Istotne problemy działania 8.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Rekomendacje jak usprawnić wykorzystanie środków z tego działania

Transkrypt

1 Istotne problemy działania 8.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Rekomendacje jak usprawnić wykorzystanie środków z tego działania Wprowadzenie Działanie 8.4 PO IG ma umożliwić dostęp do Internetu na terenach tzw. białych plam, na których podmiotom gospodarczym nie opłaca się prowadzenie takiej działalności z przyczyn finansowych. O dofinansowanie budowy sieci dostępowych, inaczej zwanych sieciami ostatniej mili, które dotrą bezpośrednio do mieszkańców i instytucji, mogą występować mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, a także organizacje pozarządowe. Przeznaczono nań 200 mln euro, z czego 170 mln euro ze środków Unii Europejskiej. Dotychczas przeprowadzono dwie rundy naboru wniosków, obecnie otwarta jest trzecia runda. Na razie spośród 40 zgłoszonych projektów do dofinansowania zaakceptowano 14, na łączną kwotę ,06 zł. O odrzuceniu pozostałych zadecydowało przede wszystkim niespełnienie wymogów formalnych, związanych z już występującym szerokopasmowym dostępem do Internetu na terenie planowanej inwestycji. Mając na uwadze niewielkie zainteresowanie przedsiębiorców tym działaniem i palącą potrzebę budowy sieci ostatniej mili na terenach wiejskich, Fundacja Wspomagania Wsi wraz z Polsko Amerykańską Fundacją Wolności (w ramach Programu e-vita), we współpracy z Mazowieckim Stowarzyszeniem Gmin na Rzecz Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, zorganizowała 10 września 2009 spotkanie przy okrągłym stole. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele: operatorów teleinformatycznych (beneficjenci działania 8.4), izb gospodarczych zrzeszających operatorów, samorządów lokalnych, Agencji Rozwoju Mazowsza, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, organizacji pozarządowych oraz niezależni eksperci. Uczestnicy poddali pod publiczną dyskusję następujące istotne problemy i rekomendacje: Problemy strategiczne (ustrojowe) Diagnozy - przyczyny rekomendacje Niewystarczająca współpraca i wsparcie dla operatorów budujących sieci ze strony Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST). o adresat: samorządy gminne o Sejm i Senat RP 1

2 Większość JST nie angażuje się w rozwój dostępu do Internetu, ponieważ zgodnie z Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa nie jest to ich zadanie własne wymienione explicite w katalogu zadań publicznych. Nieprzychylne orzecznictwo Regionalnych Izb Obrachunkowych skłania raczej wójtów/burmistrzów/prezydentów/starostów do rezygnacji z inwestycji w budowę infrastruktury teleinformatycznej. Konsekwencją braku uznania budowy sieci teleinformatycznych za zadanie własne samorządów jest pomijanie budowy kanalizacji teletechnicznej podczas inwestycji drogowych, wodociągowych, kanalizacji ściekowej, słowem podczas wszelkich inwestycji i robót infrastrukturalnych finansowanych ze środków publicznych, zarówno na poziomie lokalnym jak i centralnym. o Adresat: Sejm i Senat RP Rozwiązaniem są jak najszybsze prace parlamentarne nad projektem ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych w telekomunikacji. Powstał on w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej w ramach programu Polska Cyfrowa i ma na celu upowszechnienie usług szerokopasmowych w Polsce do 2012 r. Dzięki tej ustawie zostaną zniesione bariery prawne dla inwestycji w infrastrukturę teleinformatyczną (rozwój sieci regionalnych oraz budowa telekomunikacyjnej infrastruktury przez samorządy), co w konsekwencji przyczyni się do likwidacji wykluczenia cyfrowego geograficznego i socjalnego. Informacje, że kwestia dostępu do Internetu zostanie rozwiązana w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO), dodatkowo zniechęcają samorządy do zaangażowania w rozwijanie infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. o Adresat: samorządy województw Ważna jest czytelna informacja ze strony samorządów wojewódzkich, że w ramach RPO i Programu Operacyjnego Polska Wschodnia powstaną sieci szkieletowe, które dostarczą sygnał do określonych punktów - jednak powodzenie budowy dalszych odcinków sieci, które dotrą do abonentów w sołectwach, zależy na terenach wiejskich w dużej mierze od zaangażowania gminnych samorządów. Przedsiębiorcy decydujący się na budowę sieci dostępowych nie mają kompletnych informacji dotyczących tego gdzie, kiedy i na jakich warunkach będą mogli podłączyć swoje sieci do węzłów dystrybucyjnych sieci szkieletowych, budowanych w ramach RPO. o Adresat: samorządy województw Problemem jest koordynacja działań związanych z budową sieci dostępowych przez przedsiębiorców, a regionalnymi i ponadregionalnymi inwestycjami samorządowymi, związanymi z budową sieci szkieletowych. 2

3 Nierozstrzygnięta pozostaje też kwestia, kto ma sfinansować budowę sieci dystrybucyjnych na terenach wiejskich (od węzła dystrybucyjnego sieci szkieletowej w centrum gminy do poszczególnych sołectw. Postuluje się, aby budowa została jasno określona jako koszt kwalifikowany w działaniu 8.4. Dodatkowo oczekuje się, że fundusze przeznaczone na informatyzację w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich zostaną poświęcone na budowanie sieci dostępowych i zintegrowane ze środkami przeznaczonymi na ten cel w innych programach. o Adresat: Ministerstwo Rolnictwa Obecna interpretacja usługi powszechnej w Prawie telekomunikacyjnym wymusza stosowanie niekorzystnych, znacznie niższych niż faktycznie ponoszone koszty, limitów w opłatach za przyłączenie do sieci, pobieranych od abonenta. To komplikuje kalkulacje rentowności inwestycji przez przedsiębiorców. o Adresat: Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Komunikacji Elektronicznej Należy rozważyć zmianę zapisu Prawa telekomunikacyjnego, likwidując termin usługa powszechna, a tym samym limity w opłatach za przyłączenie do sieci. W ten sposób zwiększyłaby się potencjalna rentowność dziś zaniechanych z tego powodu przedsięwzięć. Postuluje się, żeby koszty budowy sieci obciążały operatora telekomunikacyjnego, ale koszty budowy przyłącza były pokrywane przez indywidualnych abonentów (podobnie jak to ma miejsce w przypadku innych inwestycji sieciowych gazu, prądu, wody czy kanalizacji). Granica własności nieruchomości oddzielałaby strony ponoszące określone koszty (właściciel nieruchomości-operator). Problemy operacyjne Diagnozy - przyczyny rekomendacje Mapy tzw. białych plam często nie dają pełnej informacji o dostępności do Internetu w danej wsi lub miasteczku, szczególnie w rozłożystych miejscowościach na terenach górskich, podgórskich i otoczonych lasami. To sprawa niebagatelna, ponieważ według tych map inwestorzy i komisje weryfikujące wnioski oceniają zgodność wybranego terenu z założeniami konkursu. i Urząd Komunikacji Elektronicznej Proponuje się, aby nie uogólniać decyzji dla całych miejscowości i weryfikować mapy na podstawie spisu z natury. Problem ten dostrzeżono już w obecnej edycji konkursu. Urząd Komunikacji Elektronicznej na wniosek organizacji oceniającej projekt (WWPE) będzie weryfikować informacje dotyczące dostępu do Internetu w zgłoszonych miejscowościach i wydawać rekomendacje, czy 3

4 dany obszar może być objęty inwestycją w ramach programu 8.4. Potrzebna jest też możliwość odwołania się operatora od decyzji WWPE. Rozwój technik dostępowych, w tym zwłaszcza CDMA i dostępu satelitarnego, implikuje sytuację, że Internet o co najmniej minimalnych parametrach stanie się dostępny na terenie całej Polski, stawiając pod znakiem zapytania definicję białej plamy. i Urząd Komunikacji Elektronicznej Operatorzy chcieliby poznać rządowe stanowisko w tej sprawie, szczególnie że Komisja Europejska opublikowała ostatnio Wytyczne w sprawie pomocy publicznej dla sieci szerokopasmowych, określające zalecane sposoby postępowania np. w przypadku stwierdzenia występowania na danym obszarze tzw. szarej plamy. Ostatecznie ryzyko zawsze ponosi operator przygotowujący wniosek, co również może zniechęcać do starania się o pozyskanie środków. Brak jednoznacznych definicji oraz ich wielość powoduje, że operator ponosi wysokie ryzyko związane z tym, że w trakcie realizacji projektu ktoś zakwestionuję jego budowę poprzez podważenie kwalifikowalności obszaru. Operator powinien mieć 100% pewności, że wydana opinia WWPE, UKE o kwalifikowalności obszaru jest jednoznaczna i niepodważalna. Aczkolwiek, część uczestników debaty uznała, że jeśli przyjąć w działaniach na rzecz budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego następującą definicję Internetu szerokopasmowego: to takie podłączenie do sieci, które umożliwia komfortowe korzystanie ze wszystkich usług w niej dostępnych, sprawa wydaje się jasna. Należy budować sieć przygotowaną do transmisji co najmniej wideo. Regulamin Działania 8.4 nakazuje utrzymać sieć zgodnie z wnioskiem, bez wprowadzania istotnych modyfikacji, abstrahując od zmieniających się potrzeb klientów i rozwoju rynku teleinformatycznego. Nie można też rozszerzać inwestycji o nowych użytkowników To największa słabość Działania 8.4, która rozbija większość biznesplanów. Jeśli pod wpływem takiej inwestycji pojawią się nowi klienci, należy dla nich budować oddzielną sieć, zamiast rozwijać istniejącą, zbudowaną ze środków unijnych, zwłaszcza że po trzech latach trwałości projektu sieć może być już przestarzała technologicznie. Postulowane jest też zwiększenie elastyczności dopuszczalnych modyfikacji w ramach projektu w okresie jego trwałości. Potrzebna jest konkretna definicja dopuszczalnych modyfikacji i zasadniczej zmiany, z podaniem wskaźników je mierzących. Najlepiej, żeby wskaźniki 4

5 wykonalności projektu określały tylko liczbę abonentów podłączonych w okresie trwałości projektu i przepustowość łączy im zapewnionych. Jednocześnie należy przybliżyć przedsiębiorcom zasady finansowania inwestycji realizowanej ponad plan. Wymóg studium wykonalności jest zbyt wysokim progiem dla małych operatorów, podstawą do składania wniosku powinien być biznesplan. Biznesplan to analiza bardziej odpowiednia dla przedsięwzięcia biznesowego, nie infrastrukturalnego, jakim jest budowa sieci dostępowej. Przywołuje się casus Działania 8.1, w którym nie ma wymogu przygotowania studium wykonalności. W konsekwencji łagodniejszych wymagań formalnych, do tego, sprawnie zarządzanego przez PARP działania, aplikuje powielekroć więcej przedsiębiorców, niźli do Działania 8.4. W konkursach ogłaszanych w Polsce regulacje określają tzw. młodego przedsiębiorcę, jako firmę prowadzoną nie dłużej niż 12 miesięcy. Tymczasem prawo unijne nadaje taki status firmom działającym na rynku do 6 lat w działaniach innowacyjnych i rozwojowych. o Adresat: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Można byłoby wykorzystać zapis z rozporządzenia KE 800/2008 art.35 w działaniu 8.4, ułatwiając młodym przedsiębiorcom realizację ostatniej mili przy większym dofinansowaniu (do 85%), tak jak to uczyniono w działaniu 8.1 PO IG. Problemy proceduralne Diagnozy - przyczyny rekomendacje Przedsiębiorcom trudno jest uzyskać promesy bankowe na wkład własny, niezbędne do podpisania umowy w ramach działania 8.4. W nowym naborze wprowadzono co prawda zasadę, że promesę kredytową przedstawia się po złożeniu wniosku, jednak postuluje się, by dopuszczać inne dokumenty potwierdzające środki własne niż promesa, np. sprawozdanie do UKE, weksel in blanco. Wiąże się z tym kolejna niespójność z chwalonym przez przedsiębiorców i ekspertów regulaminem Działania 8.1, w którym młody przedsiębiorca, tuż po rejestracji firmy, nie musi udowadniać wkładu własnego (tylko weksel in blanco ) i może skutecznie aplikować o dofinansowanie. Inwestor ostatniej mili musi się wykazać posiadaniem pozwoleń na budowę przed podpisaniem umowy dotyczącej dofinansowania projektu. Wymaga to wykonania projektu technicznego przed podpisaniem umowy, co oznacza poniesienie kosztów bez gwarancji uzyskania środków. Najgorzej, że 5

6 uzyskanie pozwolenia wymaga wcześniejszego ustalenia praw własności do działki, na której będzie budowany np. maszt. Nie można więc kupić działki w ramach projektu. Poza tym zgodnie z prawem budowlanym budowa niektórych masztów wymaga tylko zgłoszenia, zaś zasady Działania 8.4 zmuszają do uzyskania pozwoleń w każdym przypadku - co niepotrzebnie podnosi koszty inwestycji i jest bardziej czasochłonne. Dużym ułatwieniem w staraniach o uzyskanie dofinansowania byłaby więc możliwość warunkowego podpisania umowy, która traciłaby ważność bez uzyskania przez inwestora pozwoleń w określonym czasie. Przedsiębiorcy uważają, że zbyt długo trwają procedury z przyznaniem dofinansowania. Rozpatrując to łącznie z powyższym wnioskiem o konieczności pozyskiwania pozwoleń na budowę, może się zdarzyć, że po uzyskaniu dofinansowania, trzeba będzie powtarzać całą drogę prawną od początku. Dla wielu początkujących przedsiębiorców zasady, na jakich można ubiegać się o dofinansowanie oraz uzyskanie kompletnej informacji na temat wymagań i regulacji związanych z konkursem, mogą być, mimo informacji zawartych obecnie na stronie WWPe, dość skomplikowane. o Adresat: Władza Wdrażająca Programy Europejskie Postuluje się, aby na nowo przeanalizować czytelność i dokładność informacji na stronie WWPE. Dużym ułatwieniem byłoby umieszczenie wszelkich dokumentów (instrukcji i materiałów pomocnych w wypełnianiu wniosku, w tym map) na stronach www Władzy Wdrażającej Programy Europejskie. Podsumowanie Efektywne budowanie dostępowych sieci teleinformatycznych na terenach wiejskich jest konieczne i wymaga wysiłku i zmian ze strony wielu instytucji. Uczestnicy i organizatorzy debaty uważają jednak, że już konkretne, rekomendowane zmiany w regulaminie działania 8.4 PO IG w kolejnym naborze wniosków przyniosą pożytek dla rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Spisał: Sławomir Kosieliński, COMPUTERWORLD 6

7 UCZESTNICY SPOTKANIA Wykorzystanie środków z działania 8.4 programu operacyjnego innowacyjna gospodarka Przedstawiciele operatorów Jacek Sołtys, PTU Wlan Tech Plus Mariusz Wątor, NETMAR Sławomir Owczarczyk, RAXEL Telekomunikacja Mazowiecka Marek Liszka, HyperNET s.c. Łukasz Bobek, HyperNET s.c. Jacek Pszczółkowski, Wifikomputer Przedstawiciele izb gospodarczych Kamil Kurek, Wiceprezes Krajowej Izby Komunikacji Ethernetowej Eugeniusz Gaca, Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji Urzędy centralne MSWiA Włodzimierz Marciński, Dyrektor Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Karolina Rataj, Wydział Funduszy Strukturalnych, Departament Społeczeństwa Informacyjnego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji UKE Marzena Śliz, Doradca Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej Samorządy Krzysztof Filiński, Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Mazowsza Marek Jędrzejczak, Wójt Gminy Wiązowna Jerzy Żelichowski, Zastępca Burmistrza Miasta Sochaczewa, Prezes Mazowieckiego Stowarzyszenia Gmin na rzecz Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Niezależni eksperci Tomasz Kulisiewicz, Komputer w Firmie Jerzy Kwieciński, Europejskie Centrum Przedsiębiorczości Piotr Rutkowski, Computerworld Organizacje pozarządowe Radosław Jasiński, Dyrektor Programowy Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności Janusz Jasiona, Prezes Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Budowniczych Telekomunikacji Sebastian Mikołajczyk, Instytut Prawa Nowych Technologii Wiesława Kwiatkowska, Sekretarz Mazowieckiego Stowarzyszenia Gmin na rzecz Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Piotr Szczepański, Prezes Fundacji Wspomagania Wsi Klara Malecka, Fundacja Wspomagania Wsi Jacek Pietrusiak, Fundacja Wspomagania Wsi Moderator Sławomir Kosieliński, Computerworld 7