląd i zastosowanie wybranych kamieni ozdobnych wskazuje obszary wydobycia surowców mineralnych na mapie Polski charakteryzuje gleby ze względu na ich żyzność określa wymagania glebowe wybranych roślin uprawianych w Polsce proponuje sposoby ochrony gleby planuje i przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące wpływ substancji pochodzących ze składowisk odpadów na organizmy żywe Świat widziany pod mikroskopem Znaczenie obserwacji mikroskopowych Bakterie Drożdże Pleśnie Grzyby kapeluszowe Glony Porosty Mchy Paprocie, skrzypy i widłaki Zbiorowiska omawia znaczenie obserwacji mikroskopowych podaje przykłady organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych wyjaśnia różnicę między organizmami jednokomórkowymi a wielokomórkowymi wymienia środowiska życia organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych wyjaśnia różnicę między samożywnością a cudzożywnością omawia znaczenie bakterii w życiu omawia budowę grzybów, glonów, porostów, mchów, paproci, skrzypów i widłaków na podstawie ilustracji lub fotografii podaje przykłady saprofitów i pasożytów występujących wśród grzybów rozpoznaje wybrane grzyby jadalne, niejadalne i trujące na podstawie ilustracji lub fotografii omawia znaczenie grzybów, glonów, porostów, mchów i sporządza preparaty mikroskopowe oraz prowadzi obserwacje z wykorzystaniem mikroskopu planuje i przeprowadza proste obserwacje mikroskopowe porównuje sposoby odżywiania się saprofitów i pasożytów omawia znaczenie chlorofilu w odżywianiu się wyjaśnia, na czym polega symbioza i mikoryza planuje i przeprowadza proste doświadczenie przedstawiające rozmnażanie drożdży ocenia stan czystości powietrza, korzystając ze skali porostowej zakłada hodowlę mchu i obserwuje etapy jego rozwoju charakteryzuje środowiska życia grzybów, glonów, porostów, mchów, paproci, skrzypów i widłaków wykazuje potrzebę ekologicznego gospodarowania zakłada hodowlę roślin ozdobnych rozróżnia pospolite bezkręgowce i kręgowce

4 Materiał nauczania roślin w Polsce Rośliny użytkowe Rośliny ozdobne Bezkręgowce Polski Kręgowce Polski Wymagania podstawowe paprotników w przyrodzie oraz życiu omawia znaczenie roślin pionierskich w przyrodzie charakteryzuje wybrane zbiorowiska roślinne omawia znaczenie roślin użytkowych dla podaje przykłady wykorzystania roślin użytkowych przez omawia znaczenie roślin ozdobnych dla rozpoznaje rośliny ozdobne w najbliższym środowisku omawia sposoby odżywiania się kręgowców podaje przykłady zależności pokarmowych w wybranym środowisku wyjaśnia różnicę między bezkręgowcami a kręgowcami podaje przykłady bezkręgowców i kręgowców Wymagania ponadpodstawowe podaje przykłady przystosowań kręgowców do różnych środowisk życia zapisuje zależności pokarmowe w postaci łańcucha pokarmowego Budowa organizmu Poruszanie się Odżywianie się Oddychanie Powstawanie życia Etapy życia Czynniki wywołujące choroby Reakcja organizmu na obecność drobnoustrojów chorobotwórczych Choroby zakaźne Sposoby zachowania zdrowia rozróżnia na ilustracji komórkę, tkankę, organ i układ narządów podaje przykłady funkcji układów narządów wymienia nazwy części ciała i wskazuje je na sobie omawia budowę organizmu opisuje budowę układu szkieletowego, pokarmowego, oddechowego i rozrodczego, korzystając ze schematu omawia funkcje układu kostnego, mięśniowego, pokarmowego, oddechowego i rozrodczego opisuje drogę pokarmu w organizmie na podstawie ilustracji wyjaśnia różnice w budowie układu rozrodczego kobiety i mężczyzny opisuje na podstawie ilustracji etapy rozwoju od momentu zapłodnienia do urodzenia wymienia przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych wymienia objawy wybranych chorób zakaźnych omawia znaczenie wypoczynku czynnego i biernego w zachowaniu zdrowia wyjaśnia pojęcia: tkanka, narząd, układ wykazuje współdziałanie układu szkieletowego i mięśniowego w poruszaniu się omawia znaczenie oddychania i odżywiania dla organizmów uzasadnia, że człowiek jest organizmem, kręgowcem, ssakiem proponuje sposoby zapobiegania chorobom opisuje sposoby nabywania odporności organizmu uzasadnia potrzebę prowadzenia higienicznego trybu życia Parki narodowe pobrzeża Bałtyku wskazuje na mapie i podaje nazwy wybranych parków narodowych uzasadnia potrzebę tworzenia parków narodowych rozpoznaje symbole parków narodowych

5 Materiał nauczania Parki narodowe pojezierzy Parki narodowe nizin Parki narodowe wyżyn Parki narodowe gór Wymagania podstawowe wymienia osobliwości wybranych parków narodowych opisuje sposoby zachowania się w parkach narodowych omawia znaczenie parków narodowych dla ochrony przyrody Wymagania ponadpodstawowe Wymagania opracowane zostały na podstawie wynikowego planu pracy z przyrody dla klasy piątej, zgodnie z rozkładem materiału zawartym w podręczniku Mój świat 5.

6 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZYRODY DLA KLASYVI Materiał nauczania Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Poznajemy przyrodę świata wymienia urządzenia pomocne w prowadzeniu badań przyrodniczych podaje przykłady wykorzystania odkryć przyrodniczych omawia osiągnięcia badawcze wybranych naukowców wyjaśnia wpływ odkryć naukowych na poprawę życia ludzi Planeta Ziemia Budowa wszechświata Miejsce Ziemi we wszechświecie Badania kosmosu Budowa wnętrza Ziemi Ruchy Ziemi Następstwa ruchów Ziemi Orientacja na Ziemi Model Ziemi Miejscowy czas słoneczny, czas strefowy Mapa Ziemi Rozmieszczenie lądów i oceanów Ukształtowanie powierzchni Ziemi Zróżnicowanie krajobrazowe Ziemi Krajobrazy strefowe Zróżnicowanie organizmów żywych w wybranych krajobrazach Krajobraz wysokogórski Odkrycia geograficzne wymienia czynniki warunkujące życie na Ziemi opisuje kształt Ziemi na podstawie schematu omawia zastosowanie globusa opisuje budowę wnętrza Ziemi na podstawie schematu opisuje budowę wszechświata i Układu Słonecznego na podstawie schematu opisuje wykorzystanie sztucznych satelitów na wybranych przykładach demonstruje ruchy Ziemi na modelu omawia zastosowanie kalendarza odróżnia południki od równoleżników rozróżnia pory roku na podstawie schematu oświetlenia Ziemi odczytuje różnicę czasu miedzy dwoma dowolnymi miejscami na Ziemi na podstawie mapy stref czasowych wskazuje półkule na globusie i mapie świata opisuje zastosowanie mapy ogólnogeograficznej Ziemi podaje nazwy kontynentów oraz oceanów i wskazuje je na mapie świata omawia teorię powstania wszechświata wyjaśnia różnice miedzy ciałami niebieskimi opisuje ruchy Ziemi na modelu omawia następstwa ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi określa współrzędne geograficzne wybranych miejsc na globusie i mapie świata wykazuje zależność między ruchem obiegowym a oświetleniem Ziemi i porami roku charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi wyjaśnia wpływ ruchów Ziemi na życie ludzi oblicza różnicę czasu słonecznego oraz strefowego opisuje zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca na schemacie omawia czynniki warunkujące zróżnicowanie krajobrazowe na Ziemi opisuje kryteria podziału Ziemi na strefy krajobrazowe wyjaśnia przystosowania organizmów do życia w danej strefie krajobrazowej

7 oraz na globusie opisuje zależność między krajobrazem podaje nazwy wielkich form a wysokością nad poziomem morza ukształtowania powierzchni lądów i omawia różnice pomiędzy strefami wskazuje ich przykłady na mapie świata krajobrazowymi oraz globusie charakteryzuje najważniejsze wyprawy podaje nazwy wybranych wysp oraz odkrywcze i wskazuje ich trasy na półwyspów i wskazuje je na mapie mapie świata świata oraz globusie odróżnia krajobrazy strefowe i astrefowe na podstawie ilustracji oraz fotografii charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi podaje nazwy stref krajobrazowych i wskazuje je na mapie świata opisuje charakterystyczne cechy roślin i zwierząt w wybranych strefach krajobrazowych na podstawie ilustracji oraz fotografii rozpoznaje wybrane organizmy żywe występujące w różnych strefach krajobrazowych na podstawie ilustracji oraz fotografii opisuje krajobraz wysokogórski na podstawie ilustracji oraz fotografii rozpoznaje krajobrazy na podstawie ilustracji lub fotografii wyjaśnia potrzebę ochrony przyrody w różnych krajobrazach opisuje znaczenie odkryć geograficznych wyjaśnia znaczenie odkrycia Mikołaja Kopernika omawia udział Polaków w odkryciach geograficznych Znaczenie odkryć geograficznych Udział Polaków w odkryciach geograficznych Świat materii Ciała fizyczne Substancje chemiczne opisuje właściwości ciał fizycznych i substancji chemicznych na wybranych wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym

8 Model budowy gazu Właściwości gazu Dyfuzja Przemiany fizyczne i chemiczne Obieg tlenu i dwutlenku węgla Fotosynteza Oddychanie Organizmy tlenowe i beztlenowe Atmosfera Ziemi, jej skład i budowa Zjawiska atmosferyczne Rodzaje wiatrów Klimaty Ziemi Zanieczyszczenia a klimat Efekt cieplarniany a choroby zakaźne Dziura ozonowa Naturalne i sztuczne źródła światła Ciała przezroczyste i nieprzezroczyste Odbicie światła Rozszczepienie światła białego Rola barw w przyrodzie Źródła dźwięków Zjawisko echa i echolokacji Hałas Budowa oraz funkcje oka i ucha przykładach wyjaśnia różnicę między substancjami prostymi a złożonymi rozpoznaje wybrane metale, niemetale i półmetale przeprowadza proste doświadczenie ukazujące właściwości gazów według instrukcji podaje przykłady przemian fizycznych oraz chemicznych z najbliższego otocznia przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące reakcję chemiczną według instrukcji wyjaśnia proces fotosyntezy i oddychania na schemacie podaje nazwy wybranych organizmów samożywnych i cudzożywnych podaje nazwy wybranych organizmów tlenowych i beztlenowych omawia znaczenie atmosfery dla Ziemi opisuje warstwy atmosfery na podstawie schematu opisuje zjawiska zachodzące w atmosferze na wybranych przykładach charakteryzuje wybrane przykłady wiatrów wskazuje na mapie świata i podaje nazwy stref klimatycznych opisuje główne cechy wybranych klimatów na podstawie wykresów klimatycznych i danych statystycznych wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczenie powietrza przewiduje skutki efektu cieplarnianego rozróżnia sztuczne i naturalne źródła przeprowadza doświadczenia prowadzące do wykrycia prostych związków chemicznych, korzystając z instrukcji opisuje właściwości gazów wyjaśnia zjawisko dyfuzji oraz sprężania i rozprężania powietrza na wybranych przykładach opisuje reakcje chemiczne i podaje ich przykłady omawia różnice miedzy fotosyntezą a oddychaniem wyjaśnia różnice między oddychaniem tlenowym a beztlenowym wyjaśnia zależność organizmów tlenowych od roślin zielonych wyjaśnia mechanizm powstawania wiatrów wyjaśnia związek między szerokością geograficzną a strefą klimatyczną wyjaśnia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego i dziury ozonowej wyjaśnia szkodliwość gazów cieplarnianych proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu dziury ozonowej i efektu cieplarnianego wyjaśnia zjawiska rozproszenia i załamania światła, rozszczepienia światła, pochłaniania i odbicia światła, cienia i półcienia wyjaśnia zależność między światłem a kolorem przedmiotu omawia wykorzystanie barw przez organizmy

9 światła przeprowadza proste doświadczenia ilustrujące zjawiska optyczne na podstawie instrukcji omawia zastosowanie pryzmatu rozróżnia kolory podstawowe i dopełniające wskazuje przykłady wykorzystania barw wyjaśnia mechanizm powstawania dźwięków opisuje zjawiska echa i echolokacji charakteryzuje funkcje oka i ucha wyjaśnia mechanizm powstawania obrazów w oku opisuje mechanizm odbioru dźwięku przez ochronnych przez organizmy podaje przykłady źródeł dźwięków podaje przykłady zastosowania echolokacji ocenia wpływ hałasu na organizm opisuje budowę oka i ucha na schemacie Budowa i właściwości cieczy Ciśnienie cieczy Dyfuzja cieczy Podział wszechoceanu Ukształtowanie dna oceanu Znaczenie mórz dla gospodarki Życie w morzach Rodzaje wód śródlądowych Rodzaje ujść rzek Źródła zanieczyszczenia wody Skutki zanieczyszczenia wody Oczyszczanie ścieków Roztwory wodne w przyrodzie opisuje budowę cieczy omawia różnice między cieczą a gazem podaje nazwy oceanów i wskazuje je na mapie świata wyróżnia morza przybrzeżne i śródlądowe opisuje ukształtowanie dna morskiego na schemacie rozpoznaje typy wybrzeży na schemacie opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wody morskiej rozpoznaje organizmy żyjące w różnych strefach wód oceanicznych na schemacie podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów podaje nazwy oraz wskazuje na mapie świata wybrane rzeki i jeziora rozróżnia ujścia rzek oraz wskazuje wyjaśnia zjawisko oddziaływania międzycząsteczkowego, dyfuzji i rozpuszczania wskazuje elementy dna morskiego na mapie świata wskazuje wybrane typy wybrzeży na mapie świata opisuje mechanizm powstawania ruchów wody charakteryzuje strefy życia organizmów w oceanach wyjaśnia mechanizm powstawania delty omawia przyczyny i skutki zanieczyszczenia wody wyjaśnia zjawisko wyrównywania stężeń roztworu

10 Stężenie roztworu rzeki o ujściu lejkowatym i deltowatym na mapie świata wskazuje na mapie świata i podaje nazwy obszarów pokrytych lądolodami i lodowcami podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek i jezior podaje sposoby oczyszczania ścieków i wyjaśnia znaczenie oczyszczalni ścieków wymienia przykłady rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonych w roztworze przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące zjawisko rozpuszczania według instrukcji rozróżnia roztwory o odczynie kwaśnym, zasadowym i obojętnym przy wykorzystaniu wskaźnika Budowa i właściwości ciał stałych Wykorzystanie właściwości ciał stałych Masa i ciężar ciała przeprowadza proste doświadczenie ukazujące właściwości ciał stałych według instrukcji rozróżnia ciała stałe, gazowe i ciecze opisuje właściwości ciał stałych wyjaśnia zjawisko rozszerzalności temperaturowej wykazuje różnice między ciałami Jednostki masy i ciężaru wyjaśnia uwarunkowania zmiany stanu kruchymi a plastycznymi Zjawiska elektryczne skupienia ciał stałych na podstawie oblicza ciężar ciała stałego Model budowy atomu prostego doświadczenia opisuje cechy metali i niemetali na podaje przykłady wykorzystania wybranych przykładach Oddziaływania między właściwości ciał stałych w życiu wyjaśnia oddziaływanie ładunków ładunkami codziennym elektrycznych Prąd elektryczny rozróżnia masę i ciężar ciała wyjaśnia różnicę między Magnes i pole rozpoznaje metale i niemetale przewodnikiem a izolatorem magnetyczne powszechnie występujące w przyrodzie wyjaśnia różnicę między biegunami Magnetyzm Ziemi podaje przykłady zastosowania metali i magnetycznymi a biegunami Rodzaje skał ich stopów oraz niemetali geograficznymi Ziemi Podział surowców podaje przykłady zjawisk elektrycznych demonstruje zasadę działania kompasu mineralnych opisuje budowę atomu na schemacie charakteryzuje właściwości

11 Wykorzystanie surowców mineralnych Rozmieszczenie gleb na Ziemi Wykorzystanie gleb Zanieczyszczenie gleb Dzieje geologiczne Ziemi Skamieniałości Klasyfikacja organizmów Metody oznaczania wykonuje proste doświadczenie ilustrujące powstawanie zjawiska elektryczności przeprowadza proste doświadczenie ukazujące zjawisko przyciągania i odpychania się ładunków elektrycznych na podstawie instrukcji podaje przykłady organizmów wytwarzających prąd elektryczny rozpoznaje przedmioty o właściwościach magnetycznych opisuje właściwości magnesu na podstawie prostego doświadczenia przeprowadzonego według instrukcji podaje przykłady zastosowania magnesów i elektromagnesów w życiu codziennym klasyfikuje skały ze względu na ich pochodzenie rozpoznaje i opisuje pospolite skały klasyfikuje surowce mineralne Ziemi podaje nazwy wybranych obszarów wydobycia surowców mineralnych i wskazuje je na mapie świata opisuje wykorzystanie wybranych surowców mineralnych klasyfikuje gleby podaje nazwy gleb i wskazuje wybrane obszary ich występowania na mapie świata podaje przykłady wykorzystania gleb na różnych szerokościach geograficznych rozpoznaje wybrane skamieniałości wskazuje w nazwie gatunkowej nazwę rodzaju i gatunku magnetyczne Ziemi omawia genezę wybranych skał przewiduje skutki nadmiernej eksploatacji surowców mineralnych przewiduje skutki degradacji gleb na wybranych obszarach Ziemi podaje przykłady roślin uprawianych na wybranych rodzajach gleb opisuje metody odtwarzania dziejów Ziemi omawia znaczenie skał i skamieniałości w odtwarzaniu dziejów Ziemi opisuje zmiany rozmieszczenia kontynentów na podstawie schematów wykorzystuje klucze do oznaczania organizmów w najbliższym środowisku

12 organizmów Podział roślin nasiennych Rozmnażanie roślin nasiennych Budowa płazów, gadów i ssaków Zróżnicowanie płazów, gadów i ssaków Środowisko życia płazów, gadów i ssaków Znaczenie płazów, gadów i ssaków w przyrodzie Stałocieplność i zmiennocieplność Zależności między organizmami Świat dinozaurów wymienia nazwy organizmów, stosując ich nazwy gatunkowe rozpoznaje rośliny nagonasienne i okrytonasienne z najbliższego otoczenia, na zdjęciach lub ilustracjach rozpoznaje wybranych przedstawicieli płazów ogoniastych i bezogonowych na zdjęciach lub ilustracjach wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność rozpoznaje wybranych przedstawicieli gadów i płazów na zdjęciach lub ilustracjach opisuje budowę zewnętrzną płazów i gadów na podstawie zdjęć lub ilustracji wymienia charakterystyczne cechy ssaków na podstawie ilustracji lub fotografii rozpoznaje wybranych przedstawicieli ssaków na zdjęciach lub ilustracjach podaje nazwy obszarów zamieszkania płazów, gadów i ssaków oraz wskazuje je na mapie świata dzieli organizmy na producentów, reducentów i konsumentów konstruuje łańcuchy pokarmowe wskazuje producentów, reducentów i konsumentów w łańcuchach pokarmowych wykazuje istnienie łańcuchów, sieci i piramid troficznych w środowisku wyjaśnia zjawisko komensalizmu i symbiozy na wybranych przykładach opisuje zjawisko konkurencji, drapieżnictwa i pasożytnictwa na wybranych przykładach opisuje kryteria podziału organizmów na grupy systematyczne omawia sposoby rozmnażania roślin nagonasiennych i okrytonasiennych opisuje cechy roślin nagonasiennych i okrytonasiennych omawia rozmnażanie wegetatywne roślin charakteryzuje wybrane czynności życiowe przedstawicieli płazów i gadów omawia podobieństwa i różnice między płazami a gadami charakteryzuje przystosowania płazów do życia w różnych środowiskach omawia przystosowania gadów do życia w środowisku lądowym opisuje cykl rozwojowy wybranego płaza i gada omawia różnice między ssakami a płazami oraz między płazami a gadami charakteryzuje przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach wyjaśnia znaczenie poszczególnych ogniw wybranego łańcucha pokarmowego

13 charakteryzuje środowisko życia dinozaurów Budowa i funkcje układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego Higiena układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego Znaczenie badania moczu Choroby układu wydalniczego Rodzaje substancji odżywczych Znaczenie poszczególnych substancji odżywczych dla Zasady żywienia Otyłość, niedożywienie i głód Etapy życia Rodzaje dojrzałości Zróżnicowanie ludności świata Przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludzi na Ziemi Choroby występujące na Ziemi Zdrowie a cywilizacja Epidemie opisuje budowę układów: nerwowego, krwionośnego i wydalniczego na podstawie schematu podaje nazwy narządów budujących układy: nerwowy, krwionośny oraz wydalniczy i wskazuje je na schemacie dokonuje pomiaru tętna i analizuje sytuacje, w których następuje przyspieszenie tętna proponuje zachowania wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, krwionośnego oraz wydalniczego klasyfikuje substancje odżywcze podaje nazwy obszarów niedożywienia i głodu na świecie oraz wskazuje je na mapie świata stosuje w życiu codziennym zasady zdrowego żywienia opisuje błędy żywieniowe i ich skutki omawia etapy życia wymienia funkcje biologiczne oraz społeczne matki i ojca opisuje cechy zewnętrzne przedstawicieli różnych ras podaje nazwy obszarów zamieszkiwanych przez przedstawicieli różnych ras i wskazuje na je mapie świata podaje przykłady zróżnicowania ludności świata podaje nazwy obszarów słabo oraz gęsto opisuje funkcje układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego omawia sposoby poprawy sprawności układu nerwowego wyjaśnia znaczenie krwi dla organizmu wyjaśnia rolę nerek w organizmie uzasadnia konieczność diagnostyki moczu opisuje znaczenie substancji odżywczych dla organizmu porównuje wartości odżywcze i energetyczne powszechnie spożywanych pokarmów omawia zależność ilości spożywanego pokarmu od klimatu, wieku, trybu życia i wykonywanej pracy opisuje podobieństwa i różnice między dojrzałością biologiczną, psychiczną a społeczną proponuje sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, społecznym i zakaźnym charakteryzuje zróżnicowanie językowe oraz religijne ludności świata ukazuje przyczyny i skutki występowania głodu na świecie opisuje przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia wykazuje zależności między rodzajem chorób a poziomem życia na

14 Sposoby zachowania zdrowia Zasady pierwszej pomocy Apteczka pierwszej pomocy zaludnionych i wskazuje je na mapie świata wyjaśnia przyczyny migracji ludności klasyfikuje najgroźniejsze choroby występujące na świecie omawia przyczyny rozwoju chorób cywilizacyjnych na wybranych przykładach omawia sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym wskazuje sposoby pomocy poszkodowanym wymienia zawartość prawidłowo zaopatrzonej apteczki pierwszej pomocy wybranych przykładach proponuje sposoby zapobiegania epidemiom chorób zakaźnych. Ekologia Obszary zainteresowania ekologów Ochrona środowiska przyrodniczego Organizacje działające na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego Parki narodowe na Ziemi wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia rozpoznaje ekosystem naturalny i sztuczny na zdjęciach lub ilustracjach wymienia nazwy światowych organizacji działających na rzecz ochrony przyrody rozpoznaje wybrane organizmy zagrożone wyginięciem na zdjęciach lub ilustracjach podaje nazwy wybranych parków narodowych świata i wskazuje je na mapie świata rozpoznaje osobliwości wybranych parków narodowych świata na fotografiach lub ilustracjach omawia znaczenie parków narodowych rozpoznaje i opisuje biotop, biocenozę i ekosystem na zdjęciach lub ilustracjach podaje przykłady i opisuje ekosystemy - naturalny i sztuczny występujące w najbliższej okolicy uzasadnia potrzebę ochrony przyrody opisuje działania organizacji na rzecz poprawy stanu przyrody na wybranych przykładach proponuje działania przyczyniające się do ochrony przyrody w najbliższym otoczeniu opisuje osobliwości przyrodnicze wybranych parków narodowych świata Wymagania opracowane zostały na podstawie wynikowego planu pracy z przyrody dla klasy szóstej, zgodnie z rozkładem materiału zawartym w podręczniku Mój świat 6.