Drohiczyński Przegląd Naukowy Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego Nr 6/2014
|
|
- Mikołaj Kalinowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Drohiczyński Przegląd Naukowy Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego Nr 6/2014 Elżbieta Buchcic Ilona Żeber-Dzikowska Zakład Zoologii i Dydaktyki Biologii Instytut Biologii Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości szkoły The tasks of the teacher and the teaching staff resulting from the multicultural school Słowa kluczowe: edukacja wielokulturowa, szkoła, uczniowie, wielokulturowość, społeczeństwo, międzykulturowość Keywords: multicultural education, school, students, multiculturalism, society, interculturalism Uczestniczenie w świecie wielokulturowym wymaga silnego i dojrzałego poczucia tożsamości. Ryszard Kapuściński Analizując dane Głównego Urzędu Statystycznego można stwierdzić, że co roku przybywa do naszego kraju coraz więcej cudzoziemców. Powodów dla których obcokrajowcy są gotowi porzucić własną ojczyznę i osiedlić się w innym miejscu jest wiele. Często wiąże się to z poszukiwaniem bezpieczeństwa i spokojnego życia. Jeszcze częściej zmuszają ich do tego warunki materialne. Emigrują całe rodziny, ale przeprowadzka szczególnie trudna jest dla dzieci, które nie znając języka trafiają w obce środowisko rówieśnicze. W nowych placówkach oświatowych trudno im się od-
2 40 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska naleźć. Nie znając najprostszych słów jak:,,dziękuję czy,,proszę zmuszane są do przyswajania wiedzy w obcym dialekcie. Sytuacja nie jest również sprzyjająca dla polskich rówieśników oraz nauczycieli. Dlatego warto dokładniej przeanalizować ten problem i zastanowić się nad wadami oraz zaletami wielokulturowości w szkole. Nie ma żadnych wątpliwości, że najtrudniej całą sytuację znoszą najmłodsi obcokrajowcy. Najwięcej jest ich w szkołach dużych miast oraz w pobliżu ośrodków dla uchodźców. Nauczyciele, pedagodzy, psychiatrzy zgodnie twierdzą, że dla prawidłowego rozwoju dziecka duże znaczenie ma pełna integracja i poczucie jedności ze środowiskiem szkolnym. Łatwo się domyślić, że uczniowie ci napotykają w szkole na kilka trudnych do pokonania barier, które znacznie utrudniają proces integracji. W literaturze dotyczącej tej problematyki wyróżnia się kilka grup obcokrajowców lub mniejszości narodowych, których dzieci uczęszczają do polskich szkół. Uchodźcy są grupą stanowiącą trudne wyzwanie edukacyjne dla polskich nauczycieli. Często traktują oni Polskę jako tymczasowe miejsce pobytu, wielu posiada nieuregulowaną sytuację prawną. Zdecydowana większość spośród nich nie zna języka polskiego. Wszystkie te czynniki są ogromną przeszkodą w sprawnej edukacji. Według danych UNHCR 53% dzieci uchodźców w Polsce nie chodzi do szkoły, a 49% nie przystępuje do egzaminów z języka polskiego. Imigranci grupa obcokrajowców, którzy przyjeżdżają do Polski najczęściej w celach zarobkowych. Wielu z nich przebywa nielegalnie. Dzieci imigrantów, zwłaszcza tych którzy zamieszkują nasz kraj przez kilka lat najczęściej uczęszczają do szkoły. Na ogół szybko adaptują się do warunków polskich placówek oświatowych i nie sprawiają zbyt dużych problemów edukacyjnych. Jedyną przeszkodą w ich edukacji jest nieuregulowany status prawny rodziców. Uczniowie migrujący dzieci zmieniające swoje miejsce zamieszkania w związku z np. częstymi zmianami miejsc pracy swoich rodziców, najczęściej uczą się w szkołach niepublicznych. Mniejszości narodowe uczniowie ci są obywatelami polskimi, posiadającymi jednocześnie prawo do nauki języka własnej narodowości czy grupy etnicznej 1. 1 Bernacka-Langier A., Janik-Płocińska B., Kosowicz A., Pawlic-Rafałowska E., Piegat- Kaczmarzyk M., Walczak G., Rejmer Z., Wasilewska-Łaszczuk J., Zasuńska M., Inny w polskiej szkole, Warszawa 2010.
3 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 41 Wielokulturowość w obecnych czasach odgrywa bardzo istotną rolę i ma duży wpływ na polskie szkolnictwo. Przyczyną pojawienia się różnorodności kultur i jej efektem dla społeczeństwa i szkolnictwa jest wstąpienie Polski do Unii Europejskiej. Wielokulturowość według Encyklopedii PWN: 1) wielość kultur; fakt zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub szerzej fakt istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup religijnych, subkultur itp., 2) polityka rządowa zmierzająca do niwelacji napięć społecznych związanych z faktem wielokulturowości danej populacji, 3) działania środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy udział różnych środowisk w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym kraju. Najważniejszymi zadaniami szkoły, które powinna spełniać wobec swoich podopiecznych jest dążenie do wszechstronnego rozwoju ucznia poprzez nauczanie, kształcenie umiejętności i wychowanie, co należy odnieść również do przygotowania wychowanków do egzystencji w społeczeństwie, gdzie obecna jest wielokulturowość. Nauczanie i wychowanie respektując chrześcijański system wartości za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości do Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i Świata. (Ustawa o systemie oświaty z dnia r.) Wielokulturowość przyszłość polskiej szkoły: poznanie kultur, tradycji i zwyczajów innych narodów, nauka tolerancji, akceptacji i szacunku w stosunku do osób odmiennych zarówno kulturowo, jak i etnicznie, gotowość do nawiązania międzykulturowego dialogu poszanowanie różnorodności kulturowej we współczesnym społeczeństwie przy jednoczesnym występowaniu odrębnych tożsamości i przekonań kulturowych, próba zniesienia uprzedzeń, kreowania i akceptowania negatywnych stereotypów wobec osób pochodzących z innych narodowości, wyzbycie się ksenofobii niechęci, wrogości, lęku oraz przesadnego wyrażania niechęci wobec cudzoziemców, na rzecz relacji o charakterze tolerancji wobec odmienności kulturowej, poznanie rzeczywistości w jakiej żyją mieszkańcy innych kultur sprzyja pragnieniu poznania tych krajów, co będzie przejawiać się zainteresowaniem nauką języków obcych,
4 42 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska chęć wyjazdu za granicę między innymi w ramach wymiany międzynarodowej uczniów, a w dalszym ich życiu w związku z tym, że panują tam lepsze warunki ekonomiczne, łatwiej znaleźć pracę, wszechstronne i unowocześnione wykształcenie kadry pedagogicznej, nastawione na znajomość języka, historii, kultury mniejszości narodowych występujących na terenie kraju, szkoła międzynarodowa wydaje certyfikaty uprawniające do nauki w innych krajach, np. umożliwia zdawanie matury międzynarodowej ułatwia w przyszłości swobodne poruszanie się uczniów polskich na zagranicznym rynku pracy, międzynarodowa współpraca nauczycieli z pedagogami z innych krajów, między innymi poprzez realizację projektów edukacyjnych, zwiększanie kompetencji nauczycieli z polskiej szkoły oraz zdobywanie wiedzy i świadomość społeczeństwa dotyczącej problematyki mniejszościowej. Wielokulturowość problem polskiej szkoły: zanik polskiej tożsamości narodowej, czyli poczucia odrębności wobec innych narodowości ze względu na język, symbole narodowe, świadomość pochodzenia, stosunek do dziedzictwa kulturowego, polskie dzieci mogą tracić poczucie patriotyzmu, zagrożenie eksterminacją polskiej kultury, obecność dyfuzji kulturowej (przenikanie się kultur) prowadzące do powstawania subkultur, wielokulturowość prowadzi do rozluźnienia wspólnoty narodowej (i już najmłodsi Polacy tracą poczucie bezpieczeństwa, jednostki współczesne są mniej skłonne do poświęceń dla narodu i państwa), do ojczystego języka polskiego mogą wkraść się zapożyczenia pochodzące z innych języków ( makaronizmy zastępowanie polskich słów obcymi zwrotami), obniżenie poziomu i jakości nauczania, ze względu na dostosowanie programów edukacyjnych do potrzeb uczniów będących na różnych etapach kształcenia, konflikty w grupie wynikające z niezrozumienia odmienności, narażenie uczniów na wpływ niszczących społeczeństwo ideologii, efekt jednostronnej tolerancji małe grupy etniczne mogą izolować się i narzucać swoje prawa.
5 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 43 Priorytetowe cele edukacji wielokulturowej: przeciwdziałanie i sprzeciw wobec takich zjawisk społecznych jak rasizm, przesąd, dyskryminacja, podkreślenie znaczenia kontaktu wielokulturowego, który będzie promował pluralizm kulturowy w miejsce segregacji i asymilacji kulturowej, bezstronność wobec uczniów, którzy pochodzą z innego kraju, należą do mniejszości narodowych lub są dziećmi uchodźców, równe możliwości edukacyjne dla wszystkich dzieci. Proces dydaktyczno-wychowawczy w klasie wielokulturowej Praca z klasą wielokulturową jest dla każdego nauczyciela wyzwaniem. Opieka nad dziećmi wychowanymi w innej kulturze, być może słabo posługujących się językiem polskim, może doprowadzić do niezrozumienia, od którego tak blisko do konfliktu, między nauczycielem a uczniem. Rola pedagoga w takim zespole jest szczególnie ważna, dlatego też wymaga ona dodatkowego przygotowania. Programy nauczania i wychowania wielokulturowego powinny uwzględniać: asymilowanie mniejszości ze społeczeństwem większościowym, zaznajamianie z kulturą dominującą (ma to spowodować wyrównanie szans i zapewnić rozwój), przekazywanie języka, historii i kultury społeczności dominującej członkom grup mniejszościowych, przy zachowaniu zasady poprawności politycznej, wychowanie ku tolerancji, zapobieganie rasizmowi, uwrażliwianie na problem stygmatu (naznaczania), uprzedzeń, negatywnych stereotypów itp., zauważanie problemu strukturalnych krzywd mniejszości i kształtowanie u nich motywacji upominania się o swoje prawa oraz podejmowania działań własnych w celu poprawy swoich warunków socjalnych, politycznych, kulturalnych itp., program nauczania powinien uwzględniać kulturę uczniów ze wszystkich grup społecznych i kulturowych, a nie wyłącznie kultury dominującej w danym kraju. Wskazówki dla nauczyciela pracującego z klasą wielokulturową: Praca w klasie z dziećmi pochodzącymi z różnych kultur i narodowości może być dla nauczyciela dużym wyzwaniem. Ponieważ mogą one
6 44 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska zachowywać się w sposób niezrozumiały dla opiekuna, kierując się odmiennymi normami kulturowymi lub reagując na doświadczenia w klasie, będące dla nich trudnym przeżyciem. Dodatkowo na różnice kulturowe nakłada się brak znajomości języka polskiego. Między dziećmi może kształtować się konflikt, który wpływa na dynamikę relacji w klasie. Analizując problematykę wielokulturowości w klasie, często skupiamy się na kulturze i pochodzeniu uczniów. Łatwo jest zapomnieć, iż nauczyciel jest także kulturowo ukształtowany, ponieważ posiada swoje kulturowo uwarunkowane wyobrażenia i zachowania, które świadomie lub nieświadomie przynosi na zajęcia, a czytelne są one poprzez to jak wyraża się i o czym mówi, jak się ubiera, jak reaguje na zachowania dzieci oraz jak postrzega własną rolę jako pedagoga. Jego kultura jest jednym z podstawowych czynników kształtujących zajęcia oraz wszystko to, co dzieje się w zespole. Zakładanie, że nauczyciel jest kulturowo neutralny może być krzywdzące dla podopiecznych w klasie wielokulturowej. Takie założenie sprawia, że dzieci pochodzące z kultury odmiennej od kultury nauczyciela pozycjonują się jako Inne. Jeżeli zaś kultura wychowawcy jest przedstawiona jako jeden z przykładów kultur funkcjonujących w klasie, to dzieci otrzymują przyzwolenie na utożsamianie się z własną kulturą, zamiast postrzegać siebie jako bliżej nieokreślonego Innego. Świadomość własnej kultury to tylko początek. Ważne jest też bliższe zrozumienie innych kultur, zarówno poprzez zapoznanie się z historią i dorobkiem kulturowym innych krajów, ale także poprzez zdobycie wiedzy o normach i obyczajach, które kierują zachowaniami dzieci wychowanych w tych kulturach. Informacje o kulturach krajów pochodzenia podopiecznych może pomóc: w codziennych relacjach z dziećmi, których zachowania wydają się trudne do zrozumienia, zmniejszy poziom frustracji w trudnych sytuacjach, pomoże lepiej ocenić zachowania dzieci (dzięki temu, mniejsze jest ryzyko, iż dzieci zostaną ukarane za to, że zachowują się zgodnie z własną kulturą), nawiązać lepszy kontakt z rodzicami, których warto włączyć w proces kształcenia, jeżeli problematyczne zachowanie ucznia rzeczywiście wynika ze złej woli, a nie różnic kulturowych (można wówczas wspólnie z rodzicami określić metody wsparcia dla ucznia), włączyć tematy różnic kulturowych w sam proces uczenia,
7 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 45 wszystkim dzieciom w klasie zrozumieć i docenić różnice kulturowe swoich rówieśników, jeżeli przy różnych okazjach wplata się informacje o krajach pochodzenia i normach kulturowych różnych uczniów w zespole, zaprezentować w sposób bardziej świadomy kulturę polską. Warto również pamiętać, że różnice między dziećmi często wynikają ze statusu, jaki zajmują w społeczeństwie nie zaś z różnic kulturowych. Sytuacja ekonomiczna w jakiej znajdują się uchodźcy i migranci może wpływać na szereg sfer ich życia, a zarazem kształtować sposób w jaki są odbierani przez społeczeństwo polskie. Z drugiej strony marginalizacja ekonomiczna prowadzić może po stronie osób marginalizowanych do odgradzania się od społeczeństwa większościowego, czy obronnej samoizolacji. Taki proces jest niebezpieczny, bowiem nasila różnice i brak porozumienia między grupami społecznymi. Nauczyciel musi być świadomy, że dzieci różnią się nie tylko pod względem religii, światopoglądu, języka, lecz także zasobów, z jakich mogą korzystać w szkole i poza nią. Im większy zasób informacji na temat, z jaką skalą różnic między podopiecznymi mamy do czynienia, tym skuteczniej możemy wspierać integrację między uczniami i lepiej interweniować w sytuacji konfliktu między nimi. Jedną z wielu metod, które można zastosować w prowadzeniu klasy wielokulturowej to opracowanie różnorodnych zajęć, pozwalających poznać i omówić różne sposoby postrzegania i rozumienia świata. W klasie wielokulturowej, ważne jest by każdy czuł, że jego perspektywa kulturowa traktowana jest jako równie ważna i wartościowa. Dzieci pochodzące z kultur mniejszościowych mają poczucie przewagi grupy większościowej; mogą zatem czuć, że ich pozycja w klasie jest gorsza. Pokazanie uczniom faktu, iż istnieją różne sposoby patrzenia nawet na najbardziej podstawowe kwestie uczy empatii, a zarazem sprawia, iż wszyscy podopieczni mogą czuć się równie wartościowymi członkami zespołu. Nauczyciel może uwzględnić różne sposoby patrzenia na świat wynikające z różnic kulturowych poprzez: Korzystanie z materiałów dydaktycznych i wspierających, nawiązujących do różnych kultur, krajów i wartości. Korzystanie z materiałów, które przygotowane są przez osoby pochodzące z kultur reprezentowanych przez dzieci w klasie. Zapraszanie gości reprezentujących różne kultury, religie, kraje; takie osoby mogą przekazać dzieciom źródłową wiedzę i informacje.
8 46 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska Wiadomości z pierwszych stron gazet mogą stanowić tematy zajęć (np. trzęsienie ziemi w Haiti, budowa meczetu w Warszawie, problem bezrobocia). Warto również pamiętać o bardzo ważnym aspekcie, że w klasie wielokulturowej uczniowie często różnie pojmują wagę nauki (w sensie przyswajania wiedzy). Ponieważ mają inny stosunek do swojej roli jako ucznia oraz inaczej postrzegają rolę nauczyciela. Często zdarza się także, że dzieci mają różne przygotowanie do nauki szkolnej. Dlatego określenie podstawowych reguł i zasad obowiązujących na zajęciach może pomóc uporządkować relacje między członkami grupy tak, by każdy czuł, że w zespole panuje równość szans. Uczniowie powinni mieć poczucie, że wszystkich obowiązują te same podstawowe standardy i obowiązki: np. punktualność, szacunek dla innych. Powszechnie obowiązujące i jasno wyartykułowane zasady mogą zatem pomóc wszystkim (niezależnie od kultury pochodzenia) odnaleźć się w szkolnej rzeczywistości oraz ukształtować wzajemne relacje. Ważne, zasady i reguły powinny także pomóc zrozumieć, że nie mogą być stosowane jednolite standardy w przypadkach, gdy nie służą równości szans: np. uczniowie, którzy nie znają języka polskiego nie mogą być oceniani według tych samych miar, jak ci, którzy płynnie posługują się tym językiem. W tym celu, dobrze jest, by wszyscy wychowankowie rozumieli, że poza dobrymi wynikami, ceni się także ich wysiłek oraz stopień dokonanego postępu. Przykłady zasad i reguł: Szanujemy wszystkich w klasie. Jeżeli czegoś nie rozumiemy, to zadajemy pytanie. Nie naśmiewamy się z innych. Słuchamy, gdy ktoś inny mówi. Nie używamy przemocy. W określanie zasad i reguł można włączyć uczniów, którzy później będą je rozumieli, szanowali i przestrzegali. Bliższa znajomość ucznia i jego sytuacji może pomóc w opracowaniu zajęć, które powinny angażować ponieważ są ciekawe dla wszystkich w zespole, także dla dzieci z kultur, które stanowią mniejszość. Ponadto, jeżeli pozna się obiektywne powody, dla których podopieczny może mieć trudności w szkole, można wówczas opracować skuteczniejsze metody pomocy w poprawie wyników szkolnych. Prowadzący zajęcia winien pamiętać, że należy rozwijać wspólnotę w klasie poprzez wspieranie postaw współpracy zamiast konkurencji stosując różnorodne metody i formy pracy.
9 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 47 Konstruując rozwiązania mające w pełni poprawnie przeprowadzić proces edukacji międzykulturowej ważne jest zwrócenie uwagi na następujące kwestie: społeczno-prawne podstawy edukacji międzykulturowej, przezwyciężanie stereotypów i uprzedzeń, dobre praktyki edukacyjno-społeczne w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo, edukacja mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych, dobre praktyki edukacyjno-społeczne w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo. Dla polskiej szkoły priorytety edukacji europejskiej są często prawdziwą rewolucją: akceptacja różnorodności kulturowej, dowartościowanie kultur mniejszości, uwzględnienie pozaszkolnych doświadczeń w procesie uczenia się. Niezwykle pomocne w prowadzeniu zajęć z zakresu edukacji międzykulturowej są aktywizujące metody pracy: socjodrama, wchodzenie w role, metoda projektu, debata, dyskusja, przeprowadzanie wywiadów, projekty międzynarodowe, metoda NIKE, bezpośredni kontakt z przedstawicielami danej kultury, poznawanie zabytków danej kultury i opieka nad nimi. Jednym ze sposobów rozwijania w uczniach kompetencji kulturowych jest metoda NIKE (Nauczanie interkulturowe w kontekście europejskim), która skupia się na różnorodności obecnej w szkolnej klasie. Różnorodność to nie tylko różnice, ale również podobieństwa. Uczniowie różnią się między sobą, ale w wielu aspektach są do siebie podobni. Wszyscy skądś pochodzą, mają różne umiejętności i różne sposoby wyrażania siebie oraz komunikowania się z kolegami i nauczycielem. NIKE pomaga nauczycielowi zorganizować lekcje w taki sposób, aby wykorzystać obecną w klasie różnorodność, pokazać jej wartość i przekonać się, że jest ona przydatna w nauce i wspólnym działaniu. Każdy uczeń musi popatrzeć na każdego swojego kolegę jako na Innego i uznać go za równoprawnego twórcę kultu-
10 48 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska ry. Ważnym aspektem NIKE jest rotacja zadań w czasie kolejnych spotkań warsztatowych każdy uczeń ma szansę spróbować swoich sił realizując inne zadanie, tak by zarówno on sam jak i jego rówieśnicy mogli odkryć swoje mocne strony 2. Warto również pamiętać o wykorzystaniu metod, które kładą nacisk na dyskusje i wymianę poglądów: Praca w grupach lub parach, która pozwala nawiązać kontakt intelektualny i nauczyć współpracy. Kreowanie sytuacji, umożliwiających każdemu dziecku wykazanie się swoją wiedzą (np. poprzez zmianę osoby, która referuje zadanie wykonane w trakcie pracy grupowej). Zaproponowanie prezentacji na temat tradycji rodzinnej. Zadawanie uczniom prac, które wymagają współpracy poza klasą. Zwracanie uwagi na tych podopiecznych, którzy są mniej chętni do wypowiadania się. Stosowanie metod włączania ich do dyskusji/zajęć w sposób komfortowy dla nich samych (taką metodą może być właśnie praca w grupie). Można nawiązać do realiów życia uczniów na różne sposoby: Włączając informacje i odniesienia do kultur i krajów pochodzenia uczniów na zajęciach, niezależnie od tematu. Przedstawiając alternatywne wersje zdarzeń, np. podczas zajęć z historii można przedstawić kilka perspektyw jednego konfliktu/problemu, także takiego, który uwzględni historię kraju i/lub kultury pochodzenia ucznia. Wykorzystanie materiałów, które opracowane są przez osoby reprezentujące kraj pochodzenia lub kulturę uczniów należących do grupy mniejszościowej. W ten sposób każdy członek zespołu może poczuć, iż także jego wzorce kulturowe i autorytety są ważne i wartościowe. Opracowanie zajęć, które bezpośrednio nawiązują do ważkich problemów, np. różnic religijnych w klasie. Dokonanie analizy również kwestii społecznych, np. ucząc klasę o uchodźctwie. Uczniowie mogą dzięki temu lepiej zrozumieli tło społeczne, polityczne i kulturowe tego problemu. Prowadzenie zajęć, w sposób interaktywny z uwzględnieniem różnic poglądów i różnic kulturowych może otworzyć przestrzeń do konfrontacji wielu opinii i poglądów. Choć takie sytuacje mogą być trudne, to nie należy 2 Żeber-Dzikowska I.; Buchcic E.: Wielokulturowość społeczności lokalnej w szkole i w rodzinie. Drohiczyński Przegląd Naukowy. Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego. Nr 4/2012 DTN Drohiczyn 2012, s
11 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 49 ich unikać, bowiem mają one ważną funkcję dydaktyczną (np. uczą dialogu i negocjacji). W nowym miejscu dzieci tracą poczucie bezpieczeństwa. Spotykają setki obcych sobie twarzy. Jeśli nie znają dobrze języka przez długi czas skazane są na brak kolegów czy przyjaciół. Żyją w kraju, którego kultura i zwyczaje są im obce. Funkcjonowanie placówki oświatowej również może znacząco różnić się od tego, do jakiego byli przyzwyczajeni. Gorzej jeśli brak poczucia bezpieczeństwa przeradza się w poczucie zagrożenia. Poważny problem pojawia się także w przypadku, gdy dzieci te narażone są na brak akceptacji ze strony rówieśników. Kiedy pojawia się przemoc psychiczna lub fizyczna sytuacja jest bardzo trudna. Bariera językowa uniemożliwia zaalarmowanie pedagogów szkolnych czy też wychowawców. Dodatkowo wiele dzieci nosi w sobie traumatyczne przeżycia i obrazy z kraju rodzinnego. Ważne jest więc, aby kadra nauczycielska dobrze poznała historię ucznia, zapoznała się z kulturą jego kraju. Warto namawiać do tego także uczniów. Dzieciom cudzoziemskim należy stworzyć jak najlepsze warunki do nauki i rozwoju poprzez okazywanie im uwagi, akceptacji. Nowa sytuacja nie jest łatwa także dla nauczycieli. W dawnych latach studia nie przygotowywały do pracy z obcokrajowcami. Muszą oni radzić sobie sami. Metodą prób i błędów uczą się odpowiednich metod współpracy. Bariera językowa utrudnia pracę. Konieczność przekazania treści programowych, wytłumaczenia polecenia, wymaga poświęcenia większej ilości czasu dziecku-obcokrajowcowi. Od nauczyciela wymaga to umiejętności takiego prowadzenia zajęć, aby były one efektywne i aby dzieci polskie też na tym nie traciły. Problemem jest sprawdzenie wiedzy takich uczniów. Nie można liczyć, że dzieci te będą miały równe szanse z rówieśnikami. Nieznajomość języka bardzo utrudnia im uzyskanie równie dobrych ocen co rówieśnicy. Nauczycielowi sprawia trudność konieczność oceny takiego dziecka. W przypadku zapewnienia poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji istotna jest współpraca pomiędzy kadrą szkoły, a rodzicami. Jednak w wielu przypadkach opiekunowie sami nie potrafią odnaleźć i zaaklimatyzować się w nowym miejscu. Trudno jest im więc pomóc własnym dzieciom lub nauczycielom. Ważne jest poznanie kultury i zwyczajów panujących w państwie, z którego dziecko pochodzi. Wiedzą tą należy dzielić się ze środowiskiem szkolnym. Znacznie ułatwi nam to współpracę z uczniami i ich rodzicami. Nie tylko obcego pochodzenia. Pozwoli to także obalić pewne stereotypy panujące wśród polskich uczniów i ich rodzin. Należy zdawać sobie sprawę, że uchodźcy w naszym kraju często mają problemy mieszkaniowe czy finansowe. Warto więc wykazać się zrozumieniem
12 50 Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska dla uczniów, którzy mogą mieć problemy ze znalezień miejsca do nauki, odrobienia prac domowych. Edukacja międzykulturowa wymaga od szkoły nowego spojrzenia i otwartości, jak również dostosowania programów do realiów wielokulturowych społeczeństw. Od pewnego czasu praca szkoły oparta jest na założeniu równości wszystkim. Obecnie edukacja międzykulturowa wymaga od niej także uznania i szacunku dla różnic istniejących między poszczególnymi jednostkami. Staje się więc jasne, że musi ulec zmianie pozycja szkoły w środowisku. Zbyt często przekazuje się tu i wzmacnia negatywne stereotypy, odnoszące się do innych grup i kultur. W ramach nowej roli placówki oświatowej konieczne jest więc wprowadzenie procesu konstruktywnej komunikacji pomiędzy wszystkimi aktorami procesu edukacyjnego: nauczycielami, dziećmi, rodzicami, pracownikami administracji, władzą lokalną i innymi instytucjami. Jeśli edukacja międzykulturowa ma mieć miejsce w klasie i poza nią, muszą się na to składać działania wielopłaszczyznowe 3. Edukacja międzykulturowa powinna być również jednym z elementów kształcenia nauczycieli. Podręczniki i inne pomoce dydaktyczne powinny opierać się na wielu różnych źródłach, by uczeń mógł poznać dane zagadnienie z różnych punktów widzenia. Jednakże wprowadzenie tego typu rozwiązań nie jest zapewne łatwe i wymaga sporego wysiłku. W dzisiejszych czasach świat stał się maleńki. W ciągu kilkunastu godzin jesteśmy w stanie przemieścić się z jednego końca świata na drugi. Bardzo chętnie uczymy się języków obcych. Zdajemy sobie sprawę, że granice krajów stanowią tylko bariery administracyjne. Chętniej wyjeżdżamy w poszukiwaniu pracy, swojego miejsca na Ziemi. Narodowości, języki, kultury mieszają się. W szkołach wielokulturowych uczniowie mają okazję wcześniej poznać jak wygląda życie ludzi w innych krajach. Mają okazję stać się bardziej otwarci na pozorną obcość. Uczą się, że współżycia i współpracy z innymi. Stają się bardziej tolerancyjni, poznają czym jest empatia. Dla polskiego dziecka częstym problemem jest np. zakaz gry na komputerze. Poznając historię innych dowiadują się, że są dzieci, które nie mają komputerów, nie chodzą do szkoły, a ich zmartwieniem jest wojna w kraju. Dzieci obcego pochodzenia uczą się języka polskiego, a dzieci polskie mają okazję poznać ich język. Obie strony czerpią korzyści. Obecność podopiecznych innego pochodzenia możemy śmiało wykorzystać jako okazję do poruszania kwestii rasizmu czy dyskryminacji. 3 Leppert R., Edukacja w świecie współczesnym, Kraków 2000, s. 124.
13 Zadania nauczyciela i grona pedagogicznego wynikające z wielokulturowości 51 Wielokulturowość w szkole okazuje się być zjawiskiem coraz częstszym. Nie mniej jednak multikulturalizm nie jest łatwy. W nowym środowisku trudno odnaleźć się ludziom dorosłym. Mnogość otaczających nas barier przeraża. Trudno więc dziwić się, że dla dzieci przeprowadzka do obcego kraju jest jeszcze trudniejsza. Nauka wzajemnej tolerancji wśród najmłodszych jest bardzo trudna. Dlatego też my, nauczyciele musimy wykazać się w takich przypadkach dużą, życiową modrością. Odstawić na bok uprzedzenia i zaopiekować się dziećmi obcego pochodzenia, aby nie czuły się zagubione. Pokazać swoją postawą, że ograniczenia kulturowe stwarzamy sami. Nie jest to łatwy proces. Ale wspólne egzystowanie ludzi pochodzących z różnych kultur jest możliwe. Tylko od nas zależy jak będzie ono przebiegać oraz czy będzie ono miało więcej zalet lub wad. Na edukację międzykulturową składają się różnego rodzaju programy i inicjatywy szkolne, realizowane w placówkach oświatowych lub poza nimi. Szkoła stanowi obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, bez niej starania czynione w celu wprowadzenia edukacji międzykulturowej będą z pewnością mało skuteczne. Należy zaznaczyć, że wielokulturowość staje się współcześnie zjawiskiem wszechobecnym, co podnosi wartość słów wypowiedzianych kilka lat temu przez Ryszarda Kapuścińskiego: zastanówmy się, czy żyjąc w różnych kulturach, cywilizacjach, religiach, chcemy szukać w innych kulturach rzeczy najgorszych, żeby umacniać własne stereotypy, czy raczej będziemy starali się znajdować punkty styczne ( ) Nasz świat znajduje się na rozdrożu. Pewna tendencja wydaje się nieuchronna będziemy żyć w świecie wielokulturowym. Trzeba nadmienić, iż wyłącznie od nas wszystkich zależy czy będzie to świat pokoju i koegzystencji, czy świat antagonizmów i konfliktów 4. Niezwykle istotne dla tego typu wychowania jest zachowanie i poszanowanie prawa ludzi do odmienności kulturowej. Rezultatem takiego procesu powinno być pokojowe i partnerskie współżycie ludności różnych kultur na terenie jednego kraju. Jednakże cel ten jest niezwykle trudny do osiągnięcia. Organizowanie wymian i spotkań między dziećmi i młodzieżą różnych krajów będzie pomocne, gdyż warto przyjąć hipotezę, iż ludzie różnych kultur, którzy często się ze sobą spotykają, przełamują obustronne uprzedzenia. 4 Śliz A., Szczepański M. S.: Wielokulturowość i jej socjologiczny sens. Festival Caravan czy wielokulturowe street party?, Studia socjologiczne 2011, 4 (203), s. 23.
14 52 Summary Elżbieta Buchcic, Ilona Żeber-Dzikowska Kultura pokoju nie kłóci się w żaden sposób ze zdrowym patriotyzmem, ale nie ma w niej miejsca na nacjonalizm i małostkowość. Jan Paweł II The intercultural education and upbringing seem to be a response to the reality of the multicultural society. At present, multiculturalism plays a very important role and has a large impact on the Polish education. The most essential tasks of the educational institutions, which should meet their students needs are to introduce the comprehensive development of the student through the use of the following processes, i.e., teaching, learning and developing skill, moreover, upbringing. It should also be applied to the process of preparing students for the existence in a society, in which multiculturalism is present. Bibliografia Bernacka-Langier A., Janik-Płocińska B., Kosowicz A., Pawlic-Rafałowska E., Piegat-Kaczmarzyk M., Walczak G., Rejmer Z., Wasilewska-Łaszczuk J., Zasuńska M., Inny w polskiej szkole, Warszawa Leppert R., Edukacja w świecie współczesnym, Kraków, Śliz A., Szczepański M.S.: Wielokulturowość i jej socjologiczny sens. Festival Caravan czy wielokulturowe street party? [w:] Studia socjologiczne 2011, 4 (203). Żeber-Dzikowska I.; Buchcic E.: Wielokulturowość społeczności lokalnej w szkole i w rodzinie. Drohiczyński Przegląd Naukowy. Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego. Nr 4\2012 DTN Drohiczyn Dr Elżbieta Buchcic Zakład Zoologii i Dydaktyki Biologii Instytut Biologii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. Dr hab. Ilona Żeber-Dzikowska Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Biologii Zakład Zoologii i Dydaktyki Biologii. Zajmuje się współczesnymi problemami nauk społecznych, pedagogicznych, biologicznych środowiskowych, lokalnymi działaniami środowiskowoedukacyjnymi wśród szerokiego spektrum wiekowego dzieci, młodzieży i dorosłych.
Praca z klasą wielokulturową. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli. Autor: Katarzyna Kubin, Wice-prezes Fundacji Forum na rzecz Różnorodności
Praca z klasą wielokulturową. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli. Autor: Katarzyna Kubin, Wice-prezes Fundacji Forum na rzecz Różnorodności Seria Wydawnicza Maieutike nr 1/2010 Praca z klasą wielokulturową.
Bardziej szczegółowoDorota Dąbrowska WOM Gorzów Wlkp.
Dorota Dąbrowska WOM Gorzów Wlkp. Edukacja wielokulturowa zajmuje się przybliżaniem uczniom wielu innych kultur i służy przełamywaniu etnocentrycznego sposobu myślenia oraz stereotypów kulturowych. Edukacja
Bardziej szczegółowoProgram Wychowawczy Zespołu Szkół im. Janusza Korczaka w Łubiance na lata 2012-2015
Program Wychowawczy Zespołu Szkół im. Janusza Korczaka w Łubiance na lata 2012-2015 Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie- naucz. Jeśli nie wie- wytłumacz. Jeśli nie może- pomóż Przyjęty do realizacji
Bardziej szczegółowoW SIECI WSPÓŁPRACY - O WSPOMAGANIU PRACY NAUCZYCIELI UCZĄCYCH DZIECI Z DOŚWIADCZENIAMI MIGRACYJNYMI. dr Dominika Bucko
W SIECI WSPÓŁPRACY - O WSPOMAGANIU PRACY NAUCZYCIELI UCZĄCYCH DZIECI Z DOŚWIADCZENIAMI MIGRACYJNYMI dr Dominika Bucko Dzieci z doświadczeniem migracji Dzieci imigrantów o różnym statusie (pracownicy sezonowi,
Bardziej szczegółowoOpinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968)
Opinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968) Minister Edukacji Narodowej ceni każdą inicjatywę, dzięki której uczniowie
Bardziej szczegółowoProgram wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 2 w Gliwicach.
Program wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 2 w Gliwicach. Przyjęty uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 07.09.2016. NACZELNY CEL WYCHOWANIA Wszechstronny rozwój młodego człowieka zmierzający do ukształtowania,
Bardziej szczegółowoAbsolwent Szkoły Podstawowej w Pogorzałkach:
Dążymy do tego, aby nasi uczniowie byli dobrze przygotowani do nauki na wyższym etapie edukacyjnym; byli dobrze przygotowani do życia społecznego w rodzinie, środowisku lokalnym, ojczyźnie, zjednoczonej
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY SZKOŁY ZESPÓŁ SZKÓŁ IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W BORKU WLKP.
KONCEPCJA PRACY SZKOŁY ZESPÓŁ SZKÓŁ IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W BORKU WLKP. CEL NADRZĘDNY: Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, wspieranie go w procesie nabywania wiedzy i umiejętności,
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe [Wybrane fragmenty]
USTAWA z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe [Wybrane fragmenty] Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoProjekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie)
Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie) Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 jest strategicznym dokumentem opisującym cele i sposoby rozwoju warszawskiej
Bardziej szczegółowoMediacja, jako sposób rozwiązywania sporów. Daria Bernaś Mediacje i negocjacje społeczne Rok II, sem. II, studia II stopnia, stacjonarne
Mediacja, jako sposób rozwiązywania sporów Daria Bernaś Mediacje i negocjacje społeczne Rok II, sem. II, studia II stopnia, stacjonarne Drogi Nauczycielu! 1. Czym jest mediacja? 2. Procedura mediacji 3.
Bardziej szczegółowoTakie jest Rzeczpospolitą władanie, jakie młodzieży chowanie Stanisław Staszic
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 65 W ŁODZI Takie jest Rzeczpospolitą władanie, jakie młodzieży chowanie Stanisław Staszic Priorytet w wychowaniu młodego człowieka powinien mieć dom rodzinny.
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO DLA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W STRZELINIE
PROGRAM WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO DLA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W STRZELINIE Podstawa prawna: 1.Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. ( Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póżn. zm.).
Bardziej szczegółowoSzwedzki dla imigrantów
Szwedzki dla imigrantów Cel kształcenia Celem kształcenia w ramach kursu Szwedzki dla imigrantów (sfi) jest zapewnienie osobom dorosłym, które nie posiadają podstawowej znajomości języka szwedzkiego, możliwości
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY Szkoły Podstawowej nr 2 SZKOŁA PRZYJAZNA DZIECKU
PROGRAM WYCHOWAWCZY Szkoły Podstawowej nr 2 im. Marii Konopnickiej SZKOŁA PRZYJAZNA DZIECKU Nasze cele: osiągnięcie przez wszystkich uczniów pełni ich rozwoju intelektualnego i osobowościowego, przygotowanie
Bardziej szczegółowoWYNIKI AUTOEWALUACJI w Szkole Promującej Zdrowie przeprowadzonej w roku szkolnym 2014/2015
WYNIKI AUTOEWALUACJI w Szkole Promującej Zdrowie przeprowadzonej w roku szkolnym 2014/2015 Szkoła Podstawowa im. Ks. Mariana Wiewiórowskiego w Gomulinie AUTOEWALUACJA przeprowadzona została wśród uczniów,
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY
SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY Liceum Ogólnokształcące Animator Program został uchwalony przez Radę Pedagogiczną i zatwierdzony do realizacji od II semestru roku szkolnego w dniu 12.01.2016 roku. Uchwała
Bardziej szczegółowoStrona 1. SZKOŁA PODSTAWOWA nr 143 im. STEFANA STARZYŃSKIEGO w WARSZAWIE PROGRAM WYCHOWAWCZY. Warszawa 2015/16
Strona 1 SZKOŁA PODSTAWOWA nr 143 im. STEFANA STARZYŃSKIEGO w WARSZAWIE PROGRAM WYCHOWAWCZY Warszawa 2015/16 Strona 2 PODSTAWA PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO SZKOŁY Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY NA PIERWSZY ROK NAUKI
PROGRAM WYCHOWAWCZY NA PIERWSZY ROK NAUKI CEL GŁÓWNY CELE SZCZEGÓŁOWE ZADANIA FORMA REALIZACJI ODPOWIEDZIALNY I. Dobre komunikowanie się 1. Podstawowe zasady dobrej komunikacji Poznanie zasad dobrej komunikacji:
Bardziej szczegółowoKierunki polityki oświatowej państwa 2016/2017
Kierunki polityki oświatowej państwa 2016/2017 Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2016/2017 1. Upowszechnianie czytelnictwa, rozwijanie kompetencji czytelniczych
Bardziej szczegółowoWychowanie i profilaktyka w szkole i placówce
Wychowanie i profilaktyka w szkole i placówce Reforma edukacji od nowego roku szkolnego 2017/2018 Zmiany w przepisach Nowa ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 11 stycznia 2017 r.,
Bardziej szczegółowoMODEL ABSOLWENTA SZKOŁY
MODEL ABSOLWENTA SZKOŁY ABSOLWENT ODDZIAŁU PRZEDSZKOLNEGO jest kulturalny: stara się używać form grzecznościowych, przestrzega reguł obowiązujących w grupie, uważnie słucha dzieci i dorosłych, próbuje
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 6 W KIELCACH
KONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 6 W KIELCACH na lata 2015 2017 WSTĘP powstała w celu wyznaczania kierunków wprowadzanych zmian w organizacji działalności placówki oraz kontynuowania
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ PRZY SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO - WYCHOWAWCZYM W LESZNIE Podstawy prawne systemu wychowania Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja Praw Dziecka Deklaracja
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM NR 2 w WARSZAWIE im. Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
PROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM NR 2 w WARSZAWIE im. Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari Wizja: Nasza szkoła wychowuje Polaka świadomego obywatela Europy XXI w. Misja: Nasza szkoła wychowuje człowieka
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Bursy Szkolnej Nr 3. w Radomiu
Koncepcja pracy Bursy Szkolnej Nr 3 w Radomiu Bursa Szkolna Nr 3 w Radomiu jest placówką zapewniającą opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. W związku
Bardziej szczegółowoI etap edukacyjny: klasy I III Edukacja wczesnoszkolna
Załącznik nr 1 I etap edukacyjny: klasy I III Edukacja wczesnoszkolna Edukacja wczesnoszkolna obejmuje pierwsze trzy lata nauki dziecka w szkole i ma za zadanie stopniowo przygotować dziecko do uczestnictwa
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Gimnazjum im. św. Franciszka z Asyżu w Teresinie
Koncepcja pracy Gimnazjum im. św. Franciszka z Asyżu w Teresinie,,( ) Wychowywać to nie znaczy kształcić tylko rozum, lecz kształtować harmonijnie całego człowieka, a więc także jego serce i charakter.
Bardziej szczegółowoProgram adaptacyjny. dla klasy I. Jestem pierwszakiem. w Szkole Podstawowej nr 28
Szkoła Podstawowa nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku Program adaptacyjny dla klasy I Jestem pierwszakiem w Szkole Podstawowej nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku ,,Dzieci różnią się od
Bardziej szczegółowoProjekt z ZUS w gimnazjum
Załącznik nr 1 do regulaminu Projektu z ZUS Projekt z ZUS w gimnazjum Obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego kładzie duży nacisk na kształtowanie u uczniów postaw umożliwiających sprawne
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowoZespołu Szkół Ponadgimnazjalnych
Koncepcja pracy i rozwoju Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Świeciu w latach 2012-2017 Wizja szkoły Dzisiaj uczymy się tego, co będzie ważne jutro Kontynuujemy najlepsze tradycje, orientujemy nasze wszystkie
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M.
KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. Montessori MISJA PRZEDSZKOLA Nasze przedszkole jest drogowskazem
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM
PROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM PRZY SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO - WYCHOWAWCZYM W LESZNIE Podstawy prawne systemu wychowania Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja Praw Dziecka Deklaracja Praw Osób
Bardziej szczegółowoDanuta Sterna: Strategie dobrego nauczania
: Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY SPECJALNEJ PRZYSPOSABIAJĄCEJ DO PRACY
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY SPECJALNEJ PRZYSPOSABIAJĄCEJ DO PRACY PRZY SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO - WYCHOWAWCZYM W LESZNIE Podstawy prawne systemu wychowania Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja
Bardziej szczegółowoOddolne projekty uczniów
Samorząd uczniowski jako doświadczenie aktywności obywatelskiej Oddolne projekty uczniów Olga Napiontek, Joanna Pietrasik projekt Szkolenie jest częścią projektu Samorząd uczniowski jako doświadczenie
Bardziej szczegółowoWśród koleżanek i kolegów. Budowanie pozytywnego obrazu siebie. i relacji w grupie.
"Jest tylko jeden sposób nauki - poprzez działanie. Paulo Coelho Wśród koleżanek i kolegów. Budowanie pozytywnego obrazu siebie i relacji w grupie. Innowacja pedagogiczna dla uczniów klas V VI na lata
Bardziej szczegółowoNaturalną potrzebą i prawem każdego dziecka jest przynależność do grupy społecznej.
doświadczeń Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr 2 w Sosnowcu Szkoły muszą być bardziej inkluzyjne niż wykluczające, ich celem powinna być troska o wszystkich i zapewnienie bezpiecznej atmosfery stąd
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy MSPEI
Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY PRZEDSZKOLA PUBLICZNEGO W KANIOWIE
PROGRAM WYCHOWAWCZY PRZEDSZKOLA PUBLICZNEGO W KANIOWIE Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (
Bardziej szczegółowoMISJA I WIZJA. Gimnazjum im. Rady Europy w Kostrzynie
MISJA I WIZJA Załącznik nr 02 do Statutu Gimnazjum im. Rady Europy w Kostrzynie Gimnazjum im. Rady Europy w Kostrzynie Kostrzyn 2012 r. 1 S t r o n a MISJA SZKOŁY J WYCHOWUJEMY POLAKA I EUROPEJCZYKA esteśmy
Bardziej szczegółowoNegocjacje międzynarodowe w biznesie
Negocjacje międzynarodowe w biznesie Terminy szkolenia 22-23 czerwiec 2015r., Warszawa - Centrum Szkoleniowe - Progress Project 15-16 październik 2015r., Warszawa - Centrum Szkoleniowe - Progress Project
Bardziej szczegółowoPROGRAM ADAPTACYJNY. DLA UCZNIÓW KLAS CZWARTYCH W SZKOLE PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI NR 82 im. JANA PAWŁA II W WARSZAWIE
PROGRAM ADAPTACYJNY DLA UCZNIÓW KLAS CZWARTYCH W SZKOLE PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI NR 82 im. JANA PAWŁA II W WARSZAWIE ZAŁOŻENIA PROGRAMU: Dzieci i napotykają na podobne problemy przy przekraczaniu
Bardziej szczegółowoMisja Szkoły Podstawowej im. Wandy Chotomskiej w Józefowie
Misja Szkoły Podstawowej im. Wandy Chotomskiej w Józefowie Szkoła nasza stanowiąca społeczność uczniów, nauczycieli i rodziców jest szkołą: nowoczesną, dającą solidne podstawy dalszego kształcenia dzięki
Bardziej szczegółowoProgram adaptacyjno-wychowawczy ZSiP w Krośnicach
Program adaptacyjno-wychowawczy ZSiP w Krośnicach Wstęp Zmieniając szkołę uczniowie spotykają się po raz z nowymi kolegami i nauczycielami, często znajdują się w dotąd nieznanym miejscu. Każda z klas jest
Bardziej szczegółowoMOBILNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA - SZANSA NA ROZWÓJ UCZNIÓW ZSP NR 2 RCKUIP IM. TADEUSZA KOŚCIUSZKI W ŁOWICZU
MOBILNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA - SZANSA NA ROZWÓJ UCZNIÓW ZSP NR 2 RCKUIP IM. TADEUSZA KOŚCIUSZKI W ŁOWICZU Projekt numer: 2017-1-PL01-KA102-037872 Projekt realizowanego ze środków Unii Europejskiej na zasadach
Bardziej szczegółowoROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW UCZNIÓW. Kamila Ordowska
ROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW UCZNIÓW Kamila Ordowska Dlaczego powinniśmy kształcić postawy społeczne i obywatelskie? Dynamicznie zmieniające się realia współczesnego świata rozwój cywilizacyjno
Bardziej szczegółowoRealizacja obowiązku szkolnego przez uczniów polskich poza granicami kraju
Raport z monitoringu w zakresie przyjmowania do szkół publicznych w województwie opolskim cudzoziemców oraz uczniów obywateli polskich powracających z zagranicy W związku z przeprowadzonym monitoringiem
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY. SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. Emilii Sczanieckiej w Konarzycach
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. Emilii Sczanieckiej w Konarzycach Rok szkolny 2014/2015 Szkolny Program Wychowawczy Szkoły Podstawowej im. E. Sczanieckiej w Konarzycach zakłada wszechstronny
Bardziej szczegółowoBiblioteki szkolne w nowym prawie oświatowym
Biblioteki szkolne w nowym prawie oświatowym LESZEK ZALEŚNY PRZEPISY Leszek Zaleśny 1. ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r. poz. 1379 ze zm. w 2017 r. poz. 60) 2. ustawa
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOSEWIE
Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Pedagogicznej Nr 6/2013 z dnia 10.09.2013r. PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOSEWIE Wrzesień 2013 r. PODSTAWA PRAWNA Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W KARCZEWIE NA ROK SZKOLNY 2016/2017
Załącznik nr 2 do Statutu Szkoły Podstawowej nr 2 w Karczewie PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W KARCZEWIE NA ROK SZKOLNY 2016/2017 SZKOŁA: Kreatywna, bezpieczna i przyjazna dla ucznia, nauczyciela,
Bardziej szczegółowoCzym jest nauczanie dwujęzyczne?
Języka obcego nauczymy się lepiej kiedy będzie nam on służył do przyswojenia sobie czegoś więcej niż tylko jego samego Jean Duverger Czym jest nauczanie dwujęzyczne? Od pewnego czasu można zauważyć wzrost
Bardziej szczegółowoPreambuła. Jesteśmy szkołą gwarantującą równość szans.
Preambuła Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi w Kluczborku jest miejscem gdzie stwarza się warunki do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dzieci i uczniów o specjalnych potrzebach
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE
KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE Koncepcja pracy przedszkola oparta jest na celach i zadaniach zawartych w aktach prawnych: ustawie o systemie oświaty oraz aktach wykonawczych
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy. SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 1. w Choszcznie. na lata 2015/ /2019
Koncepcja pracy SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 1 w Choszcznie na lata 2015/2016 2018/2019 Choszczno 2015 r. 1 1. Założenia koncepcji. Koncepcja pracy szkoły jest dokumentem, który odpowiedzią na oczekiwania i potrzeby
Bardziej szczegółowoPostawy nauczycieli wobec odmienności kulturowej. Prezentacja wyników badań pilotażowych przeprowadzonych w Krakowie
Postawy nauczycieli wobec odmienności kulturowej. Prezentacja wyników badań pilotażowych przeprowadzonych w Krakowie Urszula Majcher-Legawiec Doradca metodyczny ds. wielokulturowości Specyfika pracy w
Bardziej szczegółowoRola i znaczenie biblioteki szkolnej w systemie oświaty. Sulejówek, 21 marca 2017 r.
Rola i znaczenie biblioteki szkolnej w systemie oświaty Sulejówek, 21 marca 2017 r. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży to jeden z podstawowych
Bardziej szczegółowoMiędzykulturowa Wymiana Młodzieżowa:
SZUKAMY UCZESTNIKÓW PROJEKTÓW! Szkolenia międzynarodowe, wymiany młodzieżowe oraz Wolontariat Europejski (EVS) to świetne okazje do zdobycia nowego i cennego doświadczenia, przydatnej wiedzy, poznania
Bardziej szczegółowoMISJA "UCZYMY NIE DLA SZKOŁY, LECZ DLA ŻYCIA"
Gimnazjum im. Jana Pawła II w Iwierzycach 39-124 Iwierzyce 186 tel. 17 745 50 94 fax. 17 222 15 25 www.gimiwierzyce.pl adres e-mail: gimnazjum@iwierzyce.pl MISJA "UCZYMY NIE DLA SZKOŁY, LECZ DLA ŻYCIA"
Bardziej szczegółowoInny w polskiej szkole poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi
Inny w polskiej szkole poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi Redakcja: Ewa Pawlic-Rafałowska Autorzy: Anna Bernacka Langier, Barbara Janik-Płocińska,, Ewa Pawlic-Rafałowska, Marta
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
KONCEPCJA PRACY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. BOGUSŁAWA X W BIAŁOGARDZIE NA ROK SZKOLNY 2014/2015 opracowana na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 roku w sprawie
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Zespołu Szkolno Przedszkolnego w Maniowie
Koncepcja pracy Zespołu Szkolno Przedszkolnego w Maniowie 2015-2020 Koncepcja pracy została opracowana w oparciu o: Ustawę o systemie oświaty z 7 września 1991r. (Dz. U. z 2004 nr 256, poz. 2572) ze zmianami,
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy. Przedszkola Publicznego Nr 32. w Tarnowie. Promującego Zdrowie
Koncepcja pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie Promującego Zdrowie Koncepcja Pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie została opracowana na podstawie: 1. Rozporządzenia Ministra Edukacji
Bardziej szczegółowoPedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy.
Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy. Pedagogizacja rodziców jest to działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 6 W KIELCACH
KONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 6 W KIELCACH na lata 2015 2017 WSTĘP Koncepcja pracy Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 w Kielcach powstała w celu wyznaczania kierunków wprowadzanych
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY rok szkolny 2011/2012 GIMNAZJUM NR 6 W LEGIONOWIE
PROGRAM WYCHOWAWCZY rok szkolny 2011/2012 GIMNAZJUM NR 6 W LEGIONOWIE GŁÓWNE CELE DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZYCH: 1. Szerzenie wiedzy o prawach dziecka oraz prawach i obowiązkach ucznia wśród uczniów. 2. Kształtowanie
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 9 W SIEDLCACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 9 W SIEDLCACH Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu- o tym jak żyć co robić, jak postępować, współżyć z innymi patrzeć, odczuwać,
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY ZESPOŁU SZKOLNO PRZEDSZKOLNEGO DLA DZIECI NIESŁYSZĄCYCH I SŁABO SŁYSZĄCYCH W KATOWICACH na lata
PLAN PRACY ZESPOŁU SZKOLNO PRZEDSZKOLNEGO DLA DZIECI NIESŁYSZĄCYCH I SŁABO SŁYSZĄCYCH W KATOWICACH na lata 2017 2022 Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to kim jest; nie przez to,
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY ZESPOŁU SZKÓŁ Z ODDZIAŁAMI SPORTOWYMI NR 5 W POZNANIU
PROGRAM WYCHOWAWCZY ZESPOŁU SZKÓŁ Z ODDZIAŁAMI SPORTOWYMI NR 5 W POZNANIU Naczelny cel wychowawczy Celem wychowania szkolnego jest wspieranie rozwoju młodego człowieka we wszystkich sferach jego funkcjonowania.
Bardziej szczegółowoWĘDRUJĄC RAZEM KU PRZYSZOŚCI
WĘDRUJĄC RAZEM KU PRZYSZOŚCI Program wychowawczy Mlodzieżowego Domu Kultury w Świdnicy im. Mieczyslawa Kozara- Sobódzkiego Do realizacji w latach 2012-2014 PROGRAM WYCHOWAWCZY WĘDRUJĄC RAZEM KU PRZYSZŁOŚCI
Bardziej szczegółowoLp. Cele operacyjne Zadania. Motywowanie do systematycznej pracy, obowiązkowości, sumienności.
Program Wychowawczy Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Grodzisku Wlkp. (na 3 letni okres pobytu w szkole) Wychowanie stanowi integralną całość z nauczaniem i jest zasadniczym zadaniem
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU NIEPUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W BRZEGACH. Na lata
KONCEPCJA FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU NIEPUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W BRZEGACH Na lata 2012-2017 Koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły została opracowana w oparciu o: 1.Ustawę o systemie
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej
Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej Nasza szkoła realizuje potrzeby i oczekiwania całej społeczności szkolnej i środowiska lokalnego. Kształci i
Bardziej szczegółowoSkrót założeń strategii rozwoju usług edukacyjnych w gminie Lesznowola
Skrót założeń strategii rozwoju usług edukacyjnych w gminie Lesznowola sporządzony w ramach projektu Od diagnozy do strategii model planowania rozwoju usług publicznych dofinansowanego ze środków Unii
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W KOCHANOWICACH
KONCEPCJA PRACY SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W KOCHANOWICACH CELE KONCEPCJI PRACY PRZEDSZKOLA 1. Diagnozowanie i rozwijanie inteligencji wielorakich dzieci. Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych
Bardziej szczegółowoProgram Wychowawczy Szkoły
Zespół Szkół im. Jana Kochanowskiego w Częstochowie Program Wychowawczy Szkoły na rok szkolny 2015/2016 Częstochowa, sierpień 2015 Podstawy prawne: 1. Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 15 W KROŚNIE
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 15 W KROŚNIE W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem o to ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby poprzez
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ W PAWŁOWIE NA LATA 2013-2018
KONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ W PAWŁOWIE NA LATA 2013-2018 MISJA SZKOŁY Jesteśmy szkołą bezpieczną i przyjazną. Szanujemy się wzajemnie i wspieramy. Celem naszej szkoły jest dobre przygotowanie uczniów
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 8 im. MIKOŁAJA KOPERNIKA w MALBORKU BEZPIECZNA I PRZYJAZNA SZKOŁA
PROGRAM PROFILAKTYKI DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 8 im. MIKOŁAJA KOPERNIKA w MALBORKU BEZPIECZNA I PRZYJAZNA SZKOŁA Szkoła realizuje cele i zadania wychowawcze na podstawie Ustawy o systemie oświaty
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKI PLAN ROZWOJU NA LATA ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 2 IM. LEONA RUTKOWSKIEGO W PŁOŃSKU
EUROPEJSKI PLAN ROZWOJU NA LATA 2019-2025 ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 2 IM. LEONA RUTKOWSKIEGO W PŁOŃSKU WSTĘP Ucząc we współczesnej szkole mamy świadomość szybko zmieniającej się rzeczywistości. Warunkiem świadomego
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY. SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Warszawie na rok szkolny 2013/2014
KONCEPCJA PRACY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Warszawie na rok szkolny 2013/2014 Koncepcja pracy szkoły została opracowana w oparciu o: Ustawę o systemie oświaty z dnia
Bardziej szczegółowoP R O G R A M W Y C H O W A W C Z Y
Szkoła winna stać się kuźnią cnót społecznych, tak bardzo potrzebnych naszemu narodowi. Jan Paweł II P R O G R A M W Y C H O W A W C Z Y Zespołu Szkół Techniczno Ekonomicznych im. Mikołaja Reja w Myślenicach
Bardziej szczegółowoProgram Wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 3 im. mjr. H. Dobrzańskiego Hubala w Łodzi
Program Wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 3 im. mjr. H. Dobrzańskiego Hubala w Łodzi Szkoła jako środowisko wychowawcze powinna stworzyć warunki dla wszechstronnego rozwoju dziecka na miarę jego indywidualnych
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA W CZERNIKOWIE
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA W CZERNIKOWIE 2015/2016 Podstawa prawna: 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483, późn. zm.)
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY SPOŁECZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 12 W WARSZAWIE-WESOŁEJ W LATACH
KONCEPCJA PRACY SPOŁECZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 12 W WARSZAWIE-WESOŁEJ W LATACH 2015 2017 Priorytety do pracy w latach 2015-2017 W obszarze kształcenia: I. Podnoszenie standardów nauczania, uczenia się
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY
POSZUKIWANIE P R A W D Y POCZĄTKIEM MĄDROŚCI SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY DŁUGOFALOWY PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 73 IM. GENERAŁA WŁADYSŁAWA ANDERSA we WROCŁAWIU OPRACOWANIE I NOWELIZACJA:
Bardziej szczegółowoMisja szkoły. Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni
Misja szkoły Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni w wiedzę i umiejętności pozwalające im podejmować naukę i pracę w kraju i za granicą. Cechuje ich wrażliwość i otwartość
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 1 ROK SZKOLNY 2016/2017
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 1 ROK SZKOLNY 2016/2017 Szkoła Podstawowa Nr 1 realizuje cele zawarte w Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego oraz w Statucie Szkoły Podstawowej Nr 1 ze szczególną
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY. Szkoły Podstawowej nr 15. im. Tadeusza Kościuszki. w Kielcach. na lata
KONCEPCJA PRACY Szkoły Podstawowej nr 15 im. Tadeusza Kościuszki w Kielcach na lata 2018 2022 WSTĘP Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej nr 15 w Kielcach powstała w celu wyznaczania kierunków wprowadzanych
Bardziej szczegółowoCele wychowawcze na lekcjach języka polskiego. Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN
Cele wychowawcze na lekcjach języka polskiego Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN 1. Cele wychowawcze szkoły w podstawie programowej. 2. Kształtowanie wartości i wychowawcze funkcje szkoły na lekcjach języka
Bardziej szczegółowoKoncepcja Pracy Szkoły Podstawowej nr 15 im. Polskich Olimpijczyków w Koninie na lata
Koncepcja Pracy Szkoły Podstawowej nr 15 im. Polskich Olimpijczyków w Koninie na lata 2014-2019 Spis treści: 1. Misja i wizja. 2. Cele strategiczna na okres 5 lat [ 2014 2019 ]. 3. Kierunki rozwoju szkoły.
Bardziej szczegółowoGrant Wielkopolskiego Kuratora Oświaty
Struktura podstawy programowej oraz warunki i sposób realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego z języka polskiego, języka obcego, historii i wiedzy o społeczeństwie w roku szkolnym 2017/2018
Bardziej szczegółowoMisja i wizja Szkoły Podstawowej nr 2 im. K.K. Baczyńskiego w Puławach
Misja i wizja Szkoły Podstawowej nr 2 im. K.K. Baczyńskiego w Puławach MISJA SZKOŁY Jednym z głównych celów Szkoły Podstawowej nr 2 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Puławach jest systematyczne podnoszenie
Bardziej szczegółowoKARTA PROJEKTU. Odpowiedzialni, Aktywni, Pewni Siebie i Efektywni Tytuł projektu Poprzez Dialog Wielokulturowy Okres realizacji 01.08.2011 31.07.
KARTA PROJEKTU Informacje o projekcie Odpowiedzialni, Aktywni, Pewni Siebie i Efektywni Tytuł projektu Poprzez Dialog Wielokulturowy Okres realizacji 01.08.2011 31.07.2013 Informacje o projektodawcy Nazwa
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY XV Liceum Ogólnokształcącego im. Zjednoczonej Europy w Gdańsku
PROGRAM WYCHOWAWCZY XV Liceum Ogólnokształcącego im. Zjednoczonej Europy w Gdańsku Misja szkoły XV Liceum Ogólnokształcące im. Zjednoczonej Europy w Gdańsku jest szkołą, które swoje działania opiera na
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 1. WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE A EDUKACJA PRZYRODNICZA (Wiesław Stawiński)...11
SPIS TREŚCI WSTĘP (Wiesław Stawiński)........................ 9 ROZDZIAŁ 1. WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE A EDUKACJA PRZYRODNICZA (Wiesław Stawiński)..................11 1.1. Problemy globalizacji........................
Bardziej szczegółowojest dziedziną nauk humanistycznych zajmującą się badaniem procesu nauczania i uczenia się polszczyzny jako języka obcego i drugiego (Miodunka 2016:
Przemysław E. Gębal jest dziedziną nauk humanistycznych zajmującą się badaniem procesu nauczania i uczenia się polszczyzny jako języka obcego i drugiego (Miodunka 2016: 54). metodyka nauczania języka polskiego
Bardziej szczegółowoSEMINARIA STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Rok akademicki 2016/2017 PEDAGOGIKA
SEMINARIA STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Rok akademicki 2016/2017 PEDAGOGIKA lp. Nazwisko i imię promotora tytuł naukowy Katedra/zakład Temat -zagadnienia Tytuł: Uczniowie (dzieci i młodzież) a zagrożenia
Bardziej szczegółowo