1. Idea społeczeństwa informacyjnego Pół wieku o społeczeństwie informacyjnym Co to jest społeczeństwo informacyjne?...

Transkrypt

1

2

3

4 Spis treści 1. Idea społeczeństwa informacyjnego Pół wieku o społeczeństwie informacyjnym Co to jest społeczeństwo informacyjne? Przedsięwzięcia na rzecz rozwoju SI w woj. śląskim Od PRELUDE do Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Istotne projekty na rzecz rozwoju SI w woj. śląskim stan wdrożenia Sektor ICT w woj. śląskim Bariery i problemy dla wdrażania społeczeństwa informacyjnego w woj. śląskim Od nieuświadomionej niewiedzy do braku potrzeby Od podejmowania decyzji do przywództwa z wykorzystaniem potencjału ICT... 36

5 1. Idea społeczeństwa informacyjnego 1.1. Pół wieku o społeczeństwie informacyjnym Termin społeczeństwo informacyjne SI (ang. information society IS) ma już ponad pół wieku, pojawił się bowiem po raz pierwszy na początku lat 60. XX w. w japońskich naukach społecznych 1. Mogłoby się zatem wydawać, że przez ten czas osiągnięto konsensus przynajmniej w obszarze znaczeniowym. Tymczasem wielość funkcjonujących definicji i podejść badawczych w dotyczących społeczeństwa informacyjnego powoduje, że konieczna jest systematyzacja i doprecyzowanie podstawowych określeń opisujących ten obszar. W miejsce cytowania nawet tych najbardziej popularnych definicji proponuje się zogniskowanie uwagi na centralne znaczenie jakie dla koncepcji SI mają kategorie informacja oraz wiedza. Jak zauważa W. Cellary w określeniu społeczeństwo informacyjne zwraca uwagę słowo informacja, choć w odniesieniu do człowieka chodzi jednak bardziej o wiedzę, która jest niezbędna zarówno do przyswajania i rozumienia informacji, jak i do jej tworzenia 2. Zarówno informacja, jak i wiedza są niejednoznacznymi kategoriami pojęciowymi. Niekiedy przypisuje się im formę pojęć pierwotnych, niedefiniowalnych. W kontekście prowadzonych rozważań można sformułować następujące sprzężenia zwrotne między informacją a wiedzą. 1 L.Z. Karvalics, Information society what is it exactly? (The meaning, history and conceptual framework of an expression), Network for Teaching Information Society, Budapest 2007, s W. Cellary, Wstęp. [w:] Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju społecznym. UNDP, Warszawa 2002.

6 Rys. 1. Dane, informacje, wiedza, mądrość zestawienie zależy od kontekstu mądrość ludzie wiedza nie zależy od kontekstu dane informacje systemy technologii informatycznych niski stopień zrozumienia całego zagadnienia wysoki stopień zrozumienia całego zagadnienia Źródło: D. J. Skyrme, Knowledge Networking, Creating the Collaborative Enterprise, Butterworth Heinemann, Oxford 1999, s.47. Dane stanowią niższy poziom w stosunku do informacji. Dane są definiowane jako niepołączone ze sobą fakty, które po uporządkowaniu stają się informacjami mającymi nadawcę i odbiorcę i zmieniającymi sposób w jaki odbiorca postrzega pewne zjawiska. Informacją nie są więc wszelkie dane, a tylko te, które mają znaczenie ze względu na przyjmowane wartości i cele. Po wyciągnięciu wniosków z dostępnych danych i informacji, postawieniu ich w odpowiednim kontekście przy jednoczesnym zaangażowaniu ludzkiego umysłu powstaje wiedza, której posiadanie poparte doświadczeniem i umiejętnością przewidywania stanów rzeczy prowadzi do mądrości 3. Wiedza zajmuje odmienny, wyższy poziom w procesie poznawczym aniżeli informacja. Dopiero w momencie sformułowania ściśle ujętego i prawdziwego sądu na podstawie dostępnych danych i informacji można zidentyfikować pojęciowo wiedzę. Nie każda informacja jest lub może stać się wiedzą, ale każda wiedza jest (była) informacją. Wiedza jest swoistą pochodną informacji, która jawi się istotną składową wiedzy i kiedy jest zestawiana z kontekstem i doświadczeniem staje się wiedzą. Tym samym informacja to pewien szczególny rodzaj dobra ekonomicznego, którego wartością użytkową jest ograniczanie niepewności oraz pełnienie potencjalnej funkcji zasobu pierwotnego w stosunku do kategorii wiedzy 4. 3 Instytut Zarządzania Wiedzą, Gospodarka oparta na wiedzy Stan, diagnoza i wnioski dla Polski, Ekspertyza Instytutu Zarządzania Wiedzą w Krakowie, Warszawa Kraków R. Żelazny, Ekonomia wieku informacji i wiedzy - w kierunku teorii gospodarki wiedzy i nowej specjalizacji. W: Rozwój ekonomii jako dziedziny nauki ze szczególnym uwzględnieniem tendencji do specjalizacji. Red. G. Musiał, Wydawnictwo UE Katowice, 2011, s

7 To właśnie informacja i wiedza stały się od pewnego czasu podstawowymi czynnikami rozwoju społeczno-gospodarczego. Pionierskie prace badawcze w tym zakresie podjął D. Bell, który w 1959 roku w Salzburgu użył terminu społeczeństwo postindustrialne. Określił nim społeczeństwo, które przeszło z etapu produkcji dóbr do społeczeństwa usług 5. Studia te zostały rozwinięte przez Bella w kierunku identyfikacji miejsca wiedzy w rozwoju społecznym 6. Koncepcje gospodarki wiedzy, przemysłu wiedzy, rodzaju podmiotów gospodarujących wiedzą i typów wiedzy wprowadził do badań ekonomicznych F. Machlup 7. Jak już wspomniano wcześniej, równolegle, tj. na początku lat 60. XX wieku pojawił się po raz pierwszy termin społeczeństwo informacyjne. W końcu lat 70. XX wieku P. Drucker podkreślił znaczenie transformacji w kierunku tzw. społeczeństwa pokapitalistycznego, opartego na wiedzy i gospodarki wiedzy 8. Na gruncie ujęć Bell a, Machlup a i Drucker a opierał się M. Porat prowadząc badania dotyczące gospodarki informacyjnej i sektora informacyjnego 9. W latach 80. XX wieku A. Toffler przedstawił koncepcję trzeciej fali cywilizacji postindustrialnej, w której podstawowym zasobem jest informacja i ICT 10. Zinformatyzowany (informational) sposób rozwoju współczesnych społeczeństw kapitalistycznych (tzw. społeczeństw sieciowych) oparty na ekspansji ICT, który tworzy podłoże dla gruntownej zmiany warunków i stylu życia społecznego poddał badaniom M. Castells 11. Problematyka społeczeństwa informacyjnego oraz gospodarki opartej na wiedzy stała się szeroko obecna również w publikacjach na gruncie polskim M.A. Rose: The post-modern and the post-industrial: a critical analysis. Cambridge University Press 1991, p D. Bell, The Coming of post-industrial society: A venture in social forecasting, Basic Books, New York F. Machlup: The Production and Distribution of Knowledge in the United States. Princeton University Press, Princeton P.F. Drucker, The age of discontinuity: guidelines to our changing society, New York: Harper and Row, 1968; P.F. Drucker, Post-capitalist society, Harper Business, New York M.U. Porat, The information economy, volume 1, Office of Telecommunications, US Department of Commerce, Washington DC 1977, p A. Toffler, The third wave, Bantam Books, New York M. Castells, The information age: economy, society and culture. The rise of network society, Vol. 1, Blackwell Publishers, Oxford 1996; M. Castells, The information age: economy, society and culture. The rise of network society, Vol. 2, Blackwell Publishers, Oxford 1997; M. Castells, The information age: economy, society and culture. The rise of network society, Vol. 3, Blackwell Publishers, Oxford A. Szewczyk (red.), Społeczeństwo informacyjne. Problemy rozwoju, Difin, Warszawa 2007; J. Papińska- Kaceperek (red.), Społeczeństwo informacyjne, PWN, Warszawa 2008; C.M. Olszak, E. Ziemba (red.), Kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w świetle śląskich uwarunkowań regionalnych, Akademia Ekonomiczna, Katowice 2010; P. Sienkiewicz, J.S. Nowak, Społeczeństwo informacyjne. Krok naprzód, dwa kroki wstecz, Polskie Towarzystwo Informatyczne, Katowice 2009; R. Żelazny: Determinanty rozwoju gospodarczego Polski w aspekcie koncepcji gospodarki opartej na wiedzy. W: GOW wyzwanie dla Polski. Red. J. Kotowicz-Jawor, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2009; M.

8 1.2. Co to jest społeczeństwo informacyjne? Społeczeństwa wykorzystujące informację i wiedzę, w stopniu większym niż kiedykolwiek wcześniej, są określane w różnorodny sposób, np. jako oparte na wiedzy, cyfrowe, postindustrialne, nowe czy też informacyjne. Można przyjąć, że począwszy od lat 50. XXw., w których gwałtowny rozwój elektroniki (tzw. czwarta fala innowacji Schumpetera) zaowocował pojawieniem się pierwszych komputerów, aż do zintegrowania możliwości komputerów oraz wprowadzonych wcześniej technologii telekomunikacyjnych (fala trzecia) i pojawienia się technologii informacyjnych i komunikacyjnych ICT 13 (piąta fala) wraz z ich ekspansją we wszystkie dziedziny gospodarowania, rośnie znaczenie informacji i wiedzy w procesach rozwojowych. Tym samym można postawić hipotezę o przełomowej roli jaką w rozwoju SI odegrały innowacje w obszarze sieci cyfrowych, m.in.: internetowe aplikacje infrastrukturalne, tj. język HTML (HyperText Markup Language) i system WWW (World Wide Web) oraz przeglądarki datowane na początek lat 90. XX w 14. Umożliwiły bowiem zintegrowanie, po relatywnie niskich kosztach, funkcjonujących dotychczas obok siebie rezerwuarów zasobów komputerowych i systemów komunikacyjnych w otwartą sieć, znacznie podwyższającą ich użyteczność 15. Komputery osobiste wraz zoprogramowaniem (personal computers PC s), nadajniki i odbiorniki radiowo telewizyjne, aparatura telefonii przewodowej i bezprzewodowej i pozostałe komponenty elektroniczne stworzyły za pomocą szerokiego spektrum połączeń komunikacyjnych ogólnie dostępną sieć sieci o nieograniczonym zasięgu i możliwościach. Podczas Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego, który odbył się pod auspicjami Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej (ITU) i Organizacji Narodów Zjednoczonych w dwóch fazach, tj. w grudniu 2003r. w Genewie i listopadzie 2005r. w Goliński, Społeczeństwo informacyjne. Geneza koncepcji i problematyka pomiaru. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, ICT (technologie informacyjne i komunikacyjne TIK) obejmują infrastrukturę teleinformatyczną (sprzęt komputerowy, sieci, telefonię) oraz oprogramowanie (w tym e-produkty i e-usługi). 14 R. Żelazny, Ekonomia wieku, op. cit., s A New Economy? The Changing Role Innovation and Information Technology in Growth, Paris 2000, s. 57.

9 Tunisie podjęto problematykę SI w skali światowej 16. W punkcie pierwszym genewskiej Declaration of Principles, (traktującej o budowaniu społeczeństwa informacyjnego jako nowym wyzwaniu w nowym milenium) stwierdzono, że stawiające w centrum człowieka, zorientowane prorozwojowo społeczeństwo informacyjne to takie, w którym każdy ma możliwości tworzenia, dostępu, wykorzystania i udostępniania informacji i wiedzy, co pozwala jednostkom i społecznościom osiągnąć pełen potencjał w dochodzeniu do zrównoważonego rozwoju i poprawie jakości życia, w oparciu o cele i zasady Karty Narodów Zjednoczonych i całkowicie respektując i utrzymując w mocy Deklarację Praw Człowieka ( ) 17. Bezsprzecznie możliwości tworzenia, dostępu, wykorzystania i udostępniania informacji i wiedzy zostały wykładniczo zwielokrotnione dzięki rozwojowi technologii informacyjnych i komunikacyjnych. W związku z powyższym można stwierdzić, że społeczeństwo informacyjne to takie, w którym każdy obywatel posiada dostęp do technologii informacyjnych i komunikacyjnych (tj.: komputerów, Internetu i innych sieci, telefonów, smartfonów, tabletów, serwerów, terminali, smarttv), ma umiejętności, świadomość i możliwości wykorzystania ICT do sprawnego pozyskiwania wiarygodnej informacji po to, aby jak najlepiej zrealizować swoje cele. W społeczeństwie informacyjnym: (1) gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i administracja publiczna wykorzystują infrastrukturę ICT Internet i inne sieci, komputery, telefony, smartfony, tablety, serwery, terminale, smart TV po to, aby (2) sprawnie pozyskać wiarygodną informację przyjmującą coraz częściej postać cyfrowego produktu lub usługi (e-produktu, e-usługi) dla efektywnej realizacji celów w wielu obszarach swojej działalności. Wybranymi ogólnymi celami mogą być: lepsze zaspokajanie potrzeb, poprawa jakości życia, maksymalizacja zysku czy wzrost sprawności i efektywności administracji. W praktyce znajduje to wyraz w rozwoju e-biznesu, e-administracji, e-zdrowia, e-edukacji, e-kultury, e- turystyki. ( ) Nie będzie nowej gospodarki bez nowego społeczeństwa, a nowego społeczeństwa bez nowych instytucji ( ). Kraje i regiony muszą wypracować o wiele 16 podczas spotkania w Tunisie w tzw. Agendzie wezwano do budowy większej świadomości w obszarze możliwości jakie stwarzają Internet oraz pozostałe ICT dla gospodarek i społeczeństw, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w proklamowaniu w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 17 maja Światowym Dniem Społeczeństwa Informacyjnego. 17 World Summit on the Information Society, Declaration of Principles, Geneva 2003 Tunis 2005, December 2003.

10 bardziej uniwersalne i subtelne metody rozwoju. Muszą zacząć myśleć w kategoriach wykraczających poza nową gospodarkę ku nowemu społeczeństwu 18. To stwierdzenie wyraża konieczność położenia szczególnej uwagi na zagadnienia związane z rosnącym wpływem ICT na procesy społeczne i ewentualne sprzężenia zwrotne zachodzące między nimi, także na szczeblu regionalnym. 2. Przedsięwzięcia na rzecz rozwoju SI w woj. śląskim 2.1. Od PRELUDE do Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Dyskusję na temat społeczeństwa informacyjnego zainicjowano w Polsce w 1994r., a zatem w czasie publikacji słynnego raportu Bangemanna 19. Tym niemniej intensyfikacja działań w tym obszarze nastąpiła po wejściu Polski do Unii Europejskiej, co oczywiście bezpośrednio wiązało się z dostępem do środków unijnych. W województwie śląskim pierwsze prace poświęcone sensu stricte koncepcji społeczeństwa informacyjnego podjęto w ramach projektu PRELUDE (Promoting European Local and Regional Sustainability in the Digital Economy) realizowanego w latach przez konsorcjum 9 europejskich regionów w tym przez woj. śląskie 20. Idea projektu PRELUDE mająca na celu stworzenie europejskiego forum do twórczej wymiany myśli między ekspertami przedstawicielami regionów oraz kreowania wspólnych przedsięwzięć o charakterze innowacyjnych projektów naukowo-badawczych narodziła się w 2001 roku. Dyskusje w tym zakresie prowadziły paneuropejskie organizacje specjalizujące się we wspieraniu inicjatyw na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego: ERIS@ - European Regional Information Society Association, ELANET - European Local Authorities Telematic Network oraz TELECITIES 21. Podczas realizacji projektu odbyło się szereg konferencji, warsztatów i inicjatyw integrujących środowiska administracji, biznesu i nauki wokół problematyki społeczeństwa informacyjnego. Wśród nich wymienić można m.in.: konferencję na temat potencjalnych źródeł finansowania z funduszy europejskich działań w obszarze SI (wrzesień 2002r.), 18 A. H. Toffler, Cud sklonowany, Polityka, nr 30/ Raport: Strategia rozwoju informatyki w Polsce, I Kongres Informatyki Polskiej, Poznań 1994, Europe and the global information society. Bangemann report recommendations to the European Council, Bruselss

11 warsztat poświęcony problematyce możliwości realizacji projektów z zakresu SI z wykorzystaniem funduszy strukturalnych wraz z prezentacją wybranych koncepcji projektów (grudzień 2003r.), konferencję na temat idei partnerstwa na rzecz rozwoju SI w woj. śląskim (kwiecień 2003r.), utworzenie roboczego zespołu samorządowego ds. społeczeństwa informacyjnego (grudzień 2003r.), wykonanie badania pt.: Analiza stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim oraz rozwój klasterów innowacyjności (2003r.), konferencję na temat e-administracji podczas której zaprezentowano koncepcję projektu pn. System Elektronicznej Administracji Publicznej (SEKAP) oraz podkreślono znaczenie opracowania regionalnych strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego (marzec 2004r.). Prace nad dokumentem Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego rozpoczęto w grudniu 2007r. poprzez przyjęcie przez Zarząd Województwa Śląskiego zasad, trybu oraz harmonogramu prac. Prace te były prowadzone etapowo przy zaangażowaniu organów samorządu województwa (Zarządu i Sejmiku) oraz zespołów celowych. Wśród tych ostatnich wymienić należy Komitet Sterujący, konsultanta, zespół ekspertów, zespół redakcji i syntezy. W zakresie organizacji pracy w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego zastosowano używany do tej pory i sprawdzony tok postępowania, polegający na zaangażowaniu w prace wydziału odpowiedzialnego za planowanie strategiczne czyli Wydziału Planowania Strategicznego i Przestrzennego oraz wydziału bądź jednostki podległej, zajmującej się merytorycznie danym tematem, w tym przypadku było to Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego (ŚCSI) 22. Opracowanie, aktualizowanie i realizacja regionalnej strategii informatyzacji Województwa Śląskiego to jedno ze statutowych zadań ŚCSI wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej utworzonej w 2005r. Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą nr III/37/2/2009 z dnia 29 kwietnia 2009r. przyjął Strategię Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 i powierzył wykonanie uchwały Zarządowi Województwa Śląskiego. Celem Strategii jest jeszcze silniejsze wpisanie regionu w światowe trendy związane z rozwojem komunikacji 22 Polityka rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim, Śląskie Studia Regionalne, Nr (II) I, 2011, s. 46.

12 elektronicznej, a wraz z nią m.in. e-usług, e-lerningu, e-administracji, e-zdrowia, ze stałym zwiększaniem dostępu do Internetu oraz dyskontowaniem przez lokalne społeczności korzyści wynikających z dostępu do informacji i wiedzy 23. Wizję, misję, pola i cele strategiczne oraz kierunki działań Strategii prezentuje tabela Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015, Samorząd Województwa Śląskiego, Katowice 2009, s. 5.

13 WIZJA MISJA POLA STRATEGICZNE CELE STRATEGICZNE KIERUNKI DZIAŁAŃ Tabela 1. Struktura Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Woj. Śląskiego do roku 2015 Region aktywnie uczestniczący w rozwoju globalnego SI; powszechny, multikanałowy dostęp do ICT; Ludność świadoma możliwości ICT, zdolna do wykorzystania potencjału kreowanego w ramach SI; region powszechnych e-usług dla ludności; znaczący udział sektora ICT w dochodzie regionu; zrównoważony rozwój na bazie gospodarki wiedzy i SI Kapitał ludzki Podniesienie poziomu świadomości i kompetencji w zakresie możliwości wykorzystania potencjału technologii informacyjnych i komunikacyjnych Rozpropagowanie idei SI wśród mieszkańców województwa Tworzenie i rozwijanie narzędzi oraz wspieranie inicjatyw umożliwiających rozwój kompetencji niezbędnych do wy-korzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych Infrastruktura Poprawa technicznej i ekonomicznej dostępności infrastruktury informacyjnej i komunikacyjnej Śląskie mocne informacją Koordynacja działań związanych z rozbudową sieci teleinformatycznych w województwie Rozbudowa i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej z zapewnieniem jej bezpieczeństwa oraz mechanizmów kontroli jakości Wspieranie działań ukierunkowanych na zwiększenie intensywności konkurencji w obszarze ICT w województwie śląskim Usługi i treści Zwiększenie ilości i użyteczności usług i treści cyfrowych Rozbudowa interoperacyjnych platform e-usług publicznych Tworzenie, integracja i promocja elektronicznej informacji i wiedzy o województwie Gospodarka Wzrost udziału technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie rozwoju gospodarczego Kreowanie warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi firm z sektora ICT Wspieranie nowatorskich rozwiązań z wykorzystaniem ICT w relacjach biznesowych Zarządzanie Poprawa koordynacji i zarządzania e-rozwojem Wsparcie instytucjonalne podmiotów odpowiedzialnych za rozwój SI w województwie śląskim Wspieranie zmian organizacyjnoprawnych kształtujących rozwój SI Źródło: Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa śląskiego do roku 2015, Uchwała nr III/37/2/2009 Sejmiku Województwa Śląskiego, Katowice 2009, s. 116.

14 Proces wdrażania Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 odbywa się poprzez realizację odpowiednich przedsięwzięć, działań, inicjatyw, programów wojewódzkich, innych strategii branżowych, indywidualnych projektów o zasięgu regionalnym oraz działania bieżące Urzędu Marszałkowskiego, Śląskiego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, innych jednostek i podmiotów zależnych oraz pozostałych interesariuszy. Śledzenie zmian wprowadzanych w regionie za pomocą powyższych instrumentów oraz ewaluacja ich wpływu na stan realizacji poszczególnych celów i kierunków działań oraz stopnia zbliżania się stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w woj. śląskim do obrazu zapisanego w wizji wymaga monitorowania postępów realizacji zapisów Strategii. Istotną rolę w tym procesie odgrywają także dynamiczne zmiany zachodzące w bliższym i dalszym otoczeniu (technologiczne, instytucjonalne, prawne) determinujące swoiste środowisko dla podejmowanych przedsięwzięć 24. W celu koordynacji działań związanych z wdrażaniem zapisów dokumentu Strategii oraz monitoringiem i ewaluacją efektów procesu implementacji powołano Zespół ds. Wdrażania i Monitoringu Strategii Społeczeństwa Informacyjnego oraz Głównego Konsultanta Zespołu 25. Zespół liczy 18 osób, przewodniczącym jest Marszałek Województwa Śląskiego. Zespół w zależności od potrzeb może tworzyć stałe lub doraźne grupy robocze. Dotychczas w pracach wszystkich pięciu grup uczestniczyło kilkadziesiąt osób reprezentujących różne środowiska. Stałe grupy zostały określone w następujących obszarach: e-usługi, e-edukacja, e-zdrowie, sieci szerokopasmowe, systemy informacji przestrzennej. Wyniki prac poszczególnych grup roboczych wraz z analizą wskaźnikową Strategii w obszarach produktu, rezultatu i oddziaływania są prezentowane publicznie w ramach 24 Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres roczny X.2009 X.2010, Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, Katowice, listopad 2010, s Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 2527/312/III/2009 z 9 października 2009 roku; Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 2526/312/III/2009.

15 corocznych raportów monitoringowych opracowywanych w Śląskim Centrum Społeczeństwa Informacyjnego 26. Warto dodać, że zagadnienia dotyczące rozwoju społeczeństwa informacyjnego można odnaleźć w innych regionalnych dokumentach o charakterze strategicznym i kierunkowym, również tych obowiązujących jeszcze przed uchwaleniem Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku Istotne projekty na rzecz rozwoju SI w woj. śląskim stan wdrożenia W tej części zaprezentowane zostaną wybrane praktyczne rozwiązania mające istotne znaczenie dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego w woj. śląskim. System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej (SEKAP) to strategiczny projekt stymulujący rozwój SI w woj. śląskim. Jak już wspominano, koncepcję SEKAP-u zaprezentowano w 2004r. jako efekt organicznych prac wielu aktorów świadomych roli ICT i aktywnie kreujących warunki sprzyjające wykorzystaniu tych technologii w woj. śląskim. Celem głównym SEKAP (realizowanego w latach ) było stworzenie warunków organizacyjnych i technicznych dla świadczenia usług publicznych drogą elektroniczną oraz wzrost efektywności pracy administracji w realizacji tych usług 28. SEKAP był realizowany w partnerstwie z udziałem 54 podmiotów jednostek samorządu terytorialnego (jst) włącznie z liderem Urzędem Marszałkowskim (10 powiatów grodzkich, 7 powiatów ziemskich i 36 gmin). Obecnie w ramach SEKAP współpracuje 137 jednostek 29. Zarówno liczba partnerów, jak i dynamika wzrostu świadczą o pozytywnej roli jaką SEKAP odegrał w animowaniu współpracy i wykorzystaniu potencjału interesariuszy projektu np. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020 ; Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie ; Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego na lata ; Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego na lata

16 Zakres projektu o wartości ponad 27 mln zł finansowanego w 75% z EFRR w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego obejmował stworzenie środowiska teleinformatycznego dla świadczenia usług publicznych w formie elektronicznej, działania analityczne związane z przygotowaniem organizacyjnym do wdrożenia powyższego środowiska, a następnie zarządzania działaniami związanymi ze świadczeniem usług publicznych 30. Z rezultatów projektu mogą korzystać obywatele, przedsiębiorcy i urzędnicy (A2C, A2B, A2A), a usługi świadczone są na czterech poziomach dojrzałości: I informacyjnym (usługa posiada kartę informacyjną), II interakcyjnym (usługa zawiera formularz elektroniczny), III dwustronna interakcja (usługa umożliwia dwustronną komunikację) i transakcyjnym (usługa umożliwia pełną dwustronną komunikację otrzymanie decyzji elektronicznie). Dla zwiększenia potencjału oddziaływania SEKAP na rozwój SI w województwie podjęto działania, których rezultatem była realizacja projektu SEKAP2. Celem projektu o wartości ok. 9 mln zł realizowanego w okresie był wzrost liczby oraz jakości e- usług publicznych 31. Wśród istotnych działań podjętych w ramach SEKAP2 można wymienić między innymi: rozbudowę katalogu usług publicznych udostępnianych na Platformie e-usług Publicznych (PeUP) oraz platformie formularzy elektronicznych (PFE), instalację i konfigurację przeznaczonych dla Partnerów SEKAP nowych funkcji systemu obsługi dokumentów (SOD), integrację z Elektroniczną Platformą Usług Administracji Publicznej epuap. Obecnie na platformie SEKAP dostępnych jest 587 elektronicznych usług publicznych na różnych poziomach dojrzałości 32. Liczba wniosków otrzymanych elektronicznie przez urzędy partnerów SEKAP wyniosła na koniec września 2013 roku około , a liczba pism wysłanych elektronicznie ok Na obecną chwilę nie ma możliwości separacji danych w zakresie korespondencji między urzędami i korespondencji obywatel urząd. Tym niemniej można odnotować niski poziom zainteresowania mieszkańców e-usługami publicznymi. Udział dokumentów elektronicznych (z wyłączeniem urzędowego poświadczenia odbioru) w korespondencji wpływającej do urzędów z woj. śląskiego wyniósł dane na dzień , Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego 33 dane na dzień , Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego

17 w okresie 1 stycznia grudnia 2012 jedynie 4%, co stanowi jeden z najgorszych rezultatów w kraju (obok woj. dolnośląskiego i wielkopolskiego) 34. Rekomenduje się zintensyfikowanie działań zogniskowanych na podnoszenie świadomości i kompetencji mieszkańców w zakresie e-usług publicznych. Równolegle należy rozwijać zakres dostępnych usług oraz podnosić poziom ich dojrzałości, tak aby była pewność właściwej finalizacji sprawy bez konieczności wizyty w urzędzie. Z drugiej strony widoczny jest pozytywny wpływ SEKAP-u na wdrażanie wielu rozwiązań z zakresu e-administracji. Potwierdzają to między innymi dane z cyklicznych badań wpływu informatyzacji na działanie urzędów administracji publicznej w Polsce. Poniżej zaprezentowano najbardziej aktualne dane z raportu opublikowanego w 2012r. przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, według których: 35 usługi elektroniczne inne niż oparte o tzw. wzór pisma ogólnego najczęściej udostępniają urzędy z woj. śląskiego (65%), urzędy w woj. śląskim świadczą najwięcej usług opartych o załatwienie sprawy w pełni elektronicznie, 96% urzędów z woj. śląskiego informuje obywateli i przedsiębiorców o możliwości korzystania z usług administracji publicznej przez Internet oraz zachęca do korzystania z tej formy załatwiania spraw urzędowych (najwyższy odsetek w Polsce), w 83% urzędów woj. śląskiego funkcjonuje mieszany (elektroniczny i papierowy), a w 4% elektroniczny obieg dokumentów (najlepszy wynik w Polsce), w opinii 64% urzędów woj. śląskiego proces załatwiania spraw zainicjowanych drogą elektroniczną trwa krócej w porównaniu ze sprawami wniesionymi w sposób tradycyjny (najwyższy odsetek w Polsce), urzędy w woj. śląskim najczęściej w Polsce wykorzystują platformę regionalną do udostępniania usług elektronicznych (57%), urzędy z woj. śląskiego są liderami we wprowadzaniu nowych usług elektronicznych lub znacząco ulepszyły sposób świadczenia usługi stosując technologie teleinformatyczne (ex aequo z woj. świętokrzyskim), 46% urzędów z woj. śląskiego prowadzi otwarte konsultacje społeczne przez Internet w sprawach leżących we właściwości urzędu (najwyższy odsetek w Polsce). 34 Wpływ cyfryzacji na działanie urzędów administracji publicznej w Polsce w roku 2012, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, październik 2012r., s Ibid., s

18 Również w raporcie z 2013r. pt. Społeczeństwo informacyjne w liczbach dostrzeżono wysiłek administracji z woj. śląskiego i rozwiązań w ramach SEKAP-u wspierających rozwój społeczeństwa informacyjnego. Pod względem wskaźnika wspierania rozwoju SI biorącego pod uwagę świadczenie i rozwijanie usług e-administracji, wsparcie e-integracji i posiadanie użytecznej strony www, woj. śląskie zajmuje pierwsze miejsce w Polsce z wynikiem 32%, tj. ponad 150% średniej krajowej (rys. 1) 36. Bardzo wysoki wynik i pozycję lidera woj. śląskie osiągnęło również w cząstkowym wskaźniku świadczenia i rozwijania usług e-administracji (Polska 34%, Śląskie 61%). Jest on kalkulowany jako średnia ważona następujących zmiennych udostępnianie usług elektronicznych, wprowadzanie nowych usług elektronicznych lub ulepszanie sposobu ich świadczenia przez stosowanie ICT, informowanie i zachęcanie do korzystania z usług e-administracji, monitorowanie satysfakcji klientow z obsługi, monitorowanie zainteresowania e-usługami oraz finansowanie rozwoju usług elektronicznych z funduszy UE. Powyższe dane potwierdzają, że zaangażowanie odpowiednich zasobów ludzkich i finansowych w rozwój e-administracji zaczyna przynosić pozytywne efekty Społeczeństwo informacyjne w liczbach Departament Społeczeństwa Informacyjnego, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji 2013, s Warto w tym miejscu dodać, iż w opublikowanym w grudniu 2010r. przez Komisję Europejską raporcie dotyczącym e-usług publicznych w Europie System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej został zidentyfikowany jako dobra praktyka (Zob. Digitizing Public Services in Europe: Putting ambition into action 9th Benchmark Measurement. Capgemini, IDC, Rand Europe, Sogeti and DTi, December 2010, s. 201); Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego w Katowicach było laureatem konkursu Lider innowacji 2010 za innowacyjny projekt strategiczny pt. "System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej SEKAP"; Województwo Śląskie (Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego - ŚCSI) otrzymało również nagrodę dla najbardziej innowacyjnego regionu europejskiego AER Innovation Award, nagroda została przyznana za projekt SEKAP (System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej) i wręczona podczas posiedzenia Zgromadzenia Regionów Europy w Belfort, we Francji.

19 Rys. 1. Wskaźnik wspierania rozwoju społeczeństwa informacyjnego według województw w 2012r. % podkarpackie podlaskie wielkopolskie lubelskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie kujawsko-pomorskie lubuskie opolskie pomorskie Polska łódzkie dolnośląskie mazowieckie zachodniopomorskie małopolskie śląskie Źródło: Społeczeństwo informacyjne w liczbach Departament Społeczeństwa Informacyjnego, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji 2013, s System SEKAP jest zintegrowany z epuap, a rozwiązania zastosowane na szczeblu regionalnym są często zestawiane z propozycjami centralnymi. Interesująca w tym kontekście jest analiza porównawcza katalogu usług (w zakresie liczby i rodzaju), funkcjonalności (technologii, interfejsu) oraz poziomu dojrzałości e-usług publicznych w SEKAP i epuap. W opinii autora regionalny system wypada w tym porównaniach bardziej korzystnie od systemu centralnego i istnieje potrzeba racjonalnego wykorzystania potencjału systemu SEKAP dla rozwoju e-administracji w Polsce 38. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS) Odpowiedni poziom rozwoju infrastruktury ICT jest warunkiem niezbędnym dla rozwoju społeczeństwa bogatego w informację. Korzystanie z e-produktów i e-usług (zarówno publicznych jak i komercyjnych) nie będzie możliwe jeśli z przyczyn technicznych lub ekonomicznych wystąpi ograniczenie lub brak dostępu do infostruktury. 38 E. Ziemba, R. Żelazny: Społeczeństwo informacyjne - projekty i przedsięwzięcia w województwie śląskim, artykuł po pozytywnej recenzji, w druku.

20 Przedsięwzięciem o istotnym znaczeniu dla rozwoju infrastruktury szerokopasmowej w całym województwie śląskim jest projekt Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej (ŚRSS). Celem projektu jest zapewnienie warunków dla optymalnego rozwoju usług telekomunikacyjnych dzięki łączności szerokopasmowej. Chodzi o stworzenie na terenie województwa śląskiego szerokopasmowej infrastruktury światłowodowej, która będzie docelowo umożliwiała świadczenie usług NGN/NGA (tzw. nowej generacji) z minimalną przepływnością na poziomie 40 Mb/s. 39 Do realizacji tego celu z zachowaniem neutralności technologicznej, otwartości oraz dostępności wybrano rozwiązanie oparte o budowę pasywnej szkieletowej sieci światłowodowej 40. Zakłada się, że powstanie ŚRSS stworzy możliwości włączenia słabiej rozwiniętych obszarów województwa do szerokiego rynku nowoczesnych usług teleinformatycznych. Biorąc pod uwagę tendencje rynkowe, migrację obecnie budowanych systemów w stronę wielousługowych sieci następnej generacji (NGN) i wynikające z tego zmiany przyszłego zapotrzebowania, wybudowana sieć będzie mogła być wykorzystywana przez wszystkich uczestników rynku. Założono, że Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa będzie pełnić następujące funkcje: połączenie i integracja sieci lokalnych, dystrybucyjnych i dostępowych, połączenie sieci lokalnych z sieciami krajowymi i międzynarodowymi poprzez punkty styku, dostarczenie infrastruktury pasywnej dla łączy dalekosiężnych, umożliwienie szybkiej rozbudowy pojemności sieci (skalowalność) 41. Pierwszym krokiem w omawianym przedsięwzięciu było wykonanie na zlecenie ŚCSI inwentaryzacji stanu infrastruktury szerokopasmowej w województwie śląskim (2009, 2010 aktualizacja). Zidentyfikowano wstępnie obszary, gdzie zauważalny jest trwały deficyt infrastruktury sieciowej lub takie, gdzie dotychczasowy brak konkurencji nie zaowocował pojawieniem się przystępnych ofert usług dostępowych. Kolejnym ważnym etapem było opracowanie Studium Rozwoju Sieci Szerokopasmowych w Województwie Śląskim (SRSS) określającym standardy rozwoju sieci, priorytety oraz kierunki interwencji wraz z koncepcją 39 Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres roczny XI.2010 XII 2011, Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, Katowice, styczeń 2012, s Szczegółowa koncepcja realizacji Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej, Nizielski & Borys Consulting Sp. z o.o., Katowice 2010, s Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres roczny I.2012 XII 2012, Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, Katowice, luty 2013, s. 10.