TECHNIKI PROWADZENIA SZKOLEŃ

Transkrypt

1 Materiał szkoleniowy dla instruktorów KDP CMAS TECHNIKI PROWADZENIA SZKOLEŃ Praca dyplomowa na stopień CMAS M3 Dawid Rutkowski Instruktor KDP/CMAS ** Promotor: Marcin Dąbrowski Instruktor KDP/CMAS ***

2 Spis treści 1. Budowanie struktury szkolenia 1. 1 Stworzenie listy umiejętności 1. 2 Zarządzanie treścią szkolenia 2. Umiejętności trenerskie 2. 1 Mowa ciała 2. 2 Obserwacje 2. 3 Słuchanie 2. 4 Demonstracja 2. 5 Zarządzanie pytaniami 3. Prowadzenie prezentacji 3. 1 Wykład 3. 2 Kontrola nad grupą 3. 3 Przywoływanie do porządku 4. Pomoce i materiały dodatkowe

3 BUDOWANIE STRUKTURY SZKOLENIA

4 Tworzenie listy umiejętności

5 Tworzenie listy umiejętności Należy ustalić cele szkolenia Należy określić: - umiejętności - wiedzę jakie musi zdobyć uczestnik do osiągnięcia celu szkoleniowego Przykład: Cel szkoleniowy: Zapoznanie uczestników kursu z problematyką Urazu Ciśnieniowego Płuc Umiejętność: Minimalizowanie ryzyka wystąpienia Urazu Ciśnieniowego Płuc Wiedza: Poznanie przyczyn powstawania urazu, rozpoznawanie objawów, oraz metod zapobiegania

6 Zarządzanie treścią szkolenia

7 Zarządzanie treścią szkolenia Zebranie wszystkich celów szkoleniowych i niezbędnych do omówienia tematów teoretycznych Uporządkowanie zagadnień, pamiętając o tym by najpierw wprowadzać wiedzę teoretyczną, potem ćwiczenia praktyczne Stworzenie planu szkolenia Plan umozliwia kontrolowanie szkolenia Pozwala na wprowadzanie zmian przy kolejnych szkoleniach

8 Zarządzanie treścią szkolenia cd. Zasady organizacji zawartości szkolenia: Unikaj przeładowania materiału Materiał powinien być zorganizowany w jasny, logiczny sposób Poruszaj się od rzeczy prostych do złożonych Poruszaj się od rzeczy znanych do nowych Uporządkuj materiał zgodnie z przebiegiem pracy Przed szkoleniem powinniśmy dysponować: Konkretnymi celami szkolenia Logiczną strukturą zawartości szkolenia Odpowiednio dobranymi metodami szkoleniowymi Dokumenty, jakie powinniśmy posiadać: Dokumenty kursu, oraz uczestników szkolenia Program szkolenia i materiały szkoleniowe Dodatkowy sprzęt do ćwiczeń oraz inne pomoce

9 Zarządzanie treścią szkolenia cd. Model budowania ciągłości lekcji Review (5-10% czasu) Overview (10-15% czasu) Presentation (25-35% czasu) Exercise (35-50% czasu) Summary (5% czasu) Zorientowanie się w poziomie wiedzy uczestników Zainteresowanie uczestników tematem Omówienie zagadnienia Przećwiczenie nabytych umiejętności Zebranie najważniejszych punktów

10 Zarządzanie treścią szkolenia cd. Opracowanie konspektu lekcji Przegląd Wprowadzenie Prezentacja Ćwiczenia Podsumowanie - Wpisz/pokaż temat lekcji - Zachęć uczestników do wypowiedzi na temat własnych doświadczeń odnoszących się do tematu - Oceń potencjalne możliwości grupy - Omów, co będziecie robić w czasie tych zajęć - Omów cele szkoleniowe - Wyjaśnij dlaczego materiał tych zajęć jest dla uczestników ważny - Omów tematykę szkolenia stosując podejście Powiedz i Pokaż : POWIEDZ co należy zrobić i w jaki sposób POKAŻ jak to robić posługując się przykładem lub demonstracją - Zachęcaj uczestników do ćwiczenia nowych umiejętności - Zapewnij im informacje zwrotne na temat ich postępów - Podsumuj lekcję - Odpowiedz na pytania - Zrób ewentualne odniesienie do kolejnej części

11 Zarządzanie treścią szkolenia cd. Proponowany format planu szkolenia Czas Temat Szczegóły Pomoce szkoleniowe Przydział czasu na dany krok, np. 8:00-8:15 Nazwa etapu Zarys tego, co zamierzasz wykonać na każdym etapie schematu ciągłości lekcji, uwzględniający: - Ważne wypowiedzi lub kluczowe punkty, które będziesz omawiał - Pytania, które zadasz - Wskazówki, z których skorzystasz Zanotuj z jakich pomocy szkoleniowych i w którym momencie chcesz skorzystać

12 REGUŁY UCZENIA DOROSŁYCH

13 Cechy dorosłego ucznia Bagaż doświadczeń wnosi na zajęcia całe bogactwo doświadczeń osobistych i zawodowych Samodzielny/niezależny chce współdecydować o rodzaju zajęć oraz pragnie być traktowany indywidualnie Konkretny chce coś osiągnąć, lubi jasno sprecyzowane zadania, przynoszące namacalne rezultaty Sceptyczny/ostrożny może być sceptyczny lub ostrożny w nowych sytuacjach, szczególnie w stosunku do ludzi, których nie zna oraz kiedy przewiduje lub obawia się krytyki tego, co robi lub mówi Niechętny zmianom ma wyraźnie ukształtowane poglądy, wartości, przekonania i wzorce zachowania Oczekujący profesjonalizmu oczekuje, że szkolenie będzie adekwatne, pożyteczne, interesujące i profesjonalnie prowadzone Zardzewiały uczeń nawet jeśli w pracy czyta i pisze, może nie być przyzwyczajony do udzielania odpowiedzi w formie pisemnej czy ustnej oraz do wyrażania publicznie swoich sądów Zajęty jest osobą zajętą, która ma wiele rzeczy na głowie. Należy pozyskać jego uwagę oraz podtrzymać ją w ciągu całego szkolenia

14 Różnice w sposobie uczenia się dorosłych i dzieci Dzieci - Polegają na innych w kwestii wyboru materiału do nauki - Bezkrytycznie przyswajają uzyskane informacje - Oczekują, ze nabywane informacje przydadzą im się dopiero w dalszej przyszłości - Nie posiadają własnych doświadczeń, na których mogą się opierać - Nie mogą służyć jako wiarygodne źródło informacji dla nauczyciela czy innych uczniów Dorośli - Sami decydują, co jest dla nich istotne - Mają potrzebę weryfikacji otrzymywanych informacji względem własnych doświadczeń i poglądów - Oczekuja, że nabywane informacje będą mogły być natychmiast wykorzystane - Mają zwykle bogate doświadczenie - Mogą też mieć wyrobione zdanie i niechętnie je zmieniać - Mogą służyć jako wiarygodne źródło informacji dla nauczyciela i współuczestników

15 Zasady nauczania dorosłych Koncentruj się na rzeczywistych problemach uczestników Podkreślaj możliwośc praktycznego wykorzystania nabytej wiedzy Odnoś nauczanie do celów stawianych sobie przez uczestników szkolenia Odwołuj się do osobistych doświadczeń uczestników Zachęcaj do dyskusji i wymiany poglądów Słuchaj opinii uczestników i je szanuj Zachęcaj uczestników szkolenia do dzielenia się swoimi doświadczeniami Traktuj uczestników jak dorosłych

16 UMIEJĘTNOŚCI TRENERSKIE

17 Facylitacja jest to zespół umiejętności które: Wspomagają proces nauczania Zwiększają zaangażowanie uczestników Ułatwiają uzyskanie informacji zwrotnych Są łącznikiem między uczestnikami szkolenia a materiałem, który muszą opanować

18 Mowa ciała

19 Postawa Utrzymuj postawę wyprostowaną, nie garb się Głowę trzymaj podniesioną Stój w lekkim rozkroku, ciężar ciała rozmieść równomiernie na dwóch stopach Staraj się zawsze stać centralnie, jeśli odsuwasz się na bok aby odsłonić ekran, coś zanotować lub pokazać, wracaj na środek po zakończeniu Stój tak, aby wszystkich widzieć Unikaj odwracania się do słuchaczy plecami, nie chodź za ich plecami Uważaj, aby nie mieć żadnego ze słuchaczy za plecami Unikaj patrzenia do tyłu, nawet jeśli omawiasz coś, co jest wyświetlone na ekranie za Twoimi plecami Gdy chcesz okazać zainteresowanie, pochyl lekko tułów do przodu Kiedy ktoś z uczestników mówi, zwróć się ciałem w kierunku tej osoby Staraj się nie zastygać bez ruchu na dłuższy czas Poruszaj się, ale tylko w obrębie części frontowej Nie kołysz się Ubierz się profesjonalnie i gustownie lecz nie surowo czy jednolicie pod względem kolorystycznym

20 Ręce, gesty Ręce trzymaj luźno zwieszone wzdłuż ciała lub lekko splecione na wysokości splotu słonecznego Unikaj trzymania rąk z tyłu, z przodu w dole, nie opieraj rąk na biodrach, nie trzymaj rąk w kieszeniach ani nie splataj na piersiach Używaj gestów by skierować uwagę lub coś zaakcentować Pamiętaj, że gesty wyrażasz za pomocą rąk, dłoni, głowy i całego ciała Gestykuluj w sposób dla ciebie naturalny, nie obawiaj się żywych ruchów Unikaj gestów nieskoordynowanych, wynikających z Twojego napięcia Jeśli wskazujesz coś, używaj całej dłoni, unikaj wskazywania osób Unikaj trzymania czegokolwiek w dłoniach, odkładaj mazak, kartkę, pilota, gdy tylko przestaje Ci być potrzebny Unikaj dotykania rękami twarzy

21 Twarz Pozwól aby twoja twarz wyrażała różne uczucia: zadowolenie, entuzjam, podziw, rozbawienie, zaskoczenie Uśmiechaj się często Miej entuzjastyczny i pogodny wyraz twarzy, nie bądź zbyt poważny nawet jeśli mówisz o poważnych sprawach Nie bój się śmiać. Okaż swoje poczucie humoru i uznanie dla poczucia humoru innych

22 Oczy Utrzymuj kontakt wzrokowy z uczestnikami, patrz im w oczy Zmieniaj osobę, na którą patrzysz co ok. 5 sekund Unikaj patrzenia w dół, w dal, w ekran, w monitor itp. Kiedy odpowiadasz na pytanie jednego ze słuchaczy, spójrz na niego, a następnie nawiąż kontakt wzrokowy z resztą grupy

23 Głos Mów głośniej niż w rozmowie Mów dynamicznie, ale nie za szybko Rób pauzy Unikaj wypełniaczy typu: hmm, tak, a więc, noo itp. Upewnij się, że prezentując lub odpowiadając na pytania czy reagując na niepoprawne odpowiedzi, nie przybierasz pouczającego tonu Zmieniaj intonację, głośność, tempo wypowiedzi

24 Obserwacje

25 Wykorzystanie obserwacji w 3 krokach Krok 1 Przyjrzyj się twarzy, pozycji ciała, gestykulacji uczestników. Krok 2 Spróbuj ocenić odczucia danej osoby opierając się na własnych obserwacjach Krok 3 Podejmij działania odpowiednie do wniosków płynących z obserwacji

26 Przekazy niewerbalne Zachowanie - Uśmiechanie się - Potakiwanie - Pochylanie się do przodu - Nawiązywanie kontaktu wzrokowego - Ziewanie - Nieobecne spojrzenia - Przebieranie nogami - Rozpieranie się w krześle - Spoglądanie na zegarek - Krzywienie się - Drapanie po głowie - Ściąganie ust - Nieobecne spojrzenia - Unikanie kontaktu wzrokowego Prawdopodobny powód - Zainteresowanie i zrozumienie - Znudzenie - Zmieszanie

27 Reagowanie na zachowania jednego/wielu uczestników Przekaz Jeden uczestnik Wielu uczestników Zainteresowanie i zrozumienie Znudzenie Zmieszanie Kontynuuj ale sprawdź to później Kontynuuj ale sprawdź to później jeszcze raz Spytaj uczestnika, co jest powodem zagubienia i postaraj się wyjaśnić wątpliwe kwestie. Jeśli masz mało czasu, zrób to podczas przerwy Kontynuuj i pomyśl sobie, że wszystko idzie jak należy Zrób przerwę, przyśpiesz trochę lub zmień metodę szkoleniową, aby wszyscy uczestnicy szkolenia byli w nie zaangazowani Spytaj uczestników, co jest powodem ich zagubienia i postaraj się wyjaśnić wątpliwe kwestie

28 Aktywne słuchanie

29 Etapy aktywnego słuchania Etap 1 Uważne słuchanie wypowiadanych słów: W trakcie słuchania staraj się zrozumieć nie tylko słowa, ale znaczenie całej wypowiedzi z punktu widzenia uczestnika Etap 2 Parafraza wypowiedzi uczestnika, aby zademonstrować zrozumienie: jeśli dobrze zrozumiałem to chodzi Ci o i dalej powtórz ( lecz własnymi słowami) to co powiedział kursant Parafrazowanie ma na celu: Okazanie, że słuchasz Uzyskanie dodatkowych informacji Weryfikację Twojego zrozumienia

30 Czynniki rozpraszające Wewnętrzne Własne myśli, czasem są niezwiązane z wypowiedzią osoby Należy je odrzucać i zachować koncentrację na wypowiedzi uczestnika Zewnętrzne Wydarzenia w najbliższym otoczeniu, które rozpraszają Twoją uwagę Należy je ignorować, dopóki uczestnik nie skończy wypowiedzi

31 Demonstracja

32 Technika demonstracji Warto stosować, gdy istnieje określony algorytm wykonywania czynności Nie należy wykonywać czynności za ucznia Etapy demonstracji na przykładzie skoku do wody Trener mówi i wykonuje czynność Omawiasz etapy skoku, a następnie wykonujesz ćwiczenie Trener mówi, uczeń wykonuje czynność Wybierasz osobę z grupy, ponownie omawiasz etapy skoku i prosisz o wykonanie Uczeń mówi i wykonuje czynność Kursant powtarza elementy skoku i wykonuje ćwiczenie

33 Zarządzanie pytaniami

34 Znaczenie pytań Pomagają określić, co uczestnicy wiedzą na dany temat Pobudzają zaangażowanie i chęć uczestnictwa w procesie szkolenia Dostarczają informacji zwrotnych na temat odbioru szkolenia Pomagają uczestnikom określić, co już wiedzą, a czego nie

35 Typy zadawanych pytań Otwarte Nie można na nie odpowiedzieć Tak lub Nie Pobudza myślenie Wywołuje dyskusję Zwykle zaczyna się od słów: co, jak, jaki, kiedy, dlaczego Zamknięte Można na nie odpowiedzieć jednym słowem Tak/Nie lub potwierdzić wybór Zamykają dyskusję Zawsze zaczynają się od słowa: czy Można stosować przy parafrazie

36 Wskazówki dotyczące zadawania pytań Tak - Zadawaj proste, zrozumiałe pytania, dotyczące pojedynczego problemu - Zawsze znaj cel każdego pytania oraz poziom odpowiedzi, jakiego oczekujesz - Zadawaj rozsądne pytania opierając się na tym, co uczestnik szkolenia powinien wiedzieć na tym etapie nauki - Zadawaj pytania wymagajace wysiłku intelektualnego kursanta - Zadawaj ucziwe, odpowiednie pytania, które przybliżają uczestnika szkolenia do prawidłowej odpowiedzi - Zaplanuj pytania pomocnicze Nie - Nie zadawaj chaotycznych pytań bez związku z tematem albo dotyczących wielu spraw na raz - Nie zadawaj pytań, które są zbyt trudne dla większości uczestników szkolenia - Nie zadawaj pytań zbyt łatwych, które nie wymagają myślenia - Nie zadawaj pytań podchwytliwych z zamiarem ośmieszenia kursanta - Nigdy nie przerywaj osobie, która odpowiada na pytanie, nawet jeśli ma problemy z wyrażaniem swoich myśli - Nie powtarzaj odpowiedzi uczestników, chyba, że masz ku temu szczególny powód - Rzadko używaj pytań retorycznych

37 Wybór adresata pytania Jeśli chcesz... - Zmobilizować uczestników szkolenia do myślenia - Zezwolić na udzielanie odpowiedzi przez ochotników - Uniknąć stawiania kogoś w trudnej sytuacji - Zmobilizować lub uaktywnić jednego uczestnika szkolenia - Wykorzystać zasoby uczestnika uważanego za eksperta w danej dziedzinie - Skorzystać z tego, że widzisz, że uczestnik chce odpowiedzieć - Zadaj pytanie całej grupie Wtedy... - Zadaj pytanie pojedynczej osobie

38 Zasady zadawania pytań Jeśli zadajesz pytanie do cąłej grupy, poczekaj na odpowiedź przynajmniej 5 sekund. Jeśli nikt nie odpowie: Utrzymuj kontakt wzrokowy Zadaj pytanie pomocnicze Poproś o odpowiedź konkretną osobę, jeśli przypuszczasz, że potrafi odpowiedzieć Jeśli zadajesz pytanie pojedynczej osobie, daj czas do namysłu zanim zadasz to pytanie grupie lub innej osobie Jeśli planujesz zadać pytanie konkretnej osobie, najpier je sformułuj, potem poproś daną osobę Nigdy nie zadawaj pytania pojedynczej osobie, by zawstydzić uczestnika

39 Reakcje na odpowiedzi Odpowiedź prawidłowa Wygłoś pozytywną ocenę Nieprawidłowa Doceń wysiłek, a następnie skieruj pytanie do innej osoby lub sam na nie odpowiedz. Częściowo prawidłowa Pozytywnie oceń część prawidłową, a następnie skieruj pytanie do tej samej osoby lub do innej osoby lub sam na nie odpowiedz

40 Odpowiadanie na pytania Jeśli... Wtedy... Uwagi Jesteś jedyną osobą, która może udzielić prawidłowej odpowiedzi Jest duże prawdopodobieństwo, że grupa udzieli prawidłowej odpowiedzi - Pytanie wykracza poza tematykę szkolenia - Odpowiedź na pytanie nie zmieści się w wyznaczonych ramach czasowych - Odpowiedź znajduje się w materiałach przewidzianych do wykorzystania w dalszej części szkolenia - Nie znasz odpowiedzi na pytanie w danym momencie Odpowiedz sam - Odpowiadaj zwięźle, unikaj rozbudowanych wypowiedzi - Możesz wzmocnić swoją odpowiedź przykładem - Nie rób tego zbyt często. Pamiętaj, że to szkolenie uczestników. Nie odgrywaj eksperta Skieruj pytanie do grupy - Stosuj tę technikę jako zasadę - Upewnij się, czy odpowiedź usatyfakcjonowała zadającego pytanie Odpowiedz później - Wyjaśnij powód i poinformuj, kiedy uczestnik otrzyma odpowiedź - Postępuj taktownie z pyaniami nieistotnymi

41 PROWADZENIE PREZENTACJI

42 Relaks przed prezentacją Ćwicz tak długo, aż poczujesz, że opanowałeś materiał Naucz się na pamięć pierwszych kilku zdań prezentacji Przed spotkaniem sprawdź wszystkie materiały szkoleniowe i wypróbuj wszystkie pomoce Przygotuj się do rozwiązania wszystkich problemów, które mogłyby wystąpić w czasie prezentacji Wyśpij się porządnie w nocy przed prezentacją Wybierz takie ubranie, w jakim najlepiej będziesz się czuł Spróbuj postawić się w sytuacji uczestników, pomyśl jakie nastawienie mogą prezentować Tuż przed zajęciami odpręż się: Weź kilka głębokich wdechów i wypuść powietrze powoli przez usta Powiedz sobie coś miłego Zaakceptuj swoją nerwowość jako źródło dodatkowej energii, która pozwoli Ci wykorzystać wszystkie swoje możliwości Polegaj na najbardziej skutecznym narzędziu prezentacyjnym, jakie posiadasz swoim niepowtarzalnym stylu, doświadczeniu i przygotowaniu Pamiętaj, że to Ty jesteś EKSPERTEM

43 Wykład wybrana forma nauczania

44 Zastosowanie wykładu Wykład jest polecany gdy: Wprowadzamy nowe informacje Podsumowujemy omawiany temat Porządkujemy logicznie omawiane zagadnienia

45 Struktura wykładu I część Wprowadzenie ( Powiedz, co masz zamiar powiedzieć ) Zainteresuj uczestników powiedz coś, co przyciągnie uwagę słuchaczy Przedstaw temat wykładu, poinformuj słuchaczy o jego celu Nakreśl o czym będziesz mówił, przedstaw najważniejsze punkty prezentacji II część Główna ( Powiedz im to, co masz do powiedzenia ) Omów główne zagadnienia. Dobra prezentacja powinna się ograniczać do najwyżej trzech głównych punktów Używaj stwierdzeń ułatwiających zmianę tematu, czyli łączników pomiędzy kolejnymi punktami III część Podsumowanie ( Powiedz im, co powiedziałeś ) Podsumuj, czyli przypomnij tezę i główne punkty wykładu Puentuj tak samo, jak przy rozpoczęciu staraj się przyciągnąć uwagę słuchaczy

46 Język wypowiedzi Prostota wypowiedzi Należy używać powszechnie znanych określeń dostosowanych do języka, jakim posługują sie uczestnicy szkolenia Budowa zdań Należy budować zdania raczej w stronie czynnej, niż biernej wypowiedź ma wówcza większą siłę Warto używać raczej zdań twierdzących, niż przeczących te pierwsze są łatwiejsze do przyswojenia i lepiej zapamiętywane Zdania powinny być krótkie Analogie Umozliwia porównanie skomplikowanego lub nowego dla słuchaczy zjawiska ze zjawiskiem z życia codziennego Przykłady Każda teza, która pojawia się w czasie prezentacji powinna być poparta przykładem

47 Wskazówki Co ok. 15 minut prowadzący powinien angażowac słuchaczy, gdyż mniej więcej po tym czasie gwałtownie spada zdolność skupiania uwagi Wykład nie powinien być dłuższy niż 45 minut Można go połączyć z innymi formami nauczania: Dyskusją Burzą mózgów Studium przypadku

48 Kontrola nad grupą

49 10 sposobów odzyskiwania kontroli Daj sygnał niewerbalny nawiąż z uczestnikami kontakt wzrokowy lub zbliż się do nich, kiedy są mało aktywni Słuchaj aktywnie przerywaj i podsumowuj zbyt długie monologi uczestników. Przyjmij ich poglądy i zaproś do późniejszej dyskusji. Zachęcaj nowych ochotników postaw problem w celu zachęcenia nowych osób do wypowiedzi Ustanawiaj zasady uczestnictwa od czasu do czasu przypominaj zasady zabierania głosu i uczestnictwa w szkoleniu Miej poczucie humoru w sposób żartobliwy oprotestuj niewłaściwe zachowania. Unikaj jednak sarkazmu i traktowania z góry

50 10 sposobów odzyskiwania kontroli cd. Nawiąż kontakt osobisty spróbuj poznać uczestników na przerwie lub w czasie lunchu Zmień metodę uczestnictwa spróbuj wprowadzić ćwiczenia a parach lub małych grupach, aby ograniczyć niewłaściwe zachowania pojedynczych osób Ignoruj lekko niewłaściwe zachowanie staraj się nie zwracać uwagi na tylko zachowania nie zakłócające w znacznym stopniu szkolenia Omawiaj wysoce niestosowne zachowanie na osobności zarządź przerwę i rozmowę na osobności w przypadku wysoce niestosownego zachowania Napotykanych trudności nie bierz do siebie pamiętaj, że niewłaściwe zachowanie nie ma nic wspólnego z Tobą, a jest wyrazem osobistych obaw i potrzeb lub gniewu

51 Przywoływanie do porządku

52 10 sposobów przywoływania do porządku Zgaś/zapal światło Wygłoś dramatyczną kwestię Stwórz falę słowną poinstruuj grupę aby powtarzała ustaloną frazę, gdy ją usłyszy, np. Czas minął Klaskanie poinstruuj uczestników, aby zaczęli klaskać, gdy usłyszą twoje klaskanie Odtwórz nagraną muzykę

53 10 sposobów przywoływania do porządku cd. Daj niemy sygnał ustal znak, który będzie uciszał grupę i zachęć uczestników, aby również go wykorzystywali Daj sygnał dźwiękowy Opowiedz kawał Czy możemy porozmawiać? spróbuj tej kwestii aby przywrócić grupę do dyskusji Ogłoś przerwę Jeśli masz przy sobie butlę, energicznym ruchem odkręć na chwilę zawór i wypuść trochę gazu.

54 POMOCE I MATERIAŁY DODATKOWE

55 Flipchart tablica z kartkami Kiedy używać: W sytuacji, gdy rzutnik jest niedostępny Aby zapisac i zanotowac coś na gorąco Zby zanotowac pomysły i uwagi uczestników Wskazówki odnośnie przygotowania plansz: To, co możesz przygotuj wcześniej Zostaw jedną czystą stronę pomiędzy zapisanymi Ogranicz do minimum ilość informacji na stronie Pisz dużą czcionką i drukowanymi literami Używaj mazaków z płaską końcówką Wskazówki odnośnie używania plansz papierowych: Stój zawsze z boku, jedną nogą za stojakiem Nie pisz ani nie mów będąc odwróconym plecami do słuchaczy Staraj się pisać szybko i wyraźnie Przerzucaj strony sprawnie

56 Rzutnik Można wykorzystać aby: Robić wprowadzenie i podsumowanie Wyeksponować kluczowe pojęcia i zagadnienia Zaprezentować proces poprzez pokazanie etapów Zapewnić skojarzenie wizualne Przygotowanie slajdów: Umieszczać jedynie kluczowe słowa, fakty i liczby Używać dużej czcionki Ożywiać tekst kolorem lub ilustracją Unikać niejasnych lub nieprecyzyjnych sformułowań Przygotowanie się do prezentacji z rzutnikiem: Aranżując salę, pamiętaj, że każde pomieszczenie jest inne Przed prezentacją zapoznaj się ze sprzętem

57 Wskazówki Lista czynności przed prezentacją: Sprawdź, czy rzutnik stoi w miejscu łatwo dostępnym Sprawdź, czy rzutnik jest dobrze widziany ze wszystkich miejsc Sprawdź czy rzutnik i ekran sa dobrze ustawione Połóż zegarek obok rzutnika aby kontrolować czas Miej przygotowaną i sprawdzoną prezentację. Weź kopię zapasową Przygotuj inne materiały Korzystanie z rzutnika: Nie stawaj w świetle rzutnika Ustaw się tak, aby nie zasłaniać ekranu Nie wskazuj palcem. Użyj dłoni lub wskaźnika Nie gaś światła w pokoju Nie mów do ekranu utrzymuj kontakt wzrokowy ze słuchaczami

58 Bibliografia J. Bartyzel Od mistrza do superlidera. Rola trenera w grupie szkoleniowej M. Dubel-Brodnicka Zanim rozpoczną się szkolenia Z. Kieras Przygoda z treningiem czy trening z przygodami M. Łaguna Szkolenia. Jak je prowadzić by K. Markert Materiały Trenerskie M. Sidor-Rządkowska Oceń szkolenia po owocach

59 KONIEC